विस्कन्सिन
विस्कन्सिन संयुक्त राज्य अमेरिकाया छगु राज्य खः। थ्व राज्य उत्तरी मध्यपश्चिम संरा अमेरिकाया ग्रेत लेक्स क्षेत्रय् ला। थ्व राज्यया सीमाय् पश्चिमय् मिनेसोता, दक्षिणपश्चिमय् आयोवा, दक्षिणय् इलिनोइ व पूर्वय् मिशिगन ताल, उत्तरपूर्वय् मिशिगन राज्य, व उत्तरय् सुपेरियर ताल ला। क्षेत्रफल कथं थ्व राज्य संरा अमेरिकाया २५गू व मनूल्या कथं २०गू दकलले तःधंगु राज्य खः। थ्व राज्य ७२ काउन्तिइ विभक्त दु। २०२०या जनगणना कथं थ्व राज्यय् ५.९ मिलियन मनू दु। राज्यया दकले तःधंगु नगर मिल्वाकी खः धाःसा राज्यया निगू दकले तःधंगु नगर व राजधानी म्यादिसन खः। मेमेगु तधंगु नगर क्षेत्रय् ग्रीन बे, केनोशा, रेसिन, व फक्स सितिज ला।
विस्कन्सिनया भूगोल विविधतां जाःगु दु। ड्रिफ्टलेस एरिया त्वयाः थ्व राज्यया मेमेगु थाय् च्वापुयुगया च्वापुखुसितेसं (glaciers) आकार ब्युगु दु। उत्तरी हाइल्याण्ड (Northern Highland) व पश्चिमी अपल्याण्ड (Western Upland) नापं दथुया ख्यः(Central Plain) स्वाना राज्यया पश्चिमी भाग दयेकी। थ्व राज्यया लोल्यान्द मिशिगन तालया तट तक्क न्यनाच्वंगु दु। ग्रेट लेक्स तटया हाकःया ल्याखं विस्कन्सिन ओन्टारियो व मिशिगन धुंका स्वंगुगु दकलय् ताःहाकःगु तट दूगु थाय् खः। राज्यया उत्तरी भागय् चेक्वामेगन-निकोलेट राष्ट्रिय वन (Chequamegon-Nicolet National Forest) दु । युरोपेली स्वापूया इलय् थ्व थासय् अल्गोन्क्वियन व सिउआन राष्ट्रया आदिवासीत च्वनाच्वंगु ख, व थौं थ्व थासय् संघीय मान्यता प्राप्त झिंछगू जनजातित दु। मूल रुपं उत्तरपश्चिमी भूभागया छगू भाग जुयाच्वंगु थ्व राज्ययात सन् १८४८य् राज्यया रुपय् स्वीकार याःगु ख। १९गु व २०गु शताब्दीया सुरुइ थ्व राज्यय् यक्व युरोपेली बसोबास याइपिं दुहां वल, गुकिलि अप्व जर्मनी व स्क्यान्डिनेभियां वःपिं मनूत दु। विस्कन्सिन जर्मन अमेरिकी व स्क्यान्डिनेभियन अमेरिकी संस्कृतिया केन्द्र जुयाच्वंगु दु, विशेष यानाः थनया नसा दसु ब्राटवर्स्ट व क्रिंगल आदिं थनया जनसंख्याया मूलदेय्या तजिलजि क्यनि।
विस्कन्सिन संरा अमेरिका देय्या अग्रणी दुरु उत्पादकय् छगू राज्य ख। थ्व राज्ययात "अमेरिकाया डेरील्याण्ड"या नामं म्हसीकिगु या। थ्व राज्य विशेष यानाः चीजया निंतिं नांजाः। थ्व राज्य थःगु बियरया निंतिं नं नांजाः। ऐतिहासिक रुपं मिल्वाकी बियरया निंतिं नांजा। थ्व थाय् मिलर ब्रुइङ कम्पनीया मुख्यालयया रुपय् नांजाः। विस्कन्सिनय् देय्या