Willing
De willing of wilge is n geslach van tweahuzige beume en struke oet de willingfamilie (Salicaceae). Willings bint bladverlerende beume met nen spreaiden bladstaand. De knoppe hef eanen knoppeskub. De bleuiwieze van de willing hef de vorm van n kätsken en greuit oet de ziedeknoppen van nen eanjoarigen twieg. De willingkätskens zitt of stoat, gangswies oars as de hängnde kätskens biej pöppel.
De pluzige zöaden wördt deur n weend spreaid moar könt mer bint mer korttieds kiemkrächtig. De meeste willingseurte könt ok veurtplaanten deur stekken.
Willings bint pionierseurte dee völle lich nödig hebt. In Neerlaand en België kömt zee völle veur laanks sleute en plässe, doar zee meesttieds de veurkeur geft an ne vöchtige eard veur genoog woater te hebben veur öarn vlukse greui.
Ekologie
Willings bint pioniersplaante, dee laanks streume meesttieds ontkiemt in owebosken öp de greanze tusken laand en woater. Deur t lochtig moaken van n groond deur de wörtel en deur de humusvörmige van blädde en takofval wör n groond veur-moakt veur seurte dee meesttieds völgt, zo as esse en eek.
De woatermarkzeekte en trekkrächte van n weend loatt willings meesttieds nich older as veertig töt vieftig joar wörn.
Wilings bint veur insekte nen wichtigen leveroar van stuufmeel. Veural eanzoame bieën bint ofhaankelik van bleuiende willings.
Willingseurte
t Geslach Salix hef önnevear dreahönnerd seurte, woarvan der zo ne twoalf natuurswieze in Neerland en België stoatt.
- Amandelwilling (Salix triandra)
- Baandwilling ('Salix sacchalinensis)
- Beriepte willing (Salix daphnoides)
- Beendwilling (Salix alba var. vitellina - variëteit Skietwilling)
- Bittere willig (Salix purpurea)
- Boswilling (Salix caprea)
- Duutse dotte (Salix dasyclados)
- Eurde willing (Salix aurita)
- Graauwe willing (Salix cinerea subsp. cinerea)
- Katwilling (Salix viminalis)
- Kroakwilling (Salix fragilis)
- Kroepwilling (Salix repens)
- Laurierwilling (Salix pentandra)
- Rossige willing (Salix cinerea subsp. oleifolia)
- Skietwilling (Salix alba)
Oare seurte dee nich natuurswieze in Neerlaand en België te veenden bint, bint:
- Treurwilling (Salix babylonica, synoniem: Salix pendula)
- Kronkelwilling (Salix babylonica 'Tortuosa', synoniem: Salix matsudana 'Tortuosa').
- Krulwilling (Salix babylonica var. pekinensis, synoniem: Salix matsudana)
- Salix chaenomeloides
- Smalbläddige willing (Salix exigua)
- Salix gilgeana
- Salix elaeagnus 'Angustifolia', synoniem: Salix rosmarinifolia Hort
- Salix 'Golden Curls'
- Salix sacchalenis
- Salix schwerinii
- Salix erythroflexuosa.
Oar gebroek
De skors van n antal seurte, zo as de amandelwilling en skietwilling, hoaldt salicine, det laank in te verlean as pienstiller gebroekt wörn. Leu kaauwn öp n willingbast, öf moaken der nen draank van. Salacine kän ok as leuistof gebroekt wörn, veur t leuien van leader. Willingholdt wör tezoamn me't holt van pöppel gebroekt veur te moaken van kloompen en papier. Öm ne weendmölle of te remmen wör nen 'vang', den besteet oet blökken willingholt, gebroekt. Veur de teelte van willings as biobraandstof is kortvoort zoad van vluksgreuiende rässe te kriegen.
t Holtskool van de willing wör gebroekt in buskruut; t hef ne völle heugere verbraandingsvluksheaid as biejveurbeald barbecue-holtskool.
In de regionen Tweante, n Achterhook, t eusten van Sallaand, Westerwolde, en ok wat ploatsen in Duutslaand, wör n mirreweenterhoorn gebroekt. Deze heurne könt önner oare moakt wörn van willingholt.
Zeekten en plöage
De meestveurkömnde zeekte is de woatermarkzeekte (Brenneria salicis) dee de vätte too döt goan, woardeur stukken van n boom, of mangs wal heule beume ofstarft. Öp de greanze van leawend en deud holt öntstoat boskige vörme van woaterlot. De willingholtroepe lef in en van willingholt. Deur t vretten van n wiedgoand gängestelsel wördt de täkke en stam van de willing zwoar verzwakt. Biej de teelte van teanen könt insekten mangs wal völ skoade moaken.
Biejgeloof
Völgns t biejgeloof is de willing stark moagiesk. Biej de Germanen was n boom n symbool van n deud. Heksen zolt in de krune van de willings rusten. Verleantieds moaken leu fluutskens oet willingholt om heksen en duvel te verjoagen.
n Gebroek biej voodoo-praktieken is ne knope te leggen in nen willingtak. Doarmet zolt leu van op ofstaand nen oarn persoon in t naauw driewen können.
Nedersaksies
- Stellingwarfs:
- wilge
- Tweants:
- willing
- wilge
- West-Veluws:
- wilge
|
Dit artikel is eskreaven in et twentske dialekt van Eanske, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |