Single-Malt-Whisky

Single-Malt-Whiskys vun dat Eiland Islay

De Whisky-Brenneree Talisker op Isle of Skye

As Single-Malt-Whisky oder kort Single Malt (eng.: „enkelt Molt“) warrt Whiskys betekent, op de twee sünnere Saken todrapen doot. Eerstmol kamt se ut een enkelte Brenneree un sünd dormit keen Versnitt ut verschedene Whiskysorten. Un denn warrt as Koorn to’n Brennen blots molten Gasten bruukt. De Beteken Single Malt warrt as Utdruck för sünnere Gööd verstahn. De Whiskys sünd normalerwies sünners hoochweertig. Dorto kummt dat Lagern: De Tiet to’n Riepen liggt bi Single-Malt-Whiskys faken bi mehr as en Johrteihnt.

Egenschoppen

Whisky in en Nosing-Glas

Ok wenn en Single-Malt-Whisky blots ut en Brenneree stammen dröff, so kann he aver liekers ut mehrere verschedene Fatten tosamenmischt warrn. Dat warrt to’n Bispeel maakt, üm en mööglichst glieken Röök un Smack to kriegen. De Angaven to’t Öller beteht sik in den Fall op dat jüngste Fatt, dat für den Whisky bruukt worrn is.

Anners as bi en Blend, de sik över Johren in Röök un Smack gliek maken lett, wiest Single-Malt-Whiskys jümmer en egenen Charakter op, de vun’t Lagern un vun’t Herstellen kummt. För de Klöör warrt mitünner Suckerklöör togeven, vunwegen dat vele Whiskydrinkers den Whisky anners to hell finnen doot. In Düütschland, Däänmark un en poor annere Länner mutt dat aver op’t Etikett schreven warrn.

De Gasten, de to’n Brennen bruukt warrt speelt för den Charakter vun’n Whisky kuum en Rull. Se mutt dorüm nich ut dat Rebeet vun de Brenneree kamen. Liekers gifft dat en poor schottische Brennereen, de Warf dormit maken doot, dat se blots Gasten ut Schottland nehmt, wiel annere jemehrn Gasten importeren doot. Dat Browater to’n Herstellen kummt, as bi annere Whiskys ok, tomeist ut de negen Ümgegend vun de Brenneree.

Wenn de Single-Malt-Whisky ut dat Fatt in Buddels affüllt warrt, warrt de Alkoholandeel tomeist mit Browater op Drinkstärk rünnersett. Na den Scotch Whisky Act vun 1988 un de EU-Verorden 1576/89 mutt Whisky en Alkoholandeel vun tomindst 40 Volumenprozent opwiesen.

Anners as en Blend-Whisky warrt Single Malt normalerwies pur oder mit week Quellwater bi Ruumtemperatur drunken, üm de tomeist teemlich kumplexen Smackrichten wohrnehmen to künnen.

Produkschoonslänner

Schottland

Kiek ok: List vun de schottischen Brennereen

In de Anfangsjohren is de Scotch Whisky normalerwies as Single Malt drunken worrn, vunwegen dat de legalen un illegalen Brennereen Afnehmers vör Oort harrn oder för sik sülvst produzeert hebbt. 1853 is de eerste Blend-Whisky vun Andrew Usher sen. maakt worrn. Vun 1870 an füngen de Hännlers an, Fatten vun verschedene Brennereen to köpen un jemehr egenen, sülvst tohopenmischten Blends to produzeren. De hebbt se toeerst in Grootbritannien un later in de helen Welt verbreedt un dormit den Single-Malt Whisky meist vullstännig vun’n Markt verdrängt. Holpen hett dorbi vör allen de Druvenluus, de in Frankriek ümgüng, un dat Anboot vun Kunjak un Wienbrand düchtig minnert hett.

Eerst in’t Johr 1963 hett dik de Brenneree Glenfiddich ut Dufftown troet, ehrn Whisky wedder as Single Malt op’n Markt to bringen. Dormit harrn se Spood un möken so den Weg free för en Trend, de bit hüüt anhollen deit. Intwüschen hebbt Single-Malt-Whiskys en Marktandeel vun 10 % vun de helen schottischen Whiskyprodukschoon, wiel de Blends bi 90 % liggen doot.

