Facioscapulohumerale dystrofie: verschil tussen versies

Facioscapulohumerale dystrofie; ziekte van Landouzy-Dejerine
Coderingen
ICD-10; ICD-9	G71.0; 359.1
OMIM	158900; 158901
DiseasesDB	7247;
MedlinePlus	000707;
eMedicine	neuro/133;
Portaal	Geneeskunde

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 15 apr 2024 om 22:51

De facioscapulohumerale dystrofie (FSHD) of ook wel ziekte van Landouzy-Dejerine is een vrij zeldzame (ca. 1:20.000) dominant erfelijke spierziekte met wisselende penetrantie. Dat laatste wil zeggen dat niet iedereen er evenveel last van heeft, zelfs als ze de betrokken genen hebben geërfd. Dit blijkt uit het feit dat 10-20% van de patiënten asymptomatisch blijft terwijl de spieren van ca. 10-20% zo zwaar aangetast worden dat gebruik van een rolstoel noodzakelijk is.

De ziekte uit zich meestal het eerst in de spieren van het gelaat, de schouders en bovenarmen, die minder krachtig worden en slinken. Vaak zijn de eerste symptomen het niet (helemaal) kunnen sluiten van de ogen (met half open ogen slapen) en, door verzwakking/uitval van de spieren van de lippen, niet kunnen fluiten of ballonnen op kunnen blazen. Uitstekende schouderbladen en het niet boven de schouders kunnen heffen van de armen zijn andere vroege symptomen. De ziekte schrijdt meestal langzaam voort en lijders kunnen uiteindelijk op een rolstoel aangewezen raken, maar dit hoeft zeker niet.

Oorzaak

In 98% van de gevallen is een afwijking aan het einde van de lange arm van chromosoom 4 (locatie 4q35) aantoonbaar. Hierdoor is het einde van het chromosoom verkort ten opzichte van normaal. In het artikel "A Unifying Genetic Model for Facioscapulohumeral Muscular Dystrophy" in Science op 19 augustus 2010 is er een verband gevonden tussen deze afwijking en de destructie van spierweefsel: door de verkorting van het chromosoom komt het uiteinde van het chromosoom een beetje "open te staan". Normaal is het einde van chromosoom 4 dicht opeengepakt en onleesbaar. Hierdoor kan er DNA aan het einde van het chromosoom worden overgeschreven naar RNA. Dit RNA is bij 'gezonde' mensen vaak instabiel en wordt afgebroken, echter: mensen met FSHD hebben een signaal dat dit RNA beschermt tegen afbraak. Hieruit ontstaat een eiwit dat toxische gevolgen heeft voor spierweefsel.

Behandeling

Uitsluitend symptomatisch, fysiotherapie, ergotherapie, leren omgaan met de beperkingen.

Bij ca. 1% van de patiënten zijn de ademhalingsspieren zodanig aangetast dat mechanische ademhalingsondersteuning (beademing) is vereist. Dit betreft meestal nachtelijke non-invasieve beademing met BiPAP apparatuur. In zeer ernstige gevallen kan permanente invasieve beademing via tracheostoma noodzakelijk worden (Wohlgemuth, M. et al (2004) Neurology Jul 13;63(1):176-8).

Erfelijkheid

Iemand die de genetische afwijking heeft, heeft telkens 50% kans dit op een nakomeling (zowel jongens als meisjes) over te dragen. Niet alle patiënten hebben een aangedane ouder; sommige gevallen berusten op nieuwe mutaties. Deze patiënten kunnen het dan wel weer op hun eigen kinderen overdragen. Generatie op generatie heeft de ziekte een dominanter (ernstiger) verloop.

Beloop

Op wisselende leeftijd begin van de klachten, vaak tussen 10 en 20 jaar, maar soms eerder of later. Na de schoudergordel en de gelaatsspieren raken de buikspieren en de beenspieren aangedaan. Hierdoor kan op den duur een wat schommelende of waggelende loop op gaan treden. Bij een deel van de patiënten (10-20%) wordt op den duur het gebruik van een rolstoel noodzakelijk.

Verder komen bij sommige patiënten gehoorafwijkingen en retinale vaatafwijkingen voor. In beide gevallen gaat dit meestal niet gepaard met klachten (sub-klinisch).

