Sudan: Perbezaan antara semakan

Republik Sudan
ريڤوبليك سودان‎code: ms is deprecated
جمهورية السودان
Jumhuriyyah as-Sudan
Republik Sudan; ريڤوبليك سودان‎ جمهورية السودان ; Jumhuriyyah as-Sudan
Bendera	Jata
	Cogan kata: Al-Nasr Lana (bahasa Arab: Kemenangan adalah Milik Kita)
	Lagu kebangsaan: Nahnu Jundullah Jundulwatan; ("Kami adalah angkatan tentera Tuhan dan Tanah air")
Ibu negara	Khartoum
Bandar terbesar	Omdurman
Bahasa rasmi	Bahasa Arab; Bahasa Inggeris;
Kumpulan etnik	70% orang Arab Sudan; 5.5% orang Beja; 2.5% orang Nuba; 2% orang Fur; 1.2% orang Mesir; 0.5% orang Fula; 18.34% lain-lain;
Kerajaan	Lembaga Peralihan Legilatif
• Presiden	Abdel Fattaḥ Abdelraḥman Burhan (عبد الفتاح عبد الرحمن البرهان)
• Naib Presiden	Mohamed Hamdan Dagalo
Kemerdekaan
• Perairan (%)	5%
Penduduk
• Perkiraan 2022	47,958,856 (ke-30)
• Kepadatan	21.3/km2 (55.2/sq mi) (ke-202)
KDNK (PPP)	2022
• Jumlah	USD203.040 bilion
• Per kapita	USD4,442
KDNK (nominal)	2022
• Jumlah	USD30.808 bilion
• Per kapita	USD674
Gini (2014)	34.2; sederhana
HDI (2022)	▲ 0.508; rendah · ke-172
Mata wang	Paun Sudan ; (SDG)
Zon waktu	()
• Musim panas (DST)	UTC+3 (tidak ada)
Kod panggilan	249
Kod ISO 3166	SD
DPT internet	.sd

Layar sejarah secara interaktif

← Suntingan sebelumnya

Kandungan dihapus Kandungan ditambah

VisualWikiteks

Dalam baris

Semakan semasa pada 09:37, 21 September 2023

Republik Sudan (Arab: جمهورية السودان, rumi: Jumhūriyyat as-Sūdāncode: ar is deprecated ) ataupun lebih dikenali sebagai Sudan adalah sebuah negara di Afrika timur laut yang merupakan negara terbesar di Afrika dan seringkali dianggap sebahagian Timur Tengah. Sudan bersempadankan dengan Mesir di belah utara, Eritrea dan Habsyah di belah timur, Sudan Selatan di belah selatan, Kenya dan Uganda di belah tenggara, Congo dan Republik Afrika Tengah di belah barat daya, Chad di belah barat dan Libya di belah barat laut.

Sudan mempunyai populasi penduduknya dianggarkan 43 juta orang (anggaran 2018) mencakupi keluasan tanah 1,886,068 km kaki persegi (728,215 batu pesegi), merupakan negara ketiga terbesar di benua Afrika dan ketiga terbesar di benua Arab. Sebelum kemerdekaan Sudan Selatan pada 9 Julai 2011, negara Sudan merupakan negara terbesar di nenua Afrika dan benua Arab. Agama rasmi di Sudan ialah Islam dan bahasa rasminya ialah bahasa arab dan bahasa inggeris. Ibu negaranya ialah Khartoum. Sejak Jun 2011, Sudan terpalit dengan perang saudara di Sudan Selatan.

Nama Sudan terbitan kata Arab: سَوْدَاء, rumi: sawdā'code: ar is deprecated bentuk jamak kata sifat أَسْوَدْ‎ aswad "hitam"^[10] menggambarkan warna kulit penduduk setempat.

Sejarah

Peta Sudan dari 2011 dengan Sudan Selatan bebas

Sejarah Sudan (Arab: تاريخ السودانcode: ar is deprecated ) merujuk kepada kedua-dua wilayah Republik Sudan, termasuk apa yang menjadi negara merdeka Sudan Selatan pada 2011. Wilayah Sudan secara geografi adalah sebahagian daripada wilayah Afrika yang lebih besar, juga dikenali dengan istilah "Sudan". Istilah ini berasal dari Arab: بلاد السودانcode: ar is deprecated bilād as-sūdān, atau "tanah orang kulit hitam",^[11]^[12] dan kadang-kadang digunakan lebih meluas merujuk kepada tali pinggang Sahel di Afrika Barat dan Tengah.

Republik Sudan moden telah dibentuk pada 1956 dan mewarisi sempadannya dari Sudan Inggeris-Mesir, yang ditubuhkan pada 1899. Untuk masa sebelum 1899, penggunaan istilah "Sudan" digunakan terutamanya untuk Sudan Turki dan Negara Mahdis, dan wilayah yang lebih luas dan berubah antara Mesir di Utara dan wilayah di Selatan bersebelahan dengan Uganda moden, Kenya dan Habsyah.

Sejarah awal Kerajaan Kush, yang terletak di sepanjang wilayah Nil di utara Sudan, berkait rapat dengan sejarah Mesir kuno, yang mana ia bersekutu secara politik selama beberapa era pemerintahan. Berdasarkan kedekatannya dengan Mesir, Sudan mengambil bahagian dalam sejarah Timur Dekat yang lebih luas, dengan dinasti ke-25 Mesir yang penting dan pengkristianan tiga kerajaan Nubia Nobatia, Makuria dan Alodia pada abad keenam. Hasil daripada Kristianisasi, bahasa Nubia Lama berdiri sebagai bahasa-bahasa Nilo-Sahara tertua yang direkodkan (rekod terawal bertarikh abad kelapan dalam penyesuaian abjad Koptik).

Walaupun Islam sudah ada di pantai Laut Merah Sudan dan wilayah bersebelahan sejak abad ke-7, Lembah Nil tidak mengalami pengislaman sehingga abad ke-14-15, berikutan kemerosotan kerajaan Kristian. Kerajaan-kerajaan ini telah digantikan oleh Kesultanan Sennar pada awal abad ke-16, yang menguasai sebahagian besar Lembah Nil dan Gurun Timur, manakala kerajaan Darfur menguasai bahagian barat Sudan. Dua kerajaan kecil muncul di wilayah selatan, Kerajaan Shilluk tahun 1490, dan Taqali tahun 1750, berhampiran Sudan Selatan zaman moden, tetapi kedua-dua wilayah utara dan selatan telah dirampas oleh Muhammad Ali dari Mesir pada 1820-an. Pemerintahan menindas Muhammad Ali dan pengganti terdekatnya dikreditkan kerana menimbulkan kebencian terhadap pemerintah Turco-Mesir dan British dan membawa kepada penubuhan Negara Mahdis, yang diasaskan oleh Muhammad Ahmad pada 1881.

Sejak kemerdekaan pada tahun 1956, sejarah Sudan telah dicemari oleh konflik dalaman, seperti Perang Saudara Sudan Pertama (1955–1972), Perang Saudara Sudan Kedua (1983–2005), Konflik Darfur (2003–2010), yang memuncak dengan pemisahan Sudan Selatan pada 9 Julai 2011—selepas itu satu lagi perang saudara berlaku di dalamnya (2013-2020).

Geografi

Koordinat: 15°00′N 30°00′E / 15.000°N 30.000°E / 15.000; 30.000

Sudan terletak di Timur Laut Afrika. Ia bersempadan dengan Mesir di utara, Laut Merah di timur laut, Eritrea dan Habsyah di timur, Sudan Selatan di selatan, Republik Afrika Tengah di barat daya, Chad di barat dan Libya di barat laut. Sudan ialah negara ketiga terbesar di Afrika, selepas Algeria dan Republik Demokratik Congo. Ia telah menjadi negara terbesar di benua itu sehingga 2011 kemerdekaan Sudan Selatan.

