Dick Bruna: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 2001:982:72AB:1:AD23:755C:E1C3:82FC (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Evertadvies |
ne- Versie 67238500 van 2A02:A467:4887:1:DD63:7E41:ACB5:C8AB (overleg) ongedaan gemaakt. Label: Ongedaan maken |
||
| (34 tussenliggende versies door 25 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 9: | Regel 9: | ||
| overleden = 16 februari 2017 |
| overleden = 16 februari 2017 |
||
| overlijdensplaats = [[Utrecht (stad)|Utrecht]] |
| overlijdensplaats = [[Utrecht (stad)|Utrecht]] |
||
| land = |
| land = Nederland |
||
| jaren-actief = 1952–2014 |
| jaren-actief = 1952–2014 |
||
| genre = [[Jeugdliteratuur]] |
| genre = [[Jeugdliteratuur]] |
||
| Regel 21: | Regel 21: | ||
== Levensloop == |
== Levensloop == |
||
| ⚫ | Bruna werd geboren als oudste zoon van de uitgever [[A.W. Bruna|Abs Bruna]] (1902-1996). Zijn roepnaam was aanvankelijk Henk.<ref name="Margriet">[[Margriet Oostveen]], [https://www.nrc.nl/nieuws/2003/04/04/levenslang-vier-7633598-a123171 Dick Bruna heet eigenlijk Henk, en voelt zich vier], NRC Handelsblad, 5 april 2003. [https://web.archive.org/web/20210419021917/https://www.nrc.nl/nieuws/2003/04/04/levenslang-vier-7633598-a123171 Gearchiveerd] op 19 april 2021.</ref> In zijn jeugd was hij wat gezet, daarom noemde zijn moeder hem Dikkie.<ref name="Margriet" /> In de [[Tweede Wereldoorlog]] zat het gezin enkele jaren ondergedoken in [[Loosdrecht]], omdat de vader [[Arbeitseinsatz]] in [[Nazi-Duitsland|Duitsland]] wilde voorkomen. Na de oorlog vervolgde Bruna zijn middelbareschoolopleiding maar daar stopte hij al snel mee. Het was de bedoeling dat hij in de voetsporen van zijn vader, grootvader en overgrootvader zou treden en uitgever zou worden. Om zich hierop voor te bereiden vertrok Bruna naar Londen en Parijs. In Parijs bezocht hij veelvuldig allerlei musea, wat hem ertoe aanzette om kunstenaar te worden. Toen Bruna naar Nederland was teruggekeerd begon hij daarom aan een studie aan de Amsterdamse [[Rijksakademie van beeldende kunsten]] maar daar stopte hij algauw mee. In plaats van bij de uitgeverij [[A.W. Bruna Uitgevers|A.W. Bruna & Zoon]] uitgever te worden, ging Bruna er werken als tekenaar van boekomslagen. In 1953 trouwde hij met Irene de Jongh (1933-2022). Zij kregen drie kinderen. |
||
Bruna werd geboren als oudste zoon van de uitgever [[Abs Bruna|Abs (A.W.) Bruna]] (1902-1996). |
|||
Zijn roepnaam was aanvankelijk Henk.<ref name="Margriet">[[Margriet Oostveen]], [https://www.nrc.nl/nieuws/2003/04/04/levenslang-vier-7633598-a123171 Dick Bruna heet eigenlijk Henk, en voelt zich vier], NRC Handelsblad, 5 april 2003</ref> In zijn jeugd was hij wat gezet, daarom noemde zijn moeder hem Dikkie.<ref name="Margriet" /> |
|||
| ⚫ | In de [[Tweede Wereldoorlog]] zat het gezin enkele jaren ondergedoken in [[Loosdrecht]], omdat de vader [[Arbeitseinsatz]] in [[Nazi-Duitsland|Duitsland]] wilde voorkomen. Na de oorlog vervolgde Bruna zijn middelbareschoolopleiding maar daar stopte hij al snel mee. Het was de bedoeling dat hij in de voetsporen van zijn vader, grootvader en overgrootvader zou treden en uitgever zou worden. Om zich hierop voor te bereiden vertrok Bruna naar Londen en Parijs. In Parijs bezocht hij veelvuldig allerlei musea, wat hem ertoe aanzette om kunstenaar te worden. Toen Bruna naar Nederland was teruggekeerd begon hij daarom aan een studie aan de Amsterdamse [[Rijksakademie van beeldende kunsten]] maar daar stopte hij algauw mee. In plaats van bij de uitgeverij [[A.W. Bruna Uitgevers|A.W. Bruna & Zoon]] uitgever te worden, ging Bruna er werken als tekenaar van boekomslagen. In 1953 trouwde hij met Irene de Jongh. Zij kregen drie kinderen. |
||
Hij overleed in februari 2017 op 89-jarige leeftijd in zijn woonplaats [[Utrecht (stad)|Utrecht]].<ref>{{Citeer web|url= |
