Tinamoes: verschil tussen versies

Tinamoes
	Kuiftinamoe (Eudromia elegans)
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Aves (Vogels)
Onderklasse:	Neornithes (Moderne vogels)
Infraklasse:	Paleognathae
Orde:	Tinamiformes; Huxley, 1872
	Familie
	Tinamidae; Gray, 1840
	Braziliaanse tinamoe (Crypturellus strigulosus)
	Geelpoottinamoe (Crypturellus noctivagus)
	Grijspoottinamoe (Crypturellus duidae)
	Grijze tinamoe (Tinamus tao)
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Tinamoes op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Vogels

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 11 jul 2024 om 15:34

Een tinamoe of stuithoen (orde Tinamiformes; familie Tinamidae) is een van de oudste vogelsoorten. De Tinamoe behoort tot de Zuid-Amerikaanse vogelfamilie tinamoes, die 46 soorten kent, onderverdeeld in 9 geslachten.^[1]

Indeling

Tinamoes zijn niet verwant aan de hoendervogels van de Galliformes, maar aan de loopvogels van de Struthioniformes, Rheiformes, Apterygiformes en Casuariiformes. Er zijn fossiele resten gevonden van 10 miljoen jaar oud. Het uitgebreide DNA-onderzoek van 2008 (Hackett) plaatst de tinamoes zelfs samen met alle loopvogels binnen een enkele groep Struthioniformes als een zustergroep van ofwel de kiwi en de kasuarissen ofwel van de uitgestorven moa's. Hoe in dat verband het vliegvermogen van de tinamoes te verklaren is tegen de achtergrond van het onvermogen van de andere struisvogelachtigen is niet goed duidelijk. Mogelijk hebben ze in strijd met de zogenaamde wet van Dollo het vliegvermogen herkregen. De andere mogelijkheid dat de andere loopvogels ieder apart het vliegvermogen zijn kwijt geraakt.

Leefwijze

Stuithoenders eten voornamelijk vruchten, bessen en insecten.

Hoewel sommige soorten vrij algemeen zijn, zijn zij zeer schuw en worden ze slechts zelden waargenomen. Een klein aantal soorten leeft in meer open, grazig land, maar zelfs daar zijn ze moeilijk te zien. Ze komen vooral voor in de Zuid-Amerikaanse laaglanden en geven de voorkeur aan donkere plekken zoals dichtbegroeide bossen.

Stuithoenders leggen aantrekkelijk gekleurde eieren met een porseleinglans.

Er is sprake van polygynandrie. Tijdens het broedseizoen verdedigt het mannetje een territorium met een nest. Een aantal vrouwtjes, opeenvolgend, bezoekt het territorium voor korte tijd en legt eieren in het nest. Het vrouwje trekt door verschillende territoria en paart met verschillende mannetjes. Zoals bij bijna alle Palaeognathae (de struisvogel en een kiwi zijn de uitzonderingen) broedt alleen het mannetje, en voedt de kuikens alleen op. Kuikens kunnen vrijwel direct lopen en zijn na enkele weken vrijwel zelfstandig.

De grote tinamoe (Tinamus major) is een bewoner van dichtbegroeide laaglandregenwouden. Het vlees van deze soort wordt hogelijk gewaardeerd en daarom is de grote tinamoe vroeger gretig bejaagd. Tegenwoordig is het dier beschermd.
De kleine tinamoe (Crypturellus soui) leeft in bosranden en secundaire wouden. Het is een algemeen voorkomende soort, maar door zijn schuwheid en geringe afmetingen wordt deze tinamoe gemakkelijk over het hoofd gezien.
De solitaire struiktinamoe (Crypturellus cinnamomeus) van de drogere gebieden voedt zich met kleine insecten, bessen en planten die hij op de bosbodem vindt. Hoewel deze soort een redelijke vlieger is, blijft de struiktinamoe bij gevaar het liefst bewegingsloos verborgen op de bosbodem. Struiktinamoes zijn ook algemeen in gebieden waar de mens de natuurlijke vegetatie heeft verstoord.

