Naar inhoud springen

Progressieve rock

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door 134.58.253.131 (overleg) op 30 sep 2006 om 03:22. (→Subgenres en bijbehorende bands)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.

Progressieve rock (Progressive rock, ook wel prog of prog-rock genoemd) is een muziekstroming in de rockmuziek die opkwam in de jaren 60 en haar hoogtepunt bereikte in de jaren 70 en 80. Progressieve rock werd geboren vanuit de wens om geen rekening te willen houden met belemmeringen die gelden voor populaire muziek, zoals eenvoudige teksten, en korte nummers die op de radio worden uitgezonden.

Geschiedenis

De stijl kwam op in de jaren 60 nadat in 1966 The Beach Boys met het album Pet Sounds en The Beatles met Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band de popmuziek in een nieuwe richting hadden gebracht, waarin meer plaats was voor experiment en vernieuwing. Bands als Procol Harum en Moody Blues verwerkten daarna elementen uit de klassieke muziek in hun werk. Hoewel deze bands zelf niet tot de progressieve rock worden gerekend kunnen ze wel als wegbereider van de stijl worden gezien.

Klassieke Progressieve Rock

De klassieke progressieve rock zelf ontwikkelt zich vanaf 1969 eerst voornamelijk in Engeland, en bereikt een hoogtepunt in de jaren 70 met als belangrijkste bands Genesis, Gentle Giant, Jethro Tull, King Crimson, Pink Floyd en Yes.

De muziek is vaak pretentieus, voor de liefhebbers in positieve zin, voor critici in negatieve zin. En niet alleen de muziek is bombastisch, de uitvoering daaromheen ook. Emerson, Lake & Palmer vuurden een kanon af tijdens hun live shows, Gentle Giant gebruikte meer dan 30 verschillende instrumenten tijdens een show, en Jethro Tull bracht het album Thick As A Brick uit in een krant, waarbij het meer tijd kostte om de krant te maken dan het album zelf.

Naarmate de jaren 70 vorderen, gaat de stijl steeds meer aan het eigen gewicht ten onder. Bands bestaan vaak weliswaar uit goede muzikanten, maar die muzikanten blijken echter ook grote ego's te hebben waardoor weinig bands lang dezelfde bezetting hebben. Rond 1980 is de stijl op sterven na dood, wanneer veel van de grote namen het bijltje erbij neer gooien, of een meer commerciële richting inslaan. Slechts enkele bands blijven doorgaan, en veel anderen gaan op in de grote verscheidenheid aan subgenres. De bands blijven succesvol voor het trouwe publiek, het grote mainstream succes van de bands is echter voorbij.

Neo-Prog

Een opleving van de stijl volgt enkele jaren later, met bands als Marillion en IQ. Van een progressieve stijl is dan geen sprake meer doordat veel bands die tot deze Neo-Prog behoren sterk teruggrijpen op de muziek van oorspronkelijke bands zoals Genesis, en dus weinig origineel zijn.

Hoewel in de jaren 80 en 90 veel van de oude bands een comeback maken is prog-rock een wat geforceerd aandoende stijl geworden voor een beperkte groep liefhebbers, die weinig invloed meer uitoefent op de rest van de muziekwereld.

Retro-Prog

Pas in de jaren 90 kan er weer van een opleving in artistieke zin gesproken worden, door bands als Porcupine Tree, The Flower Kings, Spock's Beard / Neal Morse en TransAtlantic.

Kenmerken Prog-Rock

Er zijn bepaalde aspecten in de progressieve rockmuziek die kenmerkend zijn voor het genre. Niet elke band zal al deze aspecten hebben, en de lijst is ook onvolledig, maar ze komen wel opvallend vaak voor.

  • Lange composities, soms meer dan 20 minuten, met ingewikkelde melodieën. Vaak worden deze muziekstukken epics genoemd. Deze stukken zijn niet erg commercieel, omdat liedjes op de radio in de regel tussen de 3 en 5 minuten duren. Een vroeg voorbeeld (misschien wel het eerste in de popmuziek) is In Held Twas In I van Procol Harum, van 17:30 minuten. Andere beroemde voorbeelden zijn Rush's 20-minuten 2112, Genesis' 23-minuten Supper's Ready, Yes' dubbelalbum Tales From Topographic Oceans wat slechts uit vier nummers bestaat, en Jethro Tull's 44-minuten Thick As A Brick en 45-minuten A Passion Play, beide een compleet album (LP lengte was ongeveer 45 minuten) bestaande uit een enkel nummer.
  • Gerelateerd aan de lange composities zijn de nummers die zijn opgebouwd uit kortere losstaande stukken, die soms als aparte nummers worden beschouwd en gebruikt in liveoptredens. Yes' Close To The Edge is opgebouwd uit vier stukken, Rush's Hemispheres in zeven, Caravans Nine Feet Underground in acht en Pink Floyd's Shine On You crazy Diamond en Renaissances Scheherazade in negen. Jethro Tull's A Passion Play bestaat inhoudelijk uit vier stukken: Ronnie Pilgrim's Funeral, The Memory Bank, The business office of G. Oddie & Son, en Magus Perde's drawing room at midnight. Muzikaal bestaat de eerste helft van het album uit acht nummers, en de tweede helft uit The Story Of The Hare Who Lost His Spectacles en zeven nummers.
  • De teksten zijn ingewikkeld en soms ondoorgrondelijk voor de luisteraar, met vaak onderwerpen als sciencefiction, fantasie, geschiedenis, religie, oorlog en chaos. Zelden zul je nummers tegenkomen, zoals wel in de popmuziek, over liefde en seks, en nog veel minder over onbetwistbare dagelijkse dingen als dansen en auto's.
    • Veel prog-rockbands willen met hun teksten commentaar geven op de maatschappij, maar zelden direct op de politiek. Wel willen ze mensen vaak meer laten nadenken over allerhande thema's. Genesis' Selling England By The Pound is een thema over commercialisme versus naturalisme, Emerson, Lake & Palmer's Brain Salad Surgery gaat over de gevaren van het vervangen van de mens door machines. Jethro Tull's Thick As A Brick is maatschappijkritisch, en Aqualung geeft kritiek op georganiseerde religies, en met name het instituut kerk.
  • Conceptalbums is gerelateerd aan de teksten: Een conceptalbum is een album waarvan de nummers allemaal gaan over hetzelfde onderwerp, en vaak een verhaal vertellen. Soms wordt dit aangeduid met de term rock opera. Voorbeelden zijn Genesis' The Lamb Lies Down On Broadway, The Moody Blues' Days Of Future Passed, Pink Floyd's The Wall, Animals, Wish You Were Here en Dark Side Of The Moon, Dream Theater's Metropolis Part II: Scenes From A Memory en Jethro Tull's Thick As A Brick, A Passion Play en Too Old To Rock 'n' Roll: Too Young To Die!.
  • Prominent gebruik van ongebruikelijke instrumenten en ongebruikelijke zangstijlen. Misschien wel het meest beroemde voorbeeld is Ian Andersons gebruik van de dwarsfluit als rockinstrument. Keyboardachtige instrumenten als de synthesizer, piano, Hammond-orgel en mellotron zijn veelvoorkomend in de prog-rock, en prominenter dan in andere genres, alsmede niet-Westerse instrumenten en percussie. Qua zangstijl zijn bijvoorbeeld Porcupine Tree, Gentle Giant en Van Der Graaf Generator opvallend.
