Naar inhoud springen

Alexios I Komnenos: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
RibotBOT (overleg | bijdragen)
onderschrift
 
(47 tussenliggende versies door 25 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox dynastie
[[Bestand:Alexius I.jpg|thumb|right|Alexios I van Byzantium]]
| afbeelding = Alexius I.jpg
'''Alexios I Komnenos''' ([[Grieks]]: Αλέξιος Κομνηνός; [[Latijn]]: Alexius Comnenus; Nederlands, verouderd: Alexis Comneen) ([[Constantinopel]], [[1056]] [[15 augustus]] [[1118]]) was Byzantijns keizer van 1081 tot aan zijn dood in 1118.
| onderschrift = Alexios I Komnenos<br><small>(12e eeuw), uit Grieks manuscript ''Vat.gr.666'',<br>[[Vaticaanse Bibliotheek]]</small>
| naam = Alexios I Komnenos<br /><small>Αλέξιος Κομνηνός</small>
| leven = [[1056]]–[[1118]]
| functie = [[Lijst van keizers van Byzantium|Keizer van Byzantium]]
| periode = [[1081]] – [[1118]]
| voorganger = [[Nikephoros III Botaneiates]]
| opvolger = [[Johannes II Komnenos]]
| vader = Johannes Komnenos
| moeder = [[Anna Dalassene]]
| dynastie = [[Komnenen]]
| partner = [[Irene Doukas]]
| kinderen = [[Johannes II Komnenos]], [[Anna Komnene]]
| bron = ''[[Alexiade]]''
}}
'''Alexios I Komnenos''' ([[Grieks]]: Αλέξιος Κομνηνός; [[Latijn]]: ''Alexius Comnenus''; Nederlands, verouderd: ''Alexis Comneen'') ([[Constantinopel]], [[1056]] [[15 augustus]] [[1118]]) was [[Lijst van Byzantijnse keizers|Byzantijns keizer]] van 1081 tot aan zijn dood in 1118.
Alexios, een uitstekend politicus en diplomaat, werd keizer van een bankroet en wanhopig land.


== Aanloop ==
Na de troonsafstand van [[Nikephoros III van Byzantium|Nikephoros Botaneiates]] werd Alexios, een neef van [[Isaäk I van Byzantium|Isaäk Komnenos]], keizer met steun van de militaire aristocratie. Hij had de steun van zowel de Douken als de Komnenen omdat hij trouwde met [[Irene Doukas]].
Na de catastrofe van [[Slag bij Manzikert|Manzikert]] (1071) en het verlies van [[Nicea]] in 1077-78, gingen de families Doukas en [[Komnenen]] ruziën over de macht, in plaats van zich te bekommeren over de situatie van het Byzantijnse Rijk. Een compromis was het huwelijk tussen Alexios I en [[Irene Doukas]] in 1081.


== Balkan ==
Alexios, een uitstekend politicus en diplomaat, werd keizer van een bankroet en wanhopig land. De [[Turken]] hadden vrijwel geheel Klein-Azië ingenomen en zout in de Byzantijnse wonden gewreven door in dat oude hartland een 'Sultanaat Rome' ([[Rum (sultanaat)|Rum]]) te vestigen met Iconium ([[Konya (stad)|Konya]]) als hoofdstad.
Dit gebeuren wekte groot ongenoegen bij [[Robert Guiscard]], de [[Normandiërs|Normandische]] heerser van Zuid-Italië, wiens dochter verloofd was met de zoon van [[Michaël VII Doukas]] en hij viel Byzantium aan ([[Slag bij Dyrrhachium (1081)|Slag bij Dyrrhachium]]). Alexios had, behoudens wat huurlingen (meest [[Angelsaksen]]<ref>Cf. {{Aut|J.J. Norwich}}, ''Byzantium: The Decline and Fall'', Londen 1995, p. 19.</ref>), nauwelijks een leger en ook geen geld om het te betalen. Met de vloot was het nog slechter gesteld. Om de Noormannen het hoofd te bieden, deed Alexios een beroep op [[Republiek Venetië|Venetië]] en dat werkte probaat, maar de prijs was bijzonder hoog. Voortaan was de handel steeds meer in Venetiaanse handen en in feite werd het rijk langzamerhand gekoloniseerd. Byzantium zou die plaag nooit meer afschudden. Robert Guiscard stierf in 1085.


