Orikteropu

Orikteropi jew Ħnieżer tal-art
	Orikteropu Oryteropus afer omm biż-żgħir
Klassifikazzjoni xjentifika
Renju:	Animalia;
Phylum:	Chordata;
Klassi:	Mammalia;
Ordni:	Tubulidentata; Huxley, 1872
Familja:	Orycteropodidae; Gray, 1821
Ġeneru:	Orycteropus; G. Cuvier, 1798
Speċi:	O. afer;
Isem binominali
	Orycteropus afer; (Pallas, 1766)
Sottospeċi
	Ara t-test
	Firxa tal-orikteropu

L-orikteropu, oritteropu jew kif inhu magħruf ukoll ħanżir tal-art huwa mammiferu insettivoru ta' daqs medju, mifrux fil-kontinent Afrikan. Minkejja l-isem ħanżir tal-art, (terminu li ġej minn kelma olandiża Aardvarken aarde art u varken ħanżir), l-orikteropu mhux relatat mal-familja tal-ħnieżer u dan id-disgwid ta' termini u kliem ġara għax l-ewwel Ewropew li skoprieħ xebbaħ lill-orikteropu ma' ħanżir.

Deskrizzjoni

L-aktar fattizz distintiv li jagħmel il-membri tat-Tubulidentata uniċi (kif jindika ukoll l-isem tal-ordni) huma s-snien. Dawn minflok m' huma magħmulin minn kavità mimlija bil-polpa tas-snien, magħmulin minn tubi rqaq ta' dentina mimlijin bil-polpa tas-snien u mwaħlin flimkien biċ-ċement. Is-snien m' għandhomx kisi ta' enamel u b'hekk jittieklu u jikbru il-ħin kollu. L-orikteropu jitwieled bis-snien ta' quddiem (jew inċisivi) u bin-nejbiet (jew kanini) tal-ħalib, biss dawn, la darba jaqgħu ma jerġgħux jitilgħu. Fl-orikteropu adult l-uniċi snien preżenti huma id-dras (jew molari) fuq in-naħa ta' wara tal-ħalq.

L-orikteropu ftit li xejn jixbaħ lil-ħanżir. Dan il-mammiferu għandu ġisem robust, b' dahar mgħawweġ b' forma ta' arkata mill-għonq san-naħa ta' taħt id-dahar, b' denb oħxon ħafna fil-bażi li jidjieq gradwalment sakemm jispiċċa għall-ponta fit-tarf. Għonq qasir u oħxon, b'par widnejn sproporzjonalment twal, b'ras imġebbda fit-tul u b'wiċċ ċilindriku li jispiċċa ċatt fuq quddiem, b' 2 toqbiet tal-imnifsejn kbar (li jagħtuh sens ta' xamm żviluppat ħafna) u ħalq żgħir, b'forma tubulari, mgħammar b'ilsien twil tipikament ta' annimal li jiekol in-nemel u 4 saqajn b' saħħithom, moderatament twal, b' 4 swaba fuq ta' quddiem u 5 fuq ta' wara, b' difrejn b' forma ta' skalpel, uniċi qalb il-mammiferi.

Il-piż ivarja bejn 40 kilogramm u 65 kilogramm u t-tul normalment ikun bejn 1 metru u 1.3 metri. Il-kulur tal-orikteropu huwa isfar fil-griż imma ħafna drabi jkun jagħti fil-kannella ħamrani minħabba l-ħamrija. Il-pil tal-orikteropu ma tantx huwa folt u l-protezzjoni ewlenija ta' dan il-mammiferu hija l-ġilda ħarxa, tant li kapaċi jorqod ġewwa bejta tan-nemel li jkun għadu kemm ikisser mingħajr l-ebda problema ta' xejn.

Riproduzzjoni

Wara tqala jew gestazjoni ta' 7 xhur, jitwieled ferħ ta' bejn wieħed u ieħor 2 kilogrammi. Ġimgħatejn biss wara t-twelied dan jitlaq jimxi wara l-omm u 6 xhur wara jibda jħaffer il-bejta tiegħu taħt l-art, biss xorta jibqa' mal-omm sakemm jerġa' jasal l-istaġun tan-namra li jmiss. L-orikteropu magħruf li jgħix għal aktar minn 20 sena.