Hij overleed in februari 2017 op 89-jarige leeftijd in zijn woonplaats [[Utrecht (stad)|Utrecht]].<ref>{{Citeer web|url=https://nos.nl/artikel/2158702-tekenaar-dick-bruna-89-overleden.html|titel=Tekenaar Dick Bruna (89) overleden|bezochtdatum=|auteur=|datum=18 februari 2017|uitgever=NOS|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210709113511/https://nos.nl/artikel/2158702-tekenaar-dick-bruna-89-overleden.html|archiefdatum=2021-07-09|dodeurl=nee}}</ref><ref name=":0">{{Citeer web|url=https://nos.nl/artikel/2158703-dick-bruna-veroverde-met-nijntje-de-wereld.html|titel=Dick Bruna veroverde met Nijntje de wereld|bezochtdatum=|auteur=|datum=17 februari 2017|uitgever=NOS|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200815065512/https://nos.nl/artikel/2158703-dick-bruna-veroverde-met-nijntje-de-wereld.html|archiefdatum=2020-08-15|dodeurl=nee}}</ref><ref name=":1">{{Citeer web|url=https://www.volkskrant.nl/boeken/dick-bruna-1927-2017-creeerde-met-nijntje-een-universum-waarin-geen-cynisme-of-kwaad-bestaat~a4463928/|titel=Dick Bruna (1927-2017) creëerde met Nijntje een universum waarin geen cynisme of kwaad bestaat|bezochtdatum=|auteur=Bob Witman|datum=17 februari 2017|uitgever=de Volkskrant|archiefurl=https://web.archive.org/web/20171210123603/https://www.volkskrant.nl/boeken/dick-bruna-1927-2017-creeerde-met-nijntje-een-universum-waarin-geen-cynisme-of-kwaad-bestaat~a4463928/|archiefdatum=2017-12-10|dodeurl=nee}}</ref> Hij werd op 22 februari begraven op de [[Begraafplaats Sint Barbara (Utrecht)|begraafplaats Sint Barbara]] in Utrecht. |
||
== Werken == |
== Werken == |
||
[[Bestand:Dick-bruna-wall-of-fame.jpg|thumb|Dick Bruna - Walk of Fame, Rotterdam.]] |
[[Bestand:Dick-bruna-wall-of-fame.jpg|thumb|Dick Bruna - Walk of Fame, Rotterdam.]] |
||
[[Bestand:Miffy Statue in Utrecht.jpg|thumb| |
[[Bestand:Miffy Statue in Utrecht.jpg|thumb|nijntje-standbeeld (1994) op het nijntje pleintje]] |
||
Dick Bruna begon zijn loopbaan met het ontwerpen van boekomslagen. Tussen 1952 en 1972 ontwierp hij er circa 1800, waaronder veel in de [[Zwarte Beertjes]]-reeks, voor de thrillers van de Nederlandse schrijver [[Havank (schrijver)|Havank]] (Inspecteur Carlier, bijgenaamd De Schaduw) en de schrijvers [[Georges Simenon]] (Commissaris [[Maigret]]), [[Leslie Charteris]] ( |
Dick Bruna begon zijn loopbaan met het ontwerpen van boekomslagen. Tussen 1952 en 1972 ontwierp hij er circa 1800, waaronder veel in de [[Zwarte Beertjes]]-reeks, voor de thrillers van de Nederlandse schrijver [[Havank (schrijver)|Havank]] (Inspecteur Carlier, bijgenaamd De Schaduw) en de schrijvers [[Georges Simenon]] (Commissaris [[Maigret]]), [[Leslie Charteris]] ([[The Saint]]), [[Jean Bruce]] ([[OSS 117]]) en [[Ian Fleming (hoofdbetekenis)|Ian Fleming]] ([[James Bond (personage)|James Bond]]).<ref>DICK BRUNA KUNSTENAAR. Rijksmuseum, 2015</ref> Ook ontwierp hij affiches, zowel voor de uitgeverij als voor andere instellingen. |
||
In 1953 verscheen zijn eerste kinderboek, '' |
In 1953 verscheen zijn eerste kinderboek, ''de appel''. In zijn vele kinderboeken is [[nijntje]] het bekendste personage; een wit konijn met menselijke trekken. Het eerste nijntje-boek verscheen in 1955. Op vakantie aan de Nederlandse kust in [[Egmond aan Zee]] tekende Bruna voor zijn zoontje dit verhaal, daartoe geïnspireerd door een konijntje dat regelmatig bij het vakantiehuis te zien was. Het totaal van door Bruna gepubliceerde kinderboeken is 124. Bekende hoofdpersonen zijn het [[varken (tam)|varken]] betje big, de [[beren (hoofdbetekenis)|beren]] boris en barbara en de [[hond (hoofdbetekenis)|hond]] snuffie. Een nieuwere creatie is het [[koala (hoofdbetekenis)|koalabeertje]] ko. Bruna ontwierp ook educatieve boeken over lezen en rekenen, kleuren en geometrische vormen. De boeken zijn herkenbaar aan hun vierkante formaat. Tot 2011 werkte hij dagelijks in zijn atelier in de Utrechtse binnenstad.<ref name=":2">{{Citeer web|url=https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/1379419/originele-atelier-van-dick-bruna-te-zien-in-utrecht.html|titel=Originele atelier van Dick Bruna te zien in Utrecht|bezochtdatum=|auteur=|datum=17 september 2015|uitgever=RTV Utrecht|archiefurl=https://web.archive.org/web/20171129170637/https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/1379419/originele-atelier-van-dick-bruna-te-zien-in-utrecht.html|archiefdatum=2017-11-29|dodeurl=nee}}</ref> |
||
Over de belevenissen van nijntje zijn 32 boeken verschenen. Ze zijn in meer dan vijftig talen vertaald, met vooral hoge oplagen in Japan. In latere jaren werd voor nijntje altijd de naam Miffy, Miffi of Mifi gebruikt, maar er zijn in het verleden ook andere namen gebruikt in bijvoorbeeld het Frans (Mouffe, Petit Lapin), Duits (Nientje, Ninchen), Fins (Milla), Zweeds (Lilla Kanin), Afrikaans (Kleintjie, Katryntjie), Tswana (Kleintjie), Sotho (Monyenyane, Mosetsanyana), Tsonga (Ntsongwana), Siswati (Potjana), Venda (Tshituku), Xhosa (Umifi), Papiaments (Nènchi), Arabisch (Naynti), Japans (Usako-chan), Chinees (Mi fei), Turks (Lâle) en Portugees (Coelhinho). De uitgaven die vertaald zijn naar Nederlandse dialecten noemen haar gewoon nijntje. |
Over de belevenissen van nijntje zijn 32 boeken verschenen. Ze zijn in meer dan vijftig talen vertaald, met vooral hoge oplagen in Japan. In latere jaren werd voor nijntje altijd de naam Miffy, Miffi of Mifi gebruikt, maar er zijn in het verleden ook andere namen gebruikt in bijvoorbeeld het Frans (Mouffe, Petit Lapin), Duits (Nientje, Ninchen), Fins (Milla), Zweeds (Lilla Kanin), Afrikaans (Kleintjie, Katryntjie), Tswana (Kleintjie), Sotho (Monyenyane, Mosetsanyana), Tsonga (Ntsongwana), Siswati (Potjana), Venda (Tshituku), Xhosa (Umifi), Papiaments (Nènchi), Arabisch (Naynti), Japans (Usako-chan), Chinees (Mi fei), Turks (Lâle) en Portugees (Coelhinho). De uitgaven die vertaald zijn naar Nederlandse dialecten noemen haar gewoon nijntje. |
||
| Regel 42: | Regel 40: | ||
== Beschouwingen == |
== Beschouwingen == |
||
Over de vraag hoe het komt dat zijn personages kinderen, ouders en verzorgers zo aanspreken - over de hele wereld - is veel gespeculeerd. Ten eerste is er de absolute eenvoud van zijn tekeningen, de zwarte belijning en de beperkte hoeveelheid primaire en secundaire kleuren. Bruna streeft er altijd naar zo veel mogelijk lijnen weg te laten, en alleen de eenvoudigste, maar meest sprekende essentie over te houden. Daarnaast is ook de manier waarop Bruna ogen tekent van belang. Onder meer nijntje kijkt de kijkende en 'lezende' kinderen altijd vanuit de prent recht in de ogen, ook al is zij bezig met iets in de prent dat haar aandacht toch dringend nodig heeft, zoals fietsen of een bal vangen. Alleen als Dick Bruna zijn figuren van achteren tekent, kijken zij de beschouwer niet recht in de ogen.<ref>{{Citeer boek|auteurlink=|voornaam=Dolph|achternaam=Kohnstamm|titel=Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna|uitgever=Mercis|plaats=Amsterdam|datum=1991|pagina's=|ISBN=9073991021|bezochtdatum=}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.trouw.nl/home/dick-bruna-stopt-nooit-meer-nijntje~affeef4b/|titel=Dick Bruna stopt; nooit meer Nijntje|bezochtdatum=|auteur=Joost van Velzen|datum=31 juli 2014|uitgever=Trouw}}</ref> Opvallend is dat de lijnen die Bruna met zijn penseel trekt rafelig zijn voor wie ze onder een vergrootglas bekijkt. Ze moeten een bepaalde "bibber" hebben zoals hij dat zelf noemt.<ref name=":1" /> |
Over de vraag hoe het komt dat zijn personages kinderen, ouders en verzorgers zo aanspreken - over de hele wereld - is veel gespeculeerd. Ten eerste is er de absolute eenvoud van zijn tekeningen, de zwarte belijning en de beperkte hoeveelheid primaire en secundaire kleuren. Bruna streeft er altijd naar zo veel mogelijk lijnen weg te laten, en alleen de eenvoudigste, maar meest sprekende essentie over te houden. Daarnaast is ook de manier waarop Bruna ogen tekent van belang. Onder meer nijntje kijkt de kijkende en 'lezende' kinderen altijd vanuit de prent recht in de ogen, ook al is zij bezig met iets in de prent dat haar aandacht toch dringend nodig heeft, zoals fietsen of een bal vangen. Alleen als Dick Bruna zijn figuren van achteren tekent, kijken zij de beschouwer niet recht in de ogen.<ref>{{Citeer boek|auteurlink=|voornaam=Dolph|achternaam=Kohnstamm|titel=Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna|uitgever=Mercis|plaats=Amsterdam|datum=1991|pagina's=|ISBN=9073991021|bezochtdatum=}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.trouw.nl/home/dick-bruna-stopt-nooit-meer-nijntje~affeef4b/|titel=Dick Bruna stopt; nooit meer Nijntje|bezochtdatum=|auteur=Joost van Velzen|datum=31 juli 2014|uitgever=Trouw|archiefurl=https://web.archive.org/web/20180224232721/https://www.trouw.nl/home/dick-bruna-stopt-nooit-meer-nijntje~affeef4b/|archiefdatum=2018-02-24|dodeurl=nee}}</ref> Opvallend is dat de lijnen die Bruna met zijn penseel trekt rafelig zijn voor wie ze onder een vergrootglas bekijkt. Ze moeten een bepaalde "bibber" hebben zoals hij dat zelf noemt.<ref name=":1" /> |
||
{{cquote|''Het gaat om een bepaalde bibber (...) Een goede lijn heeft een goede bibber. Maar die goede bibber vind ik wel het allermoeilijkste. In die bibber zit de tekenaar verborgen.''|Dick Bruna}} |
{{cquote|''Het gaat om een bepaalde bibber (...) Een goede lijn heeft een goede bibber. Maar die goede bibber vind ik wel het allermoeilijkste. In die bibber zit de tekenaar verborgen.''|Dick Bruna}} |
||
== Merchandising == |
== Merchandising == |
||
[[Bestand:Winkel van nijntje amsterdam.jpg|thumb|De winkel van nijntje in de Amsterdamse Scheldestraat |
[[Bestand:Winkel van nijntje amsterdam.jpg|thumb|De winkel van nijntje in de Amsterdamse Scheldestraat]] |
||
[[Bestand:Bloemen op het Nijntjeplein.jpg|thumb|Bloemen op het nijntje pleintje in [[Utrecht (stad)|Utrecht]] na zijn overlijden]] |
[[Bestand:Bloemen op het Nijntjeplein.jpg|thumb|Bloemen op het nijntje pleintje in [[Utrecht (stad)|Utrecht]] na zijn overlijden]] |
||
[[Bestand:Nijntje standbeeld Mariaplaats na overlijden Bruna.jpg|thumb|upright|Nijntje standbeeld [[Mariaplaats]] na overlijden Dick Bruna]] |
[[Bestand:Nijntje standbeeld Mariaplaats na overlijden Bruna.jpg|thumb|upright|Nijntje standbeeld [[Mariaplaats]] na overlijden Dick Bruna]] |
||
Mede dankzij de wereldwijde merchandising door het in Amsterdam gevestigde bedrijf Mercis |
Mede dankzij de wereldwijde merchandising door het in Amsterdam gevestigde bedrijf Mercis bv, opgericht door zijn jeugdvriend de graficus [[Pieter Brattinga]], is Bruna miljonair geworden. |
||
Nijntje-producten worden over de hele wereld verkocht. In Nederland heeft nijntje |
Nijntje-producten worden over de hele wereld verkocht. In Nederland heeft nijntje een eigen winkel: ''de winkel van nijntje'' in Amsterdam. |
||
== Publieke erkenning == |
== Publieke erkenning == |
||
Dick Bruna werd vele malen onderscheiden en tal van tentoonstellingen werden aan zijn werk gewijd. Nijntje werd de hoofdpersoon in |
Dick Bruna werd vele malen onderscheiden en tal van tentoonstellingen werden aan zijn werk gewijd. Nijntje werd de hoofdpersoon in vijf succesvolle kindermusicals, op teksten van [[Ivo de Wijs]] en muziek van [[Joop Stokkermans]]. Op 18 februari 2006 werd in Utrecht als onderdeel van het [[Centraal Museum]] het [[dick bruna huis]] geopend. In 2015 werd het omgebouwd tot het [[nijntje museum]]; een kindermuseum voor peuters en kleuters. Naast dat er een overzicht te zien is van zijn grafische werk, is het een plaats waar kinderen kunnen komen tekenen en knutselen. Bruna gaf meer dan 7000 objecten in bruikleen. Een selectie daarvan wordt in wisselende tentoonstellingen in het museum gepresenteerd. In september 2015 werd ook het complete atelier van de kunstenaar overgebracht naar de zolder van het Centraal Museum, inclusief de fiets waarop hij tot op hoge leeftijd dagelijks van huis naar dat atelier heen en weer fietste.<ref name=":2" /> |
||
Ter gelegenheid van de opening van dit museum werden er een aantal maanden lang verschillende gebouwen in Utrecht (waaronder de [[Neudeflat]]) versierd met nijntje-oren. In de zomer van 2007 kreeg Bruna ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag de gouden penning van de stad Utrecht. |
Ter gelegenheid van de opening van dit museum werden er een aantal maanden lang verschillende gebouwen in Utrecht (waaronder de [[Neudeflat]]) versierd met nijntje-oren. In de zomer van 2007 kreeg Bruna ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag de gouden penning van de stad Utrecht. |
||
Bruna gaf in 2011 een selectie van zijn werk in langdurig bruikleen aan het [[Rijksmuseum Amsterdam]]. De selectie bestaat uit meer dan 120 werken (pocketcovers, reclamemateriaal en kinderboeken) uit de periode 1953-2007. Op 27 augustus 2015 werd in het Rijksmuseum ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van nijntje de tentoonstelling ''Dick Bruna. Kunstenaar'' geopend.<ref>{{Citeer web|url= |
Bruna gaf in 2011 een selectie van zijn werk in langdurig bruikleen aan het [[Rijksmuseum Amsterdam]]. De selectie bestaat uit meer dan 120 werken (pocketcovers, reclamemateriaal en kinderboeken) uit de periode 1953-2007. Op 27 augustus 2015 werd in het Rijksmuseum ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van nijntje de tentoonstelling ''Dick Bruna. Kunstenaar'' geopend.<ref>{{Citeer web|url=https://nos.nl/artikel/2054338-nijntje-naast-matisse-in-rijksmuseum.html|titel=Nijntje naast Matisse in Rijksmuseum|bezochtdatum=|auteur=|datum=27 augustus 2008|uitgever=NOS|archiefurl=https://web.archive.org/web/20180616001935/https://nos.nl/artikel/2054338-nijntje-naast-matisse-in-rijksmuseum.html|archiefdatum=2018-06-16|dodeurl=nee}}</ref> Er werden ontwerpen getoond van Bruna, [[collage]]s, prenten, boeken en ander drukwerk, naast werk van Bruna's inspiratiebronnen, waaronder [[Henri Matisse]], [[Fernand Léger]] en [[Hendrik Werkman]]. Zowel de tentoonstelling als de bijbehorende catalogus zijn van de hand van conservator [[Caro Verbeek]]. |
