Naar inhoud springen

Geografie van Europa

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Deeveeo (overleg | bijdragen) op 26 sep 2022 om 18:36. (Wijzigingen door 2A02:A03F:EAC9:5200:90FB:B1EC:616D:779C (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Wutsje)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Topografische reliëfkaart van Europa
Ecoregio's van Europa
 Portaal Europa

Europa wordt traditioneel gezien als een van de zeven continenten. Fysisch-geografisch gezien wordt het echter beschouwd als het noordwestelijke schiereiland van een grotere landmassa of supercontinent genaamd Eurazië (of het nog grotere supercontinent Afrika-Eurazië). Het idee van Europa als continent is aldus niet de als enige voorkomende zienswijze; sommige geografische bronnen spreken van een Euraziatisch continent of Europees subcontinent, omdat Europa niet door zeeën wordt omringd en meer een culturele dan een geografische eenheid is.

Omvang

In totaal bestrijkt Europa een gebied van 10.400.000 km², slechts een fractie groter dan het continent Australië.

Europa's oostelijke grens met Azië wordt vaak getrokken bij de Oeral, op de waterscheiding die de hoogste toppen met elkaar verbindt. De zuidoostelijke grens met Azië wordt niet altijd op dezelfde plaats getrokken, het vaakst wordt hiervoor de rivier de Oeral gebruikt; door sommige geografen wordt ook de rivier de Emba als grens genomen. De grens loopt verder via de Kaspische Zee, over de waterscheiding van de Grote Kaukasus, of volgens sommigen de Koema-Manytsjlaagte ten noorden ervan, volgens weer anderen langs de rivier de Koera, ten zuiden daarvan. In het algemeen worden de hoogste toppen van de Grote Kaukasus als grens aangehouden. Verder loopt de Euro-Aziatische grens door de Zwarte Zee, de Bosporus, de Zee van Marmara en door de Dardanellen. Er zijn ook geografen die Azerbeidzjan, Armenië, Georgië, Turkije en Cyprus bij Europa voegen, in verband met politieke en culturele redenen.

De Middellandse Zee scheidt Europa van Afrika in het zuiden. De westelijke grens loopt door de Atlantische Oceaan en dwars door IJsland heen.

Als gevolg van de afwijkende meningen over de exacte grenzen van Europa is er blijvend debat over het feit waar het geografisch middelpunt van Europa zou liggen.

Zie ook de Lijst van Europese landen voor verscheidene definities van Europa

Globale geografische kenmerken

Europa bestaat uit een romp, die van oost naar west steeds smaller wordt, en enkele grote schiereilanden, die men op zich als subcontinenten kan beschouwen. Dit zijn het Scandinavisch Schiereiland, het Iberisch Schiereiland, het Apennijns Schiereiland en het Balkanschiereiland. Daaromheen liggen enkele grote en kleine eilanden en eilandengroepen, waarvan de Britse Eilanden de grootste zijn.

Het reliëf in Europa vertoont voor een relatief klein gebied een grote variatie. De zuidelijke gebieden zijn bergachtig en wanneer men zich naar het noorden beweegt komt men vanaf de Pyreneeën, Alpen en de Karpaten, via heuvelachtige en semi-bergachtige gebieden, in de brede noordelijke laagvlaktes, gezamenlijk bekend als de Europese Vlakte, die in het oosten het grootst is. Nog verder naar het noorden bevindt zich een boog van hooggelegen gebieden, die begint in het westen van de Britse Eilanden en via de Schotse Hooglanden, onderbroken door het noordelijke deel van de Noordzee, via het Scandinavisch Hoogland, naar het noorden van Noorwegen loopt.