Irland

Irische Single Malts

Single Malt warrt ok in Irland maakt. Lange Tiet hett blots de noordirische Brenneree Old Bushmills den eenzigen wohren irischen Single Malt produzeert. Intwüschen gifft dat noch mehr Brennereen, so as Connemara, Tyrconnell, Knappogue Castle un Locke’s vun de Cooley Distillery in’n noordoostirischen Dundalk.

De Produkschoonsverfohren un de Beteken sünd in’n Grunnen de glieken as bi de schottischen Single Malts. Traditschonell warrt de irische Whiskey aver dreemol in jümmerto lopen Distillen (column stills) destilleert, wiel de schottischen Whiskys normalerwies tweemol in dörgangswies lopen Distillen (pot stills) destilleert warrt. In Schottland warrt de molten Gasten mit (Törf)-Rook dröögt, in Irland warrt blots hitte Luft dör’t Molt leit. De irische Whiskey hett dorüm nich den tyypschen Rook as de schottischen Single Malts. Dorför is de Smack vun’t Molt düütlicher as bi’n Scotch.

En Utnahm is de Connemara-Whiskey, de mit töft Gastenmolt maakt un ok blots tweemol destilleert warrt.

Japan

En japaanschen Single Malt

Siet Mitt vun de 1920er Johren warrt ok in Japan Whisky maakt – sünners in kölleren Noorden, woneem keen Ries anboet warrn kann un de Ackerbo dorüm siet dat 19. Johrhunnert vun’t europääsche Koorn bestimmt warrt. Vundaag warrt dor ok Single Malt herstellt, wobi de schottische Moltwhisky as Vörbild deent. Wegen sien go’en Gööd warrt de japaansche Whisky in Japan sülvst geern drunken. In letzte Tiet warrt de Whiskys aver ok in’t Utland jümmer mehr anboden. Dat Intresse vun de Japaners an den schottische Natschonaldrunk güng so wiet, dat se sik sogor in eenige schottische Brennereen inköfft hebbt. De gröttste Whisky-Brenneree weltwiet steiht in’t japaansche Ōsaka.

Annere Länner in Europa

Afsehn vun de britischen Eilannen is de Produkschoon vun Whisky in Europa bit hüüt nich wiet verbreedt. In Düütschland sünd in de letzten Johrteihnten en poor lütte Brennereen grünnt worrn, as to’n Bispeel 1983 de Blaue Maus in Eggolsheim, 1999 de Brenneree Slyrs in Schliersee oder 2008 de Birkenhof-Brenneree in Nistertal in’n Westerwoold. Jüst so gifft dat en poor lütte Produkschoonssteden in de Swiez as de Brenneree Lüthy, as ok in Öösterriek, woneem dat siet 2003 en Brenneree in Stanz gifft. In Frankriek gifft dat ünner annern de Warenghem-Brenneree in Lannion, wiel in Spanien 2004 de Destilerias Liber in Padul grünnt worrn is. In’t sweedsche Gävle warrt siet 1999 whisky vun de Mackmyra Svensk Whisky AB produzeert.

Produkschoon

Molten

En Darr bi’n Rökern

Molten Gasten

Sien Naam hett de Single-Malt-Whisky dorvun, dat he blots ut Gastenmolt maakt warrt. To’n Molten warrt de Gasten en poor Daag in Quellwater inweekt. De opquullen Gasten warrt denn op en even Flach utbreedt un in de wieteren acht bit teihn Daag regelmatig wennt. In de Tiet fangt de Gasten an to kemen, wobi de natürlichen Enzymen in’t Koorn aktiveert warrt, de de Stärk deelwies in verschedene Dubbel- un Eenfacksucker – vör allen Moltsucker un Druvensucker – ümwannelt.

De ankeemte Gasten warrt scharp dröögt. Dordör höört de Keemvörgang op, vördem de Keem den Sucker wedder opbruken kann. Togliek warrt de Effekt vun de Enzymen in’t noch fuchtige Koorn dör de hogen Temperaturen gau maakt, so dat de Hööftdeel vun de Stärk in Sucker ümsett is bi de Gasten vullstännig dröög is. Dorto warrt de Gasten op’n Bodden vun en Darr (kiln) utbreedt un mit den Rook un de Hitt vun en Füer ünner de Darr dröögt. Fröher weer de Gasten mit Schüffeln wennt, vundaag geiht dat mit Maschienen. Wenn to’n Drögen Törf bruukt warrt, kriggt dat Gastenmolt dorbi en törfig-rookigen Smack (peat reek), de denn ok in’n fardigen Whisky to smecken is. Dat Aroma ännert sik mit de Duer un de Stärk vun’t Törffüer vun licht rökerig bit to bannig starken, meist bruunkahlordigen Törfsmack (heavily peated).