Taxonomie

De familie Tinamoes wordt onderverdeeld in twee onderfamilies:

Familie: Tinamidae (Tinamoes of stuithoenders) (46 soorten)
- Onderfamilie: Nothurinae (steppe-tinamoes) (17 soorten)
  - Geslacht: Eudromia (2 soorten)
  - Geslacht: Nothoprocta (6 soorten)
  - Geslacht: Nothura (4 soorten)
  - Geslacht: Rhynchotus (2 soorten)
  - Geslacht: Taoniscus (1 soort:Dwergtinamoe)
  - Geslacht: Tinamotis (2 soorten)
- Onderfamilie: Tinaminae (bos-tinamoes) (29 soorten)
  - Geslacht: Crypturellus (21 soorten)
  - Geslacht: Nothocercus (3 soorten)
  - Geslacht: Tinamus (5 soorten)

Cladogram

Het volgende cladogram is gebaseerd op een onderzoek uit 2016.^[2] De positie van de Dwergtinamoe, de enige soort in het geslacht Taoniscus, is nog onduidelijk.

Tinamidae

Nothurinae

	Tinamotis

	Eudromia

Nothura/Taoniscus

	Rhynchotus

	Nothoprocta

Tinaminae

Nothocercus

	Tinamus

	Crypturellus

Trivia

De natuurwetenschapper Charles Darwin vond en bewaarde een ei van een tinamoe. Het ei werd beschreven door Alfred Newton, een vriend van de familie van Darwin.^[3]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.1).
↑ Bertelli, Sara. (2016) Advances on tinamou phylogeny: An assembled cladistic study of the volant palaeognathous birds. August 2016 Cladistics 33(4) DOI:10.1111/cla.12172.(en)
↑ Charles Darwin vond het ei van een tinamoe - NU.nl - 10 april 2009

[1] (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.1).

[2] Bertelli, Sara. (2016) Advances on tinamou phylogeny: An assembled cladistic study of the volant palaeognathous birds. August 2016 Cladistics 33(4) DOI:10.1111/cla.12172.(en)

[3] Charles Darwin vond het ei van een tinamoe - NU.nl - 10 april 2009

[1]

[2]

