Naar inhoud springen

Libertarisme

Beluister (info)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door 85.144.234.107 (overleg) op 29 jun 2023 om 12:51.
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Niet te verwarren met: Libertinisme of Metafysisch Libertarisme
Libertarisme
Algemene info
Ontstaan 1857
Locatie Frankrijk
Stromingen
Agorisme
Libertarisch communisme
Anarchokapitalisme
Groen libertarisme
Libertarisch Marxisme
Libertarisch socialisme
Links libertarisme
Minarchisme
Panarchisme
Rechts libertarisme
Voluntarisme
Vrije-marktanarchisme
Organisaties
Politieke partijen Nederland:
Libertaire Partij van Nederland
België:
LDD, VolksLiga, Parti Libertarien
Verenigde Staten:
Libertarische Partij van de Verenigde Staten
Frankrijk:
Front Populaire
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Ama-gi, vrijheid in het Sumerisch, wordt door sommige libertariërs als logo of symbool gehanteerd.
Politieke ideologieën

Dit artikel is een deel van de reeks over politiek

Ideologie
Anarchisme
Christendemocratie
Communisme
Communitarisme
Conservatief-liberalisme
Conservatisme
Ecologisme
Fascisme
Franquisme
Feminisme
Geoïsme
Islamisme
Klassiek liberalisme
Liberalisme
Libertarisme
Linksnationalisme
Nationalisme
Ordoliberalisme
Pan-nationalisme
Nationaalsocialisme
Sociaaldemocratie
Sociaalliberalisme
Socialisme
Portaal  Portaalicoon   Politiek

Het libertarisme (aangehangen door personen die zich libertair of libertariër noemen) is een politieke filosofie met als hoofddoel vrijheid handhaven door middel van individuele en nationale soevereiniteit en (volgens rechtse, liberale libertairen ook) het non-agressieprincipe. Het woord "libertair" is een synoniem voor een (positieve) anarchist. Het anarchisme van Proudhon, Onfray en (Albert) Camus is een anarchisme dat communalisme, het anarchosyndicalisme en een zo groot mogelijke individuele vrijheid voorstaat. Een vrijheid die alleen begrenst wordt door de vrijheid van een ander. Een libertair verzet zich tegen politiek autoritarisme in de sociale organisatie en het privéleven. Libertairen streven naar zo veel mogelijk zelfbestuur en keuzevrijheid, met de nadruk op politieke vrijheid, economische vrijheid, vrijwillige samenwerking en een voorrang voor individuele oordelen. De term libertair (van het Franse woord ‘libertaire’) omvat personen, stromingen, bewegingen, structuren, organisaties, etc. die vrijheid propageren. Een vrijheid die gebaseerd is op het ontkennen van autoriteit die niet gebaseerd is op talent, kennis en/of ervaring en het verwerpen van alle dwang die het gevolg is van instituten en individuen die zich baseren op een autoriteit die geen basis heeft in de kwaliteiten van betreffend instituut of persoon.

In die zin is de term libertair vaak een synoniem voor anarchisme; een politieke filosofie die zich ontwikkelde vanaf de 19de eeuw vanuit een verzameling van anti-autoritaire en zelfsturende theorieën en praktijken.

Het neologisme ‘libertaire’ werd in 1857 gecreëerd door Joseph Déjacque om het egalitaire en sociale karakter van het toen nog jonge anarchisme te benadrukken. En om het verschil aan te duiden van zijn libertaire communisme met in zijn ogen autoritaire communisme.

In de jaren ‘60 van de 20-ste eeuw ontstond in de VS een variant op de libertaire identiteit die zich buiten de van oorsprong anarchistische kaders bevond.

Deze libertariërs (Engels: Libertarians) zijn voor een beperkte overheid of zelfs het afschaffen van de overheid en zo min mogelijk onvrijwillige belasting. De Libertarische Partij van de Verenigde Staten is een exponent van deze stroming. Het verwarrende hieraan is dat deze in oorsprong Amerikaanse, laisser-faire liberale stroming dezelfde naam gebruikt als Franse libertairen zoals Michel Onfray, die voor een libertaire, dat wil zeggen anarchistische staat zijn. Een staat dus die een samenleving van onderop faciliteert en alleen op de noodzakelijke thema's zoals buitenlands beleid en defensie nationale taken heeft.

