Brontekst bekijken van Martin Bormann

{{Infobox ambtsbekleder 
| naam          = Martin Bormann
| afbeelding    = Bundesarchiv Bild 183-R14128A, Martin Bormann.jpg
| onderschrift  = Reichsleiter Martin Bormann
| afbeeldinggrootte = 
| opvolging     = Privésecretaris van [[Adolf Hitler]] en hoofd van het partijkanselarij
| start_periode = 4 juli 1939<ref name="Miller 2006, p.148." />
| eind_periode  = 11 mei 1941<ref name="Miller 2006, p.148." />
| monarch       = 
| vicepresident = 
| vicepremier   = 
| leider        = [[Adolf Hitler]]
| president     = 
| premier       = 
| voorganger    = 
| opvolger      = 
| opvolging2    = [[Parlementslid]] in de [[Rijksdag (Duitsland)|Rijksdag]]
| start_periode2= 12 november 1933<ref name="Miller 2006, p.148.">Miller 2006, p.148.</ref>
| eind_periode2 = 2 mei 1945<ref name="Miller 2006, p.148." />
| monarch2      = 
| vicepresident2= 
| vicepremier2  = 
| leider2       = 
| president2    = 
| premier2      = 
| voorganger2   = 
| opvolger2     = 
| opvolging3     = Hoofd van het partijkanselarij
| start_periode3 = 12 mei 1941<ref name="Miller 2006, p.149.">Miller 2006, p.149.</ref>
| eind_periode3  = 30 april 1945<ref name="Miller 2006, p.149." />
| monarch3       = 
| vicepresident3 = 
| vicepremier3   = 
| leider3        = [[Adolf Hitler]]
| president3     = 
| premier3       = 
| voorganger3    = [[Rudolf Hess]]
| opvolger3      = Ambt opgeheven
| opvolging4     = ''[[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij|Reichsparteiminister]]''
| start_periode4 = 29 april 1945<ref name="Miller 2006, p.151.">Miller 2006, p.151.</ref>
| eind_periode4  = 2 mei 1945<ref name="Miller 2006, p.151." />
| monarch4       = 
| vicepresident4 = 
| vicepremier4   = 
| leider4        = [[Adolf Hitler]]
| president4     = 
| premier4       = 
| voorganger4    = Ambt opgericht
| opvolger4      = Ambt opgeheven
| geboren       = [[17 juni]] [[1900]]
| geboren_in    = [[Wegeleben]], [[Koninkrijk Pruisen]], [[Duitse Keizerrijk]]
| gestorven     = [[2 mei]] [[1945]]
| gestorven_in  = [[Berlijn]], [[nazi-Duitsland]]
| partner       = Gerda Buch
| beroep        = 
| religie       = ''[[Gottgläubig]]''
| partij        = [[Bestand:Parteiadler der Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (1933–1945) (andere).svg|25px]] [[NSDAP]]
| kieskring     = 5<ref name="Miller 2006, p.148." />
| regio         = Frankfurt/Oder<ref name="Miller 2006, p.148." />
| land          = {{DE-1935}}
| handtekening  = 
| website       = 
| extra portaal = 
| extra portaal2= 
}}
'''Martin Ludwig Bormann''' ([[Wegeleben]], [[17 juni]] [[1900]] – [[Berlijn]], [[2 mei]] [[1945]]) was een prominente [[Nationaalsocialisme|nazi]]-ambtenaar. Hij werd het hoofd van de partijkanselarij (''[[Parteikanzlei]]'') en privésecretaris van [[Adolf Hitler]]. Hij kreeg het vertrouwen van Hitler en verwierf enorm veel macht binnen het [[Nazi-Duitsland|Derde Rijk]] doordat hij de controle had over de toegang tot de [[Führer]] en door het regelen van de activiteiten van de mensen die het dichtst bij Hitler stonden.

== Jeugd, carrière en betrokkenheid bij moordaanslag ==
Vader Theodor Bormann was [[trompettist]] in een regiment en daarna [[Klerk (beroep)|klerk]] in een postkantoor. Martin beweerde later dat hij "[[inspecteur van de posterijen]]" was. Toen Martin drie jaar was, overleed zijn vader. Zijn moeder, Louise Gröbler, hertrouwde met haar zwager, [[Alfred Bormann]], een bankdirecteur. Martin studeerde goed, maar verkoos in 1918 dienst te nemen in het Duitse leger. Als vrijwilliger kreeg hij tijdens de laatste maanden van de [[Eerste Wereldoorlog]] een administratieve baan, ver van de gevechten. Na de oorlog sloot hij zich aan bij een extreemrechtse politieke club. Vanaf 1922 was hij lid van het [[Vrijkorps]] Rossbach, een extreem nationalistisch en antisemitisch korps, gericht tegen de [[Weimarrepubliek]]. Tijdens de [[Ruhrbezetting]] werd [[Albert Leo Schlageter|Leo Schlageter]], een lid van het Vrijkorps, door de Franse autoriteiten geëxecuteerd op beschuldiging van sabotage. Martin Bormann, [[Rudolf Höss]], ook lid van het Vrijkorps, en twee anderen verdachten [[Walter Kadow]] ervan Schlageter aan de Franse bezettingsautoriteiten in het Ruhrgebied te hebben verraden en besloten deze vermeende verrader te vermoorden. Het staat niet vast of Bormann de moord pleegde of dat Höss het vuile werk alleen opknapte. Alle vier werden ze veroordeeld. Höss kreeg 10 jaar dwangarbeid. Bormann en de anderen werden tot respectievelijk 1, 9,5 en 5,5 jaar gevangenis veroordeeld. Höss kwam na 5 jaar vrij en werd in 1940 commandant van Auschwitz-Birkenau. Bormann zat 1 jaar vast en werd rentmeester van een landgoed in [[Mecklenburg]]. Als belangrijke [[nazi]], stelde hij zich later voor als landbouwexpert.

Op 17 februari 1927 werd Bormann lid van de [[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij]] (NSDAP) van [[Adolf Hitler]]. Hij werkte zich op in de partijhiërarchie en werd in 1928 toegevoegd aan de staf van de [[Sturmabteilung]] (SA-stormafdeling). Hij trouwde op 2 september 1929 met de oudste dochter Gerda van [[Walter Buch]]. Na de machtsovername in 1933 benoemde Hitler hem tot partijorganisator en schatkistbewaarder. Vanaf 1933 zetelde hij in de [[Rijksdag (Duitsland)|Rijksdag]].

== Partijsecretaris en secretaris van Hitler ==
In tegenstelling tot andere [[Nazi|nazi's]] trad Bormann niet op de voorgrond. Hij wachtte geduldig op de volgende promotie. Hij kreeg wel een riant huis op de [[Obersalzberg]], dicht bij [[Adolf Hitler|Hitler]] die in de [[Berghof (Duitsland)|Berghof]] woonde. Partijorganisator Bormann was in feite secretaris van [[Rudolf Hess]], tweede man in de partij en plaatsvervanger van [[Adolf Hitler|Hitler]]. Hij maakte zich onmisbaar voor [[Rudolf Hess|Hess]] en eigende zich belangrijke functies toe die eigenlijk aan [[Rudolf Hess|Hess]] toekwamen. Penningmeester Bormann wist op allerlei manieren aan geld voor de partij te komen en volgens geruchten eigende hij zich een deel daarvan toe. Bormann versterkte zijn positie na de "vlucht" van [[Rudolf Hess|Hess]] naar [[Verenigd Koninkrijk|Groot-Brittannië]] in [[1941]]. In [[1942]] ging hij te werk als privésecretaris van [[Adolf Hitler|Hitler]], die een grenzeloos vertrouwen in hem stelde. Zijn grootste kwaliteiten waren zijn fenomenaal geheugen en zijn stiptheid. Hij was vooral een slaafse volgeling van de Führer en in [[1943]] werd hij partijsecretaris. Na de mislukte aanslag op [[Adolf Hitler|Hitler]] door kolonel [[Claus von Stauffenberg]] in juli 1944, waarbij een groot aantal Wehrmacht-officieren betrokken was, vertrouwde Hitler het leger niet meer. Hij geloofde enkel nog in de loyaliteit van de [[Schutzstaffel|SS]] en van de partij. Bormann, als partijsecretaris de machtigste man binnen de [[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij|NSDAP]], werd nu samen met de ''[[Reichsführer-SS]]'' [[Heinrich Himmler]] een van de machtigste mannen van het Derde Rijk.

