Brontekst bekijken van Plovdiv (stad)

{{Infobox plaats in Bulgarije
| land = Bulgarije
| naam = Plovdiv
| altnaam = Пловдив
| motto = Древен и вечен
| mottonl = Antiek en eeuwig
| map = Map of Plovdiv municipality (Plovdiv Province).png
| coa  =Plovdiv-coat-of-arms.svg
| flag =Plovdiv flag.svg
| area = [[Plovdiv (oblast)|Plovdiv]]
| lat_deg = 42
| lat_min = 9
| lat_sec = 
| lat_dir = N
| lon_deg = 24
| lon_min = 45
| lon_sec = 
| lon_dir = E
| km2 = 102
| dichtheid  = 3.402
| inwoners = {{winst}} 347.851
| census = 31 december 2019
| hoogte = 160
| postcode = 4000
| netnummer = 032
| kenteken = PB
| www = plovdiv.bg
| burgemeester  = Zdravko Dimitrov ([[Burgers voor Europese Ontwikkeling van Bulgarije|GERB]])
| image = Plovdiv view.jpg
}}
'''Plovdiv''' ([[Bulgaars]]: Пловдив; Nederlands (in historische context): ''Philippopolis'') is de op een na grootste stad van [[Bulgarije]]. Het is de hoofdstad van de gelijknamige [[Plovdiv (oblast)|oblast]] en telt ongeveer 347.000 inwoners (2018). De stad is met haar 8000-jarige geschiedenis een van de oudste van Europa, en heeft dan ook als motto "Antiek en eeuwig" ("Древен и вечен"). De stad ligt in de [[Thracië|Thracische]] vlakte, aan de voet van de [[Rodopegebergte|Rodopen]] en aan de rivier de [[Evros (rivier)|Maritsa]]. Het is een belangrijk bestuurlijk, industrieel en cultureel centrum, met verschillende universiteiten, diverse hogescholen, instituten en musea. In [[2019]] was de stad samen met het Italiaanse [[Matera (stad)|Matera]] de [[culturele hoofdstad van Europa]].

== Geschiedenis ==
De oudste aanwijzingen van permanente bewoning dateren van rond 6000 voor Christus. De stichting van de huidige stad vond 2000 jaar later plaats, toen [[Troje]] reeds bestond, maar bijvoorbeeld [[Athene (stad)|Athene]] en [[Rome (stad)|Rome]] nog niet. Daarmee is Plovdiv een van de langst ononderbroken bewoonde steden van Europa. De indertijd ''Eumolpia'' genoemde stad werd in [[340 v.Chr.]] veroverd door de [[Macedonië (oudheid)|Macedonische]] koning [[Philippus II van Macedonië|Philippus II]], de vader van [[Alexander de Grote]], die haar omdoopte tot ''Philippopel'' (''Philippopolis''). Toen de stad later weer onafhankelijk werd, werd zij door de [[Thraciërs]] ''Pulpudeva'' genoemd. In de Romeinse tijd ([[2e eeuw|2e]] en [[3e eeuw]]) werd ze onder de naam ''Trimontium'' (''Drieheuvelstad'') de hoofdstad van de [[Thracië (Romeinse provincie)|provincie Thracië]]. Vanaf de [[5e eeuw]] werd de stad (en de regio) bewoond door [[Slavische volkeren|Slaven]], die de stad vanaf de [[6e eeuw]] ''Puldin'' gingen noemen. In [[815]] werd Puldin hoofdstad van het [[Eerste Bulgaarse Rijk]]. Gedurende de middeleeuwen was ze afwisselend in [[Byzantijnse Keizerrijk|Byzantijns]] en Bulgaars bezit. Tijdens de kruistochten bestond er van [[1204]] tot [[1235]] een vorstendom, waarover Franse graven regeerden. In [[1364]] werd de stad (net als het gehele hedendaagse Bulgarije) bezet door het [[Ottomaanse Rijk]], en was het als ''Filibe'' een belangrijk handelsknooppunt en nijverheidscentrum voor Europa. De huidige naam ''Plovdiv'' duikt voor het eerst op in de [[15e eeuw]].