Deze omschrijving is vereenvoudigd, omdat deelgebieden zoals het Iberisch en het Apennijns Schiereiland hun eigen complexe kenmerken hebben, zoals ook de rest van het vasteland van Europa, waar het reliëf vele plateaus, rivierdalen en bekkens kent, die het algemene beeld nog complexer maken. IJsland en de Britse Eilanden zijn een verhaal op zich. IJsland is een feite een landmassa op zichzelf in de noordelijke Atlantische Oceaan, die als deel van Europa wordt meegeteld, de Britse Eilanden zijn eigenlijk hoger gelegen gebieden die vroeger als schiereiland bij het vasteland van Europa hoorden, voordat het stijgende zeewater de eilandengroep afsneed van de rest van het continent.

lijst van Europese landen

Dit is de lijst van alle landen in Europa, met inbegrip van die welke niet geheel in Europa liggen staan. Deze landen zijn transcontinentaal.[1] Er staan ook landen op die geografisch niet in Europa liggen. Deze landen zijn enigszins verbonden met Europa. Dat komt doordat sommige landen bijvoorbeeld lid zijn van de Europese Radio-unie (ERU) of de Europese Economische Ruimte (EER).

Vlag en Naam Oppervlakte
(km2) 		Inwonertal
 Bevolkingsdichtheid
(per km2)[2] 		Hoofdstad Naam in officiële taal Geografisch in Europa[3] lid van EU[4]
Vlag van Albanië Albanië 28.748 2.876.591 101,27 Tirana Shqipëria Ja Ja Nee Nee
Vlag van Andorra Andorra 468 77.281 164,59 Andorra la Vella Andorra Ja Ja Nee Nee
Vlag van Armenië Armenië 29.743 2.924.816 101,94 Jerevan Հայաստան (Hayastan) Nee Nee Nee Nee
Vlag van Azerbeidzjan Azerbeidzjan 86.600 9.911.646 115,17 Bakoe Azǝrbaycan Nee Nee Nee Nee
Vlag van België België 30.528 11.358.357 372,06 Brussel België/Belgique/Belgien Ja Ja Ja Ja (1957)
Vlag van Bosnië en Herzegovina Bosnië en Herzegovina 51.129 3.531.159 68,97 Sarajevo Босна и Херцеговина Ja Ja Nee Nee
Vlag van Bulgarije Bulgarije 110.910 7.101.859 64,03 Sofia България Ja Ja Ja Ja (2007)
Vlag van Cyprus Cyprus 9.251 1.170.125 126,48 Nicosia Kýpros/Kıbrıs Nee Nee Ja Ja (2004)
Vlag van Denemarken Denemarken 43.094 5.748.796 133,40 Kopenhagen Danmark Ja Ja Ja Ja (1973)
Vlag van Duitsland Duitsland 357.168 82.800.000 231,82 Berlijn Deutschland Ja Ja Ja Ja (1957)
Vlag van Estland Estland 45.226 1.319.133 29,17 Tallinn Eesti Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Finland Finland 336.593 5.509.717 16,37 Helsinki Suomi/Finland Ja Ja Ja Ja (1995)
Vlag van Frankrijk Frankrijk 547.030 67.348.000 118,27 Parijs France Ja Ja Ja Ja (1957)
Vlag van Georgië Georgië 69.700 3.718.200 56,99 Tbilisi საქართველო (Sakartvelo) Nee Nee Nee Nee
Vlag van Griekenland Griekenland 131.957 10.768.477 82,55 Athene Ελλάδα (Elláda) Ja Ja Ja Ja (1981)
Vlag van Hongarije Hongarije 93.030 9.797.561 105,21 Boedapest Magyarország Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Ierland Ierland 70.280 4.761.865 67,57 Dublin Éire/Ireland Ja Ja Ja Ja (1973)
Vlag van IJsland IJsland 103.000 350.710 3,25 Reykjavík Ísland Ja Ja Nee Nee
Vlag van Italië Italië 301.338 60.589.445 198,44 Rome Italia Ja Ja Ja Ja (1957)
Vlag van Kazachstan Kazachstan 2.724.900 17.987.736 6,63 Nur-Sultan Қазақстан (Qazaqstan) transcontinentaal Nee Nee
Vlag van Kosovo Kosovo 10.908 1.831.432 167,90 Pristina Kosovo Ja Ja Nee Nee