Nauwelijks was het Noormannenprobleem bezworen of de Turkse [[Petsjenegen]] begonnen een oorlog. Zij belegerden de hoofdstad en de emir van [[İzmir|Smyrna]] stuurde zijn vloot om hen te helpen. De winter van [[1090]]-[[1091]] was een zware tijd voor de stad. Alexios deed een beroep op de [[Koemanen]], een Turks sprekend volk dat de Petsjenegen gevolgd was op de steppen van [[Oekraïne]]. De Petsjenegen werden volledig vernietigd in de [[Slag bij Levounion]] (1091).
Verder dreigde er groot gevaar uit het westen. De laatste Byzantijnse bezittingen in Zuid-Italië waren nu in de handen van de [[Vikingen|Noormannen]] onder [[Robert Guiscard]] en zij hadden plannen het hele rijk over te nemen. Alexios had nauwelijks een leger, behoudens wat huurlingen (meest [[Angelsaksen]] <ref>Cf. {{Aut|J.J. Norwich}}, ''Byzantium, vol 3., 'The decline and fall'', Londen 1995, p. 19.</ref>), en geen geld om het te betalen. Met de vloot was het nog slechter gesteld. Om de Noormannen het hoofd te bieden deed Alexios een beroep op [[Venetië (stad)|Venetië]] en dat werkte probaat, maar de prijs was bijzonder hoog. Voortaan was de handel steeds meer in Venetiaanse handen en in feite werd het rijk langzamerhand gekoloniseerd. Byzantium zou die plaag nooit meer afschudden.


== Anatolië ==
Nauwelijks was het Noormannenprobleem bezworen of de [[Petsjenegen]] op de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]] begonnen een oorlog. Zij belegerden de hoofdstad en de [[emir van Smyrna]] ([[İzmir]]) stuurde zijn vloot om hen te helpen. De winter van [[1090]]-[[1091]] was een zware tijd voor de stad. Alexios deed een beroep op de [[Kumanen]], een Turks sprekend volk dat de Petsjenegen gevolgd was op de steppen van de [[Oekraïne]]. De Petsjenegen werden volledig vernietigd in de slag die volgde. In [[1094]] keerden de Kumanen zich echter tegen Byzantium maar werden verslagen.
In 1084 verloor hij [[Antiochië]] aan de [[Seltsjoeken]]. Toen [[Malik Sjah I]] in 1092 stierf, werd zijn rijk in drie verdeeld. In [[Anatolië]] ontstond er een nieuw rijk, het [[Sultanaat van Rûm]], onder de leiding van [[Kilij Arslan I]], met als hoofdstad [[İznik (stad)|Nicea]], bakermat van het christendom (zie [[Eerste Concilie van Nicea]]).