Uit Nederlands onderzoek (Wohlgemuth et al, 2004, PMID 15249635) bleek ca. 1% van de Nederlandse FSHD patiënten 's nachts werd beademd vanwege respiratoir falen. Bij 1 patiënt was ook overdag beademing noodzakelijk.

Diagnostiek

Het verhaal van de patiënt; als al bekend is dat het in de familie zit is de diagnose niet moeilijk maar in andere gevallen kan het weleens lang duren.
Lichamelijk onderzoek
Patiënten hebben een verhoogd creatinekinase-gehalte in het bloed
Elektromyografie
Spierbiopsie
Genetisch onderzoek.

Bij sommige spierziekten is er een sterk verhoogd risico op maligne hyperthermie wanneer zij onder algemene narcose wordt gebracht. Alhoewel dit bij FSHD nog nooit in de wetenschappelijke literatuur is beschreven, dient bij een narcose van een mogelijk verhoogd risico uit te worden gegaan.

Externe links

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{Infobox aandoening
-De '''facioscapulohumerale dystrofie''' ('''FSHD''') of ook wel '''ziekte van Landouzy-Dejerine''' is een vrij zeldzame (ca. 1:20.000) [[dominant (genetica)|dominant]] [[genetica|erfelijke]] [[spierziekte]] met wisselende [[penetrantie]]. Dat laatste wil zeggen dat niet iedereen er evenveel last van heeft, zelfs als ze de betrokken [[gen]]en hebben geërfd. Dit blijkt uit het feit dat 10-20% van de patienten asymptomatisch blijft terwijl de spieren van ca. 10-20% zo zwaar aangetast worden dat gebruik van een rolstoel noodzakelijk is.
+| naam           = Facioscapulohumerale dystrofie<br />ziekte van Landouzy-Dejerine
+| afbeelding     =
+| caption        =
+| DiseasesDB     = 7247
+| ICD10          = {{ICD10|G|71|0|g|70}}
+| ICD9           = {{ICD9|359.1}}
+| ICDO           =
+| OMIM           = 158900
+| OMIM_mult      = {{OMIM2|158901}}
+| MedlinePlus    = 000707
+| eMedicineSubj  = neuro
+| eMedicineTopic = 133
+| MeshID         =
+}}
+De '''facioscapulohumerale dystrofie''' ('''FSHD''') of ook wel '''ziekte van Landouzy-Dejerine''' is een vrij zeldzame (ca. 1:20.000) [[dominant (genetica)|dominant]] [[genetica|erfelijke]] [[spierziekte]] met wisselende [[penetrantie]]. Dat laatste wil zeggen dat niet iedereen er evenveel last van heeft, zelfs als ze de betrokken [[gen]]en hebben geërfd. Dit blijkt uit het feit dat 10-20% van de patiënten asymptomatisch blijft terwijl de spieren van ca. 10-20% zo zwaar aangetast worden dat gebruik van een rolstoel noodzakelijk is.
-De ziekte uit zich meestal het eerst in de spieren van het gelaat, de schouders en bovenarmen, die minder krachtig worden en slinken. Vaak zijn de eerste symptomen het niet (helemaal) kunnen sluiten van de ogen (met half open ogen slapen) en, door verzwakking/uitval van de spieren van de lippen, niet kunnen fluiten of ballonnen op kunnen blazen. Uit-stekende schouderbladen en het niet boven de schouders kunnen heffen van de armen zijn andere vroege symptomen.
+De ziekte uit zich meestal het eerst in de spieren van het gelaat, de schouders en bovenarmen, die minder krachtig worden en slinken. Vaak zijn de eerste symptomen het niet (helemaal) kunnen sluiten van de ogen (met half open ogen slapen) en, door verzwakking/uitval van de spieren van de lippen, niet kunnen fluiten of ballonnen op kunnen blazen. Uitstekende schouderbladen en het niet boven de schouders kunnen heffen van de armen zijn andere vroege symptomen.
 De ziekte schrijdt meestal langzaam voort en lijders kunnen uiteindelijk op een [[rolstoel]] aangewezen raken, maar dit hoeft zeker niet.
 ==Oorzaak==
