Naar inhoud springen

Tjitjak: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Fix parameters
 
(16 tussenliggende versies door 12 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Taxobox reptiel
{{Taxobox reptiel
| status=LC
| status=LC
| statusbron=2010
| statusbron=2019
| rl-id=176130
| rl-id=99156022
| afbeelding=Hemidactylus frenatus from Barangay Dibuluan - ZooKeys-266-001-g049.jpg
| afbeelding=Hemidactylus frenatus from Barangay Dibuluan - ZooKeys-266-001-g049.jpg
| afbeeldingtekst=Exemplaar uit [[Luzon (eiland)|Luzon]], de [[Filipijnen]].
| afbeeldingtekst=Exemplaar uit [[Luzon (eiland)|Luzon]], de [[Filipijnen]].
Regel 13: Regel 13:
| auteur=[[Hermann Schlegel|Schlegel]]
| auteur=[[Hermann Schlegel|Schlegel]]
| datum=1836
| datum=1836
| species=Hemidactylus frenatus
| commons=Category:Hemidactylus frenatus
}}
}}
De '''tjitjak'''<ref name="GRZ">{{Citeer boek|achternaam = Bernhard Grzimek|titel = Het Leven Der Dieren Deel VI: Reptielen| pagina's = Pagina 180 |datum = 1971|uitgever = Kindler Verlag AG|ISBN = 90 274 8626 3}}</ref> (''Hemidactylus frenatus'') is een [[hagedissen|hagedis]] die behoort tot de [[gekko's]] (''Gekkota'') en de familie [[Gekkonidae]].<ref name="EMBL">{{Citeer web| url = http://reptile-database.reptarium.cz/species.php?genus=Hemidactylus&species=frenatus|titel = The Reptile Database – ''Hemidactylus frenatus''|auteur =Uetz P. & J. Hallermann}}</ref>
De '''tjitjak'''<ref name="GRZ">{{Citeer boek|achternaam = Bernhard Grzimek|titel = Het Leven Der Dieren Deel VI: Reptielen| pagina's = Pagina 180 |datum = 1971|uitgever = Kindler Verlag AG|ISBN = 90 274 8626 3}}</ref> (''Hemidactylus frenatus'') is een [[hagedissen|hagedis]] die behoort tot de [[gekko's]] (Gekkota) en de familie [[Gekkonidae]].


De gekko heeft een zeer groot verspreidingsgebied en komt in verschillende werelddelen voor. Het is van oorsprong een bosbewoner maar de tjitjak schuwt de mens niet en komt veel voor bij huizen. Het is een populaire soort als [[huisdier|exotisch huisdier]]. De tjitjak dankt zijn naam aan de geluiden die worden gemaakt om de andere sekse te lokken.
De gekko heeft een zeer groot verspreidingsgebied en komt in verschillende werelddelen voor. Het is van oorsprong een bosbewoner maar de tjitjak schuwt de mens niet en komt veel voor bij huizen. De tjitjak dankt zijn naam aan de geluiden die worden gemaakt om de andere sekse te lokken.


==Naamgeving en taxonomie==
==Naam en indeling==
De soort werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door [[Hermann Schlegel]] in 1836. Oorspronkelijk werd de soort beschreven als ''Hemidactylus javanicus'' door [[Leopold Fitzinger]] in 1826. Deze naam wordt echter beschouwd als een [[nomen nudum]] en wordt niet meer erkend. De soort is later wel onder andere geslachtsnamen beschreven zoals ''Gecko'' en het niet langer erkende geslacht ''Pnoepus''.<ref name="EMBL" />
De wetenschappelijke naam van de soort werd voor het eerst voorgesteld door [[Hermann Schlegel]] in 1836. Oorspronkelijk werd de soort beschreven als ''Hemidactylus javanicus'' door [[Leopold Fitzinger]] in 1826. Deze naam wordt echter beschouwd als een [[nomen nudum]] en wordt niet meer erkend. De soort is later wel onder andere geslachtsnamen beschreven zoals ''Gecko'' en het niet langer erkende geslacht ''Pnoepus''.<ref name="EMBL" />