Politik

Pada masa ini, politik Sudan berlaku dalam rangka kerajaan sementara persekutuan. Sebelum ini, seorang presiden adalah ketua negara, ketua kerajaan, dan ketua komander Angkatan Bersenjata Sudan dalam sistem berbilang parti secara de jure. Kuasa perundangan secara rasmi terletak pada kedua-dua kerajaan dan dalam dua dewan, Dewan Negara (bawah) dan Majlis Negeri-Negeri (lebih tinggi), Badan Perundangan Kebangsaan dwikameral. Badan kehakiman adalah bebas dan diperolehi oleh Mahkamah Perlembagaan.^[13] Bagaimanapun, berikutan perang saudara yang membawa maut dan pembunuhan beramai-ramai yang masih berterusan di Darfur, Sudan diiktiraf secara meluas sebagai sebuah negara totalitarian di mana semua kuasa politik yang berkesan dipegang oleh Presiden Omar al-Bashir dan Parti Kongres Kebangsaannya (NCP).^[14]^[15]^[16]^[17] Bagaimanapun, al-Bashir dan NCP telah digulingkan dalam rampasan kuasa tentera yang berlaku pada 11 April 2019.^[18]^[19] Pemerintahan Sudan kemudiannya dipimpin oleh Majlis Tentera Peralihan atau TMC.^[20]^[21]^[22]^[23] Pada 20 Ogos 2019, TMC membubarkan pemberian kuasanya kepada Majlis Kedaulatan Sudan, yang dirancang untuk mentadbir selama 39 bulan sehingga 2022, dalam proses peralihan kepada demokrasi. Bagaimanapun, Majlis Kedaulatan dan kerajaan Sudan telah dibubarkan pada Oktober 2021.^[24]

Ekonomi

Ekonomi Sudan telah berkembang pesat berikutan peningkatan dalam pengeluaran minyak, harga minyak yang tinggi, dan aliran masuk besar pelaburan langsung asing sehingga separuh kedua tahun 2002. Pertumbuhan KDNK mencatatkan lebih daripada 10% setahun pada 2006 dan 2007. Dari 1997 hingga kini, Sudan mempunyai $30.873 bilion mengikut keluaran dalam negara kasar setakat 2019, dan telah bekerjasama dengan Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF) untuk melaksanakan pembaharuan makroekonomi, termasuk apungan terurus bagi kadar pertukaran. Sudan mula mengeksport minyak mentah pada suku terakhir 1999.

Pengeluaran pertanian kekal penting, kerana ia menggunakan 80% tenaga kerja dan menyumbang satu pertiga daripada KDNK. Konflik Darfur, selepas dua dekad perang dalam Perang Saudara Sudan Kedua (1983-2005) di selatan, kekurangan infrastruktur asas di kawasan yang luas, dan pergantungan sebahagian besar penduduk pada pertanian sara diri memastikan banyak penduduk akan kekal pada atau di bawah garis kemiskinan selama bertahun-tahun. Masalahnya kekal, walaupun peningkatan pesat dalam purata pendapatan per kapita. Pada Januari 2007, kerajaan memperkenalkan paun Sudan baharu, pada kadar pertukaran awal AS$1 = £S.2. Sudan masih merupakan negara paling kurang maju menurut Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu.

Demografi

Demografi Sudan termasuk orang Sudan (Arab: سودانيونcode: ar is deprecated ) dan ciri-ciri mereka, Sudan, termasuk kepadatan penduduk, etnik, tahap pendidikan, kesihatan, status ekonomi, pertalian agama dan aspek lain penduduk.

Dalam bancian Sudan 1993, populasi dikira 30 juta. Tiada bancian menyeluruh telah dijalankan sejak masa itu disebabkan oleh Perang Saudara Sudan Kedua. Anggaran Sudan, termasuk penduduk Sudan Selatan, adalah antara 37 juta (PBB) hingga 45 juta (CIA). Sejak pemisahan Sudan Selatan pada Julai 2011, penduduk Sudan semasa dianggarkan kira-kira 40 juta.^[25] Populasi metropolitan Khartoum (termasuk Khartoum, Omdurman, dan Khartoum Utara) berkembang pesat dan berjulat antara enam hingga tujuh juta, termasuk kira-kira dua juta orang yang dipindahkan dari zon perang selatan, serta kawasan yang dilanda kemarau di barat dan timur.

Agama

Agama di Sudan (anggaran 2020)^[26]

Islam (90.7%)

Kristian (5.4%)

Agama tradisional Afrika (2.9%)

Lain-lain / Tiada (1.0%)

Dominan agama di Sudan ialah Islam yang dianuti oleh sekitar 90.7% penduduk negara itu. Kristian ialah kepercayaan minoriti terbesar di negara yang menyumbang kira-kira 5.4% daripada populasi.^[27] Sebilangan besar penduduk penganut kepercayaan tradisional juga hadir.

Kerajaan Nubia purba pada zaman moden Sudan adalah kubu Kristian Koptik, tetapi semakin terancam oleh perkembangan Islam dari abad ke-7 dan seterusnya, dengan kerajaan paling selatan ini, Alodia, bertahan sehingga 1504.^[28]^[29]^[30] Walau bagaimanapun, orang asli Kristian Koptik Nubia terus membentuk sebahagian besar penduduk kawasan itu sehingga abad kesembilan belas, apabila hampir semua daripada mereka telah memeluk Islam secara paksa di bawah Negara Mahdist.^[31] Agama Kristian telah diperkenalkan semula ke negara ini melalui mubaligh Eropah pada awal abad ke-20.^[32]

Kebudayaan

Kebudayaan Sudan menggabungkan tingkah laku, amalan dan kepercayaan kira-kira 578 kumpulan etnik, berkomunikasi dalam pelbagai dialek dan bahasa yang berbeza, di rantau mikrokosmik Afrika, dengan keterlaluan geografi yang berbeza-beza dari padang pasir berpasir ke hutan tropika. Bukti terkini menunjukkan bahawa walaupun kebanyakan rakyat negara itu mengenal pasti dengan kuat kedua-dua Sudan dan agama mereka, identiti supranasional Arab dan Afrika lebih bersifat polarisasi dan dipertikaikan.^[33]