[3]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 {{Taxobox vogel
-| afbeelding        = Crypturellus variegatus.jpg
+| afbeelding         = Elegant Crested Tinamou (Eudromia elegans) (15953728501).jpg
-| afbeeldingtekst   = [[Bonte tinamoe]] (''Crypturellus variegatus'')
+| afbeeldingtekst    = [[Kuiftinamoe]] (''Eudromia elegans'')
-| orde              = '''Tinamiformes''' (Tinamoes)
+| onderklasse        = [[Neornithes]] (Moderne vogels)
+| infraklasse        = [[Paleognathae]]
-| auteur orde=[[Thomas Henry Huxley|Huxley]]
+| orde               = '''Tinamiformes'''
-| datum orde=1872
-| taxon             = [[Familie (biologie)|Familie]]
+| auteur orde        = [[Thomas Henry Huxley|Huxley]]
-| w-naam            = Tinamidae
+| datum orde         = 1872
-| auteur            = [[George Robert Gray|Gray]]
+| taxon              = [[Familie (biologie)|Familie]]
-| datum             = 1840
+| w-naam             = Tinamidae
-| afbeeldingII      = Crypturellus strigulosus.jpg
+| auteur             = [[George Robert Gray|Gray]]
+| datum              = 1840
-| afbeeldingIItekst = [[Braziliaanse tinamoe]] (''Crypturellus strigulosus'')
-| afbeeldingIII=Crypturellus noctivagus.JPG
+| afbeeldingII       = Crypturellus strigulosus.jpg
-| afbeeldingIIItekst=[[Geelpoottinamoe]] (''Crypturellus noctivagus'')
+| afbeeldingIItekst  = [[Braziliaanse tinamoe]] (''Crypturellus strigulosus'')
-| afbeeldingIV=Crypturellus duidae.JPG
+| afbeeldingIII      = Crypturellus noctivagus.JPG
-| afbeeldingIVtekst=[[Grijspoottinamoe]] (''Crypturellus duidae'')
+| afbeeldingIIItekst = [[Geelpoottinamoe]] (''Crypturellus noctivagus'')
+| afbeeldingIV       = Crypturellus duidae.JPG
-| afbeeldingV=Tao001.jpg
-| afbeeldingVtekst=[[Grijze tinamoe]] (''Tinamus tao'')
+| afbeeldingIVtekst  = [[Grijspoottinamoe]] (''Crypturellus duidae'')
-| species           = Tinamidae
+| afbeeldingV        = Tao001.jpg
+| afbeeldingVtekst   = [[Grijze tinamoe]] (''Tinamus tao'')
-| commons           = Category:Tinamidae
 }}
-Een '''tinamoe''' of '''stuithoen''' (orde Tinamiformes; familie Tinamidae) is een van de oudste [[vogels]]oorten. De Tinamoe hoort tot een [[Zuid-Amerika]]anse vogelfamilie, en kent 47 soorten onderverdeeld in 9 geslachten.<ref>[http://www.worldbirdnames.org/ Gill, F., Wright, M. & Donsker, D. (2010). IOC World Bird Names (version 2.6). {{en}}]</ref>
+Een '''tinamoe''' of '''stuithoen''' (orde Tinamiformes; familie Tinamidae) is een van de oudste [[vogels]]oorten. De Tinamoe behoort tot de [[Zuid-Amerika]]anse vogelfamilie tinamoes, die 46 soorten kent, onderverdeeld in 9 geslachten.<ref>{{en}}[https://www.worldbirdnames.org/new/ Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.1).]</ref>
 == Indeling ==
-Tinamoes zijn niet verwant aan de [[hoendervogels]] van de Galliformes, maar aan de [[loopvogels]] van de [[Struisvogels|Struthioniformes]], [[Rheiformes]], [[Apterygiformes]] en [[Casuariiformes]]. Er zijn [[fossiel]]e resten gevonden die dateerden tot 10 miljoen jaar oud.
+Tinamoes zijn niet verwant aan de [[hoendervogels]] van de Galliformes, maar aan de [[loopvogels]] van de [[Struisvogels|Struthioniformes]], [[Rheiformes]], [[Apterygiformes]] en [[Casuariiformes]]. Er zijn [[fossiel]]e resten gevonden van 10 miljoen jaar oud.
