Roodstuitzwaluw
| Roodstuitzwaluw IUCN-status: Niet bedreigd[1] (2016) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Soort | |||||||||||||
| Cecropis daurica (Laxmann, 1769) | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Verspreidingsgebied van de rotszwaluw
■ Broedgebied ■ Hele jaar aanwezig ■ Overwinteringsgebied
| |||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||
Roodstuitzwaluw op  Wikispecies
| |||||||||||||
| |||||||||||||
De roodstuitzwaluw[2] (Cecropis daurica, synoniem: Hirundo daurica) is een vogel uit de familie van zwaluwen (Hirundinidae). Hij komt voor in Zuid-Europa, Noord-Afrika en een groot deel van Azië.
Kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]
De roodstuitzwaluw vertoont uiterlijk veel overeenkomsten met de boerenzwaluw (Hirundo rustica). Het is een relatief slanke zwaluw met een totale lichaamslengte van 14 tot 19 centimeter. Het verenkleed aan de rug- of bovenzijde is blauwzwart en rossig bruingeel op de onder- of buikzijde. Het achterhoofd, de nek en de stuit zijn oranjerood gekleurd. In tegenstelling tot de boerenzwaluw heeft de roodstuitzwaluw geen borstband, maar is bedekt met bruine, diffuse strepen in de lengte.[3]
De roodstuitzwaluw heeft brede, maar puntige vleugels en lange buitenste staartpennen. Hij is een behendige vlieger die insecten in de lucht vangt. Hij is langzamer dan de boerenzwaluw en maakt langere glijvluchten. Ook laat hij zich minder horen en is zijn zang langzamer en minder melodieus. Hierdoor zijn deze twee zwaluwsoorten makkelijk van elkaar te onderscheiden.[2]
Gedrag en levenswijze
[bewerken | brontekst bewerken]
Roodstuitzwaluwen zijn vooral te vinden boven graslanden waar ze op insecten jagen. Ze volgen grazende veedieren en komen op branden af om op vluchtende insecten te jagen.[4] Normaal gesproken leven roodstuitzwaluwen in grote kolonies; in India zijn groepen gezien van enkele honderden exemplaren. In het broedseizoen zijn de kolonies aanmerkelijk kleiner.
Voortplanting
[bewerken | brontekst bewerken]Van oorsprong werden de nesten van de roodstuitzwaluw vrijwel altijd onder uitstekende rotsen gebouwd, maar tegenwoordig komen nesten in woningen, moskeeën en bruggen steeds meer voor. Het nest heeft de vorm van een ondiepe kom met een tunnelvormige ingang. De roodstuitzwaluw verzamelt hiervoor modder in zijn snavel, die hij vermengd met speeksel aanbrengt. Het paren gebeurt altijd in het nest. Door de nauwe tunnelingang is het moeilijk voor andere mannetjes om in het nest te komen, waardoor de kans op een gemengd broedsel wordt verminderd.[5] Het vrouwtje legt drie tot zeven witte eieren.
Taxonomie
[bewerken | brontekst bewerken]De roodstuitzwaluw werd in 1769 voor het eerst formeel beschreven door Erik Laxmann als Hirundo daurica.[6] In 2008 plaatsten biologen de roodstuitzwaluw in het geslacht Cecropis (Friedrich Boie,1826), maar de geldigheid van dit geslacht wordt nog betwist en sommige autoriteiten houden Hirundo aan voor de Cecropis-soorten.
De geslachtsnaam Cecropis is genoemd naar een Atheense stam die zijn naam had ontleend aan Kekrops, een mythische halfgod die half mens, half slang was en de stichter zou zijn van Athene.[7] De naam daurica is afgeleid van Daurië, een bergachtig gebied in de Transbaikal in Rusland waar de soort ook is waargenomen.
Ondersoorten
[bewerken | brontekst bewerken]Er worden acht ondersoorten onderscheiden.[8]
- C. d. daurica (Noordoost-Kazachstan en Mongolië tot China)
- C. d. japonica (Zuidoost-Siberië, Korea, Japan en Zuid-China)
- C. d. nipalensis (Himalaya tot in Noord-Myanmar)
- C. d. erythropygia (Midden-India)
- C. d. rufula (Zuid-Europa en Noord-Afrika tot in Iran, Pakistan en Noordwest-India)
- C. d. melanocrissus (Ethiopië en Eritrea)
- C. d. kumboensis (Sierra Leone en West-Kameroen)
- C. d. emini (Zuidoost-Soedan, Oeganda en Kenia tot in Malawi en Noord-Zambia)
De taxonomische werkgroep van BirdLife International beschouwt een aantal andere soorten uit het geslacht Cecropis als ondersoorten van de roodstuitzwaluw, namelijk de West-Afrikaanse zwaluw (C. domicella), de roodbuikzwaluw (C. badia), de ceylonzwaluw (C. hyperythra) en de soendazwaluw (C. striolata).
Op grond van fylogenetisch onderzoek sinds 2016 is de indeling in soorten en ondersoorten volgens de versie 14.2 van de IOC World Bird List ingrijpend veranderd. De in Europa voorkomende ondersoort C. d. rufula is daarbij afgesplitst. Voortaan vormen de Aziatische roodstuitzwaluw (C. daurica) en de Europese roodstuitzwaluw (C. rufula) dus twee aparte soorten. Er zijn nog geen passende Nederlandse namen voor de aldus ontstane nieuwe indeling.[9].
Verspreiding
[bewerken | brontekst bewerken]
Het broedgebied van de roodstuitzwaluw beslaat het Europese gedeelte van het Middellandse Zeegebied, Marokko, het Midden-Oosten, Zuid-Siberië, India en Zuidoost-Azië. en het gedeelte van Azië ten zuiden van Siberië en Japan.[1] De vijf ondersoorten in Eurazië zijn trekvogels die broeden in open heuvelachtig gebied in gematigde streken en overwinteren in Afrika of Zuidoost-Azië. De drie Afrikaanse ondersoorten en de meeste vogels in India en Sri Lanka zijn standvogels.[8] In Europa is C. d. rufula een van de vijf voorkomende zwaluwsoorten[10] en broedt in Griekenland, Turkije, Spanje en Portugal. In Nederland worden sinds de jaren 80 van de 20e eeuw geregeld roodstuitzwaluwen van de ondersoort C. d. rufula als doortrekker waargenomen, voornamelijk in het voorjaar.[11]
Status
[bewerken | brontekst bewerken]Dankzij zijn grote verspreidingsgebied is de kans op uitsterven zeer gering. Een zeer globale schatting uit 2004 geeft aan dat de totale populatie bestaat uit 10-500 miljoen vogels. De trend is stabiel, daarom staat de soort als 'niet bedreigd' (Least Concern) op de Rode Lijst van de IUCN.[1]
Bronnen en verwijzingen
- ↑ a b c (en) Roodstuitzwaluw op de IUCN Red List of Threatened Species.
- ↑ a b (nl) Soortenbank.nl: Roodstuitzwaluw (Hirundo daurica)
- ↑ (nl) Svensson, L. et al., ANWB Vogelgids van Europa (2010, Tirion) ISBN 978 90 18 03080 3
- ↑ (en) Phillips, W. W. A. (January 1953). A grass-fire association of the Ceylon Swallow Hirundo daurica hyperythra. Ibis 95 (1). DOI: 10.1111/j.1474-919x.1953.tb00674.x.
- ↑ (en) Winkler, David W., Sheldon, Frederick H. (June 1993). Evolution of nest construction in swallows (Hirundinidae): a molecular phylogenetic perspective (PDF). Proceedings of the National Academy of Sciences USA 90: 5705–5707. PMID 8516319. PMC 46790. DOI: 10.1073/pnas.90.12.5705. Geraadpleegd op 15 juli 2015.
- ↑ (en) Dickinson, E. C., Ericson, P. G. P. (2002). Systematic notes on Asian birds. 32. The type locality of Hirundo daurica Laxmann, 1769. Zoologische Verhandelingen Leiden 340: 205–206. ISSN: 0024-1652.
- ↑ (en) Harrison, Jane Ellen, Verrall, Margaret de G. (1890). Mythology & Monuments of Ancient Athens, being a translation of a portion of the 'Attica' of Pausanias. Macmillan and Co., London and New York, p. 58.
- ↑ a b (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2021. IOC World Bird List (v11.2).
- ↑ Gill F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2024. IOC World Bird List (v14.2). doi : 10.14344/IOC.ML.14.1.
- ↑ In het Middellandse Zeegebied komt ook de rotszwaluw (Ptyonoprogne rupestris) voor, in de rest van Europa de boerenzwaluw, de oeverzwaluw (Riparia riparia) en de huiszwaluw (Delichon urbicum).
bron: (nl) Volker Dierschke, De Nieuwe Tirion natuurgids Vogels (Tirion Natuur, 2008) - ↑ Roodstuitzwaluw op Dutchavifauna.nl
- (en) Red-rumped Swallow Hirundo daurica BirdLife species factsheet. BirdLife International. Geraadpleegd op 13 juli 2015.
- (en) The Internet Bird Collection: Red-rumped Swallow (Cecropis daurica)
- (en) Baker, E. C. Stuart (maart 1926). The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma., 2nd. Taylor and Francis, London, 248–253.
Externe links
- (en) Javier Blasco-Zumeta, Gerd-Michael Heinze, Ibercaja Aula en Red: Ageing and sexing (PDF; 2.0 MB)
- Xeno-canto: Roodstuitzwaluw · Cecropis daurica · (Laxmann, 1769)
· 
· 