== Eerste Kruistocht ==
In Anatolië ontstond veel onenigheid tussen de verschillende emirs. Om daar gebruik van te maken had Alexios meer huurlingen nodig en hij had dat genoemd in een brief aan [[paus Urbanus II]]. Deze gaf daar echter een geheel onverwachte en -wat Alexios betrof- ongewenste uitleg aan: in [[1095]] riep de paus op tot de [[Eerste Kruistocht]]. Het gevolg was dat een zeer ongeregelde menigte zich in naam van God (''Deus lo Vult!'') al plunderend een weg baande door het Byzantijnse rijk. Alexios zette hen zo gauw mogelijk de [[Bosporus]] over. Daarna kwam een deel van de hoge adel van het westen. Hoewel dit niet bijster Byzantijns was, stond Alexios erop dat zij aan hem een eed van trouw als [[leenman]] moesten afleggen. Tenslotte wilden zij zich op gebied vestigen dat Byzantium als zijn eigen territorium beschouwde, al was het 'tijdelijk' in handen van moslims. De edelen waren hier niet blij mee maar gaven uiteindelijk morrend toe en hielpen inderdaad Alexios om [[Nicea]] terug te veroveren. Alexios gebruikte dit succes om zijn gezag over de westkust van Klein-Azië te herstellen.
Dit gegeven kwam aan bod in Piacenza, toen vertegenwoordigers van Byzantium de situatie kwamen bepleiten bij [[paus Urbanus II]], onderweg naar de [[Synode van Clermont]] (1095). Dit concilie gaf groen licht voor de [[Eerste Kruistocht]].


Het gevolg was dat een zeer ongeregelde, plunderende menigte zich, in naam van God (''Deus lo Vult!''), een weg baande door het Byzantijnse rijk. Alexios zette hen zo gauw mogelijk de [[Bosporus (zeestraat)|Bosporus]] over. Daarna kwam een deel van de hoge adel van het westen. Hoewel dit niet bijster Byzantijns was, stond Alexios erop dat zij aan hem een eed van trouw als [[leenman]] moesten afleggen. Tenslotte wilden zij zich op gebied vestigen dat Byzantium als zijn eigen territorium beschouwde, al was het 'tijdelijk' in handen van moslims. De edelen waren hier niet blij mee maar gaven uiteindelijk morrend toe en hielpen inderdaad Alexios
Daarna vervolgden zijn ongewenste gasten hun tocht en wisten de [[kruisvaardersstaten]] te stichten. De volgende golf [[kruisvaart van 1101|kruisvaarders (in 1101)]] was duidelijk minder succesvol. Hoewel zij wel de stad Ancyra aan Alexios wisten terug te geven, gingen de Pechenegs die hij met hen had meegestuurd roemloos ten onder. Hun tegenspeler [[Kilij Arslan I]] had lering getrokken uit de eerste golf en had een aantal bondgenootschappen met rivaliserende moslimvorsten weten tot stand te brengen.
zuidelijk Anatolië en Nicea ([[Beleg van Nicea]]) te heroveren. Wat volgde is de [[Slag bij Dorylaeum (1097)|Slag bij Dorylaeum]], het [[Beleg van Antiochië (1097-1098)|Beleg van Antiochië]], het [[Beleg van Jeruzalem (1099)|Beleg van Jeruzalem]] en de [[Slag bij Ascalon]]. Zij stichtten [[Kruisvaardersstaten]], die vazalstaten werden van het Byzantijnse rijk. Alexios gebruikte dit succes om zijn gezag over de westkust van Klein-Azië te herstellen.


De [[kruisvaart van 1101]] was duidelijk minder succesvol. Hoewel zij wel de stad [[Ankara|Ancyra]] aan Alexios wisten terug te geven, gingen de [[Petsjenegen]], die hij met de kruisvaarders had meegestuurd, roemloos ten onder. Hun tegenspeler [[Kilij Arslan I]] had lering getrokken uit de eerste kruisvaart en had een aantal bondgenootschappen met rivaliserende moslimvorsten weten tot stand te brengen.
Een van de vorsten van de eerste kruistocht, [[Bohemund I van Taranto|Bohemund]] de zoon van de Noorman Guiscard, had op [[3 juni]] [[1098]] [[Antiochië]] veroverd. Hij kwam al snel in conflict met Alexios. Hij keerde terug naar Italië om Byzantium in de tang te nemen maar verloor de Slag bij Dyrrhachium ([[Durrës (stad)|Durrës]]) en moest in [[1108]] noodgedwongen erkennen dat Antiochië een Byzantijns leen was. Zijn neef [[Tancred van Galilea|Tancred]], die rechtstreeks naar de Levant was gezeild en nooit een eed aan de keizer had afgelegd, wilde dit echter niet erkennen en na [[1111]] heerste hij in Antochië. Hiermee was de kiem voor de latere oorlogen tegen de kruisvaarders en het westen gelegd.