||
In zijn geboorteplaats Utrecht is een straat naar Bruna vernoemd. De Dick Brunasingel is aangelegd in het deelgebied [[Het Zand (Utrecht)|Het Zand]]/De Veiling in [[Leidsche Rijn (wijk)|Leidsche Rijn]].<ref name=":0" /> Eveneens in Utrecht staat aan het begin van de [[Van Asch van Wijckskade]] een standbeeld van nijntje op het ''nijntje pleintje''. Het beeld is gemaakt door de zoon van Dick Bruna, [[Marc Bruna]].<ref>{{Citeer web|url=http://www.votulastkrant.nl/artikel.php?titel=Nijntje+pleintje&krant=36|titel=Nijntje pleintje|bezochtdatum=|auteur=|datum=3 mei 2015|uitgever=Votulastkrant}}</ref> |
In zijn geboorteplaats Utrecht is een straat naar Bruna vernoemd. De Dick Brunasingel is aangelegd in het deelgebied [[Het Zand (Utrecht)|Het Zand]]/De Veiling in [[Leidsche Rijn (wijk)|Leidsche Rijn]].<ref name=":0" /> Eveneens in Utrecht staat aan het begin van de [[Van Asch van Wijckskade]] een standbeeld van nijntje op het ''nijntje pleintje''. Het beeld is gemaakt door de zoon van Dick Bruna, [[Marc Bruna]].<ref>{{Citeer web|url=http://www.votulastkrant.nl/artikel.php?titel=Nijntje+pleintje&krant=36|titel=Nijntje pleintje|bezochtdatum=|auteur=|datum=3 mei 2015|uitgever=Votulastkrant|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200503220944/http://www.votulastkrant.nl/artikel.php?titel=Nijntje+pleintje&krant=36|archiefdatum=2020-05-03|dodeurl=nee}}</ref> |
||
Bruna was [[Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw]]. In 2016 ontving Bruna de [[Max Velthuijs-prijs]] voor zijn hele oeuvre.<ref>{{Citeer web|url= |
Bruna was [[Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw]]. In 2016 ontving Bruna de [[Max Velthuijs-prijs]] voor zijn hele oeuvre.<ref>{{Citeer web|url=https://nos.nl/artikel/2093095-dick-bruna-krijgt-de-max-velthuijs-prijs-voor-zijn-hele-oeuvre.html|titel=Dick Bruna krijgt de Max Velthuijs-prijs voor zijn hele oeuvre|bezochtdatum=|auteur=|datum=16 maart 2016|uitgever=NOS|archiefurl=https://web.archive.org/web/20201108144248/https://nos.nl/artikel/2093095-dick-bruna-krijgt-de-max-velthuijs-prijs-voor-zijn-hele-oeuvre.html|archiefdatum=2020-11-08|dodeurl=nee}}</ref> |
||
== |
== Wetenswaardigheden == |
||
* In 2004 eindigde Dick Bruna op nr. 67 tijdens de verkiezing van ''[[De grootste Nederlander]]''. |
* In 2004 eindigde Dick Bruna op nr. 67 tijdens de verkiezing van ''[[De grootste Nederlander]]''. |
||
| Regel 73: | Regel 71: | ||
== Literatuur == |
== Literatuur == |
||
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=Caro Verbeek|titel=Dick Bruna; kunstenaar|uitgever=Nai010|datum=2015|pagina's=|ISBN=9789491714580|bezochtdatum=}} |
* Bruce Ingman & Ramona Reihill, ''Dick Bruna.'' Mercis, Amsterdam (2020) ISBN 9789056478438 |
||
*{{Citeer boek|auteurlink=|auteur=Caro Verbeek|titel=Dick Bruna; kunstenaar|uitgever=Nai010|datum=2015|pagina's=|ISBN=9789491714580|bezochtdatum=}} |
|||
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=Céline Rutten|titel=Gesprekken met Dick Bruna|uitgever=Atlas|datum=2011|pagina's=|ISBN=9789045019697|bezochtdatum=}} |
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=Céline Rutten|titel=Gesprekken met Dick Bruna|uitgever=Atlas|datum=2011|pagina's=|ISBN=9789045019697|bezochtdatum=}} |
||
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=Joke Linders|medeauteurs=Koosje Sierman; Truusje Vrooland|voornaam=|achternaam=|titel=Dick Bruna|uitgever=Wbooks|datum=2006|pagina's=|ISBN=9789040091063|bezochtdatum=}} |
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=Joke Linders|medeauteurs=Koosje Sierman; Truusje Vrooland|voornaam=|achternaam=|titel=Dick Bruna|uitgever=Wbooks|datum=2006|pagina's=|ISBN=9789040091063|bezochtdatum=}} |
||
*Koichi Yanagimoto, ''Zwarte Beertjes / De boekomslagen van Dick Bruna.'' Glyph, Tokyo (2005) |
|||
*Toon Lauwen e.a., ''Dick Bruna / all about his work.'' The Asahi Shimbun, Japan (2003) |
|||
* {{Citeer boek|auteurlink=Dolph Kohnstamm|auteur=Dolph Kohnstamm|voornaam=|achternaam=|titel=Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna|uitgever=Mercis|plaats=Amsterdam|datum=1991|pagina's=|ISBN=9073991021|bezochtdatum=}} |
* {{Citeer boek|auteurlink=Dolph Kohnstamm|auteur=Dolph Kohnstamm|voornaam=|achternaam=|titel=Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna|uitgever=Mercis|plaats=Amsterdam|datum=1991|pagina's=|ISBN=9073991021|bezochtdatum=}} |
||
