Lihat sumber bagi Hassanal Bolkiah

{{Infobox officeholder
| name = Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah<br>{{small|حاج حسن البلقیة معز الدین والدولة }}<span style="font-size:60%"> ([[Tulisan Jawi|Jawi]])</span>

| office = [[Sultan Brunei|Sultan]] dan [[Yang di-Pertuan Negara|Yang Di-Pertuan of Brunei Darussalam]] ke-29
| image = Sultan Hassanal Bolkiah - 53857993945.jpg
| caption = 
| deputy = [[Al-Muhtadee Billah]]
| predecessor = [[Omar Ali Saifuddien III]]

| signature = Signature of Hassanal Bolkiah.svg

| office2 = Menteri Pertahanan
Ketua Komandan 
[[Angkatan Bersenjata Diraja Brunei]]
| predecessor2 = [[Omar Ali Saifuddien III]]
| deputy1 = [[Al-Muhtadee Billah]]
| order1 = Perdana Menteri Brunei Darussalam
| predecessor1 = Jawatan Diwujudkan, dahulu dikenali sebagai [[Ketua Menteri]]
| successor1 = 
| successor2 = 

| birth_name = Hassanal Bolkiah Muiz'zaddin Wad'daulah
| birth_date = {{birth date and age|1946|7|15|df=yes}}
| birth_place = Istana Darussalam, [[Bandar Seri Begawan]], [[Brunei]]
| spouse = {{Unbulleted list
| {{marriage |[[Pengiran Anak Saleha|Raja Isteri Pengiran Anak Hajah Saleha]]|1965}}
| {{marriage |Hajah Mariam|1981|2003|end=div}}
| {{marriage |[[Azrinaz Mazhar Hakim|Azrinaz Mazhar]]|2005|2010|end=div}}
  }}
| children = 1-Raja Isteri Pengiran Anak Saleha
*[[Rashidah Sa'adatul Bolkiah|Pengiran Anak Puteri Hajah Rashidah Sa'adatul Bolkiah]]
*[[Muta-Wakkilah Hayatul Bolkiah|Pengiran Anak Puteri Hajah Muta-Wakkilah Hayatul Bolkiah]]
*[[Al-Muhtadee Billah|Pengiran Muda Haji Al-Muhtadee Billah]] ([[Putera Mahkota Brunei|Pengiran Muda Mahkota]])
*[[Pengiran Anak Puteri Hajah Majeedah Nuurul Bolkiah|Pengiran Anak Puteri Hajah Majeedah Nuurul Bolkiah]]
*[[Pengiran Anak Puteri Hafizah Sururul Bolkiah]]
*[[Pengiran Muda 'Abdul Malik]]

2-Mariam Abdul Aziz
*[[Pengiran Muda 'Abdul 'Azim|Pengiran Muda Haji 'Abdul 'Azim]]
*[[Pengiran Anak Puteri 'Azemah Ni'matul Bolkiah]]
*[[Pengiran Anak Puteri Fadzilah Lubabul Bolkiah]]
*[[Pengiran Muda 'Abdul Mateen]]

3-[[Azrinaz Mazhar Hakim]]
*[[Pengiran Muda 'Abdul Wakeel]]
*[[Ameerah Wardatul Bolkiah|Pengiran Anak Puteri Ameerah Wardatul Bolkiah]]
| father = [[Omar Ali Saifuddien III|Begawan Sultan, Omar Ali Saifuddien III]]
| mother = ''Suri Seri Begawan'' Pengiran Anak Damit
| alma_mater = [[Akademi Tentera Diraja Sandhurst]], United Kingdom
| honorific-suffix = 
| image_size = 220px

| term_start = 5 Oktober 1967 <br> (''{{age in years, months and days |1967|10|5|df=yes}}'')
| term_end = 

| term_start1 = 1 Januari 1984 <br> (''{{age in years, months and days |1984|1|1|df=yes}}'')
| term_end1 =

| term_start2 = 7 September 1986 <br> (''{{age in years, months and days |1986|9|7|df=yes}}'')
| term_end2 = 

| office3 = Menteri Kewangan
| term_start3 = 1 Januari 1984 <br> (''{{age in years, months and days |1984|1|1|df=yes}}'')
| term_end3 = 
| predecessor3 = Jawatan diwujudkan
| successor3 = 

| office4 = Menteri Hal Ehwal dan Dagangan Brunei
| term_start4 = 22 Oktober 2015 <br> (''{{age in years, months and days |2015|10|22|df=yes}}'')
| term_end4 = 
| predecessor4 = [[Pengiran Muda Mohamed Bolkiah|Mohamed Bolkiah]]
| successor4 = 

| office5 = Canselor [[Universiti Brunei Darussalam]]
| term_start5 = 1984 
| term_end5 = 
| predecessor5 = Jawatan diwujudkan
| successor5 = 

| office6 = Canselor [[Universiti Islam Sultan Sharif Ali]]
| term_start6 = 2007
| term_end6 = 
| predecessor6 = Jawatan diwujudkan
| successor6 = 

| office7 = Canselor [[Universiti Teknologi Brunei]]
| term_start7 = 2008
| term_end7 = 
| predecessor7 = Jawatan diwujudkan
| successor7 = 

| net_worth = [[Dolar Amerika Syarikat|AS$]]20 bilion (2008) <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/global/2008/0901/038.html|date=22 August 2008|website=[[Forbes]]|first1=D.|last1=Pendleton|first2=C.|last2=Vorasasun|first3=C.|last3=von Zeppelin|first4=T.|last4=Serafin|title=The Top 15 Wealthiest Royals}}</ref>