Vlag van Kroatië Kroatië 56.542 4.284.889 74,39 Zagreb Hrvatska Ja Ja Ja Ja (2013)
Vlag van Litouwen Litouwen 65.300 2.800.667 43,36 Vilnius Lietuva Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Liechtenstein Liechtenstein 160 38.111 239,42 Vaduz Liechtenstein Ja Ja Nee Nee
Vlag van Letland Letland 64.589 1.925.800 34,15 Riga Latvija Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Luxemburg Luxemburg 2.586 602.005 225,52 Luxemburg Lëtzebuerg/Luxemburg/Luxembourg Ja Ja Ja Ja (1957)
Vlag van Noord-Macedonië Noord-Macedonië 25.713 2.103.721 81,03 Skopje Македонија (Makedonija) Ja Ja Nee Nee
Vlag van Malta Malta 316 445.426 1.456,63 Valletta Malta Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Moldavië Moldavië 33.846 4.434.547 119,78 Chișinău Moldova Ja Ja Nee Nee
Vlag van Monaco Monaco 2,02 38.400 15.322,50 Monaco Monaco Ja Ja Nee Nee
Vlag van Montenegro Montenegro 13.812 642.550 45,35 Podgorica Crna Gora/Црна Гора Ja Ja Nee Nee
Vlag van Nederland Nederland 41.543 17.271.990 410,03 Amsterdam Nederland Ja Ja Ja Ja (1957)
Vlag van Noorwegen Noorwegen 385.203 5.295.619 13,84 Oslo Norge/Noreg/Norga Ja Ja Nee Nee
Vlag van Oekraïne Oekraïne 603.628 42.418.235 73,57 Kiev Україна Ja Ja Nee Nee
Vlag van Oostenrijk Oostenrijk 83.858 8.823.054 102,44 Wenen Österreich Ja Ja Ja Ja (1995)
Vlag van Polen Polen 312.685 38.422.346 123,45 Warschau Polska Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Portugal Portugal 92.212 10.379.537 111,30 Lissabon Portugal Ja Ja Ja Ja (1986)
Vlag van Roemenië Roemenië 238.397 19.638.000 80,70 Boekarest România Ja Ja Ja Ja (2007)
Vlag van Rusland Rusland 17.098.246 144.526.636 8,39 Moskou Россия transcontinentaal Nee Nee
Vlag van San Marino San Marino 61,2 33.285 547,99 San Marino San Marino Ja Ja Nee Nee
Vlag van Servië Servië 88.361 7.040.272 99,33 Belgrado Srbija/Србија Ja Ja Nee Nee
Vlag van Slovenië Slovenië 20.273 2.066.880 102,18 Ljubljana Slovenija Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Slowakije Slowakije 49.035 5.435.343 110,78 Bratislava Slovensko Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Spanje Spanje 505.990 46.698.151 91,06 Madrid España Ja Ja Ja Ja (1986)
Vlag van Tsjechië Tsjechië 78.866 10.610.947 133,83 Praag Česko Ja Ja Ja Ja (2004)
Vlag van Turkije Turkije 783.356 80.810.525 102,40 Ankara Türkiye transcontinentaal Nee Nee
Vlag van Heilige Stoel Vaticaanstad 0,44 1000 2.272,72 Vaticaanstad Stato della Città del Vaticano Ja Ja Nee Nee
Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk 244.820 66.040.229 268,92 Londen United Kingdom Ja Ja Nee Nee (Brexit)[5]
Vlag van Wit-Rusland Wit-Rusland 207.560 9.504.700 45,56 Minsk Беларусь ((be) ) Ja Ja Nee Nee
Vlag van Zweden Zweden 450.295 10.151.588 22,17 Stockholm Sverige Ja Ja Ja Ja (1995)
Vlag van Zwitserland Zwitserland 41.285 8.401.120 204,75 Bern Schweiz/Suisse/Svizzera/Svizra Ja Ja Nee Nee

Transcontinentale landen in Europees gedeelte

Vlag en Naam Oppervlakte
(km2) 		Inwonertal
 Bevolkingsdichtheid
(per km2) 		Grootste stad in Europa
Vlag van Kazachstan Kazachstan 652.042 130.432 0,20 Oral
Vlag van Rusland Rusland 5.811.000 121.295.497[6] 20,87 Moskou
Vlag van Turkije Turkije 23.764[7] 10.620.739 446,93 Istanboel