-Het uitgebreide DNA-onderzoek van 2008 (Hackett) plaatst de Tinamoes zelfs samen met alle loopvogels ''binnen'' een enkele groep [[Struthioniformes]] als een zustergroep van de kiwi en de casuaris. Hoe in dat verband het vliegvermogen van de Tinamoes te verklaren is tegen de achtergrond van het onvermogen van de andere struisvogelachtigen is niet goed duidelijk. Mogelijk hebben ze in strijd met de zogenaamde [[wet van Dollo]] het vliegvermogen herkregen.
+Het uitgebreide DNA-onderzoek van 2008 (Hackett) plaatst de tinamoes zelfs samen met alle loopvogels ''binnen'' een enkele groep [[Struthioniformes]] als een zustergroep van ofwel de kiwi en de kasuarissen ofwel van de uitgestorven [[moa]]'s. Hoe in dat verband het vliegvermogen van de tinamoes te verklaren is tegen de achtergrond van het onvermogen van de andere struisvogelachtigen is niet goed duidelijk. Mogelijk hebben ze in strijd met de zogenaamde [[wet van Dollo]] het vliegvermogen herkregen. De andere mogelijkheid dat de andere loopvogels ieder apart het vliegvermogen zijn kwijt geraakt.
 == Leefwijze ==
@@ Regel 31: / Regel 32: @@
 Hoewel sommige soorten vrij algemeen zijn, zijn zij zeer schuw en worden ze slechts zelden waargenomen. Een klein aantal soorten leeft in meer open, grazig land, maar zelfs daar zijn ze moeilijk te zien. Ze komen vooral voor in de Zuid-Amerikaanse laaglanden en geven de voorkeur aan donkere plekken zoals dichtbegroeide bossen.
-Stuithoenders leggen aantrekkelijk gekleurde eieren met een [[porselein]]glans. Kuikens kunnen vrijwel direct lopen.
+Stuithoenders leggen aantrekkelijk gekleurde eieren met een [[porselein]]glans.
+Er is sprake van '''[[polygynandrie]]'''. Tijdens het broedseizoen verdedigt het mannetje een territorium met een nest. Een aantal vrouwtjes, opeenvolgend, bezoekt het territorium voor korte tijd en legt eieren in het nest. Het vrouwje trekt door verschillende territoria en paart met verschillende mannetjes.  Zoals bij bijna alle Palaeognathae (de struisvogel en [[Grote grijze kiwi|een kiwi]] zijn de uitzonderingen) broedt alleen het mannetje, en voedt de kuikens alleen op. Kuikens kunnen vrijwel direct lopen en zijn na enkele weken vrijwel zelfstandig.
-* De [[grote tinamoe]] (''[[Tinamus major]]'') is een bewoner van de dichtbegroeide laaglandregenwouden. Het vlees van deze soort wordt hogelijk gewaardeerd en daarom is de grote tinamoe vroeger gretig bejaagd. Tegenwoordig is het dier beschermd.
-* De [[kleine tinamoe]] (''[[Crypturellus soui]]'') leeft in bosranden en secundaire wouden. Het is een algemeen voorkomende soort, maar door zijn schuwheid en geringe afmetingen, wordt deze tinamoe gemakkelijk over het hoofd gezien.
+* De [[grote tinamoe]] (''[[Tinamus major]]'') is een bewoner van dichtbegroeide laaglandregenwouden. Het vlees van deze soort wordt hogelijk gewaardeerd en daarom is de grote tinamoe vroeger gretig bejaagd. Tegenwoordig is het dier beschermd.
-* De solitaire [[struiktinamoe]] (''[[Crypturellus cinnamomeus]]'') van de drogere gebieden voedt zich met kleine insecten, bessen en planten die hij op de bosbodem vindt. Hoewel deze soort een redelijke vlieger is, blijft de struiktinamoe bij gevaar het liefst bewegingloos verborgen op de bosbodem. Struiktinamoes zijn ook algemeen in gebieden waar de mens de natuurlijke vegetatie heeft verstoord.