In de [[19e eeuw]] was Plovdiv een bolwerk voor de verzetsbeweging, geïnspireerd door de nationalistische renaissance. De eerste Bulgaarse [[drukker]] en [[uitgever]] waren hier gevestigd. De verzetsbeweging resulteerde in [[1876]] in een opstand, die later Russische steun kreeg in de [[Russisch-Turkse Oorlog (1877-1878)|Russisch-Turkse Oorlog]]. Dit leidde in [[1878]] tot de bevrijding van de Ottomaanse heerschappij.

Het Bulgaarse rijk was daarmee niet herenigd: in plaats daarvan werd Bulgarije als gevolg van de besluiten van het [[Congres van Berlijn]] opgesplitst in een Noord- en Zuid-Bulgarije, waarin de laatste als [[Oost-Roemelië]] een autonome Turkse provincie werd met Plovdiv als hoofdstad. In [[1885]] verenigden de twee helften zich tot het huidige Bulgarije.

== Ligging ==
Plovdiv bevindt zich in het zuiden van Bulgarije, en strekt zich uit langs beide oevers van de rivier Maritsa. Tijdens haar geschiedenis heeft de stad zich ontwikkeld op zeven heuvels, waarvan sommige 250 meter hoog zijn. Daarom wordt Plovdiv in Bulgarije vaak aangeduid "Stad van de Zeven Heuvels".

== Bezienswaardigheden ==
[[Bestand:Tower from old town plovdiv.JPG|thumb|Toren oude stad]]
[[Bestand:Bulgaria Bulgaria-0785 - Roman Theatre of Philippopolis (7432772486).jpg|thumb|[[Romeins theater van Plovdiv|Romeins theater]]]]
De stad Plovdiv telt meer dan 200 archeologische sites.

=== Romeinse Stad ===
Het Antieke Theater werd gebouwd aan het begin van de [[2e eeuw]], gedurende de regering van keizer [[Trajanus]]. Het bevindt zich in een natuurlijke diepte, tussen de heuvels Dzhambaz Tepe en Taksim Tepe. Het bood plaats aan 7000 kijkers. Het toneel ligt aan de zuidkant, en is versierd met [[fries (kunst)|friezen]], [[kroonlijst]]en en [[standbeeld]]en. Het Odeon werd in 2004 gerestaureerd; het werd opgericht van de 2e tot de [[5e eeuw]], en had plaats voor 350 muziekliefhebbers.

Het Antieke Stadion werd aangelegd tijdens de 2e eeuw, onder het bewind van keizer [[Hadrianus]]. Het bevindt zich tussen de heuvels Sahat Tepe en Taksim Tepe. Het stadion van Delphi werd hier als model gekozen. Met een lengte van 240 meter en een breedte van 50 meter bood het plaats aan 30.000 toeschouwers. Maar slechts een beperkt deel, 14 rijen zitplaatsen, is nu te zien.

Het Romeinse Forum dateert van de regering van [[Vespasianus]], tijdens de [[1e eeuw]], en was klaar tijdens de 2e eeuw. Het Eirene archeologisch complex ligt in het zuidelijk deel van de drie heuvels, en omvat resten van gebouwen uit de [[3e eeuw|3e]] en de [[4e eeuw]].

=== Musea en beschermde sites ===
Het Archeologisch Museum werd gebouwd in 1882, en bevat een rijke verzameling [[Thracië|Thracische]] kunstvoorwerpen. Het Museum voor Geschiedenis werd opgericht in 1951 als een wetenschappelijke instelling voor het opzoeken, verzamelen en bewaren van historische voorwerpen uit de omgeving van Plovdiv, van de [[16e eeuw|16e]] tot de [[20e eeuw]]. Verder zijn er het Etnografisch Streekmuseum (1917), het Museum voor Natuurwetenschappen (1955) en het Museum van het Vliegwezen (1991). De Oude Stad is beschermd gebied, en bekend om de gebouwen opgetrokken in Bulgaarse [[renaissance]]stijl; zij strekt zich uit over de drie heuvels (Trihalmie), de Nebet Tepe, Dzhambaz Tepe en Taksim Tepe.