}}

{{Kerabat Diraja Brunei}}
Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda '''Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah''' '''ibni Almarhum Sultan Haji Omar Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien''' ([[Jawi]]:'''سلطان حج حسن البلقية معز الدين والدولة ابن المرحوم سلطان حج عمر علي سيف الدين سعد الخير والدين'''), {{small|[[Order of the Bath|GCB]], [[:en:Knight Grand Cross of the Order of St Michael and St George|GCMG]]}}, (keputeraan 15 Julai 1946) merupakan [[Sultan Brunei|Sultan]] dan [[Yang di-Pertuan Negara|Yang Di-Pertuan Negara Brunei]] ke-29 dan [[Perdana Menteri]] negara itu. Baginda ialah paduka anakanda pertama putera sulung kepada Sultan sebelumnya iaitu [[Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien]]. Selain sebagai [[sultan]] dan [[Perdana Menteri|perdana menteri]], baginda juga menjawat jawatan sebagai [[Menteri Pertahanan]], [[Menteri Kewangan]] dan Menteri Hal Ehwal Luar Negeri dan Perdagangan. Antara sumbangan peribadi yang dapat dilihat ialah sepertri pendidikan perumahan negara, kurnia peribadi bersempena sambutan [[Hari Raya Aidilfitri|hari raya Aidilfitri]], pengagihan kurma sempena [[Ramadan|bulan Ramadhan]], dan beberapa pembinaan infrastruktur lain menerusi projek jualan titah baginda.

Baginda ialah salah seorang daripada orang yang terkaya di dunia iaitu mempunyai harta lebih AS$200 bilion. Pada 5 Oktober 2017, baginda meraikan Sambutan [[Jubli Emas Sultan Hassanal Bolkiah|Jubli Emas]] sempena baginda menaiki takhta kerajaan. Baginda juga pernah menyambut Sambutan Jubli Perak pada tahun 1992.<ref>{{cite news|url=https://www.timesnownews.com/the-buzz/article/worlds-second-longest-reigning-brunei-monarch-sultan-hassanal-bolkiah-marks-golden-jubilee-in-style/101287 |title=World's second-longest reigning monarch, Sultan Hassanal Bolkiah, marks golden jubilee in style |publisher=Times Now |date=5 October 2017 |accessdate=14 September 2018}}</ref> Pada 5 Oktober 2017, Sultan meraikan [[Jubli Emas Sultan Hassanal Bolkiah|Jubli Emas]] untuk menandakan tahun ke-50 pemerintahannya di atas takhta.<ref>{{Cite news| title=Sultan of Brunei's Golden Jubilee celebrated with chariot parade| publisher=CNN| date=5 October 2017| url=http://edition.cnn.com/2017/10/05/asia/brunei-sultan-jubilee-celebration/index.html| accessdate=23 October 2017}}</ref>

==Kehidupan awal==
Pengiran Muda Hassanal Bolkiah diputerakan pada 15 Julai 1946 iaitu pada zaman pemerintahan paduka ayahanda saudara baginda, [[Sultan Ahmad Tajuddin Akhazul Khairi Waddien]].<ref name="dict_modern_sea_pol sandhurst">{{cite book|last1=Leifer|first1=Michael|title=Dictionary of the Modern Politics of Southeast Asia|date=13 May 2013|publisher=Routledge|page=76|url=https://books.google.com/books?id=7UCl7VE4VMIC&lpg=PA76&ots=u7s6MQkyx-&dq=sultan%20of%20brunei%201967%20sandhurst&pg=PA76#v=onepage&q=1967%20sandhurst&f=false}}</ref> Paduka ayahanda baginda, Pengiran Bendahara Seri Maharaja Permaisuara (kemudian [[Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien]]) merupakan paduka putera kedua kepada Sultan Muhammad Jamalul Alam. Paduka bonda baginda, Pengiran Anak Damit (kemudian Raja Isteri) merupakan paduka puteri sulung kepada Pengiran Bendahara, Pengiran Anak Abdul Rahman. Baginda diputerakan di Istana Darussalam, Bandar Brunei.

Baginda menerima pendidikan awal secara persendirian di Istana Darul Hana di Bandar Brunei (kini [[Bandar Seri Begawan]]) dan menuntut di institusi tertinggi di [[Brunei]] dan [[Tanah Melayu]] (kini [[Semenanjung Malaysia]]).

Baginda pernah bersekolah di [[Victoria Institution]] di [[Kuala Lumpur]] dan melanjutkan pelajaran di [[Akademi Tentera Diraja Sandhurst]] [[United Kingdom]] sebagai pegawai kadet dan ditauliahkan pangkat Kapten pada 1967. Baginda berangkat meninggalkan Sandhurst pada tahun yang sama untuk menaiki takhta.

Pengiran Muda Hassanal Bolkiah dimasyhurkan sebagai Pengiran Muda Mahkota pada 1961 dan ditabalkan sebagai [[Sultan Brunei]] pada 5 Oktober 1967 sehari selepas paduka ayahanda baginda, [[Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien]], turun daripada takhta secara sukarela.

==Takhta==
Duli Pengiran Muda Mahkota Hassanal Bolkiah menjadi [[Sultan Brunei]] selepas paduka ayahanda baginda turun dari takhta. Baginda telah ditabalkan sebagai Yang Di-Pertuan Negara Brunei pada 1 Ogos 1968. Seperti sultan sebelumnya, baginda telah dinobatkan menjadi Kesatria Kerajaan Britain oleh Ratu [[United Kingdom]] iaitu Ratu [[Elizabeth II]]. Ini kerana Brunei mempunyai status di bawah perlindungan Britain sejak 1888.