In de Nederlandse taal worden ook wel andere namen gebruikt voor deze soort, zoals '''Aziatische huisgekko''' of '''Aziatische tjitjak'''. De naam tjitjak dankt de gekko aan het geluid dat gemaakt wordt om de andere sekse te lokken in de voortplantingstijd. Dit geluid wordt in Aziatische landen waar de hagedis voorkomt ook wel '''tjitjak''' (''Moderne Maleise spelling: cicak'') genoemd, dat van het geluid dat ze voortbrengen -"tjik-tjak"- is afgeleid.
De naam 'tjitjak' dankt de gekko aan het geluid dat gemaakt wordt om de andere sekse te lokken in de voortplantingstijd. Dit geluid wordt in Aziatische landen waar de hagedis voorkomt ook wel '''tjitjak''' (''Moderne Maleise spelling: cicak'') genoemd, dat van het geluid dat ze voortbrengen -"tjik-tjak"- is afgeleid. De soortaanduiding ''frenatus'' betekent vrij vertaald 'voorzien van een [[Tuigage (rij- of trekdier)|teugel]]' en slaat op de donkere strepen aan weerszijden van de kop.<ref name="EMBL">{{Citeer web| url = http://reptile-database.reptarium.cz/species.php?genus=Hemidactylus&species=frenatus|titel = The Reptile Database – ''Hemidactylus frenatus''|auteur =Uetz P. & J. Hallermann}}</ref>


== Uiterlijke kenmerken ==
== Uiterlijke kenmerken ==
De tjitjak is meestal beige tot bruin, soms witgrijs, en heeft kleine, donkere vlekjes op de rug. De huidflapjes op de tenen zijn breder dan die van de meeste ''[[Halfvingergekko's|Hemidactylus]]''- soorten, de staart is licht gebandeerd. De dunne huid is enigszins doorzichtig, de ogen zijn relatief groot zoals bij wel meer gekko's. De meeste exemplaren worden niet groter dan 16 centimeter inclusief staart.<ref name="Common">{{Citeer web| url = http://www.house-gecko.com/| titel = Common House Gecko - ''Hemidactylus frenatus''| auteur = House Gecko.com}}</ref>
De tjitjak is meestal beige tot bruin, soms witgrijs, en heeft kleine, donkere vlekjes op de rug. De huidflapjes op de tenen zijn breder dan die van de meeste ''[[Halfvingergekko's|Hemidactylus]]''- soorten, de staart is licht gebandeerd. De dunne huid is enigszins doorzichtig, de ogen zijn relatief groot zoals bij wel meer gekko's. De meeste exemplaren worden niet groter dan 16 centimeter inclusief staart.<ref name="Common">{{Citeer web| url = http://www.house-gecko.com/| titel = Common House Gecko - ''Hemidactylus frenatus''| auteur = House Gecko.com}}</ref>


In tegenstelling tot veel andere gekko's heeft deze soort wel huidflapjes over de tenen maar geen duidelijk zichtbare kleefkussentjes ([[lamellae]]). De tenen zijn hierdoor smaller en daaraan heeft de gekko de naam te danken: ''hemi'' betekent half en ''dactylus'' betekent teen.
In tegenstelling tot veel andere gekko's heeft deze soort wel huidflapjes over de tenen maar geen duidelijk zichtbare [[hechtlamellen]]. De tenen zijn hierdoor smaller en daaraan heeft de gekko de naam te danken: ''hemi'' betekent half en ''dactylus'' betekent teen.


==Levenswijze==
==Levenswijze==
[[Bestand:HouseGeckoChirp.ogg|thumb|left|Geluid van de tjitjak.]]
[[Bestand:HouseGeckoChirp.ogg|thumb|left|Geluid van de tjitjak.]]
[[Bestand:Hemidactylus frenatus feeding on cicada Malaysian rainforest.jpg|thumb|Een tjitjak eet een [[cicade]].]]
[[Bestand:Hemidactylus frenatus feeding on cicada Malaysian rainforest.jpg|thumb|Een tjitjak eet een [[cicade]].]]
Het voedsel van deze doorgaans in bomen levende gekko bestaat uit [[insecten]], [[spinnen (dieren)|spinnen]] en kleinere [[gekko's]]. Dankzij de hechtkussentjes onder de poten kunnen ze tegen gladde, verticale muren opklimmen en ondersteboven hangen aan plafonds. Hij heeft de mogelijkheid om zijn staart af te werpen, indien hij wordt gegrepen door een aanvaller. Hij heeft een eigen jachtgebied, dat hij ook verdedigt.
Het voedsel van deze doorgaans in bomen levende gekko bestaat uit [[insecten]], [[spinnen (dieren)|spinnen]] en kleinere [[gekko's]]. Dankzij de hechtkussentjes onder de poten kunnen ze tegen gladde, verticale muren opklimmen en ondersteboven hangen aan plafonds. De hagedis heeft de mogelijkheid om zijn staart af te werpen indien hij wordt gegrepen door een aanvaller. Hij heeft een eigen jachtgebied, dat hij ook verdedigt.


