Helvetia (trein)

De Helvetia was een Europese internationale trein voor de verbinding Hamburg - Zürich. Helvetia is de Latijnse naam voor Zwitserland.

Helvetia
VT 11.5 TEE Helvetia 1957 - 1964
Soort	F-Zug (1952–1957)/ Trans Europ Express (TEE) (1957–1979)/ InterCity (IC) (1979–1987)/ EuroCity (EC) (1987–1991)/ Intercity-Express (ICE) (1992–2002)
Land(en)	Zwitserland /  Duitsland
Eerste rit	18 mei 1952
Laatste rit	12 december 2004
Treindienst
Startpunt	Hamburg Altona
Eindpunt	Zürich HB
Afstand	966 km
Technische gegevens
Soort materieel	VT 11.5
Spoorwijdte	1435 mm
Elektrificatie	15 kV 16 2/3 Hz
Portaal    Verkeer & Vervoer

Geschiedenis

De Helvetia was een van de treinen waarmee het Trans Europ Express (TEE)-net in 1957 van start ging. Het was de voortzetting van de bestaande Ft 77/78 (Helvetia Express) tussen Hamburg en Zürich.

Trans Europ Express

De TEE stopte net als de Helvetia Express in Baden-Oos. Op 1 juni 1958 werd Göttingen als stop toegevoegd. De gemiddelde snelheid van de trein ontwikkelde zich van 92 km/u in 1957 tot 114 km/u in 1971. In 1971 werd op 23 mei de stop in Baden-Oos vervangen door Offenburg en werd Fulda op 26 september als stop toegevoegd, daarna daalde de gemiddelde snelheid tot 108 km/u.

Rollend materieel

De TEE-dienst werd gestart met een VT 08. In oktober 1957 waren er voldoende VT 11.5 treinstellen beschikbaar om de Helvetia te bedienen. In 1965 werd de bovenleiding tot Hamburg voltooid en op 12 april 1965 was de Helvetia de eerste Duitse TEE met elektrische tractie en getrokken rijtuigen. De Helvetia kreeg geen uitzichtrijtuig maar een bar/servicerijtuig.

Tractie

In Zwitserland werd de trein getrokken door een Re 4/4 ^II TEE. Soms werd hierbij de trein in Zürich gekoppeld met de TEE Arbalète waardoor een trein ontstond met Inox en Rheingold rijtuigen. In Duitsland werd de trein tot 1973 getrokken door een E10 ¹², daarna kwam de serie 103 voor de trein.

Rijtuigen

De trein bestond uit zeven rijtuigen van de vervolgserie type Rheingold uit 1964;
2 coupérijtuigen Av + 1 salonrijtuig Ap + 1 restauratierijtuig WR + 1 bar/servicerijtuig ARD + 2 coupérijtuigen Av.

Ongeval

Op 12 augustus 1965 raakte de Helvetia betrokken bij een ernstig ongeval waarbij vier mensen om het leven kwamen. De trein van Zürich naar Hamburg zou bij Lampertheim een goederentrein inhalen. De goederentrein was op een parallelspoor gezet maar bevond zich nog binnen het profiel van vrije ruimte van het hoofdspoor. De passeerende TEE werd over de volle lengte opengescheurd en de, vier maanden oude, lokomotief E 10 364 raakte zwaar beschadigd. Het herstel van de lokomotief kostte bijna een jaar, maar twee rijtuigen één Ap en één ARD waren totaal vernield en zijn meteen afgevoerd.

TEE Helvetia (rood) in het TEE net van 1957

Route en dienstregeling

De TEE Helvetia startte in Duitsland met dezelfde treinnummers als de Helvetia Express, in Zwitserland reed de TEE 78 als HZ en de TEE 77 als ZH. Op 1 juni 1969 werd de nummering voor de hele route gelijkgetrokken en kreeg TEE 78 nummer TEE 76. Op 23 mei 1971 werd de Europese treinnummering doorgevoerd en werd TEE 76 gewijzigd in TEE 73 en TEE 77 werd TEE 72.

TEE 73	land	station	km	TEE 72
13:39	Duitsland	Hamburg Altona	0	16:19
13:46	Duitsland	Hamburg Dammtor	5	16:11
13:55	Duitsland	Hamburg Hbf	7	16:04
15:22	Duitsland	Hannover	185	14:40
16:13	Duitsland	Göttingen	293	13:45
18:32	Duitsland	Frankfurt am Main	534	11:33
19:23	Duitsland	Mannheim	615	11:34
19:53	Duitsland	Karlsruhe	676	10:06
20:26	Duitsland	Offenburg	750	09:33
20:53	Duitsland	Freiburg	811	09:04
21:27	Duitsland	Basel Badischer Bahnhof	873	08:30
21:41	Zwitserland	Basel SBB	878	08:24
22:43	Zwitserland	Zürich HB	966	07:00

Op 3 juni 1973 werd de stop in Offenburg voor de trein zuidwaarts opgeheven en op 30 september 1973 werd de stop in Baden-Oos weer ingevoerd voor de trein in zuidelijke richting. Op 26 mei 1979 reed de Helvetia voor het laatst als TEE, op 27 mei 1979 werd het een InterCity-trein.

EuroCity

De Helvetia werd op 31 mei 1987 met de nummers EC 78 (Zürich - Hamburg) en EC 79 (Hamburg - Zürich) in het EuroCity-net opgenomen. op 31 mei 1992 volgde een omnummering waarbij de nummers met acht verlaagd werden. Op 23 mei 1993 werd de Helvetia deel van het InterCityExpress (ICE)-net en reed de trein niet langer als EuroCity. De naam is nog tot 12 december 2004 gebruikt voor de ICE-dienst.

 Trans Europ Express-treinen

Bronnen, noten en/of referenties

• Werbeamt der DB, Vorfahrt in Europa 1971/72, Frankfurt am Main 1971
• Centrum voor publicrelations UIC, TEE, Parijs 1972
• Deutsche Bahn, Ihr Zugbegleiter/Ihr Reiseplan, uitgaven 1987 - 2007
• J. Hajt, Das grosse TEE Buch, Königswinter 2001
• P. Goette en P. Willen, TEE-Züge in der Schweiz, Freiburg 2006