Syre: Skilnad mellom versjonar
Erstattar innhaldet på sida med « Ei '''syre''' er eit stoff som kan gje frå seg eit kjempe surt stodd Danger gje frå seg H+ ione Generelt kan ein reaksjon mellom ei syre og vatn skrivast ...» |
s Fjerner malen 'Commonskat', lekk i sidestolpen |
||
| (32 mellomliggjande versjonar av 20 brukarar er ikkje viste) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{om||syreplantar|syreslekta}} |
|||
Ei '''syre''' er eit stoff som kan gje frå seg eit kjempe surt stodd Danger gje frå seg H+ ione |
|||
Ei '''syre''' er eit stoff som kan gje frå seg H+ ioner (proton), syra kan reagera med ein [[base]] og danna eit [[salt]] og har [[pH]]-verdi under 7 i vassløysning. Sterke syrer er fullstendig protolyserte i vatn, medan svake syrer berre er delvis protolyserte. Det vil seia at ikkje all syra reagerer med vatnet. |
|||
Generelt kan ein reaksjon mellom ei syre og [[vatn]] skrivast slik: |
Generelt kan ein reaksjon mellom ei syre og [[vatn]] skrivast slik: |
||
:''HA + H<sub>2</sub>O <--> H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + A<sup>-</sup>'' |
|||
Ein skil mellom organiske og uorganiske syrer. [[Aminosyre]]r og [[karboksylsyre]]r er organiske syrer. Dei sterkaste syrene, som [[svovelsyre]], er uorganiske. |
|||
Ei einprotisk syre er ei syre som gjev frå seg 1 proton (H+). Ei fleirprotisk syre er ei syre som gjev frå seg to eller fleire protoner (H+) |
|||
== Definisjonar på ei syre == |
|||
* Ei [[Johannes Brønsted|Brønsted]]-[[Thomas Lowry|Lowry]]-syre er ein [[proton]]donor. Ho gjev frå seg eit [[hydrogen]][[ion]]. Stoffet som tek imot protonet er ein base. |
|||
* Ei [[Gilbert N. Lewis|Lewis]]-syre er eit stoff som er ein [[elektron]]parakseptor. |
|||
[[Svante Arrhenius]] definerte ei syre som eit stoff som kan gje frå seg hydrogenion når ho er løyst i vatn. Etter denne definisjonen må syrer vera vassløyselege. Det er ikkje nødvendig om ein brukar definisjonen til Brønsted og Lowry. Ei Lewis-syre treng ikkje eingong å innehalda hydrogen. |
|||
== Viktige syrer == |
|||
[[Fil:Tartaric-acid.png|mini|Vinsyre]] |
|||
=== Organiske === |
|||
* [[Aminosyre]]r - stoffgruppe |
|||
* [[Askorbinsyre]] - [[C-vitamin]] |
|||
* [[Benzosyre]] |
|||
* [[Eddiksyre]] |
|||
* [[Sitronsyre]] |
|||
* [[Vinsyre]] |
|||
=== Uorganiske === |
|||
==== Svake ==== |
|||
* [[Flussyre]] |
|||
==== Sterke ==== |
|||
* [[Salpetersyre]] |
|||
* [[Saltsyre]] |
|||
* [[Svovelsyre]] |
|||
== Reaksjonar == |
|||
Salt vert danna i nøytraliseringsreaksjonar mellom syrer og basar. Denne reaksjonstypen er viktig i analysemetoden syre-base-[[titrering]]. Endepunktet i titreringa vert funne ved hjelp av ein [[indikator]] eller ved pH-målingar. |
|||
== Bruk av syrer == |
|||
Ein del organiske syrer vert brukt i [[matlaging]]. Eddiksyre i form av [[eddik]] er mykje brukt, mellom anna i [[dressing]]ar. Nokre av syrene vert brukt som konserveringsmiddel. |
|||
== Sjå òg == |
|||
* [[Base]] |
|||
* [[Salt]] |
|||
* [[Titrering]] |
|||
==Bakgrunnsstoff== |
|||
{{kjemispire}} |
|||
{{Autoritetsdata}} |
|||
[[Kategori:Syrer| ]] |
|||
[[Kategori:Syre-base-kjemi]] |
|||
Siste versjonen frå 24. mars 2016 kl. 23:03
- For syreplantar, sjå syreslekta.
Ei syre er eit stoff som kan gje frå seg H+ ioner (proton), syra kan reagera med ein base og danna eit salt og har pH-verdi under 7 i vassløysning. Sterke syrer er fullstendig protolyserte i vatn, medan svake syrer berre er delvis protolyserte. Det vil seia at ikkje all syra reagerer med vatnet.
Generelt kan ein reaksjon mellom ei syre og vatn skrivast slik:
- HA + H2O <--> H3O+ + A-
Ein skil mellom organiske og uorganiske syrer. Aminosyrer og karboksylsyrer er organiske syrer. Dei sterkaste syrene, som svovelsyre, er uorganiske.
Ei einprotisk syre er ei syre som gjev frå seg 1 proton (H+). Ei fleirprotisk syre er ei syre som gjev frå seg to eller fleire protoner (H+)
Definisjonar på ei syre
[endre | endre wikiteksten]- Ei Brønsted-Lowry-syre er ein protondonor. Ho gjev frå seg eit hydrogenion. Stoffet som tek imot protonet er ein base.
- Ei Lewis-syre er eit stoff som er ein elektronparakseptor.
Svante Arrhenius definerte ei syre som eit stoff som kan gje frå seg hydrogenion når ho er løyst i vatn. Etter denne definisjonen må syrer vera vassløyselege. Det er ikkje nødvendig om ein brukar definisjonen til Brønsted og Lowry. Ei Lewis-syre treng ikkje eingong å innehalda hydrogen.
Viktige syrer
[endre | endre wikiteksten]
Organiske
[endre | endre wikiteksten]- Aminosyrer - stoffgruppe
- Askorbinsyre - C-vitamin
- Benzosyre
- Eddiksyre
- Sitronsyre
- Vinsyre
Uorganiske
[endre | endre wikiteksten]Svake
[endre | endre wikiteksten]Sterke
[endre | endre wikiteksten]Reaksjonar
[endre | endre wikiteksten]Salt vert danna i nøytraliseringsreaksjonar mellom syrer og basar. Denne reaksjonstypen er viktig i analysemetoden syre-base-titrering. Endepunktet i titreringa vert funne ved hjelp av ein indikator eller ved pH-målingar.
Bruk av syrer
[endre | endre wikiteksten]Ein del organiske syrer vert brukt i matlaging. Eddiksyre i form av eddik er mykje brukt, mellom anna i dressingar. Nokre av syrene vert brukt som konserveringsmiddel.