Gebieden en landen

Europa kan in de volgende geografische gebieden worden onderverdeeld:

Geografische extremen

Geografische extremen van Europa

Geheel Europa

Vasteland van Europa

Geologie

Geologische opbouw van de aardkorst onder Europa

Geologische opbouw

Een continent als Europa is een erg groot gebied met een zeer variërende geologie. Veel gebieden hebben zijn eigen geologie, die weinig overeenkomsten vertoont met andere delen van Europa. Desondanks kan het continent verdeeld worden in een aantal geologische zones die afhankelijk van de tektonische situatie elk weer bestaan uit geologische structuren als bekkens, horsten, slenken of orogenen. Deze structuren bepalen welk gesteente in de ondergrond en aan het aardoppervlak te vinden is.

Geologisch gezien is Europa uit componenten van oudere continenten en oceanen opgebouwd. Door de werking van platentektoniek in de loop der miljoenen jaren zijn deze fragmenten samengevoegd tot de huidige configuratie. Het oudste gedeelte van Europa is het Baltisch Schild (Scandinavië, de Baltische landen, Europees Rusland, en het noorden van Polen en Duitsland), de kern van het oude continent Baltica. Stukken van de voormalige continenten Avalonia (Engeland, Ierland, de Benelux en het noordwesten van Duitsland) en Laurentia (West-Noorwegen en Schotland) liggen daar in het westen en zuiden tegenaan als gevolg van de Caledonische gebergtevorming rond 400 miljoen jaar geleden. Stukken van Gondwana (Iberisch Schiereiland en andere delen rond de westelijke Middellandse Zee) en het daarvan afgesplitste Cimmeria (Turkije en andere delen rond de oostelijke Middellandse Zee) zijn tijdens de Hercynische en Cimmerische gebergtevormingen (respectievelijk rond 300 en 150 miljoen jaar geleden) hier weer aan vast komen te zitten, met name in Centraal en Zuid-Europa. De laatste grote fase van gebergtevorming was de Alpiene gebergtevorming (vanaf 80 miljoen jaar geleden), waarmee grote delen van Zuid-Europa ontstonden. Tijdens de Alpiene gebergtevorming zijn delen van de bodem van de Westelijke Tethys-oceaan in de Pyreneeën, Alpen, Apennijnen, Balkan en de Karpaten terechtgekomen.

Vorming van het landschap

Vanwege de grote verscheidenheid aan geologische situaties kent Europa een grote variëteit in landschappen die in het hele continent worden aangetroffen. Grote delen van het oppervlak van Europa bestaan uit tijdens de Caledonische of Hercynische gebergtevormingen gevormde gesteenten. De tektonische opheffing van het reliëf die deze gesteenten aan het oppervlak bracht is echter vrijwel altijd jonger. De uitzondering hierop vormen de gebergten van Zuid-Europa, die ontstaan zijn door de nog steeds doorgaande Alpiene gebergtevorming.

Tektoniek zorgt voor het omhoog of omlaag bewegen van de aardkorst, maar de huidige landvorm is vooral ontstaan door de erosie. De mate waarmee en manier waarop erosie plaatsvindt hangt weer af van factoren als klimaat, bodemvorming, of de competentie van het gesteente in de ondergrond. Op veel plekken zijn landvormen ontstaan tijdens perioden waarin het klimaat anders was dan tegenwoordig. Zo komen in Noord-Europa en in en rond de hooggebergten op veel plekken stuwwallen, fjorden, drumlins en eskers voor uit de laatste ijstijden, toen gletsjers grote delen van het continent bedekten.

Zie ook de sectie geologie in het artikel Europa.

