Libertarisme
| Libertarisme | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Portret van Murray Rothbard
| ||||
| Algemene info | ||||
| Ontstaan | Jaren zestig | |||
| Locatie | Verenigde Staten | |||
| Ideologen | Milton Friedman, Friedrich von Hayek, Ayn Rand, Robert Nozick, Murray Rothbard | |||
| Stromingen | ||||
| Agorisme Libertarisch communisme Anarchokapitalisme Groen libertarisme Libertarisch Marxisme Libertarisch socialisme Links libertarisme Minarchisme Panarchisme Rechts libertarisme Voluntarisme Vrije-marktanarchisme | ||||
| Organisaties | ||||
| Politieke partijen | Nederland: Libertarische Partij van Nederland België: LDD Verenigde Staten: Libertarische Partij van de Verenigde Staten | |||
| ||||
| Politieke ideologieën | ||||
|---|---|---|---|---|
|
Dit artikel is een deel van de reeks over politiek | ||||
| Ideologie | ||||
| ||||
| ||||
Zie de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie.
Het libertarisme is een politieke filosofie met als hoofddoel vrijheid handhaven door middel van individuele soevereiniteit en het non-agressieprincipe. Libertariërs streven naar zo veel mogelijk zelfbestuur en keuzevrijheid, met de nadruk op politieke vrijheid, vrijwillige samenwerking en een voorrang aan individuele oordelen. Bijgevolg zijn libertariërs voor een beperkte overheid en zo min mogelijk onvrijwillige belasting.
Definitie
Libertariërs zijn voorstanders van een zo groot mogelijke persoonlijke vrijheid, op het persoonlijke vlak, op het economische vlak of op allebei. Hierdoor valt de libertarische stroming uiteen in een linkervleugel, die overheidsingrijpen accepteert om persoonlijke vrijheden te beschermen (in de VS belichaamd door een organisatie als de ACLU) en een rechtse stroming, die een vrijwel bandeloos kapitalisme onder een minimale overheid voorstaat.[1] De rest van dit artikel beschrijft de rechtse variant.
De grondslag van het libertarisme kan worden samengevat in het non-agressieprincipe: "iedereen heeft de vrijheid te doen en laten wat hij wil, zolang hij geen geweld gebruikt om iemands persoon of eigendom aan te tasten (je kunt wel geweld gebruiken als verdediging tegen iemand die deze regel overtreedt)". Geweld wordt in dit verband gedefinieerd als het aantasten van de persoon of het eigendom van een ander zonder toestemming of instemming van die ander, of het dreigen hiermee.[2] Het non-agressieprincipe is de basis voor het voluntarisme.
Het begrip "libertair" en de denkstroming libertarisme is in de jaren zestig geïntroduceerd in de Verenigde Staten door aanhangers van het 19e-eeuwse klassiek liberalisme en anarchistische stromingen zoals het anarchokapitalisme, om hun politieke filosofie te kunnen onderscheiden van het in die tijd in de VS dominant geworden progressief liberalisme, waardoor liberalisme in de VS, en later ook in Europa, synoniem werd voor een maatschappijvisie waarbij overheidsinterventie in de markt nodig is om vrijheid te creëren. Soms wordt de naam ook gebruikt voor het libertarisch socialisme.
Oorspronkelijk (1857) verwees de naam libertarisme naar het libertarisch communisme van Joseph Déjacque. Deze stroming valt tegenwoordig onder het libertarisch socialisme. In de laatste decennia van de twintigste eeuw is libertarisme vooral in zwang geraakt (Murray Rothbard) om de vrije markt (Laissez-faire) ideologie aan te duiden.
Libertarisme heeft raakvlakken met de politieke opvattingen van het Objectivisme. Libertarisme wordt weleens verward met de levensfilosofie libertinisme. Deze laatste filosofie hangt echter het non-agressieprincipe niet aan.
Individuele vrijheid en verantwoordelijkheid
Uit het basisprincipe van het libertarisme volgt bijvoorbeeld dat je niet mag stelen, moorden, verkrachten enzovoort. Echter, als iemand anders met geweld begint mag je je wel met geweld verdedigen of laten verdedigen.