Dat Gastenmolt warrt nu rein maakt un in en Möhl to Schroot (grist) verarbeit. Dorna kummt dat in Meeschfatten (mash tun) un warrt mehrmols mit hitten Quell- oder Moorwater ut dat Rebeet vun de Brenneree övergaten. Dorbi lööst sik de Sucker un annere Bestanddeelen ut dat Molt in’t Water. Annere Stoffen, de to’n Broen nich bruukt warrt, as Proteien, Fett un Ballaststoffen vun’t Molt as ok de Rest vun de Stärk, de nich ümwannelt worrn is, warrt nich lööst un warrt afseevt. De söte Lösen (wort), de dorbi rutkummt, warrt wieterbruukt, wiel de annern nich löösten Andelen vun’t Moltschroot as Veehfoder bruukt warrn künnt.

Broen

Whiskymeesch

De Wort warrt nu eerstmol opkaakt, üm Mikroleevwesen doot to maken. Se warrt in grote Gäärfatten (wash backs) füllt. Wenn de Wort wedder afköhlt is, warrt se dör Togaav vun sünnere Gest to’n Gären bröcht. De Gäärsooß (wash), de dorbi rutkummt, hett en Alkoholandeel vun söss bit teihn Prozent un is to verglieken mit stark Beer ahn Hoppen. Se warrt in Tanks sammelt un lagert.

Brennen

Gäärfatten för de Produkschoon vun Whisky

Destilleert warrt in grote Brennblasen (pot stills oder wash stills) ut Kopper. De Wash warrt in de eerste Brennblaas (low wines still) pumpt, langsom hitt maakt un to’n Kaken bröcht. De Damp, de dorbi opstiggt, warrt dör en Köhler (condenser) ut waterköhlt Kopperslangen (worm) leit, wo dat to’n Rauhbrand (low wines) mit ruchweg 18-24 % Alkohol kondenseert. Dat Twüschenprodukt warrt nu wedder in Tanks twüschenlagert. De Destillatschoon warrt anhollen, wenn de Inholt vun de Brennblaas bi 1 % Alkoholandeel ankamen is.

Brennblasen

De Rauhbrand (low wines) kummt denn in en tweete, lüttere Brennblaas (spirit still) un wedder noch mol hitt maakt un kondenseert. De eerste Deel vun dat Kondensat warrt as Vörloop (foreshot oder head betekent un warrt vun den Brennmeester (stillman) afscheedt, vunwegen dat dor to veel Methanol, Ester, Aldehyden un annere Stoffen binnen sünd, de nich to’n Geneet döögt. Se entstaht as Nevenprodukt vun’n natürlichen Geststoffwessel wiel de Gäär. De Middelloop (heart of the run, middle cut) vun’t Kondensat hett en Alkoholandeel vun 65-70 %. Disse Deel warrt sammelt un för de wietere Produkschoon bruukt. Afhangig vun de Brenneree bedriggt de Middelloop 18 bit 60 Prozent vun’t hele Kondensat. Ok de Naloop (feints) warrt wedder afscheedt, vunwegen dat dor to vele langkedige Alkohlen („Fuselööl“) binnen sünd. Liekers bargt de Vör- un Naloop ok noch veel Ethanol, so dat beids bi de nächste Destillatschoon wedder togföögt warrt.

Riepen un Finish

Dat smallte Destillat ut de Middellööp warrt in Ekenfatten affüllt un ünner Tollversluten inlagert. Dör de Poren in’t Holt vun de Ekenfatten verdunst in’n Verloop vun’t Johr ruchweg 2 % vun’n Inholt. Disse Verlust warrt as „Andeel vun de Egels“ (angels’ share) betekent. As Whisky dröff de Snaps eerst betekent warrn, wenn se tomindst dree Johren lang lagert hett. Dat gellt tomindst för de Europääschen Union un in de Swiez. Tomeist warrt disse Whisky för de Produkschoon vun Blend-Whiskys bruukt, oder aver as Single Malt affüllt.