Senarai Presiden / Ketua Negara Sudan sejak 1956 hingga sekarang

Era Republik Sudan (1956–1969) [sunting \| sunting sumber]
No.		Nama	Tempoh Hayat	Dilantik	Tempoh menjabat			Parti politik
No.		Nama	Tempoh Hayat	Dilantik	Tarikh mula	Terikh tamat	Tempoh berkhidmat	Parti politik
	1	Lembaga Kerajaan Peralihan Abdel Fattah Muhammad al-Maghrabi Muhammad Ahmad Yasin Ahmad Muhammad Salih Muhammad Othman al-Dardiri Siricio Iro Wani.	—	—	1 Januari 1956	17 November 1958	2 tahun, 320 hari	—
	2	Ibrahim Abboud	1900–1983	—	17 November 1958	16 November 1964 (Letak jawatan ekoran tekanan protes)	5 tahun, 365 hari	Kudeta
	—	Sirr Al-Khatim Al-Khalifa Pemangku Presiden	1919–2006	—	16 November 1964	3 Disember 1964	17 hari	Parti Umma Kebangsaan Sudan
	3	Jawatankuasa Kerajaan Peralihan pertama Abdel Halim Muhammad Tijani al-Mahi Mubarak Shaddad Ibrahim Yusuf Sulayman Luigi Adwok Bong Gicomeho	—	—	3 Disember 1964	10 Jun 1965	189 hari	—
	4	Jawatankuasa Kerajaan Peralihan kedua Ismail al-Azhari Abdullah al-Fadil al-Mahdi Luigi Adwok Bong Gicomeho Abdel Halim Muhammad Khidr Hamad.	—	—	10 Jun 1965	8 Julai 1965	28 hari	—
	5	Ismail al-Azhari	1900–1969	—	8 Julai 1965	25 Mei 1969 Letak jawatan ekoran Kudeta pada 1969.	3 tahun, 321 hari	Parti Kesatuan Demokratik Sudan
Era Republik Demokratik Sudan (1969–1985) [sunting \| sunting sumber]
	6	Gaafar Nimeiry	1930–2009	1971 1977 1983	25 Mei 1969	6 April 1985 Letak jawatan ekoran Coup d'état Sudan 1985.	15 tahun, 316 hari	Kudeta / Kesatuan Sosialis Sudan
	7	Abdel Rahman Swar al-Dahab	1934–2018	—	6 April 1985	10 Oktober 1985^[34]	187 hari	Kudeta
Republik Sudan (1985–kini) [sunting \| sunting sumber]
	(7)	Abdel Rahman Swar al-Dahab	1934–2018	—	10 Oktober 1985	6 Mei 1986	208 hari	Kudeta
	8	Ahmed al-Mirghani	1941–2008	—	6 Mei 1986	30 Jun 1989 Letak jawatan ekoran Coup d'état Sudan 1989.	3 tahun, 55 hari	Parti Kesatuan Demokratik Sudan
	9	Omar al-Bashir	1944–	1996 2000 2010 2015	30 Jun 1989	11 April 2019 Letak jawatan ekoran coup d'état Sudan 2019.	29 tahun, 285 hari	Kudeta / Parti Kongres Kebangsaan (Sudan)
	10	Ahmed Awad Ibn Auf	1957–	—	11 April 2019	12 April 2019	1 hari	Kudeta / Parti Kongres Kebangsaan (Sudan)
	11	Abdel Fattah al-Burhan	1960–	—	12 April 2019	20 Ogos 2019	130 hari	Kudeta
	12	Lembaga Kerajaaan Peralihan Pengerusi: Abdel Fattah al-Burhan Mohamed Hamdan Dagalo Yasser al-Atta Shams al-Din Khabbashi Salah Abdel Khaliq Aisha Musa el-Said Siddiq Tawer Mohamed al-Faki Hassan Sheikh Idris Mohammed Hassan al-Ta'ishi Raja Nicola.	—	—	21 Ogos 2019	Kini	4 tahun, 332 hari	Barisan Kebebasan dan Perubahan Sudan & Lembaga Peralihan Legislatif Sudan

Mantan Presiden yang masih hidup

Umar Hasan Ahmad al-Bashir
Ahmed Awad Ibn Auf
Abdel Fattah al-Burhan

Lihat juga

Rujukan

^ "People and Society CIA world factbook". 10 Mei 2022.
^ "الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء" (PDF).
^ "Sudanese Fulani in Sudan".
^ "Sudan". International Monetary Fund.
^ "Sudan". International Monetary Fund.
^ "Sudan". International Monetary Fund.
^ "Sudan". International Monetary Fund.
^ "Gini Index". World Bank. Dicapai pada 16 Jun 2021.
^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Disember 2020. m/s. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Dicapai pada 16 Disember 2020.
^ Abd. Rauf Dato' Haji Hassan; Abdul Halim Salleh; Khairul Amin Mohd Zain (2005). Kamus Bahasa Melayu-Bahasa Arab Bahasa Arab-Bahasa Melayu. Shah Alam: Oxford Fajar. m/s. 191. ISBN 967-65-7321-3.
^ Encyclopædia Britannica. "Sudan" Diarkibkan 29 Oktober 2013 di Wayback Machine.
^ Department of Arts of Africa, Oceania, and the Americas. Trade and the Spread of Islam in Africa Diarkibkan 17 Mei 2013 di Wayback Machine. In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000 – (Oktober 2001).
^ "Africa :: Sudan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ Adam, Ahmed H. "What next for Sudan after Bashir's nomination for a third term?". www.aljazeera.com. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ Gallab, Abdúllahi A. (2001). "The Insecure Rendezvous Between Islam and Totalitarianism: The Failure of the Islamist State in the Sudan". Arab Studies Quarterly. 23 (2): 87–108. JSTOR 41858375.
^ Olivia Warham, Special for. "President al-Bashir feels heat from 'Sudanese Spring'". CNN. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Human Rights Watch World Report 1994 - Sudan". Refworld. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ "Sudan's military removes al-Bashir: All the latest updates". www.aljazeera.com. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ "| Time". Diarkibkan daripada yang asal pada 12 April 2019. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ Abdelaziz, Khalid (13 April 2019). "Head of Sudan's military council steps down, a day after Bashir toppled". Reuters (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 9 Mei 2019.
^ "Sudan's defense minister, who ousted nation's longtime leader, resigns just one day after takeover - The Washington Post". The Washington Post. Dicapai pada 3 Oktober 2019.
^ "Sudan coup leader resigns, protesters celebrate 'triumph'". 12 April 2019.
^ "Sudan replaces military leader linked to genocide, rejects extraditing ex-president | CBC News".
^ "Sudan's Burhan declares state of emergency, dissolves government". Reuters. 25 Oktober 2021. Dicapai pada 25 Oktober 2021.
^ "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (data tersuai diperlukan melalui tapak sesawang). Jabatan Hal Ehwal Ekonomi dan Sosial Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, Bahagian Populasi. Dicapai pada 10 September 2017.
^ "Religions in Sudan | PEW-GRF". Pew-Telmpleton: Global Religious Futures Project. Pew Research Center. Dicapai pada 26 Julai 2020.
^ "Religions in Sudan | PEW-GRF". www.globalreligiousfutures.org. Dicapai pada 26 Julai 2020.
^ "Sudan ends 30 years of Islamic law by separating religion, state".
^ "Sudan separates religion from state ending 30 years of Islamic rule". 7 September 2020.
^ "Islamic world at decisive point in history: Will it take the path of Emirates or Turkey?". 6 September 2020.
^ Minority Rights Group International, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Sudan : Copts, 2008, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/49749ca6c.html Diarkibkan 17 Oktober 2012 di Wayback Machine [dicapai pada 21 Disember 2010]
^ "Sudan scraps apostasy law and alcohol ban for non-Muslims". BBC News. 12 Julai 2020.
^ "Hamilton, A. and Hudson, J. (2014) Bribery and Identity: Evidence from Sudan. Bath Economic Research Papers, No 21/14" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2 Mei 2014. Dicapai pada 30 April 2014.
^ [1]

Pautan luar

Laman web kerajaan Republik Arab Sudan

Rencana berkaitan Afrika ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.

[1] "People and Society CIA world factbook". 10 Mei 2022.

[2] "الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء" (PDF).

[3] "Sudanese Fulani in Sudan".

[imf2-4] "Sudan". International Monetary Fund.

[imf1-5] "Sudan". International Monetary Fund.

[imf4-6] "Sudan". International Monetary Fund.

[imf3-7] "Sudan". International Monetary Fund.

[wb-gini-8] "Gini Index". World Bank. Dicapai pada 16 Jun 2021.

[UNHDR-9] Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Disember 2020. m/s. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Dicapai pada 16 Disember 2020.

[10] Abd. Rauf Dato' Haji Hassan; Abdul Halim Salleh; Khairul Amin Mohd Zain (2005). Kamus Bahasa Melayu-Bahasa Arab Bahasa Arab-Bahasa Melayu. Shah Alam: Oxford Fajar. m/s. 191. ISBN 967-65-7321-3.

[11] Encyclopædia Britannica. "Sudan" Diarkibkan 29 Oktober 2013 di Wayback Machine.