Een van de vorsten van de Eerste Kruistocht, [[Bohemund I van Antiochië|Bohemund]], de zoon van de Noorman Guiscard, had op [[3 juni]] [[1098]] [[Antiochië]] veroverd. Hij kwam al snel in conflict met Alexios. Hij keerde terug naar Italië om Byzantium in de tang te nemen maar verloor de Slag bij Dyrrhachium ([[Durrës (stad)|Durrës]]) en moest in [[1108]] noodgedwongen erkennen dat Antiochië een Byzantijns leen was. Zijn neef [[Tancred van Galilea|Tancred]], die rechtstreeks naar de [[Levant]] was gezeild en nooit een eed aan de keizer had afgelegd, wilde dit echter niet erkennen en na [[1111]] heerste hij in Antochië. Hiermee was de kiem voor de latere oorlogen tegen de kruisvaarders en het westen gelegd.
Voorlopig echter werd Byzantium steeds sterker. Veel vruchtbare en rijke kuststreken werden terugveroverd. Er was zelfs weer een vloot, hoewel het feodale element wel steeds sterker werd in de staat. De kern van Anatolië bleef in handen van de Sultan van Rum. Bij Alexios' dood ging de troon naar zijn zoon [[Johannes II van Byzantium|Johannes]], hoewel zijn vrouw en dochter [[Anna Comnena|Anna]] probeerden hun gunsteling, Anna's echtgenoot [[Bryennius]], op de troon te zetten.

== Resultaat ==
Voorlopig echter werd Byzantium steeds sterker. Veel vruchtbare en rijke kuststreken werden heroverd. Er was zelfs weer een vloot, hoewel het feodale element wel steeds sterker werd in de staat. De kern van Anatolië bleef in handen van de Sultan van Rum. Bij Alexios' dood ging de troon naar zijn zoon [[Johannes II Komnenos|Johannes]], hoewel zijn vrouw en dochter [[Anna Komnene|Anna]] probeerden hun gunsteling, Anna's echtgenoot [[Bryennius]], op de troon te zetten.


== Voetnoten ==
== Voetnoten ==
{{references|90%|2}}
{{references}}

{{Commonscat|Alexios I Komnenos}}
{{Commonscat|Alexios I Komnenos}}


[[Categorie:Keizer van Byzantium|Alexios I]]
[[Categorie:Keizer van Byzantium]]
[[Categorie:Komnenen|Alexios I]]
[[Categorie:Komnenen]]
[[Categorie:Historisch persoon in het christendom]]
[[Categorie:Persoon in de kruistochten]]
[[Categorie:Persoon in de kruistochten]]
[[Categorie:Persoon in de 11e eeuw]]