Faken warrt Single-Malt-Whiskys in Fatten ut Amerikaansch Witt-Eek affüllt, in de vörher Bourbon Whiskey riept is. Bourbon dröff na’t US-Amerikaansche Gesett blots in Fatten ut nee Holt riepen, so dat de Fatten nich noch en tweet mol bruukt warrn künnt. Üm sünneren Smack an den Whisky to bringen, warrt de Destillaten mitünner na eenige Johren in annere Fatten ümfüllt, de vörher mit Sherry, Rum, Portwien, Wien oder Madeira füllt weern. Dor kriegt se denn jemehr letzte Riep, wovun de Beteken Finish kummt.

Affüllen

Fattlager to’n Riepen

To’n Affüllen warrt normalerwies de Inholt vun mehrere Fatten tosamen versneden. De Grund is, dat dormit en mööglichst glieke Gööd to hebben un Ünnerscheden ut enkelte Fatten uttoglieken. Vörher warrt de Whisky faken koolt filtert, üm Stoffen ut’n Whisky ruttonehemn, de em drööv maken künnt. De Whisky warrt dorför ünner 10 °C afköhlt. Dorbi fallt de Dröövstoffen ut un künnt affiltreert warrn. Dorbi gaht aver ok Smackdrägers (Fetten) verloren, so dat disse Vörgang vundaag faken ok weglaten warrt (unchillfiltered). Faken warrt de Whisky nu mit Suckerklöör (E 150) infarvt. Toletzt warrt BRowater tosett, üm den Whisky op 40 bit 46 Volumenprozent Alkohol to verdünnen. So warrt he denn in Buddels affüllt.

De Nafraag warrt intwüschen aver grötter na Whiskys, de den sünnere Charakter vun’n Single Malt noch beter rutstellen doot. So warrt ok Whiskys anboden, de ut en enkelt Fatt (Single Cask) affüllt sünd. Faken warrt dorbi de Buddels dörtellt un de Tall op dat Etikett schreven. En annert Produkt entsteiht, wenn de Whisky nich op de Drinkstärk vun 40-46 % verdünnt warrt. In denn Fall warrt he as Fattstärk (Cask Strength) anboden – de aver ok wedder ut verschedene Fatten tosamenmischt wesen kann. En Cask Strength warrt blots mit wenig Water oder ok gor nich verdünnt.

Lagern

Jüst so as bi’n Wien, ännert sik ok de Whisky langsom bi’t Riepen. Bi’n Whisky warrt sünnere Stoffen ut dat Fattholt rutlööst, weil annere Stoffen dör de Poren vun’t Fatt verdunsten doot (angels’ share). Anners as bi’n Wien aver, verfallt in’n Whisky keen Inholtsstoffen, vunwegen dat na de hogen Temepraturen bi de Destillatschoon keen Stoffen mehr in’n Whisky sünd, de bi Ruumtemperatur wieter verfallen oder sik in annere Stoffen ümwanneln künnt. Dorüm warrt dat Riepen vun’n Whisky na’t Affüllen in Buddels afbroken, vunwegen dat das Glas keen wietere Stoffen mehr dörlaten deit un ok free vun löösliche Stoffen is. Vun nu an, ännert dik de Charakter vun’n Whisky – anners as bi’n Wien – nich mehr, so lang he dröög, koolt, ahn direkt Sünnlicht un oprecht lagert warrt. Ut en teihnjohrigen Whisky warrt also dör Lagern för noch mol teihn Johr in de Buddel keen twintigjohrigen Whisky. Man, de Whisky verlütt in de Tiet ok nich an Gööd.

Anners wat

En schottisch-gäälschen Drinkspröök, de faken bi’n Geneet vun Single-Malt-Whisky bruukt warrt, is „Slàinte mhath“ (utsnackt: slaantsche wa). Dat bedüüt wöörtlich: 'Gesundheit goot', also so veel as „Go’e Gesundheit“.

Literatur

• Leif Hahlbohm, Eike Hahlbohm: Malt Whisky – Renaissance einer traditionsreichen Kultur. Media Service, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-939934-07-3.
• Michael Jackson: Whisky: Die Marken und Destillerien der Welt. Dorling Kindersley, Starnberg 2005, ISBN 3-8310-0764-0.
• Harald Kirsch, Jens Unterweger Independent Whisky: Guide der unabhängigen Abfüller Whisky-Fässle, Ingersheim 2010 ISBN 978-3981381702

Weblenken

• Whisky-Guide – Informatschonen över Single-Malt-Whisky, Historie, Herstellen un Destillen
• Whisky-Seite.de – Historie un Verfohren

Borns

https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Single-Malt-Whisky&oldid=126388574