Amiga
De Amiga is een familie van homecomputers.
In 1984 kocht Commodore de firma Amiga Corp. op waarmee ze het succesverhaal van de Commodore 64 wilden vervolgen. Op 23 juli 1985 werd de nieuwe Amiga voorgesteld in New York, waarbij de befaamde pop-art kunstenaar Andy Warhol de creatieve mogelijkheden van deze computer demonstreerde door een fotobewerking te maken van de Blondie zangeres Debbie Harry.[1]
Ontstaan van de Amiga
De geestelijk vader van de Amiga is Jay Miner (1932-1994). Na het ontwerpen van de Atari 400 en 800 stelde hij zich in de vroege jaren '80 tot doel om een grafisch georiënteerde 16-bits computer voor een betaalbare prijs op de markt te brengen. In eerste instantie kreeg hij met zijn team bij het bedrijf 'Hi-Toro' alleen opdrachtgevers voor een spelconsole, die toen populair waren. Miner breidde zijn ontwerp echter stilletjes zodanig uit (zijn belangrijkste bijdrage waren de custom chips Fat Agnus, Denise en Paula) dat er ook een toetsenbord en een compleet besturingssysteem aan kon worden toegevoegd om er een 'echte' computer van te maken. Toen de markt voor spelcomputers eind 1983 nagenoeg instortte, was het ombouwen tot een multimedia-computer dan ook relatief snel gebeurd. In zijn visie moest het mogelijk zijn om een computer te produceren met voor die tijd geweldige mogelijkheden, maar dan tegen kosten die een gemiddelde gebruiker kon opbrengen. Een Amiga-standaardmodel kostte bij introductie rond de $750, hetgeen ruim genomen een derde was van de prijs van een IBM PC, die het zonder kleur en multitasking moest doen.
Mogelijkheden
Het toestel was in tal van opzichten zijn tijd ver vooruit. Het ondersteunde in tegenstelling tot de IBM-compatibele pc's (16 kleuren) en de Apple (2 kleuren) een kleurenpalet van 4096 kleuren. Dit was mogelijk in de zogenaamde HAM-modus (Hold And Modify). Audio kon in 4-kanaals stereo (2 kanalen per stereo-kanaal) in 8-bit formaat worden weergeven. Hierdoor was het in tal van opzichten de eerste echte multimediacomputer voor thuisgebruik.
Multitasking
Lang voor Windows beschikte Amiga ook over een grafische interface met elkaar overlappende vensters. Een systeem dat werd geïntroduceerd door Apple. Het besturingssysteem AmigaOS ondersteunde eveneens preëmptieve multitasking, shared libraries en het gebruik van de rechtermuisknop. Het was destijds al mogelijk om meerdere programma's tegelijk te laten draaien.
Het ging om 'real-time round robin pre-emptive multitasking'. Voor die tijd revolutionair.
Real-time betekent dat de computer onmiddellijk kan reageren op externe gebeurtenissen, ongeacht de belasting van de computer. Round robin betekent dat elke taak gegarandeerd beurtelings wordt uitgevoerd. Dit systeem werd bovendien aangevuld met een prioriteitensysteem waardoor een taak sneller of langzamer draaide, afhankelijk van de prioriteit van die taak. Pre-emptive betekent dat een nog niet voltooide taak door het besturingssystemen onderbroken kan worden, zodat een andere taak aan de beurt kan komen. Dit is nodig om aan de eis van real-time te kunnen voldoen. Daarnaast kan een taak zichzelf stilleggen waardoor een andere taak wordt uitgevoerd.
Programma's konden niet alleen in onafhankelijke vensters draaien, maar ze konden ook in onafhankelijke virtuele schermen draaien. Deze schermen waren een soort vensters die niet naast elkaar maar alleen achter elkaar konden bestaan. Het grote voordeel was dat elk scherm een eigen resolutie kon hebben, zowel wat pixelafmetingen als aantal kleuren betreft.
Software
Naast vele spellen zijn er ook tal van zakelijke pakketten uitgebracht. Final Writer was een toonaangevende tekstverwerker die toen al gebruik maakte van een GUI (Graphical User Interface). Maar ook spreadsheets, tekenprogramma's, filemanagers, musicmakers waren ruim voorhanden. AmAc (Amiga Accounting) was een Belgische reeks boekhoudprogramma's. Niet alleen was dit de eerste multitasking boekhoudsoftware voor microcomputers in België, het was ook het eerste Belgische boekhoudpakket met ingebouwde spraaksynthese.