Di bawah Perlembagaan Negeri Brunei 1959, Sultan ialah [[ketua negara]] dengan kuasa mutlak, penjawat eksekutif, termasuk juga dalam kuasa-kuasa darurat sejak 1962. Pada 9 Mac 2006, baginda telah meminda perlembagaan Brunei untuk menjadikan Baginda maksum bawah [[undang-undang sivil]] Brunei tetapi bukan undang-undang [[syariah]].<ref>{{Cite web|url=http://www.hellomagazine.com/royalty/2006/03/09/brunei/|title=Sultan of Brunei Declares Himself Infallible|website=Hello!|date=9 Mac 2006}}</ref>

Sultan Haji Hassanal Bolkiah ialah [[Perdana Menteri]] merangkap [[ketua kerajaan]] Brunei. Selain itu, baginda memegang ketiga-tiga kabinet menteri iaitu Menteri Pertahanan, Menteri Kewangan dan Menteri Hal Ehwal Luar Negeri dan Perdagangan. Sebagai Menteri Pertahanan, baginda ialah Pemerintah Tertinggi [[Angkatan Bersenjata Diraja Brunei]], serta Jeneral Kehormat British dan [[Angkatan Tentera Indonesia]]. Baginda juga menjawat jawatan Laksamana Kehormat Armada dalam [[Tentera Laut Diraja Brunei]]. Baginda juga sebagai [[Inspektor Jeneral]] di Pasukan [[Polis Diraja Brunei]].<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1298607.stm| work=BBC News|title=Country profile: Brunei|date=21 January 2010|accessdate=4 Mei 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/3688860.stm|work=BBC News|title=Sultan of Brunei reopens parliament|date=25 September 2004|accessdate=4 Mei 2010}}</ref>

Baginda berkenan menandatangani [[Perhimpunan Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]] dalam kemasukan Brunei Darussalam sebagai salah satu [[Senarai anggota Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu|ahli]] [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]] pada September 1984. 

Pada tahun 1991, baginda telah memperkenalkan ideologi [[konservatif]] untuk Brunei yang dikenali sebagai [[Melayu Islam Beraja]] (MIB), yang membentangkan monarki sebagai pembela agama. Baginda juga berminat dalam mendemokrasikan Brunei dengan mengisytiharkan diri Baginda sebagai Perdana Menteri dan Presiden. 

Pada tahun 2004, [[Majlis Mesyuarat Negara Brunei]], yang telah dibubarkan sejak 1962, telah dibuka semula. Baginda Hassanal Bolkiah juga mengharamkan perayaan Krismas pada 2015,<ref>{{cite news|title=Brunei did not ban Christian from celebrating Christmas|url=http://m.themalaymailonline.com/malaysia/article/minister-brunei-unfairly-hurt-by-unverified-news-on-christmas-ban|accessdate=24 December 2015|agency=TheMalayOnline|date=25 December 2015}}</ref> termasuk memakai topi atau pakaian yang menyerupai [[Santa Claus]]. Pengharaman hanya mempengaruhi umat Islam tempatan. Orang Kristian masih dibenarkan meraikan Krismas. Menurut Uskup Brunei [[Cornelius Sim]], pada 25 Disember 2015, terdapat kira-kira 4,000 daripada 18,000 orang [[Katolik]] Brunei, terutamanya orang Cina dan orang asing yang tinggal di negara ini, menghadiri massa pada [[Krismas|Hari Krismas]] dan [[Krismas|Hari Krismas]]. Walaupun tiada pengharaman mutlak pada perayaan, terdapat larangan yang mempengaruhi hiasan Krismas di tempat umum, terutama pusat perbelanjaan; larangan tersebut tidak menjejaskan kedai-kedai kecil atau kediaman persendirian termasuk gereja-gereja.<ref>{{cite news|title=Thousands celebrating Christmas in Brunei|url=http://www.bt.com.bn/news-national/2015/12/26/christians-celebratex%E2%80%99mas-brunei|accessdate=25 December 2015|agency=The Brunei Times|date=25 December 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151229105833/http://www.bt.com.bn/news-national/2015/12/26/christians-celebratex%E2%80%99mas-brunei|archive-date=29 December 2015|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref>

Pada 21 Oktober 2015, dalam perlantikan menteri-menteri kabinet baru, baginda telah bertitah dan menyeru bahawa suara rakyat Brunei hendaklah didengar dalam apa jua cara demi memajukan negera.

==Kehidupan peribadi==
Raja isteri baginda ialah Raja Isteri [[Pengiran Anak Saleha]]. Kebawah Duli Yang Maha Mulia dan Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Raja Isteri dikurniakan sebanyak enam orang anakanda. Salah seorang dari putera baginda ialah pewaris takhta kerajaan, iaitu DYTM Paduka Seri Pengiran Muda Mahkota Haji [[Al-Muhtadee Billah]]. Pengiran Muda Mahkota bertemu jodoh dengan DYTM Pengiran Anak Isteri [[Pengiran Anak Sarah]] dan berkahwin pada 2003, yang kemudiannya dikurniakan cahaya mata, YTM Pengiran Muda [[Abdul Muntaqim]] (2007), YTM Pengiran Anak [[Muneerah Madhul]] Bolkiah (2011) dan YTM Pengiran Muda Muhammad Aiman (2015), YTM Pengiran Anak Faathimah Az-Zahraa Raihaanul Bolkiah (2017).

Selain itu baginda juga memperoleh empat lagi putera puteri dari hasil perkahwinan baginda dengan Hajah Mariam yang diceraikan kerana [[nusyuz]] pada 2003. Baginda kemudian menikahi [[Azrinaz Mazhar Hakim]], bekas pengacara TV [[Malaysia]] dan dikurniakan seorang putera dan seorang puteri. Azrinaz diceraikan pada 2010 kerana nusyuz dan semua gelarannya dilucutkan. Baru dua dari putera dan dua orang puteri baginda yang sudah berkahwin dan kesemuanya diraikan secara besar-besaran dan penuh kemeriahan.