[[Categorie:Persoon in de 12e eeuw]]
[[an:Aleixo I Comneno]]
[[ar:ألكسيوس الأول كومنين]]
[[arz:اليكسيوس الاول كومنينوس]]
[[be:Аляксей I Комнін]]
[[be-x-old:Алексій I Камнін]]
[[bg:Алексий I Комнин]]
[[ca:Aleix I Comnè]]
[[cs:Alexios I. Komnenos]]
[[cy:Alexios I Komnenos]]
[[de:Alexios I. (Byzanz)]]
[[el:Αλέξιος Α' Κομνηνός]]
[[en:Alexios I Komnenos]]
[[eo:Aleksio la 1-a]]
[[es:Alejo I Comneno]]
[[fa:آلکسیوس یکم]]
[[fi:Aleksios I Komnenos]]
[[fr:Alexis Ier Comnène]]
[[gl:Aleixo I Comneno]]
[[he:אלכסיוס הראשון, קיסר האימפריה הביזנטית]]
[[hr:Aleksije I. Komnen]]
[[hu:I. Alexiosz bizánci császár]]
[[id:Alexius I Komnenus]]
[[it:Alessio I di Bisanzio]]
[[ja:アレクシオス1世コムネノス]]
[[ko:알렉시오스 1세]]
[[la:Alexius I Comnenus]]
[[lt:Aleksijus I Komninas]]
[[mk:Алексеј I Комнен]]
[[nn:Alexios I Komnenos]]
[[no:Alexios I Komnenos]]
[[pl:Aleksy I Komnen]]
[[pt:Aleixo I Comneno]]
[[ro:Alexios I Comnen]]
[[ru:Алексей I Комнин]]
[[scn:Alessiu I Comnenu]]
[[sh:Aleksije I Komnen]]
[[simple:Alexios I Komnenos]]
[[sl:Aleksej I. Komnen]]
[[sq:Aleksi I Komneni]]
[[sr:Алексије I Комнин]]
[[sv:Alexios I Komnenos]]
[[th:จักรพรรดิอเล็กซิออสที่ 1 โคมเนนอส]]
[[tl:Alexios I Komnenos]]
[[tr:I. Aleksios Komnenos]]
[[uk:Олексій I Комнін]]
[[zh:阿历克塞一世]]

Huidige versie van 7 okt 2021 om 16:16

Alexios I Komnenos
Αλέξιος Κομνηνός
10561118
Alexios I Komnenos (12e eeuw), uit Grieks manuscript Vat.gr.666, Vaticaanse Bibliotheek
Alexios I Komnenos
(12e eeuw), uit Grieks manuscript Vat.gr.666,
Vaticaanse Bibliotheek
Keizer van Byzantium
Periode 10811118
Voorganger Nikephoros III Botaneiates
Opvolger Johannes II Komnenos
Vader Johannes Komnenos
Moeder Anna Dalassene
Dynastie Komnenen
Partner Irene Doukas
Kinderen Johannes II Komnenos, Anna Komnene
Bron: Alexiade

Alexios I Komnenos (Grieks: Αλέξιος Κομνηνός; Latijn: Alexius Comnenus; Nederlands, verouderd: Alexis Comneen) (Constantinopel, 105615 augustus 1118) was Byzantijns keizer van 1081 tot aan zijn dood in 1118. Alexios, een uitstekend politicus en diplomaat, werd keizer van een bankroet en wanhopig land.

Na de catastrofe van Manzikert (1071) en het verlies van Nicea in 1077-78, gingen de families Doukas en Komnenen ruziën over de macht, in plaats van zich te bekommeren over de situatie van het Byzantijnse Rijk. Een compromis was het huwelijk tussen Alexios I en Irene Doukas in 1081.

Dit gebeuren wekte groot ongenoegen bij Robert Guiscard, de Normandische heerser van Zuid-Italië, wiens dochter verloofd was met de zoon van Michaël VII Doukas en hij viel Byzantium aan (Slag bij Dyrrhachium). Alexios had, behoudens wat huurlingen (meest Angelsaksen[1]), nauwelijks een leger en ook geen geld om het te betalen. Met de vloot was het nog slechter gesteld. Om de Noormannen het hoofd te bieden, deed Alexios een beroep op Venetië en dat werkte probaat, maar de prijs was bijzonder hoog. Voortaan was de handel steeds meer in Venetiaanse handen en in feite werd het rijk langzamerhand gekoloniseerd. Byzantium zou die plaag nooit meer afschudden. Robert Guiscard stierf in 1085.

Nauwelijks was het Noormannenprobleem bezworen of de Turkse Petsjenegen begonnen een oorlog. Zij belegerden de hoofdstad en de emir van Smyrna stuurde zijn vloot om hen te helpen. De winter van 1090-1091 was een zware tijd voor de stad. Alexios deed een beroep op de Koemanen, een Turks sprekend volk dat de Petsjenegen gevolgd was op de steppen van Oekraïne. De Petsjenegen werden volledig vernietigd in de Slag bij Levounion (1091).