Zeeën

Meren

De zes grootste meren in Europa zijn met de oppervlakte naar benadering:

  1. Kaspische Zee (grens met Azië) – 371.000 km²
  2. Ladogameer – 17.700 km²
  3. Onegameer – 9616 km²
  4. Vänermeer – 5655 km²
  5. Saimaameer – 4400 km² (gehele merensysteem)
  6. Peipusmeer – 3555 km²

Rivieren

Waterscheidingen en stroomgebieden van de belangrijkste rivieren

De langste twintig rivieren in Europa met de lengte naar benadering:

  1. Wolga – 3530 km
  2. Donau – 2888 km
  3. Oeral – 2428 km
  4. Dnjepr – 2285 km
  5. Don – 1870 km
  6. Petsjora – 1809 km
  7. Kama – 1805 km
  8. Oka – 1500 km
  9. Belaja – 1430 km
  10. Dnjestr – 1352 km
  11. Rijn – 1320 km
  12. Vjatka – 1314 km
  13. Desna – 1130 km
  14. Elbe – 1091 km
  15. Severski Donets – 1053 km
  16. Wisła – 1047 km
  17. Westelijke Dvina – 1020 km
  18. Loire – 1020 km
  19. Taag – 1007 km
  20. Chopor – 979 km

Belangrijkste eilanden en eilandengroepen

In de Atlantische Oceaan en de Oostzee

In de Middellandse Zee

In de Noordelijke IJszee

Vlaktes en laaglanden

De uitgebreidste vlaktes en laaglanden zijn:

Bergketens

Zie Lijst van bergen in Europa voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Enkele van Europa's belangrijkste bergketens zijn:

Steden

Satellietopname van nachtelijk Europa, waar goed de stedelijke gebieden op te zien zijn

Top 20

De grootste twintig steden van Europa zijn:

  1. Moskou (Rusland)
  2. Istanboel (Turkije)
  3. Londen (Verenigd Koninkrijk)
  4. Sint-Petersburg (Rusland)
  5. Berlijn (Duitsland)
  6. Madrid (Spanje)
  7. Kiev (Oekraïne)
  8. Rome (Italië)
  9. Parijs (Frankrijk)
  10. Boekarest (Roemenië)
  11. Hamburg (Duitsland)
  12. Minsk (Wit-Rusland)
  13. Boedapest (Hongarije)
  14. Warschau (Polen)
  15. Wenen (Oostenrijk)
  16. Barcelona (Spanje)
  17. Charkov (Oekraïne)
  18. Sofia (Bulgarije)
  19. Belgrado (Servië)
  20. Milaan (Italië)
Opmerking: de lijst is op volgorde van het aantal inwoners van de stad zelf en dus niet van de agglomeratie.

Steden of plaatsen die de hoofdstad zijn van het gelijknamige land

Steden die de grootste stad zijn van een land, maar niet de hoofdstad

Binnenstaten

De volgende landen worden geheel door andere landen omgeven:

* Deze acht landen vormen een blok van geheel door land omgeven landen.

Landen die geheel bestaan uit eilanden of delen van eilanden

Landen die ook op een ander continent liggen

Zie ook de sectie Omvang

De volgende landen liggen voor het grootste deel in Europa:

De volgende landen liggen voor het grootste deel in Azië:

  • Georgië (het deel ten zuiden van de rivier de Koera ligt in Azië)
  • Kazachstan (het gebied ten westen van de rivier de Oeral of de Emba hoort tot Europa)
  • Rusland (alles ten westen van het gebergte Oeral hoort tot Europa)
  • Turkije (het gebied ten westen van de Bosporus en de Zee van Marmara hoort tot Europa)

De volgende landen horen strikt genomen helemaal niet tot Europa:

  • Cyprus (helemaal geen onderdeel van het Europese continent)
  • Armenië (helemaal geen onderdeel van het Europese continent)

Lijst van landen gesorteerd op het aantal landen waar ze aan grenzen

Opmerking: Alleen landgrenzen zijn meegeteld en de overzeese departementen van Frankrijk en Nederland zijn niet meegenomen.
Opmerking: Als we Kosovo als niet deel van Servië beschouwen, tellen zowel Noord-Macedonië als Montenegro 5 buurlanden.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Atlas of Europe op Wikimedia Commons.
Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Atlas van Europa.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Geografie_van_Europa&oldid=63035808"