Сагаан будаа

Барайгар
	Oryza sativa
Биологиин классификаци
Аймаг:	Ургамал;
Хубаалга:	Magnoliophyta;
Анги:	Liliopsida;
Баг:	Poales;
Обог:	Poaceae;
Түрэл:	Oryza;

Барайгар, тодорго (ᠲᠤᠲᠤᠷᠭ᠎ᠠ) гү, али сагаан будаа (ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠪᠤᠳᠠᠭ᠎ᠠ) — хоол хүнһэндэ хэрэглэгдэдэг ургамалай үрэ таряанай нэгэ түрэл юм. Дулаан газар ургаха ба голшолон Ази, Африка, мүн Италиин хойто хэһэг, Хойто Америкын баруун эргээр ургана. Тодоргонь олон орондо голлохо хүнһэндэ хэрэглэгдэжэ байна. Түүхэйгээр эдихэгүй, шанаха, агшааха зэргээр болгожо хэрэглэдэг. Зарим газар, Испани зэргэтэ тодоргоёо эхилээд оливой тоһон гү, али сүсэгын тоһондо хуураад дараань уһан юумэн гү шүлэн хэжэ болгодог.

Сагаан будаае Японой сакэ архи гэхэ мэтэ согтууруулха ундаа хэхэд ашаглана. Хамагай анха эртэнэй Хитад, Энэдхэгтэ ургаһан гэжэ тоосогдодог. Япондо анха барайгар нэбтэрһэниинь МЭҮ 1 зуун гэгдэхэ болоод МЭҮ 2, 3 зуунһаа үргэн хэрэглэхэ болобо. Энэдхэгһээ урда Европо болон Африка уруу тархаһан байна. Барайгарые тэгшэ үргэн, уһаар дүүргэһэн талмайда тарижа ургуулдаг. Ургасаа хурааха дүхүүлээд талмайһаа уһаа шабхана.

Барайгарай тарилга

Жэлдэ дэлхэй даяар 610 сая тонно тухай сагаан будаа таригдадаг. Улаан буудай 605.9 сая тонно, кукуруза 695 сая тонно тус бүри xуряаxа болоод энэ гурбаниинь xуряалта болон хэрэглэлгээр эгээл эхинэй гурбада ородог үрэ таряа юм. Тодоргые 90 оршом процент Азида таригдана. Түрүү һуурида орохо уласуудынь Хитад, Энэдхэг, Индонези гэхэ мэтэ. Эгээ томо экспортлогшо орониинь Тайланд, тэрээнэй саанань АНУ, Энэдхэг, Пакистан зэргэ болоно.