+* De [[kleine tinamoe]] (''[[Crypturellus soui]]'') leeft in bosranden en secundaire wouden. Het is een algemeen voorkomende soort, maar door zijn schuwheid en geringe afmetingen wordt deze tinamoe gemakkelijk over het hoofd gezien.
+* De solitaire [[struiktinamoe]] (''[[Crypturellus cinnamomeus]]'') van de drogere gebieden voedt zich met kleine insecten, bessen en planten die hij op de bosbodem vindt. Hoewel deze soort een redelijke vlieger is, blijft de struiktinamoe bij gevaar het liefst bewegingsloos verborgen op de bosbodem. Struiktinamoes zijn ook algemeen in gebieden waar de mens de [[natuurlijke vegetatie]] heeft verstoord.
 == Taxonomie ==
+De familie Tinamoes wordt onderverdeeld in twee onderfamilies:
-* Geslacht [[Crypturellus]]
-** ''[[Crypturellus atrocapillus]]'' ([[Zwartkoptinamoe]])
+{{Stamboom2}}
-** ''[[Crypturellus bartletti]]'' ([[Barletts tinamoe]])
+* Familie: '''Tinamidae''' ('''Tinamoes of stuithoenders''') (46 soorten)
-** ''[[Crypturellus berlepschi]]'' ([[Berlepsch' tinamoe]])
+** Onderfamilie: Nothurinae (steppe-tinamoes) (17 soorten)
-** ''[[Crypturellus boucardi]]'' ([[Grijsborst tinamoe]])
-** ''[[Crypturellus brevirostris]]'' ([[Rosse tinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Eudromia]]'' (2 soorten)
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus casiquiare]]'' ([[Gebandeerde tinamoe]])
-** ''[[Crypturellus cinereus]]'' ([[Grauwe tinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Nothoprocta]]'' (6 soorten)
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus cinnamomeus]]'' ([[Struiktinamoe]])
-** ''[[Crypturellus duidae]]'' ([[Grijspoottinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Nothura]]'' (4 soorten)
+***** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus erythropus]]'' ([[Roodpoottinamoe]])
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus kerriae]]'' ([[Choco-tinamoe]])
-** ''[[Crypturellus noctivagus]]'' ([[Geelpoottinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Rhynchotus]]'' (2 soorten)
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus obsoletus]]'' ([[Bruine tinamoe]])
-** ''[[Crypturellus parvirostris]]'' ([[Kortsnaveltinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Taoniscus]]'' (1 soort:''[[Dwergtinamoe]])
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus ptaritepui]]'' ([[Teptui-tinamoe]])
+*** {{Stamboom2/einde tak}} Geslacht: ''[[Tinamotis]]'' (2 soorten)
-** ''[[Crypturellus soui]]'' ([[Kleine tinamoe]])
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus strigulosus]]'' ([[Braziliaanse tinamoe]])
+** {{Stamboom2/einde tak}} Onderfamilie: [[Tinaminae]] (bos-tinamoes) (29 soorten)
-** ''[[Crypturellus tataupa]]'' ([[Tataupa-tinamoe]])
-** ''[[Crypturellus transfasciatus]]'' ([[Wenkbrauwtinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Crypturellus]]'' (21 soorten)
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Crypturellus undulatus]]'' ([[Marmertinamoe]])
-** ''[[Crypturellus variegatus]]'' ([[Bonte tinamoe]])
+*** Geslacht: ''[[Nothocercus]]'' (3 soorten)
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-* Geslacht [[Eudromia]]
+*** {{Stamboom2/einde tak}} Geslacht: ''[[Tinamus]]'' (5 soorten)
-** ''[[Eudromia elegans]]'' ([[Kuiftinamoe]])