=== Kerken, moskeeën en tempels ===
De meeste kerken van Plovdiv dateren uit de [[19e eeuw]], en vertonen de [[oosters-orthodox]]e bouwstijl. De stad bezit verscheidene [[rooms-katholiek]]e kathedralen, waarvan de kathedraal gewijd aan Sint-Lodewijk de grootste is. Twee moskeeën zijn de resten van de [[Ottomaanse Rijk|Ottomaanse]] aanwezigheid, met onder andere de Dzjoemaja Moskee, de oudste Europese moskee buiten [[Spanje]]. De [[Sefardische Joden|Sefardische Synagoge]] is wat overblijft van de vroegere Jodenwijk; zij dateert uit de 19e eeuw, en is gebouwd in de zogenaamde Ottomaanse synagogenstijl in de Balkan.

== Klimaat ==
{{Tabel weergemiddelden
| locatie = Plovdiv
<!-- maandelijks temperatuur- en neerslaggemiddelde-->
| jan_gem= 1 | jan_gem_ns= 39
| feb_gem= 3 | feb_gem_ns= 33
| mrt_gem= 7 | mrt_gem_ns= 37
| apr_gem= 12 | apr_gem_ns= 36
| mei_gem= 17.5 | mei_gem_ns= 51
| jun_gem= 21.5 | jun_gem_ns= 65
| jul_gem= 24 | jul_gem_ns= 37
| aug_gem= 23 | aug_gem_ns= 28
| sep_gem= 19.5 | sep_gem_ns= 32
| okt_gem= 14 | okt_gem_ns= 41
| nov_gem= 6.5 | nov_gem_ns= 49
| dec_gem= 3 | dec_gem_ns= 44
| jaar_gem=12.66 | jaar_gem_ns= 462
<!-- gemiddelde minima en maxima -->
| jan_gem_min= -3 | jan_gem_max= 5
| feb_gem_min= -2 | feb_gem_max= 7
| mrt_gem_min= 1 | mrt_gem_max= 12
| apr_gem_min= 5 | apr_gem_max= 18
| mei_gem_min= 10 | mei_gem_max= 23
| jun_gem_min= 14 | jun_gem_max= 29
| jul_gem_min= 16 | jul_gem_max= 32
| aug_gem_min= 15 | aug_gem_max= 30
| sep_gem_min= 11 | sep_gem_max= 26
| okt_gem_min= 8 | okt_gem_max= 21
| nov_gem_min= 3 | nov_gem_max= 12
| dec_gem_min= -2 | dec_gem_max= 6
| jaar_gem_min= 6.5 | jaar_gem_max= 20.6
<!-- weersextremen-->
| jan_a_min= -23 | jan_a_max= 22
| feb_a_min= -25 | feb_a_max= 23
| mrt_a_min= -18 | mrt_a_max= 25
| apr_a_min= -4 | apr_a_max= 31
| mei_a_min= 0 | mei_a_max= 36
| jun_a_min= 6 | jun_a_max= 48
| jul_a_min= 8 | jul_a_max= 42
| aug_a_min= 8 | aug_a_max= 43
| sep_a_min= -1 | sep_a_max= 39
| okt_a_min= -3 | okt_a_max= 33
| nov_a_min= -8 | nov_a_max= 26
| dec_a_min= -23 | dec_a_max= 22
| jaar_a_min= -25 | jaar_a_max= 48
}}

== Bevolking ==
[[Bestand:Celebration of 3rd of March 2013, Plovdiv, Bulgaria 52.jpg|thumb|Inwoners van Plovdiv vieren de bevrijding op 3 maart]]
Op 31 december 2019 telde de stad Plovdiv 347.851 inwoners, waardoor het qua inwonersaantal de tweede stad van Bulgarije is.<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20200925035724/https://www.nsi.bg/en/content/6704/population-districts-municipalities-place-residence-and-sex Population by districts, municipalities, place of residence and sex]</ref> De bevolking van de stad Plovdiv is sinds 1887 meer dan vertienvoudigd (zie: onderstaand tabel). Alleen al in de eerste helft van de [[twintigste eeuw]] vervijfvoudigde de bevolking zich. Na de [[val van het communisme]] begon de bevolking langzaam te dalen, vooral vanwege een drastische daling in het geboortecijfer. Sinds 2011 neemt de bevolking echter langzaam weer toe, als gevolg van migratie uit het omringende platteland en kleinere steden.