Definitie

Libertairen zijn voorstanders van een zo groot mogelijke persoonlijke vrijheid. Het libertarisme kent een linkervleugel, die overheidsingrijpen accepteert om persoonlijke vrijheden te beschermen en in Europa gevonden kan worden bij een filosoof als Michel Onfray (en in de VS belichaamd wordt door een organisatie als de ACLU) en een rechtse stroming, die een vrijwel bandeloos kapitalisme onder een minimale overheid voorstaat.[1] De rest van dit artikel beschrijft de rechtse variant.

De grondslag van het libertarisme kan worden samengevat in het non-agressieprincipe: "iedereen heeft de vrijheid te doen en laten wat hij wil, zolang hij geen geweld gebruikt om iemands persoon of eigendom aan te tasten (je kunt wel geweld gebruiken als verdediging tegen iemand die deze regel overtreedt)". Geweld wordt in dit verband gedefinieerd als het aantasten van de persoon of het eigendom van een ander zonder toestemming of instemming van die ander, of het dreigen hiermee.[2] Het non-agressieprincipe is de basis voor het voluntarisme.

Het begrip "libertarisch" en de denkstroming libertarisme zijn in de jaren zestig in de Verenigde Staten geïntroduceerd door aanhangers van het 19e-eeuwse klassiek liberalisme de 'vrije markt', om hun politieke filosofie te kunnen onderscheiden van het in die tijd in de VS dominant geworden progressief liberalisme. Het liberalisme in de VS, en later ook in Europa, werden namelijk synoniem voor een maatschappijvisie waarbij overheidsinterventie in de markt nodig is om vrijheid te creëren.

Oorspronkelijk (1857) verwees de naam 'libertair' (van het Franse libertaire, vertaling vrij) naar het libertaire communisme van Joseph Déjacque. De term werd daarmee in de Latijns-talige wereld synoniem voor het anarchisme - en dit geldt ook nog steeds zo voor het overgrote deel van de wereld buiten de Verenigde Staten. Daar is in de laatste decennia van de twintigste eeuw het begrip libertarian vooral in zwang geraakt door (Murray Rothbard) om de vrije markt (Laissez-faire) ideologie aan te duiden. Om een onderscheid te maken wordt daarom in de verenigde staten vaak gesproken van left-libertarian en right-libertarian.

Libertarisme heeft raakvlakken met de politieke opvattingen van het Objectivisme. Libertarisme wordt weleens verward met de levensfilosofie libertinisme. Deze laatste filosofie hangt echter het non-agressieprincipe niet aan.

Individuele vrijheid en verantwoordelijkheid

Uit het basisprincipe van het libertarisme volgt bijvoorbeeld dat je niet mag stelen, moorden, verkrachten enzovoort. Echter, als iemand anders met geweld begint mag je je wel met geweld verdedigen of laten verdedigen.

De overheid is niet anders

Dat burgers onderling onderhevig zijn aan de non-agressie-regel is algemeen geaccepteerd. Het is bijvoorbeeld niet toegestaan om te stelen, of ongevraagd een huis te betreden. Het libertarisme wijkt af van andere richtingen omdat het deze non-agressieregel ook van toepassing acht op mensen die handelen in opdracht van overheden. Een moord is een moord, ook al wordt deze gepleegd door een soldaat in dienst van een overheid. De reden dat mensen belasting betalen is dat een weigering belasting te betalen uiteindelijk leidt tot geweld van de overheid (inbeslagneming van eigendommen en gelden van de weigeraar en/of vrijheidsberoving) waarmee de overheid zich niet onderscheidt van bijvoorbeeld de maffia. Als het slecht is als een persoon of organisatie iets met geweld afdwingt bij andere personen, dan is het ook slecht als een overheid precies hetzelfde doet.