De overheid is niet anders
Dat burgers onderling onderhevig zijn aan de non-agressie-regel is algemeen geaccepteerd. Het is bijvoorbeeld niet toegestaan om te stelen, of ongevraagd een huis te betreden. Het libertarisme wijkt af van andere richtingen omdat het deze non-agressieregel ook van toepassing acht op mensen die handelen in opdracht van overheden. Een moord is een moord, ook al wordt deze gepleegd door een soldaat in dienst van een overheid. De reden dat mensen belasting betalen is dat een weigering belasting te betalen uiteindelijk leidt tot geweld van de overheid (inbeslagneming van eigendommen en gelden van de weigeraar en/of vrijheidsberoving) waarmee de overheid zich niet onderscheidt van bijvoorbeeld de maffia. Als het slecht is als een persoon of organisatie iets met geweld afdwingt bij andere personen, dan is het ook slecht als een overheid precies hetzelfde doet.
Vrije markt
Omdat het libertarisme vindt dat alle relaties tussen mensen onderling gebaseerd moeten zijn op vrijwilligheid, en dat alle handelingen moeten zijn toegestaan behalve het beschikken over andermans leven of eigendom, zijn libertariërs voor een volledig vrije markt-economie ofwel puur kapitalisme. Libertariërs stellen dat het reguleren van de economie neerkomt op het reguleren van mensen. Elke regulering anders dan ter bescherming van leven of eigendom (zoals wetten tegen diefstal, fraude, mishandeling en het vervuilen van andermans milieu) zien libertariërs als een ongeoorloofde inbreuk op de vrijheid. De meeste economische regulering (belasting, vergunningenstelsels, anti-kartelwetgeving, prijsregulering, minimumlonen enzovoort) wordt daarom als ongeoorloofd gezien, en daarom streven libertariërs naar een volledig vrije markt.
Libertarisme en de overheid
Veel libertariërs streven naar een minimale staat (een constitutionele republiek, het minarchisme of een nachtwakersstaat). Andere libertariërs streven naar het volledig afschaffen van de staat (anarchokapitalisme). Minarchisten willen dat de overheid zich alleen bezighoudt met politie, rechtspraak en leger. De betaling voor die diensten dient vrijwillig te gebeuren en niet door middel van belastingen. In het geval van politie en rechtspraak zou betaald moeten worden voor de levering van specifieke diensten, al dan niet door middel van een verzekering. Het leger is moeilijker te financieren, omdat dat een collectief goed is, maar het idee is dat het toch zou kunnen worden betaald door donaties of doordat men sociale druk (of boycot-acties) gebruikt om iedereen over te halen zijn steentje bij te dragen.
Relatie tot het liberalisme
Libertariërs beschrijven zichzelf nogal eens als de ware erfgenamen van het klassiek liberalisme. De Amerikaanse politicoloog Spragens brengt hier tegenin dat voor de klassieke liberalen, vrijheid juist niet het hoogste goed was: voor Mill en Condorcet was het de rede, voor Madison de gerechtigheid, voor Smith het algemeen belang. De abstracte en simplistische vrijheid van de libertariërs is volgens Spragens dus een verstoring van het liberale gedachtegoed. De libertarische vrijheid van beletsel, betoogt hij, is dezelfde destructieve vrijheid die Hobbes voor ogen had toen hij pleitte voor een autoritaire staat. Zulke vrijheid kan alleen bestaan in een relatie van totale overheersing van de ene mens door de andere (maar natuurlijk niet voor beide partijen in zo'n relatie).[1]
Organisaties in Nederland en België die zich als libertarisch beschouwen
Politieke partijen:
- Libertarische Partij (Nederland) - lid van IALP (en)
- LDD (België) - geen nationaal platform, enkel nog gemeentelijk actief.
- VolksLiga (België) - lid van IALP (en)
Studenten:
- LIJP (Liberaal Jongeren Platform) (Nederland) - opgedoekt in 2017.
- Liberaal Vlaams Studentenverbond (België)
Verenigingen en denktanks:
- Frédéric Bastiat Stichting (Nederland)
- Ludwig von Mises Instituut Nederland (Nederland)
- Stichting MeerVrijheid (Nederland)
- Libera! (België)
- Murray Rothbard Instituut (België)
Zie ook
Externe links
- ↑ a b Thomas A. Spragens, Jr. The Limits of Libertarianism. In Amitai Etzioni (red.), The Essential Communitarian Reader. Rowman & Littlefield, 1998, pp. 21-40.
- ↑ "The Philosophy of Liberty" Prof. Ken Schoolland, flash animation
· 
· 