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=[[Kees Nieuwenhuijzen]]|medeauteurs=Ella Reitsma|titel=Het paradijs in pictogram; het werk van Dick Bruna|uitgever=Van Goor|datum=1989|pagina's=|ISBN=9789000027392|bezochtdatum=}} |
* {{Citeer boek|auteurlink=|auteur=[[Kees Nieuwenhuijzen]]|medeauteurs=Ella Reitsma|titel=Het paradijs in pictogram; het werk van Dick Bruna|uitgever=Van Goor|datum=1989|pagina's=|ISBN=9789000027392|bezochtdatum=}} |
||
* {{Citeer boek|auteurlink=Dolph Kohnstamm|auteur=Dolph Kohnstamm|voornaam=|achternaam=|titel=Het bijzondere van het gewone; De kinderboekjes van Dick Bruna|uitgever=Mercis|plaats=Amsterdam|datum=1976|pagina's=|ISBN=|bezochtdatum=}} |
* {{Citeer boek|auteurlink=Dolph Kohnstamm|auteur=Dolph Kohnstamm|voornaam=|achternaam=|titel=Het bijzondere van het gewone; De kinderboekjes van Dick Bruna|uitgever=Mercis|plaats=Amsterdam|datum=1976|pagina's=|ISBN=|bezochtdatum=}} |
||
*Bert Jansen, ''Dick Bruna boekomslagen.'' Centraal Museum, Utrecht (z.j.) ISBN 9073285712 |
|||
== Externe links == |
== Externe links == |
||
* [ |
* [https://www.nijntje.nl/ Website van Dick Bruna en nijntje] |
||
* [https://web.archive.org/web/20140922154051/http://arttube.nl/nl/video/Boijmans/DP_Dick_Bruna Videoportret van Dick Bruna, met interview (Dutch Profiles)] |
* [https://web.archive.org/web/20140922154051/http://arttube.nl/nl/video/Boijmans/DP_Dick_Bruna Videoportret van Dick Bruna, met interview (Dutch Profiles)] |
||
* [https://web.archive.org/web/20150703154450/http://www.kb.nl/themas/kinderboeken-en-strips/auteurs-en-illustratoren/dick-bruna Dossier bij de KB] |
* [https://web.archive.org/web/20150703154450/http://www.kb.nl/themas/kinderboeken-en-strips/auteurs-en-illustratoren/dick-bruna Dossier bij de KB] |
||
* [http://centraalmuseum.nl/bezoeken/tentoonstellingen/atelier-dick-bruna/ Het atelier van Dick Bruna in het Centraal Museum] |
* [http://centraalmuseum.nl/bezoeken/tentoonstellingen/atelier-dick-bruna/ Het atelier van Dick Bruna in het Centraal Museum] |
||
*[https://www.dewinkelvannijntje.nl/ dewinkelvannijntje.nl] |
|||
{{Commonscat|Dick Bruna}} |
{{Commonscat|Dick Bruna}} |
||
| Regel 91: | Regel 94: | ||
{{References}} |
{{References}} |
||
}} |
}} |
||
{{Bibliografische informatie}} |
|||
{{DEFAULTSORT:Bruna, Dick}} |
{{DEFAULTSORT:Bruna, Dick}} |
||
Huidige versie van 21 mrt 2024 om 20:55
| Dick Bruna | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Dick Bruna in zijn atelier (foto Dolph Kohnstamm) (2007).
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Volledige naam | Hendrik Magdalenus Bruna | |||
| Geboren | 23 augustus 1927 | |||
| Geboorteplaats | Utrecht | |||
| Overleden | 16 februari 2017 | |||
| Overlijdensplaats | Utrecht | |||
| Land | Nederland | |||
| Handtekening | 
| |||
| Werk | ||||
| Jaren actief | 1952–2014 | |||
| Genre | Jeugdliteratuur | |||
| Bekende werken | nijntje | |||
| Uitgeverij | Mercis Publishing | |||
| Dbnl-profiel | ||||
| (en) IMDb-profiel | ||||
| Website | ||||
| ||||
Hendrik Magdalenus (Dick) Bruna (Utrecht, 23 augustus 1927 – aldaar, 16 februari 2017) was een Nederlandse grafisch vormgever, tekenaar en schrijver van kinderboeken. Hij werd wereldberoemd met zijn kinderboekjes over nijntje.
Levensloop
[bewerken | brontekst bewerken]Bruna werd geboren als oudste zoon van de uitgever Abs Bruna (1902-1996). Zijn roepnaam was aanvankelijk Henk.[1] In zijn jeugd was hij wat gezet, daarom noemde zijn moeder hem Dikkie.[1] In de Tweede Wereldoorlog zat het gezin enkele jaren ondergedoken in Loosdrecht, omdat de vader Arbeitseinsatz in Duitsland wilde voorkomen. Na de oorlog vervolgde Bruna zijn middelbareschoolopleiding maar daar stopte hij al snel mee. Het was de bedoeling dat hij in de voetsporen van zijn vader, grootvader en overgrootvader zou treden en uitgever zou worden. Om zich hierop voor te bereiden vertrok Bruna naar Londen en Parijs. In Parijs bezocht hij veelvuldig allerlei musea, wat hem ertoe aanzette om kunstenaar te worden. Toen Bruna naar Nederland was teruggekeerd begon hij daarom aan een studie aan de Amsterdamse Rijksakademie van beeldende kunsten maar daar stopte hij algauw mee. In plaats van bij de uitgeverij A.W. Bruna & Zoon uitgever te worden, ging Bruna er werken als tekenaar van boekomslagen. In 1953 trouwde hij met Irene de Jongh (1933-2022). Zij kregen drie kinderen.
Hij overleed in februari 2017 op 89-jarige leeftijd in zijn woonplaats Utrecht.[2][3][4] Hij werd op 22 februari begraven op de begraafplaats Sint Barbara in Utrecht.