[12] Department of Arts of Africa, Oceania, and the Americas. Trade and the Spread of Islam in Africa Diarkibkan 17 Mei 2013 di Wayback Machine. In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000 – (Oktober 2001).

[cia.gov-13] "Africa :: Sudan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[14] Adam, Ahmed H. "What next for Sudan after Bashir's nomination for a third term?". www.aljazeera.com. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[15] Gallab, Abdúllahi A. (2001). "The Insecure Rendezvous Between Islam and Totalitarianism: The Failure of the Islamist State in the Sudan". Arab Studies Quarterly. 23 (2): 87–108. JSTOR 41858375.

[16] Olivia Warham, Special for. "President al-Bashir feels heat from 'Sudanese Spring'". CNN. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[17] Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Human Rights Watch World Report 1994 - Sudan". Refworld. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[aljazeeraspeaks-18] "Sudan's military removes al-Bashir: All the latest updates". www.aljazeera.com. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[timespeaks-19] "| Time". Diarkibkan daripada yang asal pada 12 April 2019. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[reutersspeaks-20] Abdelaziz, Khalid (13 April 2019). "Head of Sudan's military council steps down, a day after Bashir toppled". Reuters (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 9 Mei 2019.

[wapospeaks-21] "Sudan's defense minister, who ousted nation's longtime leader, resigns just one day after takeover - The Washington Post". The Washington Post. Dicapai pada 3 Oktober 2019.

[africanews-22] "Sudan coup leader resigns, protesters celebrate 'triumph'". 12 April 2019.

[cbcspeaks-23] "Sudan replaces military leader linked to genocide, rejects extraditing ex-president | CBC News".

[2021dissolve-24] "Sudan's Burhan declares state of emergency, dissolves government". Reuters. 25 Oktober 2021. Dicapai pada 25 Oktober 2021.

[UN_WPP-25] "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (data tersuai diperlukan melalui tapak sesawang). Jabatan Hal Ehwal Ekonomi dan Sosial Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, Bahagian Populasi. Dicapai pada 10 September 2017.

[Pew_2020-26] "Religions in Sudan | PEW-GRF". Pew-Telmpleton: Global Religious Futures Project. Pew Research Center. Dicapai pada 26 Julai 2020.

[27] "Religions in Sudan | PEW-GRF". www.globalreligiousfutures.org. Dicapai pada 26 Julai 2020.

[28] "Sudan ends 30 years of Islamic law by separating religion, state".

[29] "Sudan separates religion from state ending 30 years of Islamic rule". 7 September 2020.

[30] "Islamic world at decisive point in history: Will it take the path of Emirates or Turkey?". 6 September 2020.

[31] Minority Rights Group International, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Sudan : Copts, 2008, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/49749ca6c.html Diarkibkan 17 Oktober 2012 di Wayback Machine [dicapai pada 21 Disember 2010]

[32] "Sudan scraps apostasy law and alcohol ban for non-Muslims". BBC News. 12 Julai 2020.

[33] "Hamilton, A. and Hudson, J. (2014) Bribery and Identity: Evidence from Sudan. Bath Economic Research Papers, No 21/14" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2 Mei 2014. Dicapai pada 30 April 2014.

