Watervlooien

Watervlooien
	Daphnia pulex
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Onderstam:	Crustacea (Kreeftachtigen)
Klasse:	Branchiopoda (Blad- of kieuwpootkreeftjes)
Onderklasse:	Phyllopoda
Superorde
	Diplostraca; Gerstaecker, 1866
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Watervlooien op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

Watervlooien (Diplostraca)^[2] zijn een superorde van kleine kreeftachtigen uit de klasse van de Branchiopoda, dat zijn blad- of kieuwpootkreeftjes. Ze worden tot het zoöplankton gerekend. Watervlooien hebben een open bloedsomloop en hebben onder normale omstandigheden geen kleur.

De wetenschappelijke naam Diplostraca komt van het Griekse διπλόος, diploos (= tweevoudig) en ὄστρακον, óstrakon (= scherf) en duidt op het bezit van een rugschild dat lijkt op de dubbele schaal van tweekleppigen. Er zijn 605 soorten bekend.^[3]

Het woord watervlooien is geen scherp omlijnd biologisch begrip en wordt soms ook ruimer toegepast op alle kreeftachtige organismen van hetzelfde formaat en daaronder vallen dan ook de eenoogkreeftjes.

De bekendste watervlo, Daphnia pulex (Latijn: pulex, vlo), behoort wel tot de cladoceren en is een recordhouder met 31.000 genen.^[4]^[5]^[6]

Levenswijze en voortplanting

Watervlooien zwemmen met behulp van roeipoten schokkerig en snel door het water. Sommige soorten komen zo massaal voor dat het water ter plaatse een rode kleur krijgt. Watervlooien komen in allerlei watertypen voor en voeden zich door het water te filteren en het daarin voorkomende voedsel tot zich te nemen. Hoewel ze zelf tot zoöplankton worden gerekend, zijn er soorten die ander zoöplankton eten.

Watervlooien planten zich het grootste deel van het jaar ongeslachtelijk voort. Het gaat dan steeds om vrouwelijke exemplaren. Wanneer de omstandigheden ongunstig worden, worden er pas mannetjes gemaakt. De bevruchte eitjes bevinden zich in een beschermend stevig omhulsel, het zogenoemde ephippium.

Ecologische betekenis

Watervlooien zijn gevoelig voor de waterkwaliteit. Er wordt daarom aan hun voorkomen een ecologische betekenis toegekend.

Watervlooien zijn een onmisbare voedselbron voor veel salamanders, voor de larven van libellen en juffers, een belangrijke voedselbron voor de meeste jonge soorten vis en soms ook voor volwassen exemplaren.
Ze zijn belangrijk bij het helder houden van water, omdat ze grote hoeveelheden algen eten en helpen daarmee algenbloei voorkomen in eutrofe toestanden.
Ze zijn bovendien een indicatorsoort: wanneer blauwalgen opduiken, kunnen watervlooien sterven door het vergif dat de blauwalgen uitscheiden. Als het er te veel zijn en de vergiftiging zich verder verspreidt in de voedselketen, kunnen er ook onder vissen en vogels slachtoffers vallen. Watervlooien kunnen worden gebruikt als indicator voor het zuurstofgehalte in het water. Wanneer het water zuurstofarmer wordt, zal de watervlo rood kleuren, omdat ze dan extra hemoglobine aanmaken. Dat is dan te zien, omdat ze een open bloedsomloop hebben. Bij normale hoeveelheid zuurstof zijn watervlooien kleurloos.

Taxonomie

De superorde Diplostraca wordt ingedeeld in de volgende taxa:^[7]

Orde Anomopoda G.O. Sars, 1865

Familie Acantholeberidae Smirnov, 1976

Familie Bosminidae Baird, 1845

Familie Chydoridae Dybowski & Grochowski, 1894

Familie Daphniidae Straus, 1820^[8]

Familie Dumontiidae Santos-Flores & Dodson, 2003

Familie Eurycercidae Kurz, 1875

Familie Gondwanothrichidae Van Damme, Shiel & Dumont, 2007^[9]^[10]