Vrije markt

Omdat het libertarisme vindt dat alle relaties tussen mensen onderling gebaseerd moeten zijn op vrijwilligheid, en dat alle handelingen moeten zijn toegestaan behalve het beschikken over andermans leven of eigendom, zijn libertariërs voor een volledig vrije markt-economie ofwel puur kapitalisme. Libertariërs stellen dat het reguleren van de economie neerkomt op het reguleren van mensen. Elke regulering anders dan ter bescherming van leven of eigendom (zoals wetten tegen diefstal, fraude, mishandeling en het vervuilen van andermans milieu) zien libertariërs als een ongeoorloofde inbreuk op de vrijheid. De meeste economische regulering (belasting, vergunningenstelsels, sociale fondsen, anti-kartelwetgeving, prijsregulering, minimumlonen enzovoort) wordt daarom als ongeoorloofd gezien, en daarom streven libertariërs naar een volledig vrije markt.

Libertarisme en de overheid

Veel libertariërs streven naar een minimale staat (een constitutionele republiek, het minarchisme of een nachtwakersstaat). Andere libertariërs streven naar het volledig afschaffen van de staat (anarchokapitalisme). Minarchisten willen dat de overheid zich alleen bezighoudt met politie, rechtspraak en leger. De betaling voor die diensten dient vrijwillig te gebeuren en niet door middel van belastingen. In het geval van politie en rechtspraak zou betaald moeten worden voor de levering van specifieke diensten, al dan niet door middel van een verzekering. Het leger is moeilijker te financieren, omdat dat een collectief goed is, maar het idee is dat het toch zou kunnen worden betaald door donaties of doordat men sociale druk (of boycot-acties) gebruikt om iedereen over te halen zijn steentje bij te dragen.

Ouderlijk gezag en plichten

Zie Opvoeding#Libertarische_kansen_standaard_en_goedaardig_ouderschap voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Er zijn twee hoofdposities binnen het libertarisme over de morele rechten en plichten van de ouder jegens hun kind, waaronder abortus en opvoedingspraktijken. Murray Rothbard is van mening dat het kind vanaf het moment van conceptie volledig zelf-eigendom heeft, als een onontwikkelde zygote, terwijl de ouders geen enkele plicht hebben jegens het kind.[3] Het andere standpunt over ouderschap stelt dat de ouders eigenaar zijn van het kind, maar een impliciete verbintenis van ouderlijke zorgplicht jegens het kind hebben dat een aantal opvoedingstaken vereist, waarbij het kind in toenemende mate volledig zelfeigenaarschap zal krijgen.[4] Deze taken omvatten het opvoeden van het kind tot volwassenheid, waarbij het kind de hoedanigheid van moreel handelingsbekwaamheid zal hebben en zelfeigenaarschap zal claimen. Dit zou natuurlijk impliceren dat het kind in goede gezondheid zal worden opgevoed, zonder mentale schade, de volledige capaciteit heeft tot rede[5], door middel van een programma van onderwijs, gezondheidszorg en een opvoeding vrij van te veel ouderlijke dwang en leerplicht en mogelijk met onscholing.

Relatie tot het liberalisme

Libertariërs beschrijven zichzelf nogal eens als de ware erfgenamen van het klassiek liberalisme. De Amerikaanse politicoloog Spragens brengt hier tegenin dat voor de klassieke liberalen, vrijheid juist niet het hoogste goed was: voor Mill en Condorcet was het de rede, voor Madison de gerechtigheid, voor Smith het algemeen belang. De abstracte en simplistische vrijheid van de libertariërs is volgens Spragens dus een verstoring van het liberale gedachtegoed. De libertarische vrijheid van beletsel, betoogt hij, is dezelfde destructieve vrijheid die Hobbes voor ogen had toen hij pleitte voor een autoritaire staat. Zulke vrijheid kan alleen bestaan in een relatie van totale overheersing van de ene mens door de andere (maar natuurlijk niet voor beide partijen in zo'n relatie).[1]

Organisaties in Nederland en België die zich als libertarisch beschouwen

Politieke partijen:

  • Libertaire Partij (Nederland) - lid van International Alliance of Libertarian Parties (IALP) (en)
  • LDD (België) - geen nationaal platform, enkel nog gemeentelijk actief.
  • VolksLiga (België, Nederlandstalig) - lid van International Alliance of Libertarian Parties (IALP) (en)
  • Parti Libertarien Belge - (België, Franstalig) - lid van International Alliance of Libertarian Parties (IALP) (en)

Bewegingen:

Studenten:

Verenigingen en denktanks:

Zie ook

Zie de categorie Libertarianism van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Libertarisme&oldid=64597624"