Tal van 3D-videoclips werden met behulp van het 3D-programma Lightwave op de Amiga ontwikkeld. Het meest bekende programma dat met Lightwave is ontwikkeld, is Babylon 5, na Star Trek wellicht de meest populaire sciencefictionreeks. Ook de nieuwe reeks van Battlestar Galactica wordt met Lightwave gemaakt. De computer in combinatie met deze software zorgde voor een zeer krachtige multimediacomputer met zeer veel mogelijkheden.
Gebruikers
De meeste thuisgebruikers - en dat waren er heel wat, want de Amiga was veel goedkoper dan een Apple of IBM-PC - wisten echter niet goed wat aan te vangen met zo'n geavanceerde machine en gebruikten de Amiga hoofdzakelijk om goedogende videospelletjes te spelen. De Atari ST was een vergelijkbare computer die een belangrijke concurrent was van de Amiga.
-
Amiga 1000 -
Amiga 500 "Design" -
Amiga 1200 -
Amiga 500 op de voorgrond, met twee gestapelde Amiga 2000 op de achtergrond
Professioneel
Naast de "end-user" modellen bracht Commodore ook steeds professionele versies uit. Zo was er naast de Amiga 500 (die alle voorgaande eigenschappen klaarspeelde met 512k geheugen en zonder harddisk)de Amiga 2000, later 2500 en nog later de 3000. Tenslotte werd er een zeer professioneel toestel ontwikkeld dat tegelijkertijd met de Amiga 1200 op de markt kwam, de Amiga 4000. De professionele toestellen werden vooral gebruikt in de video, animatie en 3D wereld. Heel wat beginnende animatiespecialisten hebben de "kunst" geleerd op een Amiga. Een heel gekend tekenpakket dat 2D animatie ondersteunde was Deluxepaint. Op een bepaald moment waren er zelfs systemen op de markt zoals de PAR (Personal Animation Recorder) die toelieten om non lineaire videomontage te doen op betacam kwaliteit in het m-jpeg formaat.
Latere geschiedenis
In 1994 ging moederbedrijf Commodore (CBM) failliet. Dit betekende echter nog niet het einde van de Amiga.
Amiga onder Escom
In 1994 gingen alle CBM bezittingen over naar Escom, waaronder ook de Amiga. Escom bleek echter meer geïnteresseerd te zijn in de merknaam Commodore en deed zodoende weinig met Amiga. De Amiga afdeling heette vanaf nu Amiga Technologies. Toen in 1996 ook Escom failliet ging nam Gateway een deel van de Amiga rechten over. Daar poogde men een nieuwe Amiga te ontwikkelen, de Walker, maar verder dan prototypes kwam het niet. Het bedrijf wist in haar planning eigenlijk geen raad met Amiga. Rond die tijd planden ook andere bedrijven, waaronder Viscorp en Quickpak, nieuwe Amiga's, ook hier met eenzelfde resultaat. In 1999 kocht een nieuwe onderneming alle Amiga rechten over, onder beheer van Bill Mc Ewen. Amiga heette voortaan Amiga Incorporated, kortweg Amiga Inc.
Amiga Inc., zelfstandigheid
De bedrijfspolitiek verschoof onder Amiga Inc. volledig van hardware naar software ontwikkeling. Daarbij nam Amiga Inc. zich voor te werken aan een nieuwe toekomst van de Amiga. Dat zou een groot iets worden, in de richting van een multimedia convergentie systeem voor in huis, wat draaibaar zou zijn op en onder alle computer architecturen. De titel daarvan werd Amiga OS5.0 of Amiga DE (Digital Environment).
Daarmee werd voortaan ook het onderscheid gemaakt tussen de toekomstige Amiga (OS 5.0/DE+) en de 'klassieke Amiga' (alles tot en met OS4.x). Amiga Inc. zou de klassieke Amiga blijven ondersteunen, maar dan vooral via derden, om de gehele "Classic" historie langzaam uit te faseren. AmigaOS 3.5, 3.9 (68K/PPC) en OS 4.0 (PPC) zouden later (en werden) als overbrugging uitgebracht voor de bestaande Amiga hardware en community. De nieuwe processor keus voor de Amiga werd de PowerPC chip (PPC); hardware productie liet men over aan derden zoals Phase 5 en Eyetech.
Nieuwe hardware
De doorontwikkeling van de Amiga gebeurde in de periode 1995-2006 vooral door uitbreidingen en 'hacks' op bestaande machines, met als aanvoerders de bedrijven Phase5 en Eyetech. De eerste fase bestond uit de overstap van 68k naar de PowerPC-processoren, een in die tijd vele malen snellere en nog altijd in ontwikkeling zijnde chip. Ondertussen (2009) waren zowel Phase5 en Eyetech uit beeld verdwenen en was het Italiaanse ACUBE nog het enige bedrijf dat Amiga-compatibele moederborden produceerde.