Distribuzzjoni

L-orikteropu huwa mifrux ma' kważi l-Afrika kollha ta' taħt id-deżert tas-sahara u għalkemm ikkaċċat mill-bniedem għal-laħam u s-snien (li jintużaw bħala dekorazjoni) ma jidhirx mhedded.

Klassifikazzjoni

L-orikteropu huwa l-unika speċi ħajja tal-familja Orycteropodidae u tal-ordni Tubulidentata. Oriġinarjament l-orikteropu kien klassifikat fil-ġeneru tal-Wikkelin in-nemel tal-Amerika t' isfel minħabba xebħ superfiċjali, li l-lum il-ġurnata huwa magħruf li dan huwa r-risultat ta' evoluzzjoni konverġenti u mhux ta' antenat komuni.

L-eqdem fossilu tat-Tubulidentata huwa miż-żmienijiet ta' kmieni fil-Mijoċen li ġew misjuba fil-Kenja. Uħud mill-ispeċijiet ta' dan l-ordni kienu mifruxa mal-Ewropa u mal-Asja ta' taħt matul iż-żmienijiet ta' tard fil-Mijoċen sa kmieni fil-Plijoċen. Minbarra il-ġeneru Orycteropus, hemm 4 ġeneri oħra magħrufin fil-familja Orycteropodidae u dawn huma Archaeorycteropus, Leptorycteropus, Myorycteropus, u Palaeorycteropus.

Fil-passat ġew ikklassifikati ħafna speċijiet ta' orikteropi, madankollu, t-tagħrif li għandna llum jindika li hemm speċi waħda biss Orycteropus afer bil-fuq minn 18-il sottospeċi, biss il-biċċa l-kbira ta' dawn huma meqjusin invalidi u m' humiex aċċettati.

Ordni Tubulidentata
- Familja Orycteropodidae
  - Ġeneru Archaeorycteropus minn l-Oligoċen fl-Ewropa (estint)
  - Ġeneru Leptorycteropus, tard fil-Mijoċen fil-Lvant fl-Afrika (estint)
    - Leptorycteropus guilielmi
  - Ġeneru Myorycteropus, kmieni fil-Mijoċen fl-Afrika (estint)
    - Myorycteropus africanus
  - Ġeneru Orycteropus, minn nofs il-Mijoċen sa tard fil-Plijoċen fl-Asja, tard fil-Mijoċen u Plijoċen fl-Ewropa, minn nofs il-Mijoċen sal-lum fl-Afrika.
    - Orikteropu jew Ħanżir tal-art, Orycteropus afer
      - Sottospeċi
      - Orycteropus afer adametzi
      - Orycteropus afer aethiopicus
      - Orycteropus afer afer (Pallas, 1766)
      - Orycteropus afer albicaudus
      - Orycteropus afer angolensis
      - Orycteropus afer capensis
      - Orycteropus afer erikssoni
      - Orycteropus afer faradjius
      - Orycteropus afer haussanus
      - Orycteropus afer kordofanicus
      - Orycteropus afer lademanni
      - Orycteropus afer leptodon
      - Orycteropus afer matschiei
      - Orycteropus afer observandus
      - Orycteropus afer ruvanensis
      - Orycteropus afer senegalensis
      - Orycteropus afer somalicus
      - Orycteropus afer wardi
      - Orycteropus afer wertheri
    - Orycteropus abundulafus, (estint)
    - Orycteropus browni, (estint)
    - Orycteropus chemeldoi, (estint)
    - Orycteropus crassidens, (estint)
    - Orycteropus depereti, (estint)
    - Orycteropus gaudryi, (estint)
    - Orycteropus mauritanicus, (estint)
    - Orycteropus minutus, (estint)
    - Orycteropus pilgrimi, (estint)
    - Orycteropus pottieri, (estint)
  - Palaeorycteropus, fl-Oligoen tal-Ewropa (estint)

Ħoloq Esterni

Referenzi

Aardvarks: Wildlife summary from the African Wildlife Foundation
Schlitter, Duane A. (November 16, 2005). Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds) Mammal Species of the World, 3rd edition, Johns Hopkins University Press, 86. ISBN 0-8018-8221-4.