De tjitjak is een kleine en snelle soort die zich zeer goed af kan platten en overal tussen kruipt. Bij vakanties in verre landen zijn het vaak deze diertjes die bij het inpakken overal tevoorschijn komen; tussen de was, autobekleding en in schoenen.
De tjitjak is een kleine en snelle soort die zich zeer goed af kan platten en overal tussen kruipt. Bij vakanties in verre landen zijn het vaak deze diertjes die bij het inpakken overal tevoorschijn komen; tussen de was, autobekleding en in schoenen.


==Verspreiding en habitat==
==Verspreiding en habitat==
[[Bestand:Hemidactylus frenatus distribution.png|thumb|260px|Verspreidingsgebied in het rood.]]
[[Bestand:Hemidactylus frenatus distribution.png|thumb|Verspreidingsgebied binnen Azië en Oceanië in het rood.]]
De tjitjak heeft een enorm verspreidingsgebied en komt in grote delen van de wereld voor. In [[Azië]] leeft de soort in de [[Filipijnen]], [[Japan]], [[Palau (land)|Palau]], [[Singapore]], [[Nieuw-Guinea]], [[Oost-Timor]], [[Taiwan]], [[China]], [[Hongkong]], [[India]], [[Pakistan]], [[Andamanen]], [[Nicobaren]], [[Bangladesh]], [[Bhutan]], [[Nepal]], [[Sri Lanka]], [[Maldiven]], [[Maleisië]], [[Myanmar]], [[Vietnam]], [[Thailand]], [[Cambodja]] en [[Indonesië]]. In [[Afrika]] is de hagedis gevonden in [[Somalië]], [[Kenia]], [[Djibouti (land)|Djibouti]] en [[Madagaskar]] inclusief de omliggende eilanden en eilandgroepen [[Mauritius (land)|Mauritius]], [[Réunion]], [[Rodrigues (eiland)|Rodrigues]], de [[Comoren (land)|Comoren]] ([[Mayotte]]), [[Nosy Be]], [[Nosy Mitsio]], de [[Seychellen]] en de [[Chagosarchipel]].<br>In [[Oceanië]] is de soort bekend uit [[Australië (land)|Australië]], [[Samoa]], [[Polynesië]], [[Micronesië (eilandengroep)|Micronesië]], [[Melanesië]], [[Salomonseilanden]], [[Nauru]], [[Vanuatu]], de [[Marianen]] en [[Tonga (land)|Tonga]]. In [[Nieuw-Caledonië (eiland)|Nieuw-Caledonië]] en de [[Fiji|Fiji-eilanden]] is de soort geïntroduceerd.<br>In [[Noord-Amerika|Noord-]] en [[Zuid-Amerika]] is de tjitjak door de mens geïntroduceerd in de [[Verenigde Staten]] ([[Hawaï]] en [[Florida (staat)|Florida]]), [[Mexico (land)|Mexico]], [[Belize (land)|Belize]], [[Cuba (land)|Cuba]], [[Guatemala]], [[Ecuador]] ([[Galapagoseilanden]]), [[Panama (land)|Panama]], [[Honduras]], [[Costa Rica]], [[Nicaragua]], [[El Salvador]], [[Venezuela]], [[Suriname]], [[Ecuador]], [[Colombia]] en [[Puerto Rico]].<ref name="EMBL" />
De gekko leeft in grote delen van [[Zuidoost-Azië]], zuidoostelijk [[Afrika]], maar ook langs de [[Grote Oceaan|Pacifische kust]] bij [[Mexico (land)|Mexico]]. Waarschijnlijk is de gekko in delen van [[Zuid-Amerika]] terechtgekomen nadat in 1492 dit continent werd ontdekt. De slavenhandel en verschillende oorlogen zorgden dat de hagedis zich verder kon verspreiden.