== Dood ==
Bormann keerde op 16 januari 1945 met [[Adolf Hitler|Hitler]] terug naar de [[Führerbunker]] in Berlijn, toen het Rode Leger de stad naderde.
[[Himmler]] en [[Hermann Göring|Göring]] lieten [[Adolf Hitler|Hitler]] in april 1945 in de steek. Bormann bleef de Führer trouw tot het einde. In zijn [[Testament (akte)|testament]] van 29 april 1945 noemde Hitler Bormann "mijn loyaalste partijgenoot" en stelde hem aan tot testamentair executeur. [[Otto Günsche]], een van [[Adolf Hitler|Hitlers]] adjudanten, gaf [[Erich Kempka]], chauffeur van de Führer, opdracht jerrycans met benzine te brengen. Na de zelfmoord van [[Adolf Hitler|Hitler]] en [[Eva Braun]] hielp Bormann de lichamen mee naar buiten te brengen en ze met benzine te overgieten. In een van zijn zeldzame interviews na de oorlog verklaarde [[Otto Günsche]] dat Bormann er niet in slaagde met een stuk papier de benzine te doen ontvlammen. [[Otto Günsche|Günsche]] slaagde er wel in door een brandend vod in de plas te werpen.

Terug in de bunker besloot Bormann, met medeweten van de nieuwe [[Rijkskanselier (Duitsland)|rijkskanselier]] [[Joseph Goebbels|Goebbels]], te onderhandelen met de [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Sovjettroepen]]. Na de capitulatie zou hij een pro-Sovjetregering aan de macht helpen en daarin zelf een belangrijke rol spelen. Generaal [[Hans Krebs (generaal)|Hans Krebs]] legde het plan voor aan de Sovjets, die het afwezen. Op 1 mei 1945 pleegden [[Joseph Goebbels|Goebbels]] en [[Hans Krebs (generaal)|Krebs]] zelfmoord.

Op 2 mei [[1945]] deed Bormann met enkele getrouwen een uitbraakpoging om zich in [[Flensburg]] bij de nieuwe president [[Karl Dönitz|Dönitz]] te voegen. Via onderaardse riolen bereikten ze de [[Friedrichstraße]]. Ze kwamen terecht in een vuurgevecht, waarbij ze in de verwarring elkaar kwijt raakten. Waarschijnlijk kwam Bormann bij een granaatontploffing om het leven. Een van de laatste personen die Bormann toen zag, was [[Artur Axmann]], leider van de [[Hitlerjugend]]. Hij verklaarde in Neurenberg dat hij het dode lichaam van Bormann had zien liggen. [[Erich Kempka]] (Hitlers chauffeur) verklaarde dat hij Bormann na de ontploffing niet meer had gezien. Hij nam aan dat hij, gezien de aard van de ontploffing, dood was.

Op 1 oktober 1946 veroordeelde de Internationale Militaire Rechtbank in Neurenberg Bormann bij verstek tot de doodstraf. Wekenlang werd Bormann via de Duitse radio opgeroepen om zich te melden bij justitie. Er werd een beloning beloofd aan tipgevers, maar geen spoor van Bormann.

Sommigen meenden dat Bormann via [[Italië]] naar [[Zuid-Amerika]] was uitgeweken. Anderen dachten dat hij door de [[Sovjet-Unie|Sovjets]] als gevangene naar [[Moskou]] was overgebracht. Volgens nog anderen verbleef hij in de [[Verenigde Staten|VS]] of in [[Verenigd Koninkrijk|Groot-Brittannië]]. Op 8 december 1972 werden tijdens werkzaamheden bij de [[Berlin-Tiergarten|Berlijnse Tiergarten]] twee stoffelijke overschotten aangetroffen. Een tandarts identificeerde Bormann aan de hand van oude gebitfoto's. Het andere lichaam zou toebehoren aan Dr. [[Ludwig Stumpfegger]], Hitlers lijfarts. Resten van [[Kaliumcyanide|cyaankalicapsules]] wezen op eventuele zelfmoord om niet in handen van de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|Geallieerden]] te vallen. Een tweede onderzoek in 1998 bevestigde dat het gevonden stoffelijk overschot wel degelijk dat van Bormann was. Op verzoek van de familie werden de stoffelijke resten gecremeerd en verstrooid.

== Carrière ==
Bormann bekleedde verschillende rangen in zowel de ''[[Allgemeine-SS]]'' als ''NSDAP''. De volgende tabel laat zien dat de bevorderingen niet synchroon liepen.

{| class=wikitable
! Datum
! ''Deutsche Heer''
! ''Sturmabteilung''
! ''Allgemeine-SS''  
! ''NSDAP''
! ''Kabinet-Hitler''
|- 
| Eind 1917<ref name="Miller 2006, p.146." /> || ''[[Oorlogsvrijwilliger|Kriegsfreiwilliger]]'' || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} 
|-
| juni 1918<ref name="Miller 2006, p.146.">Miller 2006, p.146.</ref><ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /> || ''[[Kanonnier|Kanonier]]'' || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} 
|-
| 18 december 1931<ref name="Miller 2006, p.146." /><ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /> || {{center|—}} || [[Lijst van rangen en insignes van de Sturmabteilung#SA uniformen onder Ernst Röhm (1930-1933)|SA-Standartenführer]] || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} 
|-
| 10 oktober 1933<ref name="Miller 2006, p.146." /> || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} || ''[[Reichsleiter]] der NSDAP'' || {{center|—}} 
|- 
| 30 januari 1937<ref name="Miller 2006, p.146." /><ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /><ref name="DienstalterslisteNSDAP1937">{{de}}[https://www.dws-xip.pl/reich/biografie/1937/1937.html Dienstaltersliste der Schutzstaffel der NSDAP van 01.12.1937. p.10-11. Gezien op 17 dec. 2015.]</ref> || {{center|—}} || {{center|—}} || [[Gruppenführer|SS-Gruppenführer]] || {{center|—}} || {{center|—}} 
|- 
| 20 april 1940<ref name="Miller 2006, p.146." /><ref name="SS Officers List 2000, p.7.">SS Officers List 2000, p.7.</ref> || {{center|—}} || {{center|—}} || [[Obergruppenführer|SS-Obergruppenführer]] || {{center|—}} || {{center|—}} 
|-
|-
| 29 mei 1941<ref name="Miller 2006, p.146." /> || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} || {{center|—}} || ''[[Minister|Reichsminister]]''<br />([[minister zonder portefeuille]]) 
|}

== Decoraties ==
Selectie:
* [[Frontbann|Frontbann Badge]] in 1932<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN.">Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN.</ref>
* [[Gouden Ereteken van de NSDAP]]<ref name="SS Officers List 2000, p.7." /> in 1934<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /><ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* [[Duits Olympisch Ereteken]], 1ste klasse in 1936<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /><ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* ''[[Ehrenwinkel der Alten Kämpfer]]''<ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* ''[[SS-Ehrenring]]''<ref name="SS Officers List 2000, p.7." /> op 1 december 1937<ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* ''[[Ehrendegen des Reichsführers-SS]]''<ref name="SS Officers List 2000, p.7." /> op 1 december 1937<ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* [[Bloedorde]]<ref name="SS Officers List 2000, p.7." /> op 5 september<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /> 1938<ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* [[Orde van de Italiaanse Kroon]]<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /><ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
** [[Grootkruis]]<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." />
** [[Grootofficier]]<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." />
* [[Dienstonderscheiding van de NSDAP]] in brons en zilver<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." /><ref name="Miller 2006, p.154.">Miller 2006, p.154.</ref>
* [[Orde van de Juk en de Pijlen|Grootkruis in de Orde van de Juk en de Pijlen]] (Spanje) in 1943<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." />
* [[Orde van Verdienste (Hongarije)|Orde van Verdienste]] (Hongarije), 1e Klasse<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." />
* [[Orde van de Romeinse Adelaar|Grootkruis in de Orde van de Romeinse Adelaar]] (Italië)<ref name="Tixier 2019, p.SS OGRUF BORMANN." />

== Literatuur ==
* Jochen von Lang, ''The secretary. Martin Bormann: The man who manipulated Hitler''. Random House, New York, 1979, {{ISBN|0-394-50321-X}}
* Joseph Wulf, ''Martin Bormann: Hitlers schaduw'', Uitgeverij De Goudvink, Antwerpen, 1964, {{OCLC|721191322}}

{{Appendix|1=alles|2=
* {{Citeer boek
| achternaam = Tixier
| voornaam = Thierry
| auteurlink = 
| medeauteurs = 
| datum = 2019
| titel = Allgemeine SS - Polizei - Waffen SS Volume 3
| hoofdstuk = 
| uitgever = 
| plaats = 
| ISBN = 978-1-326-84038-9
| NUR = 
| pagina's = SS OGRUF (Geen paginavermelding)
| taal = fr
| URL = 
| bezochtdatum = 10 april 2020
}}
* {{Citeer boek
| achternaam   = 
| voornaam     = 
| auteurlink   = 
| medeauteurs  = 
| datum        = 2000
| titel        = SS Officers List; SS-Standartenführer to SS-Oberstgruppenführer
| hoofdstuk    = 
| uitgever     = Schiffer Publishing Ltd
| plaats       = Verenigde Staten
| ISBN         = 0-7643-1061-5
| NUR          = 
| pagina's     = 7
| taal         = de
| URL          = 
| bezochtdatum = 29 juli 2021
}}
* {{Citeer boek
| achternaam   = Miller
| voornaam     = Michael D.
| auteur       = 
| auteurlink   = 
| medeauteurs  = Andreas Schulz, Ken McCanliss
| datum        = 2006
| titel        = Leaders of the SS & German Police Volume 1
| uitgever     = R. James Bender Publishing
| plaats       = San Jose
| ISBN         = 978-93-297-0037-2
| NUR          = 
| hoofdstuk    = 
| hoofdstukurl = 
| pagina's     = 146, 
| formaat      = 
| editie       = 
| taal         = en
| URL          = 
| toegang      = 
| bezochtdatum = 11 mei 2022
| archiefurl   = 
| dodeurl      = 
| origdatum    = 
| citaat       = 
| doi          = 
}}
----
{{References}}
}}
{{Bibliografische informatie}}
{{Commonscat|Martin Bormann}}
{{Wikiquote|taal=en|Martin Bormann}}
{{Navigatie Hitlerkabinet}}
{{Navigatie laatste bewoners van de Führerbunker}}
{{Navigatie processen Neurenberg}}

{{DEFAULTSORT:Bormann, Martin}}
[[Categorie:Duits persoon in de Tweede Wereldoorlog]]
[[Categorie:Duits Rijksdaglid]]
[[Categorie:Duits partijvoorzitter]]
[[Categorie:NSDAP-lid]]
[[Categorie:SA-lid]]
[[Categorie:SS-lid]]
[[Categorie:Holocaustpleger]]
[[Categorie:Duits generaal]]
[[Categorie:Minister van nazi-Duitsland]]
[[Categorie:Duits militair in de Eerste Wereldoorlog]]
[[Categorie:Onopgehelderde verdwijning]]