=== Minat ===
Sultan berminat dengan kereta. Kerabat diraja sentiasa mengekalkan koleksi lebih dari 100 kereta dan istana mempunyai garaj bawah tanah untuk menampung mereka. Selain itu, baginda pernah memiliki salah satu koleksi kereta persendirian terbesar di dunia dengan kira-kira 2500 buah kereta yang dibeli oleh saudaranya [[Jefri Bolkiah]] untuk dirinya sendiri, Sultan dan ahli-ahli kerabat diraja yang lain untuk menghiburkan semangat kereta mereka. Pengumpulan kereta dan kepuasan lain Pengiran Muda Jefri membelanjakan berbilion [[Dolar Amerika Syarikat|dolar A.S.]], dan akhirnya mendaratnya dalam masalah dan kerabat diraja dalam krisis kewangan. Koleksi kereta itu ditinggalkan; kebanyakan kereta tanpa garisan berada di luar simpanan, selebihnya dilelong.<ref>{{cite web|url=http://www.gizmodo.com.au/2011/03/the-sultan-of-bruneis-rotting-supercar-collection/|title=The Sultan Of Brunei's Rotting Supercar Collection &#124; Gizmodo Australia|date=|publisher=Gizmodo.com.au|accessdate=22 July 2017|author=Michael Sheehan}}</ref>

Penglibatan Sultan dalam bidang sukan termasuk [[polo]], [[golf]], dan [[badminton]]. Baginda juga mempunyai minat memandu kereta lumba, memandu helikopter, dan pesawat. Dalam perjalanan antarabangsa, Baginda mengetuai sendiri Boeing 747-8.<ref>{{cite web|url=http://www.whitehouse.gov/blog/2013/03/12/president-obamas-bilateral-meeting-his-majesty-sultan-brunei|title=President Obama Meets with the Sultan of Brunei|date=12 March 2013|publisher=whitehouse.gov|accessdate=22 July 2017}}</ref> Baginda juga sangat gemar emas dan mempunyai Rolls-Royce yang disalut dengan emas 24k.

Tempat persemayaman utama Baginda, istana 1,800 bilik [[istana Nurul Iman]], dianggap sebagai kediaman peribadi terbesar di dunia.<ref>[https://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/wp/2013/07/22/meet-the-worlds-other-25-royal-families/ Meet the world's other 25 royal families]</ref><ref name="flog">[http://time.com/15320/the-sultan-of-brunei-intends-to-stone-adulterers-wait-what-century-is-this/ The Sultan of Brunei Intends to Stone Adulterers (Wait, What Century Is This?)] by Charlie Campbell  7 March 2014 Time magazine</ref>
[[Fail:His_Majesty_and_his_people.jpg|thumb|250px|Baginda Sultan beramah mesra dengan rakyat Brunei ketika Majlis Ramah Mesra dan Junjung Ziarah sempena Hari Keputeraan Sultan pada 21 Julai 2018 di [[Kuala Belait]]]]
Sultan juga berminat untuk bertemu dengan rakyat Brunei, Baginda sering melawat setiap daerah pada tarikh tetap setelah hari ulang tahun keputeraannya, Sultan akan berjabat tangan dengan rakyat jelatanya semasa lawatan tersebut.

=== Undang-undang anti-LGBT dan mati dengan rejam ===
{{utama|hak LGBT di Brunei}}
Sebagai Perdana Menteri, Bolkiah telah menerajui perundangan yang akan memperkenalkan hukuman besar untuk homoseksualiti dan perzinaan, dengan rejam, berkuat kuasa mulai 3 April 2019. Ini mencetuskan bantahan antarabangsa.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2019/03/30/asia/brunei-lgbt-death-penalty-intl/index.html|title=Undang-undang anti-gay baharu Brunei berkuat kuasa minggu ini. Begini cara dunia bertindak balas|access-date=31 Mac 2019}}</ref> Dasar tersebut mengakibatkan seruan untuk memboikot banyak syarikat milik Keluarga Diraja Brunei, terutamanya Dorchester Collection, sekumpulan hotel terkenal milik sultan di AS dan Eropah.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-47769964?ocid=global_bbccom_email_02042019_top+news+stories|title=Brunei melaksanakan hukuman rejam hingga mati di bawah undang-undang anti-LGBT baharu|last=Tan|first=Yvette|date=3 April 2019|work=BBC News|access-date=3 April 2019}}</ref>

Sultan, melalui Brunei Investment Agency (BIA) yang memiliki hotel Dorchester Collection, membangkitkan kebimbangan di luar negara pada April 2014 dengan melaksanakan [[Syariat Islam|undang-undang Syariah]] kanun keseksaan yang termasuk mati dengan rejam, potong anggota badan, dan sebatan untuk jenayah di Brunei seperti pengguguran, perzinaan, dan perbuatan seksual sejenis. Tiada yang dikecualikan daripada undang-undang Syariah tanpa mengira kelas mereka berada dan undang-undang hanya terpakai di dalam sempadan Brunei. Apabila sultan membuat pengumuman ini, [[George Clooney]], [[Elton John]], dan [[Ellen DeGeneres]] menyeru sekali lagi untuk memboikot semua hotel yang berkaitan dengannya.<ref>{{cite news|url= https://deadline.com/2019/03/george-clooney-sultain-of-brunei-hotels-boycott-beverly-hills-hotel-anti-gay-laws-brunei-1202584579/|title=George Clooney: Boikot Sultan Hotel Brunei Mengenai Undang-undang Anti-Gay yang Kejam|last1=Clooney|first1=George|date=2019-03-28|work=Tarikh Akhir|language=ms|access-date=2019-04-03}}</ref><ref>{{Petik web|url=https://www.news.com.au/travel/travel-advice/accommodation/tv-personality-ellen-degeneres-calls-for-brunei-hotel-boycott/news-story/a735ffbefcf9ac9951cd7e8829a30997|title=Undang-undang anti-gay Brunei: Ellen menyiarkan rayuan terdesak di Facebook|date=2 April 2019|website=www.news.com.au|url-status=live}}</ref>