    • Wellicht verrassend is dat het gebruik van orkesten en koren minder voorkwam in de prog-rock van de jaren 60 en 70 dan gedacht. Vaak werden deze geluiden elektronisch nagebootst door middel van bijvoorbeeld een Mellotron.
    • Ook komen in de prog-rock redelijk veel multi-instrumentalisten voor als Ian Anderson, Mike Oldfield en Neal Morse.
  • Ongebruikelijke maatsoorten, ritmetechnieken, toonladders en afstemming. De prog-rock staat wel bekend om het gebruik van afwijkende maatsoorten en veel tempowisselingen binnen een nummer. Een van de opmerkelijkste gevallen is King Crimson's Thela Hun Ginjeet, waar 7/8 en 4/4 door elkaar worden gespeeld. Maar ook 5/4 is een veel gebruikte maatsoort.
  • Een extreme variabiliteit van geluidsterkte, van fluisterstil tot zeer luide passages binnen een nummer. Karakteristiek is dat daardoor de aandacht op de muziek wordt gevestigd, en het luisteren naar prog-rock is dan vaak ook een bezigheid op zich, terwijl andere genres vaker als achtergrondmuziek fungeren.
  • Solopassages van vrijwel alle muzikanten: Je kunt er bijna van uitgaan dat op een album van een prog-rockband elk bandlid minimaal één solopartij speelt. Ook in de liveshows van de bands is dit bijna altijd het geval.
  • Invloeden vanuit de klassieke muziek. Bijvoorbeeld Emerson, Lake & Palmer hebben arrangementen van Copland, Bartók en Moussorgsky gespeeld. Hun album Pictures at an Exhibition was een eigen bewerking van Moussorgskys De schilderijententoonstelling. Jethro Tull heeft Bourée, wat gebaseerd is op een stuk van Bach, en Pavane van Fauré. Yes begon lange tijd elk optreden met een stuk uit Stravinskys Firebird Suite. Maar naast deze 'covers' wordt er veel inspiratie opgedaan in de klassieke muziek en in nummers verwerkt zonder dat het oorspronkelijke stuk direct herkenbaar is.
  • Het visuele aspect zoals de podiumact, maar ook het artwork is opmerkelijk. De trend is gezet door The Beatles (alhoewel geen prog-rockband) met Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band. Sommige prog-rockbands werden bekend door hun opmerkelijke albumhoezen. Er zijn zelfs designstudios bekend geworden door hun werk voor beroemde artiesten: Roger Dean voor zijn werk met Yes, en Storm Thogerson en zijn studio Hipgnosis voor hun werk met Pink Floyd. H.R. Giger's schilderij voor Emerson, Lake & Palmer's Brain Salad Surgery is een van de opmerkelijkste en omstreden albumhoezen aller tijden vanwege een penis in de mond van een vrouw, die later weggepoetst moesten worden.
  • Gebruik van geluidseffecten. Vooral Pink Floyd is hier beroemd om, met bijvoorbeeld Speak To Me (het openingsnummer van Dark Side Of The Moon). Maar ook een band als Jethro Tull maakte hier gebruik van, zoals de oorlogsgeluiden op de achtergrond in het nummer War Child.
  • Opmerkelijk veel line-up wisselingen bij bands als Yes en Uriah Heep. Ook zijn er veel projecten van muzikanten naast hun band: Steve Howe van Yes en Steve Hackett van Genesis maakten een album onder de naam GTR. Drummer Bill Bruford heeft gewerkt met Yes, King Crimson en Genesis, en keyboardspeler Eddie Jobson heeft gewerkt voor onder andere Roxy Music, Jethro Tull, en UK. Steven Wilson van Porcupine Tree verslaat wellicht iedereen: naast voorman en 'songwriter' van Porcupine Tree is hij ook voorman en 'songwriter' van bands genaamd no-man, I.E.M., Bass Communion en Blackfield.