[34] [1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

@@ Baris 1: / Baris 1: @@
+{{Update|date=November 2022}}
 {{redirect|Republik Sudan}}
-{{Infobox Country |
+{{Infobox Country
-native_name              = <big> جمهورية السودان </big><br /> Jumhuriyyah as-Sudan |
+| native_name            = <big> جمهورية السودان </big><br /> Jumhuriyyah as-Sudan
-conventional_long_name   = Republik Arab Sudan<br/><big>ريڤوبليك عرب سودان</big> |
+| conventional_long_name = Republik Sudan<br/><big>{{lang|ms|{{Script|Arab|ريڤوبليك سودان}}}}</big>
-common_name              = Sudan |
+| common_name            = Sudan
-image_flag               = Flag of Sudan.svg |
+| image_flag             = Flag of Sudan.svg
-image_coat               = Emblem of Sudan.svg |
+| image_coat             = Emblem of Sudan.svg
-national_motto           = Al-Nasr Lana ([[bahasa Arab]]: Kemenangan adalah Milik Kita) |
+| national_motto         = Al-Nasr Lana ([[bahasa Arab]]: Kemenangan adalah Milik Kita)
-image_map                = Sudan in its region (claimed).svg |
+| image_map              = Sudan in its region (claimed).svg
-national_anthem          = [[Nahnu Jundullah Jundulwatan]]<br /> ("Kami adalah angkatan tentera Tuhan dan Tanah air") |
+| national_anthem        = [[Nahnu Jundullah Jundulwatan]]<br /> ("Kami adalah angkatan tentera Tuhan dan Tanah air")
-official_languages       = [[bahasa Arab|Arab]] |
+| official_languages     = {{hlist|[[Bahasa Arab]]|[[Bahasa Inggeris]]}}
-capital                  = [[Khartoum]] |
+| capital                = [[Khartoum]]
-capitals_coordinates     = [http://kvaleberg.com/extensions/mapsources/index.php?params=15_00_N_30_00_E_type:city 15°00′ LU 30°00′ BT] |
+| capitals_coordinates   = [http://kvaleberg.com/extensions/mapsources/index.php?params=15_00_N_30_00_E_type:city 15°00′ LU 30°00′ BT]
-government_type          = Lembaga Peralihan Legilatif |
+| government_type        = Lembaga Peralihan Legilatif
-leader_title1            = Pengerusi [[Kerajaan Peralihan]] |
+| leader_title1          = Presiden|
-leader_name1             = [[Abdel Fattah al-Burhan]]<br>('''Perdana Menteri''': [[Abdalla Hamdok]] |
+| leader_name1           = [[Abdel Fattaḥ Abdelraḥman Burhan]] (عبد الفتاح عبد الرحمن البرهان)
-largest_city             = [[Khartoum]] |
+| leader_title2          = Naib Presiden
-area                     = 1,886,068 km persegi |
+| leader_name2           = [[Mohamed Hamdan Dagalo]]
-areami²                  = 728,215 batu persegi |
+| Capital                = [[Khartoum]]
-area_rank                = 10 |
+| largest_city           = [[Omdurman]]
-area_magnitude           = 1 E12 |
+| area                   = 1,886,068 km persegi
-percent_water            = 5% |
+| areami²                = 728,215 batu persegi
+| area_rank              = 10
-population_estimate      = 38.114.160 |
+| area_magnitude         = 1 E12
-population_estimate_year = 2003 |
+| percent_water          = 5%|
-population_estimate_rank = 32 |
+| ethnic_groups          = {{vunblist
-population_census        = 43,940,683 |
+ | 70% [[orang Arab Sudan]]<ref>{{cite web| url = https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/sudan/| title = People and Society CIA world factbook| date = 10 Mei 2022}}</ref>
-population_census_year   = 2018 |
+ | 5.5% [[orang Beja]]
-population_density       = 15 |
+ | 2.5% [[orang Nuba]]
-population_densitymi²    = |
+ | 2% [[orang Fur]]
-population_density_rank  = 195 |
+ | 1.2% [[orang Mesir]]<ref>{{cite web| url = https://www.capmas.gov.eg/Pages/ShowPDF.aspx?page_id=%20/Admin/Pages%20Files/2017109143840cns.pdf| title = الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء}}</ref>
-GDP_PPP_year             = 2003 |
+ | 0.5% [[orang Fula]]<ref>{{cite web| url = https://joshuaproject.net/people_groups/11774/SU| title = Sudanese Fulani in Sudan}}</ref>
-GDP_PPP                  = 68.628 |
+ | 18.34% lain-lain
-GDP_PPP_rank             = 61 |
+ }}
-GDP_PPP_per_capita       = 2.046 |
+| population_estimate    = 47,958,856
-GDP_PPP_per_capita_rank  = 126 |
+| population_estimate_year = 2022
-sovereignty_type         = [[Kemerdekaan]] |
+| population_estimate_rank = ke-30
-established_events       = daripada [[Mesir]] dan [[United Kingdom]] |
+| population_density_km2 = 21.3
-established_dates        = [[1 Januari]] [[1956]] |
+| population_density_sq_mi = 55.3
-currency                 = [[Dinar Sudan]]|
+| population_density_rank = ke-202
-currency_code            = SDD |
+| GDP_PPP                = USD203.040 bilion<ref name=imf2>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C546%2C213%2C674%2C911%2C676%2C314%2C548%2C193%2C556%2C122%2C678%2C912%2C181%2C313%2C867%2C419%2C682%2C513%2C684%2C316%2C273%2C913%2C868%2C124%2C921%2C339%2C948%2C638%2C943%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C836%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C962%2C156%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C565%2C924%2C283%2C233%2C853%2C632%2C288%2C636%2C293%2C634%2C566%2C238%2C964%2C662%2C182%2C960%2C359%2C423%2C453%2C935%2C968%2C128%2C922%2C611%2C714%2C321%2C862%2C243%2C135%2C248%2C716%2C469%2C456%2C253%2C722%2C642%2C942%2C643%2C718%2C939%2C724%2C734%2C576%2C644%2C936%2C819%2C961%2C172%2C813%2C132%2C726%2C646%2C199%2C648%2C733%2C915%2C184%2C134%2C524%2C652%2C361%2C174%2C362%2C328%2C364%2C258%2C732%2C656%2C366%2C654%2C144%2C336%2C146%2C263%2C463%2C268%2C528%2C532%2C923%2C944%2C738%2C176%2C578%2C534%2C537%2C536%2C742%2C429%2C866%2C433%2C369%2C178%2C744%2C436%2C186%2C136%2C925%2C343%2C869%2C158%2C746%2C439%2C926%2C916%2C466%2C664%2C112%2C826%2C111%2C542%2C298%2C967%2C927%2C443%2C846%2C917%2C299%2C544%2C582%2C941%2C474%2C446%2C754%2C666%2C698&s=PPPGDP&grp=0&a=&pr.x=35&pr.y=9 |title=Sudan |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
-time_zone                = |
-utc_offset               = +3 |
+| GDP_PPP_year           = 2022
-time_zone_DST            = tidak ada |
+| GDP_PPP_rank           =
+| GDP_PPP_per_capita     = USD4,442<ref name=imf1>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=55&pr1.y=9&c=512%2C946%2C914%2C137%2C612%2C546%2C614%2C962%2C311%2C674%2C213%2C676%2C911%2C548%2C193%2C556%2C122%2C678%2C912%2C181%2C313%2C867%2C419%2C682%2C513%2C684%2C316%2C273%2C913%2C868%2C124%2C921%2C339%2C948%2C638%2C943%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C836%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C359%2C960%2C453%2C423%2C968%2C935%2C922%2C128%2C714%2C611%2C862%2C321%2C135%2C243%2C716%2C248%2C456%2C469%2C722%2C253%2C942%2C642%2C718%2C643%2C724%2C939%2C576%2C644%2C936%2C819%2C961%2C172%2C813%2C132%2C726%2C646%2C199%2C648%2C733%2C915%2C184%2C134%2C524%2C652%2C361%2C174%2C362%2C328%2C364%2C258%2C732%2C656%2C366%2C654%2C734%2C336%2C144%2C263%2C146%2C268%2C463%2C532%2C528%2C944%2C923%2C176%2C738%2C534%2C578%2C536%2C537%2C429%2C742%2C433%2C866%2C178%2C369%2C436%2C744%2C136%2C186%2C343%2C925%2C158%2C869%2C439%2C746%2C916%2C926%2C664%2C466%2C826%2C112%2C542%2C111%2C967%2C298%2C443%2C927%2C917%2C846%2C544%2C299%2C941%2C582%2C446%2C474%2C666%2C754%2C668%2C698%2C672&s=PPPPC&grp=0&a= |title=Sudan |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
-utc_offset_DST           = +3 |
+| GDP_PPP_per_capita_rank =
-cctld                    = .sd |