Werken
[bewerken | brontekst bewerken]
Dick Bruna begon zijn loopbaan met het ontwerpen van boekomslagen. Tussen 1952 en 1972 ontwierp hij er circa 1800, waaronder veel in de Zwarte Beertjes-reeks, voor de thrillers van de Nederlandse schrijver Havank (Inspecteur Carlier, bijgenaamd De Schaduw) en de schrijvers Georges Simenon (Commissaris Maigret), Leslie Charteris (The Saint), Jean Bruce (OSS 117) en Ian Fleming (James Bond).[5] Ook ontwierp hij affiches, zowel voor de uitgeverij als voor andere instellingen.
In 1953 verscheen zijn eerste kinderboek, de appel. In zijn vele kinderboeken is nijntje het bekendste personage; een wit konijn met menselijke trekken. Het eerste nijntje-boek verscheen in 1955. Op vakantie aan de Nederlandse kust in Egmond aan Zee tekende Bruna voor zijn zoontje dit verhaal, daartoe geïnspireerd door een konijntje dat regelmatig bij het vakantiehuis te zien was. Het totaal van door Bruna gepubliceerde kinderboeken is 124. Bekende hoofdpersonen zijn het varken betje big, de beren boris en barbara en de hond snuffie. Een nieuwere creatie is het koalabeertje ko. Bruna ontwierp ook educatieve boeken over lezen en rekenen, kleuren en geometrische vormen. De boeken zijn herkenbaar aan hun vierkante formaat. Tot 2011 werkte hij dagelijks in zijn atelier in de Utrechtse binnenstad.[6]
Over de belevenissen van nijntje zijn 32 boeken verschenen. Ze zijn in meer dan vijftig talen vertaald, met vooral hoge oplagen in Japan. In latere jaren werd voor nijntje altijd de naam Miffy, Miffi of Mifi gebruikt, maar er zijn in het verleden ook andere namen gebruikt in bijvoorbeeld het Frans (Mouffe, Petit Lapin), Duits (Nientje, Ninchen), Fins (Milla), Zweeds (Lilla Kanin), Afrikaans (Kleintjie, Katryntjie), Tswana (Kleintjie), Sotho (Monyenyane, Mosetsanyana), Tsonga (Ntsongwana), Siswati (Potjana), Venda (Tshituku), Xhosa (Umifi), Papiaments (Nènchi), Arabisch (Naynti), Japans (Usako-chan), Chinees (Mi fei), Turks (Lâle) en Portugees (Coelhinho). De uitgaven die vertaald zijn naar Nederlandse dialecten noemen haar gewoon nijntje.
Voor allerlei onder andere op kinderen gerichte goede doelen ontwierp Bruna affiches en ander promotie-materiaal. Op het Scheveningse strand staan zijn personages als ijkpunten op hoge palen. Dit is kenmerkend voor al Bruna's werk voor kinderen. Hij wil ze een veilige omgeving bieden van waaruit zij zelfstandig op onderzoek en avontuur kunnen gaan.
Invloeden
[bewerken | brontekst bewerken]Bruna's stijl werd in zijn vroegste periode beïnvloed door ontwerpers en schilders uit de Nederlandse school van de Stijl zoals Bart van der Leck en Gerrit Rietveld, en door de Franse schilders Fernand Léger en Henri Matisse.[3]
Beschouwingen
[bewerken | brontekst bewerken]Over de vraag hoe het komt dat zijn personages kinderen, ouders en verzorgers zo aanspreken - over de hele wereld - is veel gespeculeerd. Ten eerste is er de absolute eenvoud van zijn tekeningen, de zwarte belijning en de beperkte hoeveelheid primaire en secundaire kleuren. Bruna streeft er altijd naar zo veel mogelijk lijnen weg te laten, en alleen de eenvoudigste, maar meest sprekende essentie over te houden. Daarnaast is ook de manier waarop Bruna ogen tekent van belang. Onder meer nijntje kijkt de kijkende en 'lezende' kinderen altijd vanuit de prent recht in de ogen, ook al is zij bezig met iets in de prent dat haar aandacht toch dringend nodig heeft, zoals fietsen of een bal vangen. Alleen als Dick Bruna zijn figuren van achteren tekent, kijken zij de beschouwer niet recht in de ogen.[7][8] Opvallend is dat de lijnen die Bruna met zijn penseel trekt rafelig zijn voor wie ze onder een vergrootglas bekijkt. Ze moeten een bepaalde "bibber" hebben zoals hij dat zelf noemt.[4]
Het gaat om een bepaalde bibber (...) Een goede lijn heeft een goede bibber. Maar die goede bibber vind ik wel het allermoeilijkste. In die bibber zit de tekenaar verborgen.
— Dick Bruna
Merchandising
[bewerken | brontekst bewerken]
Mede dankzij de wereldwijde merchandising door het in Amsterdam gevestigde bedrijf Mercis bv, opgericht door zijn jeugdvriend de graficus Pieter Brattinga, is Bruna miljonair geworden.
Nijntje-producten worden over de hele wereld verkocht. In Nederland heeft nijntje een eigen winkel: de winkel van nijntje in Amsterdam.
Publieke erkenning
[bewerken | brontekst bewerken]Dick Bruna werd vele malen onderscheiden en tal van tentoonstellingen werden aan zijn werk gewijd. Nijntje werd de hoofdpersoon in vijf succesvolle kindermusicals, op teksten van Ivo de Wijs en muziek van Joop Stokkermans. Op 18 februari 2006 werd in Utrecht als onderdeel van het Centraal Museum het dick bruna huis geopend. In 2015 werd het omgebouwd tot het nijntje museum; een kindermuseum voor peuters en kleuters. Naast dat er een overzicht te zien is van zijn grafische werk, is het een plaats waar kinderen kunnen komen tekenen en knutselen. Bruna gaf meer dan 7000 objecten in bruikleen. Een selectie daarvan wordt in wisselende tentoonstellingen in het museum gepresenteerd. In september 2015 werd ook het complete atelier van de kunstenaar overgebracht naar de zolder van het Centraal Museum, inclusief de fiets waarop hij tot op hoge leeftijd dagelijks van huis naar dat atelier heen en weer fietste.[6]
Ter gelegenheid van de opening van dit museum werden er een aantal maanden lang verschillende gebouwen in Utrecht (waaronder de Neudeflat) versierd met nijntje-oren. In de zomer van 2007 kreeg Bruna ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag de gouden penning van de stad Utrecht.
Bruna gaf in 2011 een selectie van zijn werk in langdurig bruikleen aan het Rijksmuseum Amsterdam. De selectie bestaat uit meer dan 120 werken (pocketcovers, reclamemateriaal en kinderboeken) uit de periode 1953-2007. Op 27 augustus 2015 werd in het Rijksmuseum ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van nijntje de tentoonstelling Dick Bruna. Kunstenaar geopend.[9] Er werden ontwerpen getoond van Bruna, collages, prenten, boeken en ander drukwerk, naast werk van Bruna's inspiratiebronnen, waaronder Henri Matisse, Fernand Léger en Hendrik Werkman. Zowel de tentoonstelling als de bijbehorende catalogus zijn van de hand van conservator Caro Verbeek.
In zijn geboorteplaats Utrecht is een straat naar Bruna vernoemd. De Dick Brunasingel is aangelegd in het deelgebied Het Zand/De Veiling in Leidsche Rijn.[3] Eveneens in Utrecht staat aan het begin van de Van Asch van Wijckskade een standbeeld van nijntje op het nijntje pleintje. Het beeld is gemaakt door de zoon van Dick Bruna, Marc Bruna.[10]
Bruna was Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 2016 ontving Bruna de Max Velthuijs-prijs voor zijn hele oeuvre.[11]
Wetenswaardigheden
[bewerken | brontekst bewerken]- In 2004 eindigde Dick Bruna op nr. 67 tijdens de verkiezing van De grootste Nederlander.
Werk in openbare collecties (selectie)
[bewerken | brontekst bewerken]Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Bruce Ingman & Ramona Reihill, Dick Bruna. Mercis, Amsterdam (2020) ISBN 9789056478438
- Caro Verbeek (2015). Dick Bruna; kunstenaar. Nai010. ISBN 9789491714580.
- Céline Rutten (2011). Gesprekken met Dick Bruna. Atlas. ISBN 9789045019697.
- Joke Linders, Koosje Sierman; Truusje Vrooland (2006). Dick Bruna. Wbooks. ISBN 9789040091063.
- Koichi Yanagimoto, Zwarte Beertjes / De boekomslagen van Dick Bruna. Glyph, Tokyo (2005)
- Toon Lauwen e.a., Dick Bruna / all about his work. The Asahi Shimbun, Japan (2003)
- Dolph Kohnstamm (1991). Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna. Mercis, Amsterdam. ISBN 9073991021.
- Kees Nieuwenhuijzen, Ella Reitsma (1989). Het paradijs in pictogram; het werk van Dick Bruna. Van Goor. ISBN 9789000027392.
- Dolph Kohnstamm (1976). Het bijzondere van het gewone; De kinderboekjes van Dick Bruna. Mercis, Amsterdam.
- Bert Jansen, Dick Bruna boekomslagen. Centraal Museum, Utrecht (z.j.) ISBN 9073285712
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Website van Dick Bruna en nijntje
- Videoportret van Dick Bruna, met interview (Dutch Profiles)
- Dossier bij de KB
- Het atelier van Dick Bruna in het Centraal Museum
- dewinkelvannijntje.nl
Zie de categorie Dick Bruna van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑ a b Margriet Oostveen, Dick Bruna heet eigenlijk Henk, en voelt zich vier, NRC Handelsblad, 5 april 2003. Gearchiveerd op 19 april 2021.
- ↑ Tekenaar Dick Bruna (89) overleden. NOS (18 februari 2017). Gearchiveerd op 9 juli 2021.
- ↑ a b c Dick Bruna veroverde met Nijntje de wereld. NOS (17 februari 2017). Gearchiveerd op 15 augustus 2020.
- ↑ a b Bob Witman, Dick Bruna (1927-2017) creëerde met Nijntje een universum waarin geen cynisme of kwaad bestaat. de Volkskrant (17 februari 2017). Gearchiveerd op 10 december 2017.
- ↑ DICK BRUNA KUNSTENAAR. Rijksmuseum, 2015
- ↑ a b Originele atelier van Dick Bruna te zien in Utrecht. RTV Utrecht (17 september 2015). Gearchiveerd op 29 november 2017.
- ↑ Kohnstamm, Dolph (1991). Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna. Mercis, Amsterdam. ISBN 9073991021.
- ↑ Joost van Velzen, Dick Bruna stopt; nooit meer Nijntje. Trouw (31 juli 2014). Gearchiveerd op 24 februari 2018.
- ↑ Nijntje naast Matisse in Rijksmuseum. NOS (27 augustus 2008). Gearchiveerd op 16 juni 2018.
- ↑ Nijntje pleintje. Votulastkrant (3 mei 2015). Gearchiveerd op 3 mei 2020.
- ↑ Dick Bruna krijgt de Max Velthuijs-prijs voor zijn hele oeuvre. NOS (16 maart 2016). Gearchiveerd op 8 november 2020.