De habitat bestaat uit droge [[tropisch klimaat|tropische]] en [[subtropisch klimaat|subtropische]] bossen, vochtige tropische en subtropische laaglandbossen, zowel vochtige als droge [[Savanne (landschap)|savanne]]n en zowel hete als gematigde [[woestijn]]en. Ook in door de mens aangepaste streken zoals [[plantage]]s en [[stedelijk gebied|stedelijke gebieden]] kan de hagedis worden gevonden. De soort is aangetroffen van [[zeeniveau]] tot op een hoogte van ongeveer 1600 meter boven zeeniveau.
De tjitjak komt voor in de landen [[Australië (land)|Australië]], [[Bangladesh]], [[Belize (land)|Belize]], [[Bhutan]], [[Cambodja]], [[China]], [[Colombia]], [[Costa Rica]], [[Ecuador]], [[El Salvador]], [[Filipijnen]], [[Guatemala]], [[Honduras]], [[India]], [[Indonesië]], [[Japan]], [[Kenia]], [[Madagaskar]], [[Maleisië]], [[Mexico (land)|Mexico]], [[Myanmar]], [[Nepal]], [[Nicaragua]], [[Nieuw-Caledonië (eiland)|Nieuw-Caledonië]], [[Nieuw-Guinea]], [[Oost-Timor]], [[Pakistan]], [[Panama (land)|Panama]], de [[Salomonseilanden]], [[Singapore]], [[Somalië]], [[Sri Lanka]], [[Suriname]], [[Taiwan]], [[Thailand]], [[Verenigde Staten]], [[Venezuela]] en [[Vietnam]].


De habitat bestaat uit bosachtige gebieden en de gekko stelt niet veel eisen aan de leefomgeving, als er maar [[insecten]] en andere kleine ongewervelden zijn om te eten. Tjitjak's trekken zich weinig aan van mensen en profiteren van het kunstmatige licht in de gecultiveerde wereld waar insecten op afkomen. In veel landen worden hierdoor ze als bijzonder nuttig gezien, hoewel in de paartijd de dieren harde geluiden kunnen maken.
De gekko stelt niet veel eisen aan de leefomgeving, als er maar [[insecten]] en andere kleine ongewervelden zijn om te eten. Tjitjaks trekken zich weinig aan van mensen en profiteren van het kunstmatige licht in de gecultiveerde wereld waar insecten op afkomen. In veel landen worden hierdoor ze als bijzonder nuttig gezien, hoewel in de paartijd de dieren harde geluiden kunnen maken die tot overlast kunnen zorgen.


== Tjitjak's in een terrarium ==
== Tjitjaks in een terrarium ==
De tjitjak is een populair [[Huisdier|exotisch huisdier]] in een [[terrarium]]. De gekko heeft veel ten opzichte van andere hagedissen. De tjitjak heeft een grote tolerantie als het gaat om de luchtvochtigheid en de temperatuur. Andere hagedissen krijgen huidproblemen bij een ongeschikte luchtvochtigheid en een afwijkende temperatuur in de sterke verschillen in de temperatuur gedurende hete zomers is voor sommige hagedissen fataal. De tjitjak wordt daarnaast niet zo groot en is een actieve soort.
De tjitjak is een populair [[Gezelschapdier|exotisch huisdier]] in een [[terrarium]]. De hagedis heeft een grote tolerantie als het gaat om de luchtvochtigheid en de temperatuur. Andere hagedissen krijgen huidproblemen bij een ongeschikte luchtvochtigheid en een afwijkende temperatuur in de sterke verschillen in de temperatuur gedurende hete zomers is voor sommige hagedissen fataal. De tjitjak wordt daarnaast niet zo groot en is een actieve soort.
[[Bestand:Asian House Gecko.jpg|thumb|260px|right|De tjitjak kan tegen glas omhoog klimmen.]]
[[Bestand:Asian House Gecko.jpg|thumb|De tjitjak kan tegen glas omhoog klimmen.]]
Van veel reptielen is bekend dat ze elkaar bevechten tot de dood erop volgt maar een groepje tjitjak's is gemakkelijk te handhaven zonder dat de dieren elkaar aanvallen. Voor een groep van 4 dieren kan men het beste al een ruime bak nemen van 50*40*50 (lengte-breedte en hoogte). Het terrarium moet voorzien zijn van schuilplaatsen zoals boomschorsdelen, een aantal opstaande takken, en enkele stenen op de bodem. Het drinkwater moet dagelijks worden ververst. Het terrarium mag geen open kieren of naden bevatten want de tjitjak kan door het kleinste spleetje ontsnappen. Omdat ze buiten het terrarium overal tussen kunnen kruipen, is het terugvinden van de dieren niet eenvoudig.