<timeline>
ImageSize = width:800 height:300
PlotArea = left:70 right:40 top:20 bottom:20
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
Colors =
 id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8)
 id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)

DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:350000
ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:cobar
PlotData =
  bar:1887 color:cobar width:1
   from:0 till:33032 width:15 text:33032 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1900 color:cobar width:1
   from:0 till:43033 width:15 text:43033 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1920 color:cobar width:1
   from:0 till:64416 width:15 text:64416 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1934 color:cobar width:1
   from:0 till:101265 width:15 text:101265 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1946 color:cobar width:1
   from:0 till:128589 width:15 text:128589 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1956 color:cobar width:1
   from:0 till:164853 width:15 text:164853 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1965 color:cobar width:1
   from:0 till:229043 width:15 text:229043 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1975 color:cobar width:1
   from:0 till:299638 width:15 text:299638 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1985 color:cobar width:1
   from:0 till:342050 width:15 text:342050 textcolor:red fontsize:8px
  bar:1992 color:cobar width:1
   from:0 till:341058 width:15 text:341058 textcolor:red fontsize:8px
  bar:2001 color:cobar width:1
   from:0 till:338224 width:15 text:338224 textcolor:red fontsize:8px
  bar:2011 color:cobar width:1
   from:0 till:338153 width:15 text:338153 textcolor:red fontsize:8px
  bar:2019 color:cobar2 width:1
   from:0 till:347851 width:15 text:347851 textcolor:red fontsize:8px
</timeline>

==== Demografische situatie ====
[[Bestand:Dzhumaya Mosque, Plovdiv.jpg|thumb|Moskee Dzjoemaja]]
[[Bestand:Sv.nedelja plovdiv.JPG|thumb|Kerk Sint Nedelja]]
Plovdiv is een van de weinige nederzettingen in Bulgarije met een positieve [[bevolkingsgroei]]. In de periode tussen 2018 en 2019 steeg de bevolking met +958 mensen (+0,3%) naar een hoogtepunt van 347.851 inwoners. In het jaar 2018 werden 3.342 kinderen geboren, terwijl er zo'n 4.168 inwoners kwamen te overlijden.<ref>{{en}}[https://www.nsi.bg/en/content/6716/natural-movement-population-districts-municipalities-and-sex?qt-statistical_domain_en=1&page=5 Natural movement of the population by districts, municipalities and sex] Nationaal Statistisch Instituut</ref> De natuurlijke bevolkingsaanwas was (net als de voorafgaande jaren) negatief en bedroeg −826 mensen. Verder vestigden zich 7.502 inwoners in Plovdiv, terwijl 5.718 inwoners de stad verlieten.<ref>[https://web.archive.org/web/20200403021008/https://www.nsi.bg/en/content/6685/migration-population-districts-municipalities-and-sex Migration of the population by districts, municipalities and sex] Nationaal Statistisch Instituut</ref> Het migratiesaldo was positief en bedroeg +1.784 personen.

