Andrzej III, węg. III. András, Velencei (ur. między 1265 a 1270 w Wenecji, zm. 14 stycznia 1301 w Budzie) – ostatni król Węgier i Chorwacji z dynastii Arpadów w latach 1290–1301.

Andrzej III
Ilustracja
Król Węgier i Chorwacji
Okres

od 1290
do 1301

Koronacja

23 lipca 1290

Poprzednik

Władysław IV Kumańczyk

Następca

Wacław III

Dane biograficzne
Dynastia

Arpadowie

Data i miejsce urodzenia

między 1265 a 1270
Wenecja

Data i miejsce śmierci

14 stycznia 1301
Buda

Ojciec

Stefan Pogrobowiec

Matka

Tomasina Morosini

Żona

Fenenna
Agnieszka

Dzieci

Elżbieta

Syn księcia Slawonii Stefana Pogrobowca i Tomasiny Morosini, córki patrycjusza weneckiego Michała Morosiniego. Po ojcu wnuk króla Węgier Andrzeja II. Dwukrotnie żonaty, najpierw z Fenenną, córką księcia kujawskiego Ziemomysła, z którą miał córkę Elżbietę (dominikankę w Töss w Szwajcarii), następnie z Agnieszką, córką księcia Austrii i króla Niemiec Albrechta I. Pochowany w kościele minorytów w Budzie.

Zdobycie i utrzymanie władzy

edytuj

Tron węgierski przejął po swoim krewnym, Władysławie IV Kumańczyku (dziadek Władysława ze strony ojca, Bela IV, i ojciec Andrzeja, Stefan Pogrobowiec, byli przyrodnimi braćmi, synami Andrzeja II). Koronę świętego Stefana, która została nałożona mu na głowę 23 lipca 1290 w Székesfehérvárze (pl. Białogród), otrzymał dzięki poparciu węgierskich możnowładców, którzy chcieli uczynić z niego instrument do realizacji własnych celów.

Rządy Andrzeja III przypadły więc na trudne czasy. Wzrost znaczenia możnowładztwa ograniczał autorytet władcy. Ponadto jego rządy osłabiały roszczenia do tronu wysnuwane przez króla Niemiec Albrechta I i spowinowaconych z Władysławem IV Kumanem Andegawenów. Stosunki z Habsburgami Andrzej III uregulował już w 1291, natomiast z presją Andegawenów zmagał się przez całe swoje panowanie. Najpierw musiał przeciwstawiać się Karolowi Martelowi (był synem Marii, siostry Władysława IV Kumańczyka, ponadto Władysław pojął za żonę jego ciotkę, Elżbietę), który od 1290 aż do śmierci w 1295 tytułował się królem Węgier. Następnie tronu węgierskiego bronił przed jego synem, Karolem Robertem, którego w walce o Koronę św. Stefana poparł papież Bonifacy VIII.

W 1298 Andrzej III zdobył poparcie króla Czech Wacława II. Na zjeździe w Wiedniu odbyły się zaręczyny córki Andrzeja III, Elżbiety, z synem Wacława II, Wacławem, który miał dziedziczyć po Andrzeju III, gdyby ten nie doczekał się męskiego potomka.

Polityka wewnętrzna

edytuj

Andrzej III postanowił uniezależnić się od silnego możnowładztwa, wykorzystując występującą przeciwko nadużyciom możnych szlachtę. W tym celu zwołał pierwszy ogólnokrajowy sejm, na którym pozbył się nacisku możnych. Jednakże na tym samym sejmie została powołana rada, bez aprobaty której król nie mógł powziąć żadnej decyzji. W ten sposób Andrzej III wpadł z jednego uzależnienia w drugie. Jego nagła śmierć zatrzymała wprowadzanie reform mających na celu scentralizowanie państwa, a kraj pogrążył się w anarchii.

Genealogia

edytuj

Andrzej III żenił się dwukrotnie. W 1290 poślubił Fenennę, córkę księcia kujawskiego Ziemomysła. Z tego związku urodziła się Elżbieta, która została zaręczona Wacławowi, synowi króla Czech Wacława II. Do małżeństwa jednak nie doszło. Kilka lat później Elżbieta wstąpiła do zakonu dominikanek w Töss (dziś Szwajcaria). Po śmierci była otoczona lokalnym kultem, który nie został oficjalnie zatwierdzony przez władze kościelne. Na niej zakończyła się linia żeńska dynastii Arpadów. Drugi związek Andrzeja III z Agnieszką, córką króla Niemiec Albrechta I, zawarty 13 lutego 1296, pozostał bezdzietny.

Andrzej II
ur. 1176
zm. 21 IX 1235
Beatrycze d’Este
ur. 1215
zm. 1245
Michał Morosini
ur. ?
zm. ?
NN


         
     
  Stefan Pogrobowiec
ur. 1236
zm. 1271
Tomasina Morosini
ur. ?
zm. 1300
     
   
1
Fenenna
ur. 1276
zm. 1295
OO   1290
Andrzej III
ur. 1265/1270
zm. 14 I 1301
2
Agnieszka 2)
ur. 18 V 1281
zm. 10 VI 1364
OO   13 II 1296
                   
                   
   1                
Elżbieta
 ur. 1292
 zm. 6 V 1338
 
  1. córka Albrechta I

Bibliografia

edytuj