Van veel reptielen is bekend dat ze elkaar bevechten tot de dood erop volgt maar een groepje tjitjak's is gemakkelijk te handhaven zonder dat de dieren elkaar aanvallen. Het terrarium moet voorzien zijn van schuilplaatsen zoals boomschorsdelen, een aantal opstaande takken, en enkele stenen op de bodem.
Een nadeel is dat de dieren nachtactief zijn en zich overdag niet laten zien. In de paartijd lokken de mannetjes de vrouwtjes door het maken van luide klikgeluiden wat mensen uit hun slaap kan houden. De tjitjak houdt van vocht maar het mag ook niet te nat zijn. Het terrarium dient dagelijks besproeid of beneveld te worden. Een veel gebruikt bodemsubstraat bestaat uit gemalen boomsnippers of ''[[sphagnum]]'' (rendiermos) als bodembedekking zodat vocht wordt vastgehouden. Ook de temperatuur is belangrijk; deze dient overdag op ongeveer 25 graden, en 's nachts op niet lager dan 18 graden gehandhaafd te worden.

De tjitjak kan gevoerd worden met [[krekels]], [[krulvlieg|krulvliegen]] [[Grote wasmot|wasmot]]larven en [[meeltor|meelwormen]], maar deze laatste niet te veel omdat ze tot verstopping kunnen leiden. [[moriokever|morioworm]]en (reuzenmeelwormen) zijn hierdoor niet geschikt. Met name bij zwangere vrouwtjes is [[kalk]] onontbeerlijk; na een enkel legsel kan de gehele kalkvoorraad worden aangesproken voor de ontwikkeling van de eieren. De gekko neemt soms gemalen eierschalen op, wat een goede aanvulling is. Tjitjaks zijn relatief goedkoop en worden aangeboden vanaf ongeveer 20 euro voor een koppel. De kosten van het terrarium zelf, het onderhoud, de benodigde elektriciteit en de [[voedseldier]]en en preparaten kunnen aardig oplopen.


==In de cultuur==
==In de cultuur==
De gekko vormde in [[Maleisië]] de inspiratie voor de in december 2006 uitgekomen humoristische actiefilm ''Cicak Man''. Hoofdrolspeler is de bekende Maleisische komiek Mohd Saifulazam b. Mohammad Yusoff, (geboren op [[15 augustus]] [[1969]] in [[Gombak]], [[Selangor]], [[Maleisië]]), ook bekend als Saiful Azam Senario of Saiful Apek.
De gekko vormde in [[Maleisië]] de inspiratie voor de in december 2006 uitgekomen humoristische actiefilm ''Cicak Man''. Hoofdrolspeler is de bekende Maleisische komiek Mohd Saifulazam b. Mohammad Yusoff, (geboren op [[15 augustus]] [[1969]] in [[Gombak]], [[Selangor]], [[Maleisië]]), ook bekend als Saiful Azam Senario of Saiful Apek.

==Beschermingsstatus==
Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie [[International Union for Conservation of Nature and Natural Resources|IUCN]] is de [[beschermingsstatus]] 'stabiel', 'minst zorgelijk' toegewezen (Least Concern of LC).<ref name="IUCN2">{{Citeer web | url = https://www.iucnredlist.org/species/176130/7184890| titel = ''Hemidactylus frenatus'' - IUCN Red List| auteur = International Union for Conservation of Nature and Natural Resources - Red List}}</ref>
{{Clearboth}}