==== Etnische samenstelling ====
De etnische [[Bulgaren]] vormen de grootste bevolkingsgroep in de stad Plovdiv. Volgens de volkstelling van 2011 bestond zo'n 89,9% van de bevolking uit Bulgaren.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/bulgaria-ethnic2011.htm www.pop-stat.mashke.org]</ref> Er woont ook een vrij grote [[Bulgaarse Turken|Turkse minderheid]]. In 2011 vormden de etnische Turken zo'n 5,2% van de bevolking. Volgens officiële tellingen bestond circa 3,1% van de bevolking uit etnische [[Roma in Bulgarije|Roma]]. Dit percentage is waarschijnlijk veel hoger: schattingen lopen uiteen van zo'n minimaal 20.000 tot 50.000 [[Roma (volk)|zigeuners]] (±14%).<ref>[http://m.dw.com/en/how-the-germans-are-changing-the-largest-roma-enclave-in-europe/a-43298822?xtref=https%253A%252F%252Fwww.google.nl%252F]</ref> Zij wonen vooral geconcentreerd in een aantal [[Getto|getto's]], waaronder [[Stolipinovo]] (het grootste zigeunergetto op de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]]), [[Chadzji Chassan Machala]] en [[Sjeker Machala]]. Veel Roma in Plovdiv spreken het [[Turks]] als moedertaal en hebben een [[islamitisch]]e geloofsovertuiging, waardoor zij zich in de volkstellingen eerder als etnische Turken identificeren. De christelijke Roma beschouwen zichzelf daarentegen als etnische Bulgaren.
{| class="wikitable",
! colspan=19 | Bevolkingssamenstelling van de stad en de oblast Plovdiv <small>(2011)</small>
|-
! Bevolkingsgroep !! Bulgaren !! Turken !! Roma
|-
| '''stad Plovdiv''' || style="text-align:center;"| 277.804 || style="text-align:center;"| 16.032 || style="text-align:center;"| 9.438
|-
| '''oblast Plovdiv''' || style="text-align:center;"| 540.303 ||style="text-align:center;"| 40.255 ||style="text-align:center;"| 30.202
|}

==== Religie ====
Bij de volkstelling van 1 februari 2011 was het invullen van een geloofsovertuiging optioneel. Van de 338.153 mensen die werden geregistreerd bij de volkstelling van 2011 kozen 72.398 personen (21,4%) ervoor om hun religieuze overtuiging niet te specificeren. Ruim 83,6% van de bevolking was lid van de [[Bulgaars-Orthodoxe Kerk]] (±222.119 personen). De [[islam]] is de op een na grootste religie met 15.743 gelovigen (ongeveer 5,9% van de bevolking). Verder hebben 14.253 inwoners geen religieuze overtuiging (5,4%), 3.681 inwoners behoren tot de [[Katholieke Kerk in Bulgarije|Katholieke Kerk]] (1,4%) en zo'n 2.366 inwoners zijn lid van een [[protestantisme|protestantse kerkgenootschap]] (0,9%).<ref>[http://pop-stat.mashke.org/bulgaria-religion2011.htm Religieuze samenstelling]</ref>

{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto;margin-right:auto" style="text-align:right;"
|- bgcolor="#eaecf0" valign=top
! rowspan="2"| !! colspan="1"|Aantal !! colspan="2"|Percentage (%)
|- bgcolor="#eaecf0" valign=top
! align="center"| 338.153 !! <small>Totaal</small> !! <small>Respondenten</small>
|-
|align="left"|[[Bulgaars-Orthodoxe Kerk]] || '''222.119''' || '''65,69''' || '''83,58'''
|-
|align="left"|[[Katholieke Kerk in Bulgarije]] || 3.681 || 1,09 || 1,39
|-
|align="left"| [[Protestantisme]]|| 2.366 || 0,70 || 0,89
|-
|align="left"|[[Islam]]|| 15.743 || 4,66 || 5,92
|-
|align="left"| Overig || 825 || 0,24 || 0,31
|-
|align="left"| Onkerkelijk || 6.768 || 2,00 || 2,55
|-
|align="left"| Geen antwoord || 14.253 || 4,21 || 5,36
|-
|align="left"| Onbekend || 72.398 || 21,41 || -
|}

== Stadsbeeld ==
[[Bestand:Straat in Oud Plovdiv 1.jpeg|thumb|Straat in oude stad]]
[[Bestand:Bulgaria Bulgaria-0745 - Store! (7432401826).jpg|thumb|De oude binnenstad]]

De stad biedt een moderne aanblik, mede door de heropbouw na een zware aardbeving in [[1928]]. Niettemin is de [[Oude Stad Plovdiv|oude stad]] geheel opgetrokken in de traditionele Bulgaarse bouwstijl en heeft de status van openluchtmuseum. In de omgeving zijn resten gevonden van een oude [[Thraciërs|Thracische]] vesting en van een Romeins [[amfitheater]]. Eveneens in de buurt van de stad liggen belangrijke, historische, [[Oosters-orthodoxe Kerken|Oosters-orthodoxe]] kloosters en kerken.