Herkomst progressieve rockbands

Progressieve rock is vooral een Europese aangelegenheid.

  • De meeste en belangrijkste bands komen uit Groot-Brittannië, en zijn zoals eerder aangegeven Genesis, Gentle Giant, Jethro Tull, King Crimson, Pink Floyd en Yes.
    • Het werk van Jethro Tull, en dan met name van 1969 tot 1976, wordt ook tot de prog-rock gerekend, alhoewel ze duidelijk meer apart staan van de overige bands met een typische eigen stijl.
  • In Duitsland zijn bands als Eloy en Grobschnitt actief. In die tijd begonnen in Duitsland ook veel bands te experimenteren met rock en elektronica; al deze Duitse experimentele en progressieve Duitse bands worden vaak onder het subgenre Krautrock geplaatst.

Subgenres en bijbehorende bands

Binnen de klassieke progressieve rock worden vaak nog de verscheidene subgenres of verwante genres beschouwd, zoals:

  • AOR - Adult Orientated Rock: Onder, in het Nederlands, rockmuziek voor volwassenen verstaat men de melodieuze gitaargeoriënteerde muziek uit de jaren 80. Het is getekend door harmonisch gezang, de hang naar perfectionisme en een bombastische productie. AOR wordt ook wel Melodieuze Rock genoemd. De belangrijkste bands van dit genre zijn latere albums van The Alan Parsons Project, alsmede Asia, Saga, Journey en Survivor.
  • Artpop: Tot kunstpop rekent men popmuziek met een artistieke progressieve invalshoek. De muziek is complexer dan standaard popmuziek, en niet alleen de muziek zelf is belangrijk, maar het complete plaatje van muziek, hoesontwerp en livepresentatie. De belangrijkste vertegenwoordigers zijn Tori Amos, Peter Gabriel en David Bowie.
  • Artrock: Net als Artpop is bij Artrock ook het artistieke geheel belangrijk. Het grote verschil is dat bij Artrock eigenlijk de klassieke rockband-opzet wordt gebruikt: elektrische gitaar, basgitaar en drums. Bij Artpop staan meer de keyboards en sampler op de voorgrond. Vaak betiteld men Artrock als perfectionistisch. De belangrijkste bands zijn vroege albums van The Alan Parsons Project, alsmede Barclay James Harvest, 10cc, Pink Floyd en Supertramp.
  • Krautrock: Deze variant komt uit Duitsland en ontstond in de late jaren 60 en vroege jaren 70. De Krautrock-scene omvat meerdere stromingen; bijvoorbeeld Jazzrock en Space Rock. De Krauts is een Engelse onofficiële term voor Duits. Bands die ook internationaal bekend zijn geworden zijn Amon Düül, Can], Kraftwerk en Neu!.
  • Math-Rock: Dit is een redelijk onbekende vorm van progressieve rock. Het is in de jaren 90 ontstaan, en de muziek is riffgedomineerd, waarbij de riffs en ritmes tot in mathematische perfectie worden gespeeld. De bekendste band is Spastic Ink.
  • Neo-Prog: Met Neo-Prog wordt de heropleving van de klassieke progressieve rock bedoeld. Bijna alle bands uit dit genre zijn in de jaren 80 ontstaan en hebben bands als Yes, Genesis en King Crimson als voorbeeld. Wel zijn de composities vaak wat eenvoudiger en gebruikt men modernere instrumenten. Dit populaire genre heeft als belangrijkste vertegenwoordigers Marillion, Asia, IQ, Pendragon en Saga. Belgisch Mindgames.
  • Post-rock: Post-rock is een doorontwikkeling van de rockmuziek, en invloeden van de progressieve rock overneemt. Vaak zijn het zeer lange atmosferische muziekstukken, gespeeld in de klassieke rock-opzet. Belangrijke bands zijn Godspeed You! Black Emperor, Mogwai en de latere Talk Talk.
  • Retro-Prog: Onder Retro-Prog voegt men de bands uit de jaren 90 samen die als voorbeeld de klassieke progressieve rock hebben. Deze wordt vaak wel op een moderne manier geïnterpreteerd. De bekendste bands zijn Spock's Beard, Änglagård, The Flower Kings, IZZ en Echolyn.
  • RIO - Rock In Oppossition: Onder RIO wordt progressieve rock verstaan die inspiratie put uit kamermuziek uit de jaren 20. Daarom wordt het ook wel Avant-Prog genoemd. Oorspronkelijk was RIO een beweging met een beperkt aantal bands, maar later heeft het begrip ook de betekenis van een genre of stijl gekregen. Belangrijke bands zijn Henry Cow, Univers Zero, Art Zoyd en Present.
  • Space rock: De oorsprong van dit genre ligt in de psychedelische rockmuziek van de late jaren 60. Het zijn vaak repeterende muziekstukken met space klanken die een futuristische atmosfeer uitademen. Live wordt dit vaak ondersteund door omvangrijke lichtshows. Voorbeelden zijn vroege albums van Pink Floyd, alsmede Hawkwind en Gong.
  • Symfonische rock: Symfonische Rock heeft veel invloeden van de klassieke muziek. Vaak zijn de nummers erg gevarieerd. Veel stukken van Emerson, Lake And Palmer en Yes zijn van dit genre.
  • Zappa-achtige muziek: Frank Zappa is eigenlijk een genre apart. Zijn muziek is vaak van een bizarre verscheidenheid aan vormen, toch geperfectioneerd, en veelal gemengd met humor.
  • Zeuhl Zeuhl heeft zich eigenlijk los van de progressieve rock ontwikkeld. Opvallend is de dominantie van het ritme in de muziek, repeterende stukken en veelstemminge zang. De 'uitvinder' van het genre is de Franse band Magma.

Opgemerkt moet worden dat deze indeling niet compleet zal zijn, en altijd discutabel is. De indeling in subgenres is ook niet strikt. Uiteindelijk is iedere band uniek, en wijkt daardoor per definitie af van andere bands, elke band zal dan ook met meerdere genres raakvlakken hebben. Sommige artiesten gingen in hun carrière meer bij een ander genre aanleunen, of definieerden een nieuw genre. Enkele van de krautrockgroepen zoals Tangerine Dream en Kraftwerk gaven bijvoorbeeld een aanzet tot elektronische muziek, Cluster kan ambient genoemd worden. Verschillende artiesten en groepen, zoals Gong op het eind van de jaren 70 of Bill Bruford op zijn solowerk, hadden heel wat muziek met jazz-invloeden, en worden vaak bij de jazz-rock of fusion genoemd.

Zie ook

  • Lijst van progressieve rockbands bevat een uitgebreidere lijst van artiesten die tot het progressieve rockgenre behoren, het genre beïnvloed hebben of ermee gerelateerd zijn.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Progressieve_rock&oldid=5335816"