==Bronvermelding==
==Bronvermelding==
{{Appendix||2=
{{Appendix||2=
===Referenties===
'''Referenties'''
{{References|90%|2}}
{{References}}
===Bronnen===
'''Bronnen'''
* {{en}} - House Gecko.com - Common House Gecko - ''Hemidactylus frenatus'' - [http://www.house-gecko.com/ Website]
* {{en}} House Gecko.com - Common House Gecko - ''Hemidactylus frenatus'' - [http://www.house-gecko.com/ Website]
* {{en}} Peter Uetz & Jakob Hallermann - The Reptile Database – ''Hemidactylus frenatus'' - [http://reptile-database.reptarium.cz/species.php?genus=Hemidactylus&species=frenatus Website] Geconsulteerd 25 juli 2014
* {{en}} Peter Uetz & Jakob Hallermann - The Reptile Database – ''Hemidactylus frenatus'' - [http://reptile-database.reptarium.cz/species.php?genus=Hemidactylus&species=frenatus Website] Geconsulteerd 8 november 2021
}}
}}


[[Categorie:Gekkonidae]]
[[Categorie:Halfvingergekko's]]
[[Categorie:IUCN-status niet bedreigd]]
[[Categorie:IUCN-status niet bedreigd]]
[[Categorie:Dier uit het Oriëntaals gebied]]
[[Categorie:Dier uit het Oriëntaals gebied]]

Huidige versie van 29 feb 2024 om 16:26

Tjitjak
IUCN-status: Niet bedreigd[1] (2019)
Exemplaar uit Luzon, de Filipijnen.
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Squamata (Schubreptielen)
Onderorde:Lacertilia (Hagedissen)
Infraorde:Gekkota (Gekko's)
Familie:Gekkonidae
Geslacht:Hemidactylus (Halfvingergekko's)
Soort
Hemidactylus frenatus
Schlegel, 1836
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Tjitjak op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

De tjitjak[2] (Hemidactylus frenatus) is een hagedis die behoort tot de gekko's (Gekkota) en de familie Gekkonidae.

De gekko heeft een zeer groot verspreidingsgebied en komt in verschillende werelddelen voor. Het is van oorsprong een bosbewoner maar de tjitjak schuwt de mens niet en komt veel voor bij huizen. De tjitjak dankt zijn naam aan de geluiden die worden gemaakt om de andere sekse te lokken.

Naam en indeling

[bewerken | brontekst bewerken]

De wetenschappelijke naam van de soort werd voor het eerst voorgesteld door Hermann Schlegel in 1836. Oorspronkelijk werd de soort beschreven als Hemidactylus javanicus door Leopold Fitzinger in 1826. Deze naam wordt echter beschouwd als een nomen nudum en wordt niet meer erkend. De soort is later wel onder andere geslachtsnamen beschreven zoals Gecko en het niet langer erkende geslacht Pnoepus.[3]

De naam 'tjitjak' dankt de gekko aan het geluid dat gemaakt wordt om de andere sekse te lokken in de voortplantingstijd. Dit geluid wordt in Aziatische landen waar de hagedis voorkomt ook wel tjitjak (Moderne Maleise spelling: cicak) genoemd, dat van het geluid dat ze voortbrengen -"tjik-tjak"- is afgeleid. De soortaanduiding frenatus betekent vrij vertaald 'voorzien van een teugel' en slaat op de donkere strepen aan weerszijden van de kop.[3]

Uiterlijke kenmerken

[bewerken | brontekst bewerken]

De tjitjak is meestal beige tot bruin, soms witgrijs, en heeft kleine, donkere vlekjes op de rug. De huidflapjes op de tenen zijn breder dan die van de meeste Hemidactylus- soorten, de staart is licht gebandeerd. De dunne huid is enigszins doorzichtig, de ogen zijn relatief groot zoals bij wel meer gekko's. De meeste exemplaren worden niet groter dan 16 centimeter inclusief staart.[4]

In tegenstelling tot veel andere gekko's heeft deze soort wel huidflapjes over de tenen maar geen duidelijk zichtbare hechtlamellen. De tenen zijn hierdoor smaller en daaraan heeft de gekko de naam te danken: hemi betekent half en dactylus betekent teen.

Geluid van de tjitjak.
Een tjitjak eet een cicade.

Het voedsel van deze doorgaans in bomen levende gekko bestaat uit insecten, spinnen en kleinere gekko's. Dankzij de hechtkussentjes onder de poten kunnen ze tegen gladde, verticale muren opklimmen en ondersteboven hangen aan plafonds. De hagedis heeft de mogelijkheid om zijn staart af te werpen indien hij wordt gegrepen door een aanvaller. Hij heeft een eigen jachtgebied, dat hij ook verdedigt.