== Sport ==
Met [[Lokomotiv Plovdiv]] en [[Botev Plovdiv]] beschikt Plovdiv over twee voetbalclubs die vrijwel altijd uitkomen in de [[Parva Liga]]. Beide clubs werden landskampioen van Bulgarije.

== Partnersteden ==
{{Kolommen lijst | breedte=25 | aantal=2 | compact=ja | inhoud=
* {{CZ-VLAG}} [[Brno]] (Tsjechië)
* {{US-VLAG}} [[Columbia (South Carolina)|Columbia]] (Verenigde Staten)
* {{KR-VLAG}} [[Daegu]] (Zuid-Korea)
* {{AM-VLAG}} [[Gjoemri]] (Armenië)
* {{SA-VLAG}} [[Jeddah]] (Saoedi-Arabië)
* {{TR-VLAG}} [[Istanboel]] (Turkije)
* {{RU-VLAG}} [[Ivanovo]] (Rusland)
* {{SK-VLAG}} [[Košice (stad in Slowakije)|Košice]] (Slowakije)
* {{MK-VLAG}} [[Kumanovo]] (Macedonië)
* {{GE-VLAG}} [[Koetaisi]] (Georgië)
* {{RS-VLAG}} [[Leskovac]] (Servië)
* {{CN-VLAG}} [[Luoyang]] (China)
* {{MK-VLAG}} [[Ohrid]] (Macedonië)
* {{JP-VLAG}} [[Okayama (stad)|Okayama]] (Japan)
* {{JO-VLAG}} [[Petra (historische stad)|Petra]] (Jordanië)
* {{PL-VLAG}} [[Poznań (stad)|Poznań]] (Polen)
* {{IT-VLAG}} [[Rome (stad)|Rome]] (Italië)
* {{RU-VLAG}} [[Sint-Petersburg]] (Rusland), sinds 2001
* {{GR-VLAG}} [[Thessaloniki (stad)|Thessaloniki]] (Griekenland)
* {{VE-VLAG}} [[Valencia (Venezuela)|Valencia]] (Venezuela)
}}

== Geboren in Plovdiv ==
<!-- RANGSCHIKKING NAAR GEBOORTEJAAR -->
* [[Georgi Atanasov (componist)|Georgi Atanasov]] (1882-1931), componist
* [[Boris Christoff]] (1919-1993), operazanger
* [[Angel Wagenstein]] (1922-2023), (scenario)schrijver
* [[Sijka Kelbetsjeva]] (1951), roeister
* [[Emil Stojanov]] (1959), politicus en uitgever
* [[Stefka Kostadinova]] (1965), hoogspringster
* [[Christo Stoitsjkov]] (1966), voetballer
* [[Krasimir Dimitrov]] (1971), voetballer
* [[Maria Genova]] (1973), Nederlandse schrijfster en journaliste
* [[Dimitar Telkijski]] (1977), voetballer
* [[Asen Karaslavov]] (1980), voetballer
* [[Jordan Todorov]] (1981), voetballer
* [[Georgi Avramov]] (1983), voetballer
* [[Valeri Domovtsjijski]] (1986), voetballer
* [[Georgi Kabakov]] (1986), voetbalscheidsrechter
* [[Tsvetana Pironkova]] (1987), tennisster
* [[Dimitar Iliev]] (1988), voetballer
* [[Todor Nedelev]] (1993), voetballer

{{Appendix|2=
{{References}}
}}
{{Commonscat|Plovdiv}}

[[Categorie:Plovdiv| ]]