Ris : Diferéncia entre lei versions
m r2.7.1) (Robòt Modificar: war:Humay |
Cap resum de modificació |
||
(31 revisions intermediàrias per 23 utilizaires pas afichadas) | |||
Linha 1 : | Linha 1 : | ||
{{1000 fondamentals}} |
{{1000 fondamentals}} |
||
{{omon|Ris (omonimia)}} |
|||
[[File:White, Brown, Red & Wild rice.jpg|right|upright=1.35|thumb|Una mescla de rises, brun blanc, e roge, que conten tanben de ris salvatge, ''Zizania'']] |
|||
Lo '''ris''' es la [[grana]] de divèrsas espècias de [[cereala]]s coma ''[[Oryza sativa]]'' (ris asiatic) o mens comunament ''[[Oryza glaberrima]]'' (ris african). Coma cereala, es l'aliment de basa mai consomat per una granda partida de la populacion umana mondiala, especialament en [[Asia]] e en [[Africa]]. Es la tresena denada agricòla mai produita mondialament (ris, 741,5 milions de tonas en 2014), après la [[cana de sucre]] (1,9 miliard de tonas) e lo milh (1,0 miliard de tonas). |
|||
Lo ris es la cultura vivrièra pus importanta per çò que concernís la nutricion umana e l'apòrt caloric, fornissent mai d'un cinquen de las calorias consomadas dins lo monde pels umans. Existisson nombrosas varietats de ris e las preferéncias culinàrias varian segon las regions. |
|||
Lo ris, una [[monocotiledonèas|monocotiledonèa]], es normalament cultivat coma planta annadièra, e mai que dins las zonas tropicalas, pòsca subreviure coma una planta renadiva. La cultura del ris es ben adaptada als païses e a las regions de feble cost de man d'òbra e de fòrtas precipitacions, car sa cultura fa mestièr d'un trabalh intensiu e de fòrça aiga. Pr’aquò, lo ris pòt èsser cultivat praticament ont que siá, quitament en zona de montanha amb l'utilizacion de sistèma de cultura sus de faissas per contrarotlar l'aiga. E mai que lo ris siá originari d'Asia e d'unas regions d'Africa, de sègles de comèrci e d'exportacion lo faguèron venir corrent dins lo mond entièr. |
|||
{{Taxobox vegetal | [[Ris]] |Koeh-232.jpg | ''Oryza sativa''}} |
|||
{{Taxobox Phylum2| Magnoliophyta}} |
|||
Là metòde tradicionnal de cultura del ris consistís a aigar los camps pendent o après la plantacion dels joves plants. |
|||
{{Taxobox classa | Liliopsida}} |
|||
{{Taxobox òrdre | Cyperales}} |
|||
Lo nom de ris salvatge es generalament utilizat per las espècias dels genres ''[[Zizania]]'' e ''[[Porteresia]]'', que son a l'encòp salvatges e domesticats, e mai que lo tèrme pòsca servir tanben per de varietats primitivas o non cultivadas d'Oryza. |
|||
{{Taxobox familha | Poaceae}} |
|||
{{Taxobox genre | Oryza}} |
|||
{{Taxobox binomial vegetal | Oryza sativa | [[Carl von Linné|L.]] <br />1753}} |
|||
{{Taxobox fin}} |
|||
Lo '''ris''' ''(Oryza sativa)'' es una [[cereala]]. |
|||
[[Categoria:Poaceae]] |
[[Categoria:Poaceae]] |
||
[[Categoria:Planta utila]] |
[[Categoria:Planta utila]] |
||
[[Categoria:Cereala]] |
[[Categoria:Cereala]] |
||
[[am:ሩዝ]] |
|||
[[an:Roz]] |
|||
[[ar:أرز]] |
|||
[[arc:ܪܘܙܐ]] |
|||
[[arz:رز]] |
|||
[[az:Düyü]] |
|||
[[ba:Дөгө]] |
|||
[[bcl:Paroy]] |
|||
[[be:Рыс]] |
|||
[[be-x-old:Рыс]] |
|||
[[bg:Ориз]] |
|||
[[bjn:Banih]] |
|||
[[bn:চাল]] |
|||
[[bo:འབྲས།]] |
|||
[[br:Riz]] |
|||
[[bs:Riža]] |
|||
[[ca:Arròs]] |
|||
[[ch:Ineksa]] |
|||
[[cs:Rýže]] |
|||
[[cv:Рис]] |
|||
[[cy:Reis]] |
|||
[[da:Ris]] |
|||
[[de:Reis]] |
|||
[[dv:ހަނޑޫ]] |
|||
[[el:Ρύζι]] |
|||
[[en:Rice]] |
|||
[[eo:Rizo]] |
|||