+In 98% van de gevallen is een afwijking aan het einde van de lange arm van [[chromosoom 4]] (locatie 4q35) aantoonbaar. Hierdoor is het einde van het chromosoom verkort ten opzichte van normaal. In het artikel "A Unifying Genetic Model for Facioscapulohumeral Muscular Dystrophy" in Science op 19 augustus 2010 is er een verband gevonden tussen deze afwijking en de destructie van spierweefsel: door de verkorting van het chromosoom komt het uiteinde van het chromosoom een beetje "open te staan". Normaal is het einde van chromosoom 4 dicht opeengepakt en onleesbaar. Hierdoor kan er DNA aan het einde van het chromosoom worden overgeschreven naar RNA. Dit RNA is bij 'gezonde' mensen vaak instabiel en wordt afgebroken, echter: mensen met FSHD hebben een signaal dat dit RNA beschermt tegen afbraak. Hieruit ontstaat een eiwit dat toxische gevolgen heeft voor spierweefsel.
-In 98% van de gevallen is een afwijking aan het einde van de lange arm van [[chromosoom]] 4 (locatie 4q35) aantoonbaar. Hoe deze afwijking vervolgens leidt tot de uitingen van de ziekte (het mechanisme) is nog niet begrepen.
 ==Behandeling==
 Uitsluitend symptomatisch, [[fysiotherapie]], [[ergotherapie]], leren omgaan met de beperkingen.
-Bij ca. 1% can de patienten zijn de ademhalingsspieren zodanig aangetast dat mechanische ademhalingsondersteuning ([[beademing]])is vereist. Dit betreft meestal nachtelijke non-invasieve beademing met BiPAP apparatuur. In zeer ernstige gevallen kan permanente invasieve beademing via tracheostoma noodzakelijk worden [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=pubmed&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=15249635&ordinalpos=10&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_ResultsPanel.Pubmed_RVDocSum (Wohlgemuth, M. et al (2004) Neurology Jul 13;63(1):176-8)].
+Bij ca. 1% van de patiënten zijn de ademhalingsspieren zodanig aangetast dat mechanische ademhalingsondersteuning ([[beademing]]) is vereist. Dit betreft meestal nachtelijke non-invasieve beademing met BiPAP apparatuur. In zeer ernstige gevallen kan permanente invasieve beademing via tracheostoma noodzakelijk worden [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=pubmed&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=15249635&ordinalpos=10&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_ResultsPanel.Pubmed_RVDocSum (Wohlgemuth, M. et al (2004) Neurology Jul 13;63(1):176-8)].
 ==Erfelijkheid==
-Iemand die de genetische afwijking heeft, heeft telkens 50% kans dit op een nakomeling (zowel jongens als meisjes) over te dragen. Niet alle patiënten hebben een aangedane ouder; sommige gevallen berusten op nieuwe [[mutatie (biologie)|mutaties]]. Deze patiënten kunnen het dan wel weer op hun eigen kinderen overdragen.
+Iemand die de genetische afwijking heeft, heeft telkens 50% kans dit op een nakomeling (zowel jongens als meisjes) over te dragen. Niet alle patiënten hebben een aangedane ouder; sommige gevallen berusten op nieuwe [[mutatie (biologie)|mutaties]]. Deze patiënten kunnen het dan wel weer op hun eigen kinderen overdragen. Generatie op generatie heeft de ziekte een dominanter (ernstiger) verloop.
 ==Beloop==
-Op wisselende leeftijd begin van de klachten, vaak tussen 10 en 20 jaar, maar soms eerder of later. Na de schoudergordel en de gelaatsspieren raken de buikspieren en de beenspieren aangedaan. Hierdoor kan op den duur een wat schommelende of waggelende loop op gaan treden.
+Op wisselende leeftijd begin van de klachten, vaak tussen 10 en 20 jaar, maar soms eerder of later. Na de schoudergordel en de gelaatsspieren raken de buikspieren en de beenspieren aangedaan. Hierdoor kan op den duur een wat schommelende of waggelende loop op gaan treden. Bij een deel van de patiënten (10-20%) wordt op den duur het gebruik van een rolstoel noodzakelijk.
-Verder komen bij sommige patienten gehoorafwijkingen en retinale vaatafwijkingen voor. In beide gevallen gaat dit meestal niet gepaard met klachten (sub-clinisch).