De in die periode geproduceerde hardware uitbreidingen zijn best indrukwekkend te noemen, rekening houdend met de leeftijd van de originele hardware die bestond uit de A1200, 2000-4000. Uitbreidingen betroffen o.a. gecombineerde 68K/PPC (603/604) turbokaarten met onboard mogelijkheid voor een (Permedia) grafische kaart, nieuwe torenbehuizingen, tot een onboard geluidskaarten voor de A1200 en een PCI slot uitbreidingsset. Laatste stond zo toe dat men goedkope PC componenten kon gebruiken, waaronder Voodoo 3DFX kaarten. De diversiteit aan producten was echter hoog, zo ook de prijzen en de concurrentie sterk.
Al deze uitbreidingen moesten zolang als opvulling fungeren tot de nieuwe machines hun opwachting maakten. Rond 2000 kwamen deze er dan ook in de vorm van moederborden gebaseerd rond een PPC processor. Ook hier sloeg de concurrentie toe, met verschillende bedrijven die hun eigen producten uitbrachten. Moederborden waren o.a.AmigaONE en de Pegasos I & II moederborden. Genesi, producent van de Pegasos, zorgde zelfs voor een afsplitsing door hun eigen AmigaOS kloon te ontwikkelen onder de titel MorphOS. Het verwachte AmigaOS 4.0 liet ondertussen op zich wachten met een vertraging van jaren, wat vroege kopers dwong om een PPC Linux variant te draaien of over te stappen op MorphOS.
Toen in december 2006 het AmigaOS 4.0 dan eindelijk uitkwam, was ironisch genoeg de productie van alle nieuwe moederborden gestaakt, met de Pegasos als laatste in september 2006.
De toekomst
Over haar opvolger OS5.0/DE is nog weinig bekend, behalve toezeggingen van Amiga Inc. dat er reeds jaren aan wordt gewerkt. Qua nieuwe hardware is er nu SAM440EP en de SAM440flex, moederborden van de Italiaanse firma ACUBE, die worden ondersteund door AmigaOS4.1. Ook eigenaars van een Pegasos 2 kunnen nu OS4.1 draaien. De AmigaONE X1000 is aangekondigd door het bedrijf A-EON. Dit zou een nieuwe high-end Amiga worden.
Ondertussen bouwen ook twee AmigaOS klonen/afsplitsingen verder: MorphOS en AROS. MorphOS van Genesi was gekoppeld aan het Pegasos moederbord van dezelfde producent. MorphOS leek later in moeilijkheden te komen toen financier Genesis stopte met loonbetalingen; de ontwikkeling en ondersteuning van het OS worden desondanks voortgezet door de ontwikkelaars van MorphOS. MorphOS 2.2 is nu beschikbaar voor de Efika, Pegasos 1&2 en op dit moment wordt een versie voor de Macmini ontwikkeld.
Ook het AROS project werkt, sinds 1997, onafhankelijk aan een eigen OS3.1 kloon voor x86 en PPC processors. Het project vordert goed en is veelbelovend. Zo is het OS te draaien op standaard IBM compatibele pc's, maar levert hierdoor wel in qua compatibiliteit met oude software. Ook bestaan er Linux klonen geïnspireerd op AmigaOS. Deels zijn er ook andere besturingssystemen die zich hebben laten inspireren door AmigaOS, waaronder BeOS en Syllable, maar toch een eigen identiteit hebben.
Ondertussen is Amiga fanbase tot een minimum geslonken, al telt deze internationaal gezien nog altijd duizenden aanhangers.
Amiga kloon
Een Nederlandse hardware engineer (Dennis van Weeren) is het gelukt om de oorspronkelijke Amiga hardware na te bouwen met FPGA's. De broncode hiervan geeft hij vrijgegeven onder GPL licentie. Een fabrikant heeft dit concept opgepakt en in productie genomen. De Amiga kloon heeft de naam Minimig gekregen.
Externe links
- AROS Amiga Research Operation System (Nederlandse subsite)
- MorphOS website
- WinUAE Amiga Emulator voor Windows
- H 10 jaar ontwikkelaar van Multimedia projecten op Amiga bij natuurwetenschappen.be
- Deze pagina, of een eerdere versie daarvan, is afkomstig van computerkit.be, vrijgegeven voor publicatie.