Familie Ilyocryptidae Smirnov, 1976

Familie Macrothricidae Norman & Brady, 1867

Familie Moinidae Goulden, 1968

Familie Ophryoxidae Smirnov, 1976

Orde Ctenopoda G.O. Sars, 1865

Familie Holopediidae G.O. Sars, 1865

Familie Pseudopenilidae Korovchinsky & Sergeeva, 2008

Familie Sididae Baird, 1850

Orde Cyclestherida Sars G.O., 1899

Familie Cyclestheriidae Sars G.O., 1899

Orde Haplopoda G.O. Sars, 1865

Familie Leptodoridae Lilljeborg, 1861

Orde Laevicaudata Linder, 1945

Familie Lynceidae Stebbing, 1902

Orde Onychopoda G.O. Sars, 1865

Familie Cercopagididae Mordukhai-Boltovskoi, 1968

Familie Podonidae Mordukhai-Boltovskoi, 1968

Familie Polyphemidae Baird, 1845

Orde Spinicaudata Linder, 1945

Familie Cyzicidae Stebbing, 1910

Familie Eocyzicidae Schwentner, et al., 2020

Familie Leptestheriidae Daday, 1913: 44

Familie Limnadiidae Burmeister, 1843

Voetnoten

↑ C.E.A. Gerstäcker, (1866-93). Arthropoda, in Klassen und Ordnungen des Thierreichs.
↑ "Diplostraca", World Register of Marine Species
↑ J.W. Martin & G.E. Davis. (2001) An Updated Classification of the Recent Crustacea. Natural History Museum of Los Angeles County, 132 pp.
↑ Kennislink. Genoom watervlo tjokvol genen, 4 februari 2011.
↑ Science. Water Flea Boasts Whopper Gene Count, 5 juni 2009. 324, 5932, blz 1252 W
↑ Science. The ecoresponsive genome of Daphnia pulex, 4 februari 2011. 331, blz 555–561, met verwijzing naar pdf
↑ Olesen, J., (2007) Monophyly and phylogeny of Branchiopoda, with focus on morphology and homologies of branchiopod phyllopodous limbs. Journal of crustacean biology, 27(2):165-183.
↑ Norambuena, Juan-Alejandro, Farías, Jorge, De los Ríos, Patricio (5 december 2019). The water flea Daphnia pulex (Cladocera, Daphniidae), a possible model organism to evaluate aspects of freshwater ecosystems. Crustaceana 92 (11–12): 1415–1426. ISSN: 0011-216X. DOI: 10.1163/15685403-00003948.
↑ K. Van Damme, R. J. Shiel, H. J. Dumont (2007). Notothrix halsei gen. n., sp. n., representative of a new family of freshwater cladocerans (Branchiopoda, Anomopoda) from SW Australia, with a discussion of ancestral traits and a preliminary molecular phylogeny of the order. Zoologica Scripta 36 (5): 465–487. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2007.00292.x.
↑ K. Van Damme, R. J. Shiel, H. J. Dumont (2007). Gondwanotrichidae nom. nov. pro Nototrichidae Van Damme, Shiel & Dumont, 2007. Zoologica Scripta 36 (5): 623. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2007.00304.x.

Websites

Watervlooien. gearchiveerd
www.watervlooien.nl

[1] C.E.A. Gerstäcker, (1866-93). Arthropoda, in Klassen und Ordnungen des Thierreichs.

[2] "Diplostraca", World Register of Marine Species

[3] J.W. Martin & G.E. Davis. (2001) An Updated Classification of the Recent Crustacea. Natural History Museum of Los Angeles County, 132 pp.

[4] Kennislink. Genoom watervlo tjokvol genen, 4 februari 2011.

[5] Science. Water Flea Boasts Whopper Gene Count, 5 juni 2009. 324, 5932, blz 1252 W

[6] Science. The ecoresponsive genome of Daphnia pulex, 4 februari 2011. 331, blz 555–561, met verwijzing naar pdf

[7] Olesen, J., (2007) Monophyly and phylogeny of Branchiopoda, with focus on morphology and homologies of branchiopod phyllopodous limbs. Journal of crustacean biology, 27(2):165-183.

[Norambuena2019-8] Norambuena, Juan-Alejandro, Farías, Jorge, De los Ríos, Patricio (5 december 2019). The water flea Daphnia pulex (Cladocera, Daphniidae), a possible model organism to evaluate aspects of freshwater ecosystems. Crustaceana 92 (11–12): 1415–1426. ISSN: 0011-216X. DOI: 10.1163/15685403-00003948.

[VanDamme2007-9] K. Van Damme, R. J. Shiel, H. J. Dumont (2007). Notothrix halsei gen. n., sp. n., representative of a new family of freshwater cladocerans (Branchiopoda, Anomopoda) from SW Australia, with a discussion of ancestral traits and a preliminary molecular phylogeny of the order. Zoologica Scripta 36 (5): 465–487. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2007.00292.x.

[VanDamme2007a-10] K. Van Damme, R. J. Shiel, H. J. Dumont (2007). Gondwanotrichidae nom. nov. pro Nototrichidae Van Damme, Shiel & Dumont, 2007. Zoologica Scripta 36 (5): 623. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2007.00304.x.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]