+| GDP_nominal            = USD30.808 bilion<ref name=imf4>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C546%2C213%2C674%2C911%2C676%2C314%2C548%2C193%2C556%2C122%2C678%2C912%2C181%2C313%2C867%2C419%2C682%2C513%2C684%2C316%2C273%2C913%2C868%2C124%2C921%2C339%2C948%2C638%2C943%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C836%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C962%2C156%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C565%2C924%2C283%2C233%2C853%2C632%2C288%2C636%2C293%2C634%2C566%2C238%2C964%2C662%2C182%2C960%2C359%2C423%2C453%2C935%2C968%2C128%2C922%2C611%2C714%2C321%2C862%2C243%2C135%2C248%2C716%2C469%2C456%2C253%2C722%2C642%2C942%2C643%2C718%2C939%2C724%2C734%2C576%2C644%2C936%2C819%2C961%2C172%2C813%2C132%2C726%2C646%2C199%2C648%2C733%2C915%2C184%2C134%2C524%2C652%2C361%2C174%2C362%2C328%2C364%2C258%2C732%2C656%2C366%2C654%2C144%2C336%2C146%2C263%2C463%2C268%2C528%2C532%2C923%2C944%2C738%2C176%2C578%2C534%2C537%2C536%2C742%2C429%2C866%2C433%2C369%2C178%2C744%2C436%2C186%2C136%2C925%2C343%2C869%2C158%2C746%2C439%2C926%2C916%2C466%2C664%2C112%2C826%2C111%2C542%2C298%2C967%2C927%2C443%2C846%2C917%2C299%2C544%2C582%2C941%2C474%2C446%2C754%2C666%2C698&s=NGDPD&grp=0&a=&pr.x=32&pr.y=12 |title=Sudan |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
-calling_code             = 249 |
-footnotes                =
+| GDP_nominal_year       = 2022
+| GDP_nominal_rank       =
+| GDP_nominal_per_capita = USD674<ref name=imf3>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C546%2C213%2C674%2C911%2C676%2C314%2C548%2C193%2C556%2C122%2C678%2C912%2C181%2C313%2C867%2C419%2C682%2C513%2C684%2C316%2C273%2C913%2C868%2C124%2C921%2C339%2C948%2C638%2C943%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C836%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C962%2C156%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C565%2C924%2C283%2C233%2C853%2C632%2C288%2C636%2C293%2C634%2C566%2C238%2C964%2C662%2C182%2C960%2C359%2C423%2C453%2C935%2C968%2C128%2C922%2C611%2C714%2C321%2C862%2C243%2C135%2C248%2C716%2C469%2C456%2C253%2C722%2C642%2C942%2C643%2C718%2C939%2C724%2C734%2C576%2C644%2C936%2C819%2C961%2C172%2C813%2C132%2C726%2C646%2C199%2C648%2C733%2C915%2C184%2C134%2C524%2C652%2C361%2C174%2C362%2C328%2C364%2C258%2C732%2C656%2C366%2C654%2C144%2C336%2C146%2C263%2C463%2C268%2C528%2C532%2C923%2C944%2C738%2C176%2C578%2C534%2C537%2C536%2C742%2C429%2C866%2C433%2C369%2C178%2C744%2C436%2C186%2C136%2C925%2C343%2C869%2C158%2C746%2C439%2C926%2C916%2C466%2C664%2C112%2C826%2C111%2C542%2C298%2C967%2C927%2C443%2C846%2C917%2C299%2C544%2C582%2C941%2C474%2C446%2C754%2C666%2C698&s=NGDPDPC&grp=0&a |title=Sudan |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
+| GDP_nominal_per_capita_rank =
+| Gini                   = 34.2 <!--number only-->
+| Gini_year              = 2014
+| Gini_change            = decrease<!--increase/decrease/steady-->
+| Gini_ref               = <ref name="wb-gini">{{cite web |url= http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |access-date=16 Jun 2021}}</ref>
+| Gini_rank              =
+| HDI                    = 0.508 <!--number only-->
+| HDI_year               = 2022<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
+| HDI_change             = increase <!--increase/decrease/steady-->
+| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 Disember 2020|publisher=United Nations Development Programme|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 Disember 2020}}</ref>
+| HDI_rank               = ke-172
+| sovereignty_type       = [[Kemerdekaan]]
+| established_events     = daripada [[Mesir]] dan [[United Kingdom]]
+| established_dates      = [[1 Januari]] [[1956]]
+| currency               = [[Paun Sudan]]
+| currency_code          = SDG
+| time_zone              =
+| utc_offset             = +3
+| time_zone_DST          = tidak ada
+| utc_offset_DST         = +3
+| cctld                  = [[.sd]]
+| calling_code           = 249
+| footnotes              =
 }}
-'''Republik Arab Sudan''' atau '''Republik Sudan''' ataupun lebih dikenali sebagai '''Sudan Utara''' ({{lang-ar|<big>  السودان </big>}} as-Sūdān ''Jumhūriyyat as-Sūdān'') adalah sebuah negara di [[Afrika]] timur laut yang merupakan negara terbesar di [[Afrika]] dan seringkali dianggap sebahagian [[Timur Tengah]].
+'''Republik Sudan''' ({{lang-ar|جمهورية السودان|Jumhūriyyat as-Sūdān}}) ataupun lebih dikenali sebagai '''Sudan''' adalah sebuah negara di [[Afrika]] timur laut yang merupakan negara terbesar di [[Afrika]] dan seringkali dianggap sebahagian [[Timur Tengah]]. Sudan bersempadankan dengan [[Mesir]] di belah utara, [[Eritrea]] dan [[Habsyah]] di belah timur, [[Sudan Selatan]] di belah selatan, [[Kenya]] dan [[Uganda]] di belah tenggara, [[Congo]] dan [[Republik Afrika Tengah]] di belah barat daya, [[Chad]] di belah barat dan [[Libya]] di belah barat laut.
-Republik Arab Sudan bersempadankan dengan [[Mesir]] di utara, [[Eritrea]] dan [[Habsyah]] di timur, [[Sudan Selatan]] di selatan, [[Kenya]] dan [[Uganda]] di tenggara, [[Congo]] dan [[Republik Afrika Tengah]] di barat daya, [[Chad]] di barat dan [[Libya]] di barat laut.
 Sudan mempunyai populasi penduduknya dianggarkan 43 juta orang (anggaran 2018) mencakupi keluasan tanah 1,886,068 km kaki persegi (728,215 batu pesegi), merupakan negara ketiga terbesar di benua Afrika dan ketiga terbesar di benua Arab. Sebelum kemerdekaan Sudan Selatan pada 9 Julai 2011, negara Sudan merupakan negara terbesar di nenua Afrika dan benua Arab. Agama rasmi di Sudan ialah Islam dan bahasa rasminya ialah bahasa arab dan bahasa inggeris. Ibu negaranya ialah [[Khartoum]]. Sejak Jun 2011, Sudan terpalit dengan perang saudara di Sudan Selatan.
+Nama Sudan terbitan kata {{lang-ar|سَوْدَاء|sawdā'}} bentuk jamak kata sifat {{rtl-lang|ar|أَسْوَدْ}} ''aswad'' "hitam"<ref>{{Cite book|title=Kamus Bahasa Melayu-Bahasa Arab Bahasa Arab-Bahasa Melayu|last=Abd. Rauf Dato' Haji Hassan|first=|last2=Abdul Halim Salleh|last3=Khairul Amin Mohd Zain|publisher=Oxford Fajar|year=2005|isbn=967-65-7321-3|location=Shah Alam|pages=191}}</ref> menggambarkan warna kulit penduduk setempat.
+== Sejarah ==
+{{Utama|Sejarah Sudan}}
+[[Fail:LocationSudan.svg|thumb|Peta Sudan dari 2011 dengan [[Sudan Selatan]] bebas]]
+Sejarah Sudan ({{lang-ar|تاريخ السودان}}) merujuk kepada kedua-dua wilayah [[Republik Sudan]], termasuk apa yang menjadi negara merdeka [[Sudan Selatan]] pada 2011. Wilayah Sudan secara geografi adalah sebahagian daripada wilayah Afrika yang lebih besar, juga dikenali dengan istilah "Sudan". Istilah ini berasal dari {{lang-ar|بلاد السودان}} ''bilād as-sūdān'', atau "tanah orang kulit hitam",<ref>''[[Encyclopædia Britannica]]''. [http://global.britannica.com/EBchecked/topic/571396/Sudan "Sudan"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131029233423/http://global.britannica.com/EBchecked/topic/571396/Sudan |date=29 Oktober 2013 }}.</ref><ref>Department of Arts of Africa, Oceania, and the Americas. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/tsis/hd_tsis.htm Trade and the Spread of Islam in Africa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130517025116/http://www.metmuseum.org/toah/hd/tsis/hd_tsis.htm |date=17 Mei 2013 }}. In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000 – (Oktober 2001).</ref> dan kadang-kadang digunakan lebih meluas merujuk kepada tali pinggang [[Sahel]] di [[Afrika Barat]] dan [[Afrika Tengah|Tengah]].