De tjitjak is een kleine en snelle soort die zich zeer goed af kan platten en overal tussen kruipt. Bij vakanties in verre landen zijn het vaak deze diertjes die bij het inpakken overal tevoorschijn komen; tussen de was, autobekleding en in schoenen.

Verspreiding en habitat

[bewerken | brontekst bewerken]
Verspreidingsgebied binnen Azië en Oceanië in het rood.

De tjitjak heeft een enorm verspreidingsgebied en komt in grote delen van de wereld voor. In Azië leeft de soort in de Filipijnen, Japan, Palau, Singapore, Nieuw-Guinea, Oost-Timor, Taiwan, China, Hongkong, India, Pakistan, Andamanen, Nicobaren, Bangladesh, Bhutan, Nepal, Sri Lanka, Maldiven, Maleisië, Myanmar, Vietnam, Thailand, Cambodja en Indonesië. In Afrika is de hagedis gevonden in Somalië, Kenia, Djibouti en Madagaskar inclusief de omliggende eilanden en eilandgroepen Mauritius, Réunion, Rodrigues, de Comoren (Mayotte), Nosy Be, Nosy Mitsio, de Seychellen en de Chagosarchipel.
In Oceanië is de soort bekend uit Australië, Samoa, Polynesië, Micronesië, Melanesië, Salomonseilanden, Nauru, Vanuatu, de Marianen en Tonga. In Nieuw-Caledonië en de Fiji-eilanden is de soort geïntroduceerd.
In Noord- en Zuid-Amerika is de tjitjak door de mens geïntroduceerd in de Verenigde Staten (Hawaï en Florida), Mexico, Belize, Cuba, Guatemala, Ecuador (Galapagoseilanden), Panama, Honduras, Costa Rica, Nicaragua, El Salvador, Venezuela, Suriname, Ecuador, Colombia en Puerto Rico.[3]

De habitat bestaat uit droge tropische en subtropische bossen, vochtige tropische en subtropische laaglandbossen, zowel vochtige als droge savannen en zowel hete als gematigde woestijnen. Ook in door de mens aangepaste streken zoals plantages en stedelijke gebieden kan de hagedis worden gevonden. De soort is aangetroffen van zeeniveau tot op een hoogte van ongeveer 1600 meter boven zeeniveau.

De gekko stelt niet veel eisen aan de leefomgeving, als er maar insecten en andere kleine ongewervelden zijn om te eten. Tjitjaks trekken zich weinig aan van mensen en profiteren van het kunstmatige licht in de gecultiveerde wereld waar insecten op afkomen. In veel landen worden hierdoor ze als bijzonder nuttig gezien, hoewel in de paartijd de dieren harde geluiden kunnen maken die tot overlast kunnen zorgen.

Tjitjaks in een terrarium

[bewerken | brontekst bewerken]

De tjitjak is een populair exotisch huisdier in een terrarium. De hagedis heeft een grote tolerantie als het gaat om de luchtvochtigheid en de temperatuur. Andere hagedissen krijgen huidproblemen bij een ongeschikte luchtvochtigheid en een afwijkende temperatuur in de sterke verschillen in de temperatuur gedurende hete zomers is voor sommige hagedissen fataal. De tjitjak wordt daarnaast niet zo groot en is een actieve soort.

De tjitjak kan tegen glas omhoog klimmen.

Van veel reptielen is bekend dat ze elkaar bevechten tot de dood erop volgt maar een groepje tjitjak's is gemakkelijk te handhaven zonder dat de dieren elkaar aanvallen. Het terrarium moet voorzien zijn van schuilplaatsen zoals boomschorsdelen, een aantal opstaande takken, en enkele stenen op de bodem.

In de cultuur

[bewerken | brontekst bewerken]

De gekko vormde in Maleisië de inspiratie voor de in december 2006 uitgekomen humoristische actiefilm Cicak Man. Hoofdrolspeler is de bekende Maleisische komiek Mohd Saifulazam b. Mohammad Yusoff, (geboren op 15 augustus 1969 in Gombak, Selangor, Maleisië), ook bekend als Saiful Azam Senario of Saiful Apek.

Beschermingsstatus

[bewerken | brontekst bewerken]

Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN is de beschermingsstatus 'stabiel', 'minst zorgelijk' toegewezen (Least Concern of LC).[5]

Bronvermelding

[bewerken | brontekst bewerken]