Sebagai protes, sebuah organisasi advokasi LGBT kebangsaan Amerika Syarikat, Gill Action Fund, membatalkan tempahannya untuk mengadakan persidangan penderma utama di Hotel Beverly Hills dan menuntut bayaran balik depositnya. Pengurusan hotel bertindak balas dengan mengeluarkan kenyataan yang menegaskan bahawa ia tidak mendiskriminasi berdasarkan orientasi seksual.<ref>{{cite news|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/beverly-hills-hotel-boycotted-by-697712|title=Hotel Beverly Hills Diboikot oleh Kumpulan LGBT Atas Pemilikan Sultan Brunei (Laporan)|date=19 April 2014|access-date=11 Julai 2014|work=The Hollywood Reporter}}</ref> Pereka fesyen Brian Atwood dan Peter Som kemudiannya menggesa protes yang lebih meluas, menggesa industri fesyen memboikot semua hotel yang dimiliki oleh Dorchester Collection.<ref>{{cite web|url=http://www.queerty.com/how-a-stay-at-this-iconic-los-angeles-hotel-supports-the-stoneing-to-death-of-gay-in-brunei-20140422|title=Bagaimana Penetapan Di Hotel Los Angeles Ikonik Ini Menyokong Hukuman Rejam Kematian Gay Di Brunei|date=22 April 2014|website=Queerty|url-status=live|access-date=11 Julai 2014}}</ref>

Pada Januari 2013, Royal College of General Practitioners telah melantik sultan sebagai Sahabat pertama kolej tersebut untuk perkhidmatan penjagaan kesihatan di Brunei dan di luar negara.<ref>{{Cite web|url=http://www.rcgp.org.uk/news/rcgp-inaugurates-companion-of-the-college-award.aspx|title=RCGP merasmikan Anugerah Sahabat Kolej|date=2013-01-18|url-status=live}}</ref> Pada April 2019, RCGP menarik balik penghormatan ini memandangkan undang-undang LGBT baharu yang disokong oleh sultan yang tidak selaras dengan nilai organisasi.<ref>{{Cite web|url=https://www.rcgp.org.uk/about-us/news/2019/april/rcgp-update-on-sultan-of-brunei-and-companion-of-the-college-honour.aspx|title=Kemas kini RCGP mengenai penghormatan Sultan Brunei dan 'Sahabat Kolej'|url-status=live}}</ref>

=== Putera-puteri ===
{| class="wikitable"
|-
! Nama !! Tarikh Keputeraan !!colspan="2"| Perkahwinan<br /> !! Putera-Puteri
|-
| colspan="5" align="center" | Putera dan Puteri dari [[Pengiran Anak Saleha|Raja Isteri Pengiran Anak Hajah Saleha]]
|-
| rowspan="5" | Pengiran Anak Puteri '''Hajah [[Rashidah Sa'adatul Bolkiah]]''' || rowspan="5" | 26 Julai 1969 || rowspan="5" colspan="2"| Pengiran Maharaja Setia Laila di-Raja Sahibul Irshad Pengiran Anak '''Haji Abdul Rahim''' bin Al Marhum Pengiran Indera Mahkota Pengiran Anak '''Dr. Kemaluddin Al-Haj''' || Pengiran Anak '''Raheemah Sanaul Bolkiah''' 
|-
|  Pengiran Anak '''Hariisah Widadul Bolqiah'''
|-
|  Pengiran Anak ''' 'Abdul Raqiib'''
|-
|  Pengiran Anak ''' 'Abdul Haseeb'''
|-
|  Pengiran Anak '''Raqeeqah Raayatul Bolqiah '''
|-
| Pengiran Anak Puteri '''Hajah [[Muta-Wakkilah Hayatul Bolkiah]]''' || 12 Oktober 1971 || colspan="2"| ||
|-
| rowspan="4" | Pengiran Muda Mahkota Pengiran Muda [[Al-Muhtadee Billah]] || rowspan="4" | 17 Februari 1974 || rowspan="4" colspan="2"| Paduka Seri Pengiran Anak Isteri [[Pengiran Anak Sarah]] binti Pengiran '''Haji Salleh Ab-Rahaman''' || Pengiran Muda [[Abdul Muntaqim]]<br /><small>(p. 17 Mac 2007)</small>
|-
| Pengiran Anak '''[[Muneerah Madhul]] Bolkiah '''<br /><small>(p. 2 Januari 2011)</small>
|-
| Pengiran Muda Muhammad Aiman<br /><small>(p. 7  Jun 2015)</small>
|-
| Pengiran Anak '''Faathimah Az-Zahraa Raihaanul Bolkiah'''<br /><small>(p. 1 Disember 2017)</small>
|-  
| rowspan="2" | Pengiran Anak Puteri Hajah [[Majeedah Bolkiah|Majeedah Nuurul Bolkiah]] || rowspan="2" | 16 Mac 1976 || rowspan="2" colspan="2"| Y.A.M. Pengiran Anak '''[[Khairul Khalil]]''' bin Pengiran '''Syed Haji Jaafari''' || Pengiran Anak ''' 'Abdul Hafeez'''<br /><small>(p. 18 Mac 2008)</small>
|-
| Pengiran Anak '''Raihaanah Hanaa-Ul Bolqiah'''<br /><small>(p. 6 Januari 2010)</small>
|-
| rowspan="3" | Pengiran Anak Puteri Hajah [[Hafizah Sururul Bolkiah]] || rowspan="3" | 12 Mac 1980 || rowspan="3" colspan="2"|  YAM Pengiran Anak Haji '''Mohammad Ruzaini''' bin Pengiran '''Dr. Haji Mohammad Yakub''' || Pengiran Anak '''Muhammad Za'eem'''<br /><small>(p. 3 Ogos 2013)</small>
|-
| Pengiran Anak '''Muhammad Aamir'''<br /><small>(p. 13 Februari 2015)</small>
|-
| Pengiran Anak ''' Abdul Hakeem '''<br /><small>(p. 19 Februari 2018)</small>
|-
| rowspan="3" | Pengiran Muda [[Pengiran Muda 'Abdul Malik|Abdul Malik]] || rowspan="3" | 30 Jun 1983 || rowspan="3" colspan="2" | Y.A.M Pengiran Anak Isteri Pengiran '''Raabiatul Adawiyyah''' Binti Pengiran '''Haji Bolkiah''' || Pengiran Anak '''Muthee'ah Raayatul Bolqiah'''<br /><small>(p. 2 Mac 2016)</small>
|-
| Pengiran Anak '''Fathiyyah Rafaahul Bolqiah'''<br /><small>(p. 10 Mac 2018)</small>
|-
| Pengiran Anak ''' Khaalishah Mishbaahul Bolqiah''' <br /><small>(p. 5 Januari 2020)</small>
|-
| colspan="5" align="center" | Putera dan Puteri dari (Bekas Pengiran Isteri) '''Hajah Mariam''' (1981-2003) bercerai [[nusyuz]]
|-
| Pengiran Muda [[Pengiran Muda 'Abdul 'Azim|Haji Abdul Azim]] || 29 Julai 1982 || colspan="2" | ||
|-
| Pengiran Anak Puteri [['Azemah Ni'matul Bolkiah|''''Azemah Ni'matul Bolkiah''']] || 26 September 1984 || colspan="2" | Y.A.M. Pengiran Muda '''Bahar''' ibni Duli Yang Teramat Mulia Paduka Seri Pengiran Di-Gadong Pengiran Muda '''Haji Jefri Bolkiah''' ||
|-
| [[Pengiran Anak Puteri Fadzilah Lubabul Bolkiah]] || 23 Ogos 1985 || colspan="2" | Y.A.M Pengiran Suami '''Abdullah Nabil Mahmoud Abdulkadir Al-Hashimi''' ||
|-
| Pengiran Muda [['Abdul Mateen]] || 10 Ogos 1991 || colspan="2" | Y.A.M. Pengiran Anak Isteri Anisha Rosnah Binti '''Adam'''||
|-
| colspan="5" align="center" | Putera dan Puteri dari (Bekas Pengiran Isteri) [[Azrinaz Mazhar Hakim]] (2005-2010) bercerai [[nusyuz]]
|-
| Pengiran Muda [[Abdul Wakeel]] || 1 Jun 2006 || colspan="2"| ||
|-
| Pengiran Anak Puteri [[Ameerah Wardatul Bolkiah]] || 28 Januari 2008 || colspan="2" | ||
|}