In 1084 verloor hij Antiochië aan de Seltsjoeken. Toen Malik Sjah I in 1092 stierf, werd zijn rijk in drie verdeeld. In Anatolië ontstond er een nieuw rijk, het Sultanaat van Rûm, onder de leiding van Kilij Arslan I, met als hoofdstad Nicea, bakermat van het christendom (zie Eerste Concilie van Nicea).

Eerste Kruistocht

[bewerken | brontekst bewerken]

Dit gegeven kwam aan bod in Piacenza, toen vertegenwoordigers van Byzantium de situatie kwamen bepleiten bij paus Urbanus II, onderweg naar de Synode van Clermont (1095). Dit concilie gaf groen licht voor de Eerste Kruistocht.

Het gevolg was dat een zeer ongeregelde, plunderende menigte zich, in naam van God (Deus lo Vult!), een weg baande door het Byzantijnse rijk. Alexios zette hen zo gauw mogelijk de Bosporus over. Daarna kwam een deel van de hoge adel van het westen. Hoewel dit niet bijster Byzantijns was, stond Alexios erop dat zij aan hem een eed van trouw als leenman moesten afleggen. Tenslotte wilden zij zich op gebied vestigen dat Byzantium als zijn eigen territorium beschouwde, al was het 'tijdelijk' in handen van moslims. De edelen waren hier niet blij mee maar gaven uiteindelijk morrend toe en hielpen inderdaad Alexios zuidelijk Anatolië en Nicea (Beleg van Nicea) te heroveren. Wat volgde is de Slag bij Dorylaeum, het Beleg van Antiochië, het Beleg van Jeruzalem en de Slag bij Ascalon. Zij stichtten Kruisvaardersstaten, die vazalstaten werden van het Byzantijnse rijk. Alexios gebruikte dit succes om zijn gezag over de westkust van Klein-Azië te herstellen.

De kruisvaart van 1101 was duidelijk minder succesvol. Hoewel zij wel de stad Ancyra aan Alexios wisten terug te geven, gingen de Petsjenegen, die hij met de kruisvaarders had meegestuurd, roemloos ten onder. Hun tegenspeler Kilij Arslan I had lering getrokken uit de eerste kruisvaart en had een aantal bondgenootschappen met rivaliserende moslimvorsten weten tot stand te brengen.

Een van de vorsten van de Eerste Kruistocht, Bohemund, de zoon van de Noorman Guiscard, had op 3 juni 1098 Antiochië veroverd. Hij kwam al snel in conflict met Alexios. Hij keerde terug naar Italië om Byzantium in de tang te nemen maar verloor de Slag bij Dyrrhachium (Durrës) en moest in 1108 noodgedwongen erkennen dat Antiochië een Byzantijns leen was. Zijn neef Tancred, die rechtstreeks naar de Levant was gezeild en nooit een eed aan de keizer had afgelegd, wilde dit echter niet erkennen en na 1111 heerste hij in Antochië. Hiermee was de kiem voor de latere oorlogen tegen de kruisvaarders en het westen gelegd.

Voorlopig echter werd Byzantium steeds sterker. Veel vruchtbare en rijke kuststreken werden heroverd. Er was zelfs weer een vloot, hoewel het feodale element wel steeds sterker werd in de staat. De kern van Anatolië bleef in handen van de Sultan van Rum. Bij Alexios' dood ging de troon naar zijn zoon Johannes, hoewel zijn vrouw en dochter Anna probeerden hun gunsteling, Anna's echtgenoot Bryennius, op de troon te zetten.

  1. Cf. J.J. Norwich, Byzantium: The Decline and Fall, Londen 1995, p. 19.
Zie de categorie Alexios I Komnenos van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.