+Verder komen bij sommige patiënten gehoorafwijkingen en retinale vaatafwijkingen voor. In beide gevallen gaat dit meestal niet gepaard met klachten (sub-klinisch).
+Uit Nederlands onderzoek (Wohlgemuth et al, 2004, {{PMID|15249635}}) bleek ca. 1% van de Nederlandse FSHD patiënten 's nachts werd beademd vanwege respiratoir falen. Bij 1 patiënt was ook overdag beademing noodzakelijk.
 ==Diagnostiek==
-*Het verhaal van de patiënt, als al bekend is dat het in de familie zit is de diagnose niet moeilijk maar in andere gevallen kan het wel eens lang duren.
+*Het verhaal van de patiënt; als al bekend is dat het in de familie zit is de diagnose niet moeilijk maar in andere gevallen kan het weleens lang duren.
 *Lichamelijk onderzoek
-*Patiënten hebben een verhoogd [[kreatinekinase]]-gehalte in het bloed
+*Patiënten hebben een verhoogd [[creatinekinase]]-gehalte in het bloed
 *Elektromyografie
-*[[Spierbiopt]]
+* [[Spierbiopsie]]
 *Genetisch onderzoek.
-Bij sommige spierziekten is er een sterk vehoogd risico op [[maligne hyperthermie]] wanneer zij onder algemene narcose wordt gebracht. Alhoewel dit bij FSHD nog nooit in de wetenschappelijke literatuur is beschreven, dient bij een algehele narcose van een mogelijk verhoogd risico uit te worden gegaan.
+Bij sommige spierziekten is er een sterk verhoogd risico op [[maligne hyperthermie]] wanneer zij onder algemene narcose wordt gebracht. Alhoewel dit bij FSHD nog nooit in de wetenschappelijke literatuur is beschreven, dient bij een narcose van een mogelijk verhoogd risico uit te worden gegaan.
 ==Externe links==
+*[https://spierziektenvlaanderen.be/facioscapulohumerale-dystrofie-fshd/ Spierziekten Vlaanderen]
-[http://www.vsn.nl/spierziekten/diagnose.php?diagnose_id=9 Vereniging Spierziekten Nederland]
+* [https://web.archive.org/web/20050213065248/http://vsn.nl/spierziekten/diagnose.php?diagnose_id=9 Vereniging Spierziekten Nederland]
-[http://www.fshd.nl Nederlandse FSHD Stichting]
+* [http://www.fshd.nl Nederlandse FSHD Stichting]
+* [http://www.fshd-group.eu Europa FSHD Group]
-[http://www.fshsociety.org Amerikaanse FSH Society]
+* [http://www.fshsociety.org Amerikaanse FSH Society]
+* [https://web.archive.org/web/20071214043252/http://health.groups.yahoo.com/group/fshsociety/ Engelstalige forum discussie over FSHD]
+* [https://web.archive.org/web/20180723174529/https://www.mda.org/disease/fshd.html Amerikaanse Muscular Dystrophy Association]
-[http://health.groups.yahoo.com/group/fshsociety/ Engelstalige forum discussie over FSHD]
+* [https://web.archive.org/web/20090210210646/http://afm-france.org/ Franse Association Francaise contre les Myopathies]
+* [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=PubMed&Cmd=search&Term=%22Muscular+Dystrophy,+Facioscapulohumeral%22%5BMesh%5D Medline Wetenschappelijke artikelen over FSHD]
-[http://www.mda.org/disease/fshd.html Amerikaanse Muscular Dystrophy Association]
+* [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/dispomim.cgi?id=158900 OMIM (Online Mendelian Inheritance in Man) entry FSHMD1A]
+* [https://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/science.1189044 A Unifying Genetic Model for Facioscapulohumeral Muscular Dystrophy]
-[http://www.afm-france.org/ Franse Association Francaise contre les Myopathies]
-[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=PubMed&Cmd=search&Term=%22Muscular+Dystrophy,+Facioscapulohumeral%22%5BMesh%5D Medline Wetenschappelijke artikelen over FSHD]
-[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/dispomim.cgi?id=158900 OMIM (Online Mendelian Inheritance in Man) entry FSHMD1A]
 [[Categorie:Neurologische aandoening]]
-[[en:Facioscapulohumeral muscular dystrophy]]
-[[fr:Dystrophie facio scapulo humérale]]
-[[it:Distrofia facio-scapolo-omerale]]