==Tempat persemayaman rasmi==
[[Fail:Istana-nurul-iman.jpg|thumb|Tempat Sultan Brunei bersemayam bersama ahli kaum kerabat diraja yang lain.]]
Tempat persemayaman rasmi Sultan ialah [[Istana Nurul Iman]], dengan 1,788 bilik, 257 bilik bersiram, dan keluasan lantai 2,152,782 kaki persegi.

Istana juga menempatkan beberapa pejabat kerajaan, termasuk Pejabat Sultan dan Yang Di-Pertuan, Pejabat Grand Chamberlain, dan juga pejabat-pejabat di bawah Jabatan Perdana Menteri. Sebahagian daripada Kementerian Pertahanan dan Kementerian Kewangan juga terletak di istana ini. [[Putera Mahkota Brunei|Pengiran Muda Mahkota]], yang juga Menteri Kanan, bekerja dari pejabat di Istana. Pengurusan [[Hyatt|Hyatt Hotel]] dan HM Flight juga terletak di Istana Nurul Iman.

==Titah Sultan==

Beberapa petikan titah Sultan Haji Hassanal Bolkiah:

''SUNGGUH hairan, orang masih saja boleh ketawa, walaupun ribuan para belia dan remaja, lelaki dan perempuan tidak sembahyang subuh, padahal mereka juga mungkin sudah faham dan malah tahu bahawa dua rakaat sembahyang sunat subuh sahaja pun, nilainya mengatasi harga dunia ini dengan segala isi di dalamnya.''

- Titah mengenai '''Kepentingan Ibadah''' pada 31 Julai 2013

''ALLAH mengurniakan nikmat, sementara kita berkewajipan mensyukurinya. Syukur itulah pemangkin segala nikmat dan keberkatan. Tanpa syukur, nikmat akan hakis, tidak dapat bertahan lama.''

- Titah Sempena '''Rombakan Keahlian Majlis Mesyuarat Menteri-Menteri Kabinet dan Pelantikan-Pelantikan Baru''' pada 9 Muharam 1437/22 Oktober 2015

''PENDIDIKAN generasi muda di rumah dan di sekolah juga jangan diabaikan. Kerana pendidikan itu, terutama pendidikan ugama, adalah tonggak untuk memperolehi kekuatan.''

- Titah Sempena '''Sambutan Ulang Tahun Hari Kebangsaan Negara Brunei Darussalam Ke-31''' pada 4 Jamadilawal 1436/22 Februari 2015

''KITA usah lupa, bahawa semua ibadat adalah dituntut, terpulang kepada kita sama ada hendak memenuhi tuntutan itu ataupun tidak. Jika kita mahu memenuhinya, bererti kitalah hamba yang patuh, sementara jika tidak, maka kitalah hamba yang bernama pembantah.''

- Titah '''Sempena Hari Raya Aidiladha''' Tahun 1436/2015

''TIDAK syak lagi, doa adalah 'survival' kita, 'survival' negara. Makanya tradisi mengisi Tahun Baru Hijrah dengan doa ini adalah wajar diteruskan dan malah dikekalkan.''

- Titah '''Sempena Menyambut Awal Tahun Baru Hijrah 1437''' pada 1 Muharam 1437/13 Oktober 2015

==Terasul, gelaran, kurniaan dan jata==
{{Infobox hrhstyles
|royal name = Sultan dan Yang di-Pertuan Negara Brunei Darussalam
|image = [[Fail:Personal Emblem of the Sultan of Brunei.svg|70px]]
|dipstyle = Kebawah Duli Yang Maha Mulia
|offstyle = Kebawah Duli Tuan Patik
|altstyle = ''Kebawah Duli''
}}

===Terasul dan gelaran===
* '''15 Julai 1946 – 31 Mei 1951''': ''(Yang Amat Mulia)'' Pengiran Muda Hassanal Bolkiah ibni Pengiran Muda Omar 'Ali
* '''31 Mei 1951 – 14 Ogos 1961''': ''(Yang Teramat Mulia Paduka Seri Duli)'' Pengiran Muda Hassanal Bolkiah ibni Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien
* '''14 Ogos 1961 – 11 Oktober 1967''': ''(Yang Teramat Mulia Seri Paduka Duli)'' Pengiran Muda Mahkota Pengiran Muda Hassanal Bolkiah ibni Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, Pengiran Muda Mahkota
* '''11 Oktober 1967 – 1 Ogos 1968''': ''(Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri)'' Sultan Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah ibni Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Maulana Al-Sultan Haji Sir Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, Sultan Negeri Brunei Darussalam
* '''1 Ogos 1968 – 7 September 1986''': ''(Kebawah Duli Yang Maha Mulia)'' Sultan Sir Muda Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah ibni Kebawah Duli Yang Teramat Mulia Paduka Seri Begawan Sultan Haji Sir Muda Omar 'Ali Saifudddien Sa'adul Khairi Waddien, Sultan dan Yang Dipertuan Negeri Brunei Darussalam
* '''7 September 1986 – 16 Ogos 1987''': ''(Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda)'' Sultan Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah ibni Al-Marhum Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam
* '''16 Ogos 1987 – kini''': ''(Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda)'' Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah ibni Al-Marhum Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam Yang Berdaulat dan Wilayahnya serta sekalian Jajahan Takluk Rantau dan Pesisirnya<ref>[http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LAWS/Gazette_PDF/2006/BM/b029.pdf PERLEMBAGAAN NEGARA BRUNEI DARUSSALAM]</ref>
* Jawi: {{lang|ar|كباوه دولي يڠ مها موليا ڤادوک سري بݢندا سلطان حاج حسن البلقية معز الدين والدولة ابن المرحوم سلطان حاج عمر علي سيف الدين سعد الخير والدين، سلطان دان يغ دڤرتوان نݢارا بروني دارالسلام}}

 

=== Kurniaan ===
;Kurniaan negara
* [[Fail:BRU Royal Family Order of the Crown of Brunei.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi [[Darjah Kerabat Mahkota Brunei]] - D.K.M.B.
* [[Fail:BRU Family Order of Brunei 1st Class.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Kerabat Laila Utama Yang Amat Dihormati - D.K. (23 September 1962)
* [[Fail:BRU Family Order of Brunei 2nd Class.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Kerabat Seri Utama Yang Amat Dihormati - D.K. (Seri Utama)
* [[Fail:BRU Islamic Religious Order of the State of Brunei.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Seri Ugama Islam Negara Brunei Yang Amat Bersinar - P.S.S.U.B.
* [[Fail:BRU Order of Splendid Valour.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Paduka Laila Jasa Keberanian Gemilang Yang Amat Cemerlang - D.P.K.G.
* [[Fail:BRU Order of Famous Valour.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Paduka Keberanian Laila Terbilang Yang Amat Gemilang - D.P.K.T.
* [[Fail:BRU Order of the Hero of the State of Brunei.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Pahlawan Negara Brunei Yang Amat Perkasa - P.S.P.N.B.
* [[Fail:BRU Order of Loyalty to the State of Brunei.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Setia Negara Brunei Yang Amat Bahagia - P.S.N.B.
* [[Fail:BRU Order of Merit of Brunei.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Paduka Seri Laila Jasa Yang Amat Berjasa - P.S.L.J.
* [[Fail:BRU Order of the Crown of Brunei.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Mahkota Brunei Yang Amat Mulia - S.P.M.B.
* [[Fail:BRU Order of Gallantry of Brunei 1st class.svg|50px]] Raja dan Kepala bagi Darjah Perwira Agong Negara Brunei Yang Amat Setia - P.A.N.B.