+Republik Sudan moden telah dibentuk pada 1956 dan mewarisi sempadannya dari Sudan Inggeris-Mesir, yang ditubuhkan pada 1899. Untuk masa sebelum 1899, penggunaan istilah "Sudan" digunakan terutamanya untuk Sudan Turki dan Negara Mahdis, dan wilayah yang lebih luas dan berubah antara [[Mesir]] di Utara dan wilayah di Selatan bersebelahan dengan [[Uganda]] moden, [[Kenya]] dan [[Habsyah]].
+Sejarah awal Kerajaan Kush, yang terletak di sepanjang wilayah [[Sungai Nil|Nil]] di utara Sudan, berkait rapat dengan sejarah Mesir kuno, yang mana ia bersekutu secara politik selama beberapa era pemerintahan. Berdasarkan kedekatannya dengan Mesir, Sudan mengambil bahagian dalam sejarah [[Timur Dekat]] yang lebih luas, dengan dinasti ke-25 Mesir yang penting dan [[pengkristianan]] tiga kerajaan Nubia Nobatia, Makuria dan Alodia pada abad keenam. Hasil daripada Kristianisasi, bahasa Nubia Lama berdiri sebagai [[bahasa-bahasa Nilo-Sahara]] tertua yang direkodkan (rekod terawal bertarikh abad kelapan dalam penyesuaian abjad Koptik).
+Walaupun [[Islam]] sudah ada di pantai [[Laut Merah]] Sudan dan wilayah bersebelahan sejak abad ke-7, Lembah Nil tidak mengalami [[pengislaman]] sehingga abad ke-14-15, berikutan kemerosotan kerajaan Kristian. Kerajaan-kerajaan ini telah digantikan oleh Kesultanan Sennar pada awal abad ke-16, yang menguasai sebahagian besar Lembah Nil dan Gurun Timur, manakala kerajaan Darfur menguasai bahagian barat Sudan. Dua kerajaan kecil muncul di wilayah selatan, Kerajaan Shilluk tahun 1490, dan Taqali tahun 1750, berhampiran [[Sudan Selatan]] zaman moden, tetapi kedua-dua wilayah utara dan selatan telah dirampas oleh [[Muhammad Ali dari Mesir]] pada 1820-an. Pemerintahan menindas Muhammad Ali dan pengganti terdekatnya dikreditkan kerana menimbulkan kebencian terhadap pemerintah Turco-Mesir dan British dan membawa kepada penubuhan Negara Mahdis, yang diasaskan oleh Muhammad Ahmad pada 1881.
+Sejak kemerdekaan pada tahun 1956, sejarah Sudan telah dicemari oleh konflik dalaman, seperti Perang Saudara Sudan Pertama (1955–1972), Perang Saudara Sudan Kedua (1983–2005), [[Konflik Darfur]] (2003–2010), yang memuncak dengan pemisahan [[Sudan Selatan]] pada 9 Julai 2011—selepas itu satu lagi perang saudara berlaku di dalamnya (2013-2020).
+== Geografi ==
+{{Utama|Geografi Sudan}}
+{{Coord|15|00|N|30|00|E|display= title}}
+{{MapLibrary|Sudan_sat.jpg|Sudan}}
+[[Fail:LocationSudan.svg|thumb|Lokasi Sudan]]
+Sudan terletak di Timur Laut Afrika. Ia bersempadan dengan [[Mesir]] di utara, [[Laut Merah]] di timur laut, [[Eritrea]] dan [[Habsyah]] di timur, [[Sudan Selatan]] di selatan, [[Republik Afrika Tengah]] di barat daya, [[Chad]] di barat dan [[Libya]] di barat laut. Sudan ialah negara ketiga terbesar di Afrika, selepas [[Algeria]] dan [[Republik Demokratik Congo]]. Ia telah menjadi negara terbesar di benua itu sehingga 2011 kemerdekaan [[Sudan Selatan]].
+== Politik ==
+{{Utama|Politik Sudan}}
+Pada masa ini, politik Sudan berlaku dalam rangka kerajaan sementara [[fahaman persekutuan|persekutuan]]. Sebelum ini, seorang ''[[senarai ketua negara Sudan|presiden]]'' adalah [[ketua negara]], [[ketua kerajaan]], dan ketua komander Angkatan Bersenjata Sudan dalam [[sistem berbilang parti]] secara ''de jure''. Kuasa perundangan secara rasmi terletak pada kedua-dua kerajaan dan dalam dua dewan, Dewan Negara (bawah) dan Majlis Negeri-Negeri (lebih tinggi), [[Badan Perundangan Kebangsaan (Sudan)|Badan Perundangan Kebangsaan]] dwikameral. Badan [[kehakiman]] adalah bebas dan diperolehi oleh Mahkamah Perlembagaan.<ref name="cia.gov">{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/sudan/|title=Africa :: Sudan — The World Factbook - Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|access-date=3 Oktober 2019}}</ref> Bagaimanapun, berikutan perang saudara yang membawa maut dan pembunuhan beramai-ramai yang masih [[Konflik Darfur|berterusan di Darfur]], Sudan diiktiraf secara meluas sebagai sebuah [[totalitarianisme|negara totalitarian]] di mana semua kuasa politik yang berkesan dipegang oleh Presiden [[Omar al-Bashir]] dan Parti Kongres Kebangsaannya (NCP).<ref>{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/sudan-bashir-nomination-term-180813110957240.html|title=What next for Sudan after Bashir's nomination for a third term?|first=Ahmed H.|last=Adam|website=www.aljazeera.com|access-date=3 Oktober 2019}}</ref><ref>{{Cite journal |jstor = 41858375|title = The Insecure Rendezvous Between Islam and Totalitarianism: The Failure of the Islamist State in the Sudan|journal = Arab Studies Quarterly|volume = 23|issue = 2|pages = 87–108|last1 = Gallab|first1 = Abdúllahi A.|year = 2001}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.cnn.com/2012/06/29/world/africa/sudanese-spring/index.html|title=President al-Bashir feels heat from 'Sudanese Spring'|author=Olivia Warham, Special for|website=CNN|access-date=3 Oktober 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.refworld.org/docid/467fca7c14.html|title=Refworld &#124; Human Rights Watch World Report 1994 - Sudan|first=United Nations High Commissioner for|last=Refugees|website=Refworld|access-date=3 Oktober 2019}}</ref> Bagaimanapun, al-Bashir dan NCP telah digulingkan dalam [[kudeta di Sudan 2019|rampasan kuasa tentera]] yang berlaku pada 11 April 2019.<ref name=aljazeeraspeaks>{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/sudan-army-removes-bashir-latest-updates-190411125048555.html|title=Sudan's military removes al-Bashir: All the latest updates|website=www.aljazeera.com|access-date=3 Oktober 2019}}</ref><ref name=timespeaks>{{cite news|url=http://time.com/5568492/sudan-president-omar-al-bashir-overthrown/|archive-url=https://web.archive.org/web/20190412075612/http://time.com/5568492/sudan-president-omar-al-bashir-overthrown/|url-status=dead|archive-date=12 April 2019|title=&#124; Time|access-date=3 Oktober 2019}}</ref> Pemerintahan Sudan kemudiannya dipimpin oleh Majlis Tentera Peralihan atau TMC.<ref name="reutersspeaks">{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sudan-politics-idUSKCN1RO0S0|title=Head of Sudan's military council steps down, a day after Bashir toppled|last=Abdelaziz|first=Khalid|date=13 April 2019|work=Reuters|access-date=9 Mei 2019|language=en}}</ref><ref name=wapospeaks>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/who-is-awad-ibn-auf-sudans-new-leader/2019/04/12/43ffe8b0-5c90-11e9-98d4-844088d135f2_story.html|title=Sudan's defense minister, who ousted nation's longtime leader, resigns just one day after takeover - The Washington Post|newspaper=[[The Washington Post]]|access-date=3 Oktober 2019}}</ref><ref name=africanews>{{Cite web|url=https://www.africanews.com/2019/04/12/sudan-coup-leader-resigns/|title = Sudan coup leader resigns, protesters celebrate 'triumph'|date = 12 April 2019}}</ref><ref name=cbcspeaks>{{cite web| url = https://www.cbc.ca/news/world/sudan-demonstrators-civilian-government-1.5095171| title = Sudan replaces military leader linked to genocide, rejects extraditing ex-president {{!}} CBC News}} </ref> Pada 20 Ogos 2019, TMC membubarkan pemberian kuasanya kepada Majlis Kedaulatan Sudan, yang dirancang untuk mentadbir selama 39 bulan sehingga 2022, dalam proses peralihan kepada demokrasi. Bagaimanapun, Majlis Kedaulatan dan kerajaan Sudan telah dibubarkan pada Oktober 2021.<ref name=2021dissolve>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sudan-politics-burhan-idAFKBN2HF0UV|title=Sudan's Burhan declares state of emergency, dissolves government|publisher=Reuters|date=25 Oktober 2021|access-date=25 Oktober 2021}}</ref>
+== Ekonomi ==
+{{Utama|Ekonomi Sudan}}
