willen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  willen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈwɪlə(n) / (2 lettergrepen); /ˈʋɪ.lən/; /ˈβɪ.lən/

Woordafbreking

• wil·len

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘wensen’ voor het eerst aangetroffen in 901

afkomstig van: Middelnederlands: willen Oudnederlands: willen Germaans: *wiljanan Indo-Europees: *uelh1-, *ulh1-, *uolh1-

Verwant in Germaans: ˈWest': Engels: want (Angelsaksisch: willan), Duits: wollen, (Oudhoogduits: wellen), Fries: wolle (Oudfries: willa, wolla) Noord: Zweeds: vilja, Deens/Noors: ville, (Nynorsk: vilje, Oudnoords: vilja), IJslands/Faeröers: vilja Oost: Gotisch: wiljan

Verwant in Romaans: Frans: vouloir Italiaans: volere Latijn: velle

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
willen	wilde, wou *	gewild
zwak -d onregelmatig	volledig

Werkwoord

willen

1. modaal werkwoord iets als verlangen of voorkeur hebben

   • Hij wilde daarover geen uitsluitsel geven. 

   ▸ Ik wilde met mijn hele hebben en houden op mijn rug in de overweldigende wildernis van Amerika slapen onder de sterren, nieuwe mensen ontmoeten, alleen met mijn gedachten door de bossen lopen en de vrijheid hebben om te gaan en te staan waar ik wilde.

   ▸ Waarom had ik geen donder gehoord of bliksem gezien tijdens mijn tocht omhoog? Wat had ik nu spijt van het plan om de zonsondergang en zonsopkomst vanaf de top te willen gaan bekijken.

2. overgankelijk iets wensen te bezitten

   • Ik wil die doos daar. 

3. modaal werkwoord drukt een verzoek uit

   • Wil je even daarheen gaan? 

4. onpersoonlijk, overgankelijk de rondte doen (gezegd van een gerucht, verhaal e.d.)

   • Het gerucht wil, dat... 

5. onpersoonlijk, inergatief mogelijk zijn, kunnen

   • Dat wil nog weleens gebeuren. 

6. onpersoonlijk lukken

   • Het wil nog niet zo. 
   • Wil het een beetje? 

7. (verouderd), modaal werkwoord zullen

   • Willen we gaan? 

Opmerkingen

• De vormen "wilde" en "wou" zijn beide gangbaar, maar in Nederland doet "wou" informeler aan. In geschreven taal heeft "wilde" over het algemeen de voorkeur. De meervoudsvormen "wouden" en "wouen" komen vooral in spreektaal voor.

Synoniemen

• [1] wensen

Hyponiemen

• meewillen

Afgeleide begrippen

   

eigenwillig goedwillig kwaadwillig moedwillig onwillig vrijwillig werkwillig wildeling wilsbekwaam wilsbeschikking wilsgebrek wilskracht wilsonbekwaam wilsovereenstemming wilsrecht wilster wilsuiting wilsverklaring wilsvorming wilsvrijheid willig willoos

Uitdrukkingen en gezegden

   

Willen weten welk vlees men in de kuip heeft eerst willen weten hoe iemand is Als apen hoger klimmen willen, ziet men gauw hun blote billen. zich voornamer voordoen dan men in het echt is, met gezichtsverlies tot gevolg Ergens een nachtje over willen slapen eerst nog goed willen nadenken Ergens haring of kuit van willen hebben ergens precies alles van willen weten hoe het in elkaar steekt Het ei wil wijzer zijn dan de kip. het kind denkt het beter te weten dan de ouder Het naadje van de kous willen weten precies van alles de details willen weten hoe het in elkaar zit Het onderste uit de kan willen het uiterste willen Het oog wil ook wat mensen vinden het fijn als iemand er verzorgd uitziet Twee ruggen uit een varken willen snijden uit één ding dubbel het voordeel willen halen Wie een hond wil slaan, kan gemakkelijk een stok vinden. als je iemand (ergens mee) wilt afkeuren is er altijd wel een reden te vinden Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus. iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen Wie mooi wil wezen, moet pijn lijden. voor schoonheid moet je wat over hebben

Vertalingen

    1. iets als verlangen of voorkeur hebben   

Afrikaans: wil (af) Albanees: dua (sq) Angelsaksisch: willan (ang) Arabisch: أراد (ar) Catalaans: voler (ca) Chinees: 要 (zh) Deens: ville (da) Duits: wollen (de) Engels: want (en), be willing to (en), wish (en) Esperanto: voli (eo) Faeröers: vilja (fo) Fins: tahtoa (fi) Frans: vouloir (fr) Fries: wolle (fy) Grieks: θέλω (el) (ɵélo) Hongaars: akar (hu) Ido: volar (io) IJslands: vilja (is) Indonesisch: mau (id)

Italiaans: volere (it) Kinyarwanda: shaka (rw) (gushaka) Latijn: velle (la) Ambonees Maleis: mau (ms), mahu (ms) Noors: ville (no) klassiek Hebreeuws: רצה (hbo) m, יאל (hbo) Papiaments: ke, kiè, kier Pools: chcieć (pl) Portugees: querer (pt), ter vontade de (pt) Roemeens: dori (ro) Russisch: хотеть (ru) (hotét') (imperfectief), захотеть (ru) (zahotét') (perfectief) Schots-Gaelisch: iarr (gd) Spaans: querer (es), desear (es), tener ganas (es) Surinaams: wani Vietnamees: muốn (vi) Xhosa: ukufuna 15 Yucateeks: taak Zoeloe: -funa (zu) Zweeds: vilja (sv)

Gangbaarheid

• Het woord willen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "willen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.