छुं दकलय् कम कडा अय्लाःया कानून दु व थ्व थाय् कायेगु त्वँसा त्वनेगु संस्कृतिया निंतिं नांजाः। थनया अर्थतन्त्रय् उत्पादन, स्वास्थ्य सेवा, सूचना प्रविधि, व बुंज्या-विशेष यानाः दुरु, क्र्यानबेरी, व जिनसेङया प्रभुत्व दु। पर्यटन नं राज्यया अर्थतन्त्रय् मू योगदान याइ। सन् २०२०य् सकल ग्राहस्थ उत्पादन ३४८ अर्ब डलर दु। विस्कन्सिनय् छगू युनेस्कोया विश्व सम्पदा स्थल दु, गुकिलि विस्कन्सिनय् बुम्ह वास्तुकार फ्र्याङ्क लायड राइटं डिजाइन याःगु निगु दकलय् महत्त्वपूर्ण भवन दु: स्प्रिंग ग्रीनया लिक्क तालिसिनय् वय्कःया स्टुडियो व म्याडिसनय् वय्कःया ज्याकब्स I हाउस। रिपब्लिकन पार्टी विस्कन्सिनय् १८५४य् पलिस्था जूगु खः। लिपांगु दँय् विस्कन्सिन राष्ट्रपतिया चुनावय् महत्त्वपूर्ण राज्य जुयाच्वंगु दु, विशेष यानाः २०००, २००४, २०१६ , व २०२०य् ।
इतिहास
[सम्पादन]नामाकरण
[सम्पादन]विस्कन्सिन खँग्वःया उत्पत्ति युरोपेली उपनिवेशया ईले थ्व क्षेत्रय् च्वनाच्वंपिं अल्गोन्क्वियन भाषी मूल अमेरिकी पुचलं विस्कन्सिन खुसियात ब्यूगु नामं वःगु ख। फ्रान्सेली अन्वेषक ज्याक्स मार्केट (Jacques Marquette) विस्कन्सिन खुसिइ थ्यंम्ह दकलय् न्हापांम्ह युरोपियन ख। सन् १६७३इ वय्कः थन थ्यन व थःगु जर्नलय् थ्व खुसियात मेस्काउसिङ (सम्भवतः ᒣ शुरुइᐤsyᣙ) धका च्वयातःगु दु। लिपाया फ्रान्सेली च्वमितेसं थ्व खँत्याः मेस्काउसिङं ओइस्कन्सिनय् (Ouisconsin) हिलाछ्वल व ईया नापं थ्व नां विस्कन्सिन खुसि व खुसिया जःखःया भूमि निगुलिंया नां जुल। १९गु शताब्दीया सुरुइ यक्व ल्याखय् अंग्रेजी भाषीत थ्यनेगु शुरु जुइवं थ्व नांयात ओइस्कन्सिन (Ouisconsin) निसें विस्कन्सिन तक्क एङ्ग्लिसाइज यात। विस्कन्सिन टेरिटरीया व्यवस्थापिका संसदं सन् १८४५इ आःया नांयात आधिकारिक दयेकल।
विस्कन्सिनया निंतिं अल्गोन्क्वियन खँग्वः व थुकिया मू अर्थ निगुलिं अस्पष्ट दु। व्याख्या फरक फरक जूसां अप्वः धइथें खुसि व थुकिया किनाराय् च्वंगु ह्याउँगु ल्वहँयात थुइकिगु या। छगू मू सिद्धान्तं थ्व नांया उत्पत्ति मायामी खँग्वः मेस्कोनसिङं जूगु ख, गुकिया अर्थ 'थ्व ह्याउँसे च्वं'। विस्कन्सिन खुसिया नापं दूगु ह्याउँगु ल्वहँया नामं थ्व नां वःगु धैगु विश्वास दु। मेमेगु सिद्धान्तय् थ्व नांया उत्पत्ति थी-थी ओजिब्वा(Ojibwa) खँग्वःत मध्ये छगू ख गुकिया अर्थ 'ह्यांगु ल्वहंया थाय्', 'गन लः मुनी', वा 'महान चट्टान' ख।