+**** {{Stamboom2/einde tak}}
-** ''[[Eudromia formosa]]'' ([[Quebracho-tinamoe]])
+{{Stamboom2/einde}}
-* Geslacht [[Nothocercus]]
-** ''[[Nothocercus bonapartei]]'' ([[Bergtinamoe]])
+==Cladogram==
-** ''[[Nothocercus julius]]'' ([[Roodkoptinamoe]])
+Het volgende [[cladogram]] is gebaseerd op een onderzoek uit 2016.<ref>{{aut|Bertelli, Sara. (2016)}} [https://www.researchgate.net/publication/306921166_Advances_on_tinamou_phylogeny_An_assembled_cladistic_study_of_the_volant_palaeognathous_birds Advances on tinamou phylogeny: An assembled cladistic study of the volant palaeognathous birds. August 2016 Cladistics 33(4) DOI:10.1111/cla.12172.]{{en}}</ref> De positie van de [[Dwergtinamoe]], de enige soort in het geslacht [[Taoniscus]], is nog onduidelijk.
-** ''[[Nothocercus nigrocapillus]]'' ([[Zwartkaptinamoe]])
-* Geslacht [[Nothoprocta]]
+{{Clade
-** ''[[Nothoprocta cinerascens]]'' ([[Cordoba-tinamoe]])
+ |label1=&nbsp;[[Tinamidae]]
-** ''[[Nothoprocta curvirostris]]'' ([[Krombektinamoe]])
+ |1={{Clade
-** ''[[Nothoprocta ornata]]'' ([[Pisacca-tinamoe]])
+     |label1=&nbsp;Nothurinae&nbsp;&nbsp;
-** ''[[Nothoprocta pentlandii]]'' ([[Andestinamoe]])
+     |1={{Clade
-** ''[[Nothoprocta perdicaria]]'' ([[Chileense tinamoe]])
+         |1={{Clade
-** ''[[Nothoprocta taczanowskii]]'' ([[Taczanowski's tinamoe]])
+             |1=&nbsp;''[[Tinamotis]]''
-* Geslacht [[Nothura]]
+             |2=&nbsp;''[[Eudromia]]''
-** ''[[Nothura boraquira]]'' ([[Witbuiknothura]])
+            }}
-** ''[[Nothura chacoensis]]'' ([[Chaconothura]])
+         |2={{Clade
-** ''[[Nothura darwinii]]'' ([[Darwins nothura]])
-** ''[[Nothura maculosa]]'' ([[Gevlekte nothura]])
+             |1=&nbsp;''[[Nothura]]/[[Taoniscus]]''
+             |2={{Clade
-** ''[[Nothura minor]]'' ([[Kleine nothura]])
-* Geslacht [[Rhynchotus]]
+                 |1=&nbsp;''[[Rhynchotus]]
+                 |2=&nbsp;''[[Nothoprocta]]
-** ''[[Rhynchotus maculicollis]]'' ([[Huaycotinamoe]])
+                }}
-** ''[[Rhynchotus rufescens]]'' ([[Pampa-hoen]])
+            }}
-* Geslacht [[Taoniscus]]
+         }}
-** ''[[Taoniscus nanus]]'' ([[Dwergtinamoe]])
+     |label2=&nbsp;Tinaminae&nbsp;&nbsp;
-* Geslacht [[Tinamotis]]
+     |2={{Clade
-** ''[[Tinamotis ingoufi]]'' ([[Patagonische tinamoe]])
+         |1=&nbsp;''[[Nothocercus]]''
-** ''[[Tinamotis pentlandii]]'' ([[Puna-tinamoe]])
+         |2={{Clade
-* Geslacht [[Tinamus]]
-** ''[[Tinamus guttatus]]'' ([[Witkeeltinamoe]])
+             |1=&nbsp;''[[Tinamus]]''
+             |2=&nbsp;''[[Crypturellus]]''
-** ''[[Tinamus major]]'' ([[Grote tinamoe]])
+            }}
-** ''[[Tinamus osgoodi]]'' ([[Zwarte tinamoe]])
+         }}
-** ''[[Tinamus solitarius]]'' ([[Kluizenaarstinamoe]])
+    }}
-** ''[[Tinamus tao]]'' ([[Grijze tinamoe]])
+}}
 == Trivia ==
 De [[natuurwetenschap]]per [[Charles Darwin]] vond en bewaarde een ei van een tinamoe. Het ei werd beschreven door [[Alfred Newton]], een vriend van de familie van Darwin.<ref>[http://www.nu.nl/wetenschap/1947194/door-darwin-gevonden-ei-ontdekt.html Charles Darwin vond het ei van een tinamoe] - [[NU.nl]] - 10 april 2009</ref>
+{{Taxonbalk}}
 {{Appendix}}
-{{Navigatie Aves}}
-.
+{{Navigatie Aves}}
-[[Categorie:Tinamoe| ]]
+[[Categorie:Tinamoes| ]]
-{{Link FA|hr}}
-{{Link GA|de}}