+Ekonomi Sudan telah berkembang pesat berikutan peningkatan dalam pengeluaran minyak, harga minyak yang tinggi, dan aliran masuk besar pelaburan langsung asing sehingga separuh kedua tahun [[2002]]. Pertumbuhan KDNK mencatatkan lebih daripada 10% setahun pada [[2006]] dan [[2007]]. Dari 1997 hingga kini, Sudan mempunyai $30.873 bilion mengikut [[keluaran dalam negara kasar]] setakat 2019, dan telah bekerjasama dengan [[Tabung Kewangan Antarabangsa]] (IMF) untuk melaksanakan pembaharuan makroekonomi, termasuk apungan terurus bagi kadar pertukaran. Sudan mula mengeksport minyak mentah pada suku terakhir 1999.
+Pengeluaran pertanian kekal penting, kerana ia menggunakan 80% tenaga kerja dan menyumbang satu pertiga daripada KDNK. [[Konflik Darfur]], selepas dua dekad perang dalam Perang Saudara Sudan Kedua (1983-2005) di selatan, kekurangan infrastruktur asas di kawasan yang luas, dan pergantungan sebahagian besar penduduk pada [[pertanian sara diri]] memastikan banyak penduduk akan kekal pada atau di bawah garis kemiskinan selama bertahun-tahun. Masalahnya kekal, walaupun peningkatan pesat dalam purata pendapatan per kapita. Pada Januari 2007, kerajaan memperkenalkan [[paun Sudan]] baharu, pada kadar pertukaran awal AS$1 = £S.2. Sudan masih merupakan negara paling kurang maju menurut [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]].
+== Demografi ==
+{{Utama|Demografi Sudan}}
+Demografi Sudan termasuk orang Sudan ({{lang-ar|سودانيون}}) dan ciri-ciri mereka, Sudan, termasuk kepadatan penduduk, [[kelompok etnik|etnik]], tahap pendidikan, kesihatan, status ekonomi, pertalian agama dan aspek lain penduduk.
+[[Fail:Sudan Population 1950-2021 Forecast 2022-2032 UN World Population Prospects 2022.svg|thumb|350px|Penduduk, kadar kesuburan dan kadar pembiakan bersih, anggaran [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]]]]
+Dalam bancian Sudan 1993, populasi dikira 30 juta. Tiada bancian menyeluruh telah dijalankan sejak masa itu disebabkan oleh Perang Saudara Sudan Kedua. Anggaran Sudan, termasuk penduduk [[Sudan Selatan]], adalah antara 37 juta (PBB) hingga 45 juta (CIA). Sejak pemisahan Sudan Selatan pada Julai 2011, penduduk Sudan semasa dianggarkan kira-kira {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Sudan}}|,||}}/1e6 round 0}} juta.{{UN_Population|ref}} Populasi metropolitan [[Khartoum]] (termasuk Khartoum, Omdurman, dan Khartoum Utara) berkembang pesat dan berjulat antara enam hingga tujuh juta, termasuk kira-kira dua juta orang yang dipindahkan dari zon perang selatan, serta kawasan yang dilanda kemarau di barat dan timur.
+=== Agama ===
+{{Utama|Agama di Sudan}}
+{{Pie chart
+|thumb = right
+|caption = Agama di Sudan (anggaran 2020)<ref name="Pew 2020">{{cite web|access-date=26 Julai 2020|title=Religions in Sudan {{!}} PEW-GRF|url=https://web.archive.org/web/20170202125141/http://www.globalreligiousfutures.org/countries/sudan#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010&region_name=All%20Countries&restrictions_year=2013|website=Pew-Telmpleton: Global Religious Futures Project|publisher=[[Pew Research Center]]}}</ref>
+|label1 = [[Islam]]
+|value1 = 90.7
+|color1 = Green
+|label2 = [[Kristian]]
+|value2 = 5.4
+|color2 = Blue
+|label3 = Agama tradisional Afrika
+|value3 = 2.9
+|color3 = Brown
+|label4 = Lain-lain / Tiada
+|value4 = 1.0
+|color4 = Grey
+}}
+[[Fail:The Sufis in omdurman.jpg|250px|thumb|Ritual sufi di Omdurman]]
+[[Fail:St. Matthew's Catholic Cathedral (Khartoum) 001.jpg|250px|thumb|Katedral St. Matthew di [[Khartoum]]]]
+Dominan [[agama di Sudan]] ialah [[Islam]] yang dianuti oleh sekitar 90.7% penduduk negara itu. [[Kristian]] ialah kepercayaan minoriti terbesar di negara yang menyumbang kira-kira 5.4% daripada populasi.<ref>{{Cite web|title=Religions in Sudan {{!}} PEW-GRF|url=http://www.globalreligiousfutures.org/countries/sudan#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2050&region_name=All%20Countries&restrictions_year=2016|access-date=26 Julai 2020|website=www.globalreligiousfutures.org}}</ref> Sebilangan besar penduduk penganut kepercayaan tradisional juga hadir.
+Kerajaan Nubia purba pada zaman moden Sudan adalah kubu [[Gereja Ortodoks Koptik Iskandariah|Kristian Koptik]], tetapi semakin terancam oleh perkembangan Islam dari abad ke-7 dan seterusnya, dengan kerajaan paling selatan ini, Alodia, bertahan sehingga 1504.<ref>{{cite web|url=https://gulfnews.com/world/africa/sudan-ends-30-years-of-islamic-law-by-separating-religion-state-1.1599359147751|title=Sudan ends 30 years of Islamic law by separating religion, state}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20200907-sudan-separates-religion-from-state-ending-30-years-of-islamic-rule/|title=Sudan separates religion from state ending 30 years of Islamic rule|date=7 September 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.firstpost.com/world/islamic-world-at-decisive-point-in-history-will-it-take-the-path-of-emirates-or-turkey-8789981.html|title=Islamic world at decisive point in history: Will it take the path of Emirates or Turkey?|date=6 September 2020}}</ref> Walau bagaimanapun, orang asli Kristian Koptik Nubia terus membentuk sebahagian besar penduduk kawasan itu sehingga abad kesembilan belas, apabila hampir semua daripada mereka telah memeluk [[Islam]] secara paksa di bawah Negara Mahdist.<ref>Minority Rights Group International, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Sudan : Copts, 2008, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/49749ca6c.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121017041633/http://www.unhcr.org/refworld/docid/49749ca6c.html |date=17 Oktober 2012 }} [dicapai pada 21 Disember 2010]</ref> Agama [[Kristian]] telah diperkenalkan semula ke negara ini melalui mubaligh [[Eropah]] pada awal abad ke-20.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-53379733|title=Sudan scraps apostasy law and alcohol ban for non-Muslims|work=BBC News|date=12 Julai 2020}}</ref>
+== Kebudayaan ==
+Kebudayaan Sudan menggabungkan tingkah laku, amalan dan kepercayaan kira-kira 578 kumpulan etnik, berkomunikasi dalam pelbagai dialek dan bahasa yang berbeza, di rantau mikrokosmik [[Afrika]], dengan keterlaluan geografi yang berbeza-beza dari padang pasir berpasir ke hutan tropika. Bukti terkini menunjukkan bahawa walaupun kebanyakan rakyat negara itu mengenal pasti dengan kuat kedua-dua Sudan dan agama mereka, identiti supranasional Arab dan Afrika lebih bersifat polarisasi dan dipertikaikan.<ref>{{Cite web|url=http://www.bath.ac.uk/economics/research/working-papers/2014-papers/21-14.pdf|title=Hamilton, A. and Hudson, J. (2014) Bribery and Identity: Evidence from Sudan. Bath Economic Research Papers, No 21/14|access-date=30 April 2014|archive-date=2 Mei 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502003707/http://www.bath.ac.uk/economics/research/working-papers/2014-papers/21-14.pdf|url-status=dead}}</ref>
 == Senarai Presiden / Ketua Negara Sudan sejak 1956 hingga sekarang ==
@@ Baris 272: / Baris 366: @@
 == Rujukan ==
-{{reflist}}
+{{reflist|2}}
 == Pautan luar ==
+{{portal|Sudan|Flag of Sudan.svg|50}}
 * [https://archive.is/20121225090320/www.sudan.gov.sd/ar Laman web kerajaan Republik Arab Sudan]
+{{tunas-Afrika}}
 {{Kesatuan Afrika}}
 {{Afrika}}
@@ Baris 285: / Baris 380: @@
 [[Kategori:Republik persekutuan]]
 [[Kategori:Negara dan wilayah berbahasa Arab]]
+[[Kategori:Anggota Pertubuhan Kerjasama Islam]]