Хъарс (ил)

Хъарс
	Провинци
Хъарс
	тур. Kars
	40°27′17″ с. ш. 43°03′37″ в. д.HGЯO
Паддзахад	Турк
Админ. центр	Хъарс
Истори æмæ географи
Фæзуат	9442 км²;
Сахатон таг	TRT (UTC+3)
Цæрджытæ
Цæрджытæ	▼253 403 ад. (2021);
Цифрон идентификатортæ
Код ISO 3166-2	TR-36
Телефонон код	474
Посты индекстæ	36000–36999
Автомобилон код	36
	Официалон сайт
	Викикъæбицы медиа

Хъарс (тур. Kars) у провинци (ил) Турчы цæгат-скæсæны.

Истори

1807-æм азы Уæрæсейы æфсад фыццаг хатт бабырста Хъарсмæ. XIX æнусы дæргъы уыди цалдæр ахæм цауы, æмæ 1878-æм азы, Сан-Стефанойы бадзырдмæ гæсгæ, сахар Хъарс æд алфамбылай зæххытæ сси Уæрæсейы империйы Хъарсы облæсты сæйраг сахар.

Уый фæстиуæгæн 1878-1881 азты 82 минæй фылдæр пысылмон уырнджытæ ралыгъдысты мидæггаг Туркмæ, уыдонæй 11 мины бæрц Хъарсы сахарæй. Уыцы иу рæстæг бирæ грекъæгтæ æмæ сомихæгтæ æрбалыгъди сахармæ Османты импери æмæ Фæскавказæй. 1892-æм азы цæрджыты сфыстмæ гæсгæ Хъарсы облæсты цардысты: уырыссæгтæ (7%), грекъæгтæ (13,5%), курдæгтæ (15%), сомихæгтæ (21,5%), туркæгтæ (24%), карапапахæгтæ (азербайджайнæгтæм хæстæг этникон къорд; 14%) æмæ туркменæгтæ (5%). Уырыссаг æрбалидзджыты ’хсæн удимингай малакантæ æмæ духобортæ, уый тыххæй æмæ сæ пехуымпартæм гæсгæ Арараты алфамбылай, дам, сæвзæрдзæн ног адæймагад.

Уæрæсейаг дуджы Хъарсы сахар тынг райрæзтис: 1878-æм азы дзы цардис 8,7 мин адæймаджы, 1914-æм азы та — 54 мин (ома уæды Дзæуджыхъæуы æмиас уыди).

1918-æм азы мартъийы, Брест-Литовсчы фидыдмæ гæсгæ, Уæрæсе Османты империмæ фæстæмæ радта Хъарс, Батум æмæ Ардаган. Фæлæ уæдмæ Хъарсы æцæг тыхы уыдысты сомихаг æмæ уырыссаг æфсад. Туркæгты къухы бафтыдис Хъарс сæхицæн райсын 1918-æм азы апрелы, фæлæ уыцы азы октябры, бритайнаг æфсад хъуыддагмæ куы бацыд, сæ бахъуыд æй фæстæмæ радтын. 1919-æм азы Хъарс уыдис Сомихаг Республикæйы Вананды провинцийы сæйраг сахар.

1920-æм азы 30 октябры Хъарс бахаудис Турчы дæлбар^[2], æмæ уæдæй фæстæмæ у уыцы паддзахады сконды. Дыккаг Дунеон хæсты фæстæ Советон Цæдисы æддаг хъуыддæгты министр Вячеслав Молотов туркаг минæвармæ загъта, Хъарсы алфамбылай зæхх фæстæмæ раттын хъæуы, зæгъгæ. Дыууæ паддзахады гæрзджын быцæумæ сæхи цæттæ кæнын байдыдтой, фæлæ хæст не ’рцыдис, сахар баззадис Турчы сконды.

Фиппаинæгтæ

↑ ТуркСтат — 1926.
↑ Хъарсы фæндагамонæн чиныг сахары официалон сайты(æбæлв.)(недоступная ссылка). Датæ: 2012-æм азы 7 апрелы. Архив 2009-æм азы 12 апрелы.

Ацы уац Турчы тыххæй къæртт у, ома æрдæгцæттæ.
Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн.

[_07c7cbf86231700f-1] ТуркСтат — 1926.

[put-2] Хъарсы фæндагамонæн чиныг сахары официалон сайты(æбæлв.)(недоступная ссылка). Датæ: 2012-æм азы 7 апрелы. Архив 2009-æм азы 12 апрелы.

[1]

[2]