[[es:Arroz]] |
|||
[[et:Riis]] |
|||
[[eu:Arroz]] |
|||
[[fa:برنج]] |
|||
[[fi:Riisi]] |
|||
[[fiu-vro:Riis]] |
|||
[[fr:Riz]] |
|||
[[gan:禾]] |
|||
[[gl:Arroz]] |
|||
[[he:אורז]] |
|||
[[hi:चावल]] |
|||
[[hr:Riža]] |
|||
[[hsb:Rajs]] |
|||
[[ht:Diri]] |
|||
[[hu:Rizs]] |
|||
[[id:Beras]] |
|||
[[ig:Oskàpà]] |
|||
[[ilo:Pagay]] |
|||
[[io:Rizo]] |
|||
[[is:Hrísgrjón]] |
|||
[[it:Oryza sativa]] |
|||
[[ja:米]] |
|||
[[jbo:rismi]] |
|||
[[jv:Pantun]] |
|||
[[ka:ბრინჯი (გვარი)]] |
|||
[[kn:ಅಕ್ಕಿ]] |
|||
[[ko:쌀]] |
|||
[[ku:Riz (riwek)]] |
|||
[[la:Oryza (victus)]] |
|||
[[lad:Arroz]] |
|||
[[lbe:Ппиринж]] |
|||
[[lij:Riso]] |
|||
[[ln:Lɔ́sɔ]] |
|||
[[lo:ເຂົ້າຈ້າວ]] |
|||
[[lt:Ryžis]] |
|||
[[lv:Rīsi]] |
|||
[[mk:Ориз]] |
|||
[[ml:അരി]] |
|||
[[mn:Тутарга]] |
|||
[[mr:तांदूळ]] |
|||
[[ms:Padi]] |
|||
[[my:စပါး]] |
|||
[[nl:Rijst]] |
|||
[[nn:Ris]] |
|||
[[no:Ris]] |
|||
[[nv:Alóós]] |
|||
[[pa:ਝੋਨਾ]] |
|||
[[pam:Pale]] |
|||
[[pl:Ryż]] |
|||
[[pnb:چاول]] |
|||
[[pt:Arroz]] |
|||
[[qu:Arrus]] |
|||
[[rn:Umuceri]] |
|||
[[ro:Orez]] |
|||
[[ru:Рис]] |
|||
[[rw:Umuceli]] |
|||
[[sah:Рис]] |
|||
[[scn:Oryza sativa]] |
|||
[[sh:Riža]] |
|||
[[simple:Rice]] |
|||
[[sk:Ryža (potravina)]] |
|||
[[sl:Riž]] |
|||
[[so:Bariis]] |
|||
[[sq:Orizi]] |
|||
[[sr:Пиринач]] |
|||
[[sv:Ris]] |
|||
[[sw:Mpunga]] |
|||
[[ta:நெல்]] |
|||
[[te:వరి]] |
|||
[[th:ข้าว]] |
|||
[[tl:Palay]] |
|||
[[tr:Pirinç]] |
|||
[[uk:Рис]] |
|||
[[ur:چاول]] |
|||
[[vi:Gạo]] |
|||
[[war:Humay]] |
|||
[[yi:רייז]] |
|||
[[zh:稻]] |
|||
[[zh-classical:稻]] |
|||
[[zh-min-nan:Tiū]] |
|||
[[zh-yue:稻米]] |
Version actuala en data del 5 junh de 2024 a 06.25
Lo ris es la grana de divèrsas espècias de cerealas coma Oryza sativa (ris asiatic) o mens comunament Oryza glaberrima (ris african). Coma cereala, es l'aliment de basa mai consomat per una granda partida de la populacion umana mondiala, especialament en Asia e en Africa. Es la tresena denada agricòla mai produita mondialament (ris, 741,5 milions de tonas en 2014), après la cana de sucre (1,9 miliard de tonas) e lo milh (1,0 miliard de tonas). Lo ris es la cultura vivrièra pus importanta per çò que concernís la nutricion umana e l'apòrt caloric, fornissent mai d'un cinquen de las calorias consomadas dins lo monde pels umans. Existisson nombrosas varietats de ris e las preferéncias culinàrias varian segon las regions.
Lo ris, una monocotiledonèa, es normalament cultivat coma planta annadièra, e mai que dins las zonas tropicalas, pòsca subreviure coma una planta renadiva. La cultura del ris es ben adaptada als païses e a las regions de feble cost de man d'òbra e de fòrtas precipitacions, car sa cultura fa mestièr d'un trabalh intensiu e de fòrça aiga. Pr’aquò, lo ris pòt èsser cultivat praticament ont que siá, quitament en zona de montanha amb l'utilizacion de sistèma de cultura sus de faissas per contrarotlar l'aiga. E mai que lo ris siá originari d'Asia e d'unas regions d'Africa, de sègles de comèrci e d'exportacion lo faguèron venir corrent dins lo mond entièr.
Là metòde tradicionnal de cultura del ris consistís a aigar los camps pendent o après la plantacion dels joves plants.
Lo nom de ris salvatge es generalament utilizat per las espècias dels genres Zizania e Porteresia, que son a l'encòp salvatges e domesticats, e mai que lo tèrme pòsca servir tanben per de varietats primitivas o non cultivadas d'Oryza.