;Kurniaan Malaysia
{{Bendera|Malaysia}} :
* [[Fail:MY Darjah Utama Seri Mahkota Negara (Crown of the Realm) - DMN.svg|50px]] Penerima [[Darjah Utama Seri Mahkota Negara]] (DMN, 9 Julai 1980) 
* [[Fail:Order of Military Service (BAT).gif|50px]] Gallant Commander of the [[Panglima Gagah Angkatan Tentera]] (PGAT, 29 Oktober 1986)
{{Bendera|Johor}} :
* [[Fail:Most Esteemed Royal Family Order of Johor - ribbon bar.svg|50px]] [[Darjah Kerabat Johor Yang Amat Dihormati]] Pangkat Pertama (DK I, 19 September 1969)
* [[File:Order of Sultan Ibrahim of Johor-Darjah Sultan Ibrahim Johor SMIJ DMIJ SIJ.svg|50px]] [[Dato’ Sri Mulia Sultan Ibrahim Johor]] (SMIJ, 12 September 2023)
{{Bendera|Kelantan}} :
* [[Fail:MY-KEL Royal Family Order - Star of Yunus - DK.svg|50px]] Penerima Darjah Kerabat Yang Amat Di-Hormati atau ''Al-Yunusi'' (DK, 3 Ogos 1968)
{{Bendera|Kedah}} :
* [[Fail:MY-KED_Royal_Family_Order_of_Kedah_(DK).svg|50x50px]] Ahli Darjah Kerabat Yang Amat Mulia Kedah (DK, 1 April 2002)
{{Bendera|Negeri Sembilan}} :
* [[Fail:MY-NEG Royal Family Order of Negeri Sembilan - DKNS.svg|50px]] Ahli [[Darjah Kerabat Negeri Sembilan]] (DKNS, 6 Ogos 1980)
{{Bendera|Pahang}} :
* [[Fail:MY-PAH Family Order of the Crown of Indra of Pahang - DK I.svg|50px]] Ahli Kelas Pertama Darjah Kerabat Sri Indera Mahkota Pahang Yang Amat Dihormati (DK I, 19 Mei 1984)
{{Bendera|Perak}} :
* [[Fail:MY-PERA Royal Family Order of Perak - DK (before 2001).svg|50px]] Penerima Darjah Kerabat DiRaja Yang Amat Dihormati (DK, 15 Ogos 1988) -- kini : [[Fail:MY-PERA Royal Family Order of Perak - DK.svg|50px]]
{{Bendera|Perlis}} :
* [[Fail:MY-PERL Perlis Family Order of the Gallant Prince Syed Putra Jamalullail - DK.svg|50px]] Penerima Darjah Kerabat Baginda Tuanku Syed Putra Jamalullail (DK, 12 Mac 1988)
{{Bendera|Selangor}} :
* [[Fail:MY-SEL Royal Family Order of Selangor - DK I.svg|50px]] Kelas Pertama Darjah Kerabat Yang Amat Dihormati (DK I, 23 November 1987)
{{Bendera|Terengganu}} :
* [[Fail:MY-TER Supreme Royal Family Order of Terengganu - DKT.svg|50px]] Ahli Darjah Utama Kerabat Terengganu Yang Amat Mulia (DKT, 4 Oktober 1992)
{{Bendera|Sarawak}} : DUBS Sarawak (9 Mac 1989)

;Kurniaan asing
* {{Bendera|Pakistan}} : Nishan-e-Pakistan (18 September 1992)
* {{Bendera|Bahrain}} : Darjah Al-Khalifa (24 September 1988)
* {{Bendera|Mesir}} : Collar of the Order of the Nile (17 Disember 1984)
* {{Bendera|Perancis}} : Grand Croix of the National Order of the [[Legion of Honour]] (12 Februari 1996)
* {{Bendera|Jerman}} : Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany  (30 Mac 1998)
* {{Bendera|Indonesia}} : [[Bintang Republik Indonesia]] Adipurna (22 Oktober 1984)
* {{Bendera|Jepun}} : Collar of The Supreme [[Order of the Chrysanthemum]] (3 April 1984)
* {{Bendera|Jordan}} : Order of al-Hussein bin Ali (19 Disember 1984)
* {{Bendera|Kuwait}} : Collar of the Order of Mubarak the Great (20 Mei 2015)
* {{Bendera|Laos}} : Phoxay Lane Xang (28 November 2004)
* {{Bendera|Maghribi}} : Darjah Quissam El Mohammdi Grand Collier (27 September 1988)
* {{Bendera|Belanda}} : Order of the Netherlands Lion (21 Januari 2013)<ref>[http://www.noblesseetroyautes.com/nr01/2013/01/diner-de-gala-au-palais-du-sultan-de-brunei Noblesse et Royautés] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130125032511/http://www.noblesseetroyautes.com/nr01/2013/01/diner-de-gala-au-palais-du-sultan-de-brunei|date=2013-01-25}} (French), State visit of Netherlands in Brunei, [http://www.noblesseetroyautes.com/nr01/wp-content/uploads/2013/01/PPE13012155.jpg Photo] </ref>
* {{Bendera|Oman}} : The Civil Order of Oman, First Class (15 Disember 1984)
* {{Bendera|Filipina}} :
** Raja of the Order of Sikatuna (29 Ogos 1988)
** Punong Komandante (Chief Commander) of the Philippine Legion of Honor (5 Mac 1998)
* {{Bendera|Arab Saudi}} : Collar of the Order of Badr Chain (3 Januari 1999)
* {{Bendera|Singapura}} :
** Kelas pertama Darjah Utama Temasek (12 Februari 1990)
** Darjah Utama Bakti Cemerlang (Tentera) (DSO, 12 Februari 1990)
* {{Bendera|Korea Selatan}} : Grand Order of Mugunghwa (6 April 1984)
* {{Bendera|Sweden}} : Knight of the Royal Order of the Seraphim (7 Februari 2004)
* {{Bendera|Thailand}} : Order of Rajamitrabhorn (1 November 1988),
* {{Bendera|Ukraine}} : Order of Prince Yaroslav the Wise 1st class (7 Mac 2004) & Cross of Honour (28 Januari 2007)
* {{Bendera|United Kingdom}} :
** Honorary Knight Grand Cross of The Most Honourable [[Order of the Bath]] (GCB, 4 November 1992) <ref name="RArk13">Royal Ark, [http://www.royalark.net/Brunei/brunei13.htm Brunei genealogy details - p.13]</ref>
** Honorary Knight Grand Cross of The Most Distinguished Order of St Michael and St George (GCMG, 29 Februari 1972) <ref name="RArk13" />
** Honorary Companion of The Most Distinguished Order of St Michael and St George (CMG, 7 Ogos 1968) <ref name="RArk13" />

;Ijazah kehormat

Sultan Haji Hassanal Bolkiah telah dianugerahkan dengan beberapa ijazah kedoktoran di serata dunia.

Akademik Negara Brunei Darussalam

{| class="wikitable" width="100%"
|-
! width="15%" |Tarikh kurniaan !! width="35%" |Institut !! width="45%" |Anugerah !! width="5%" |Rujukan
|-
| 21 September 1989 || [[Universiti Brunei Darussalam]] || Ijazah Kehormat Doktor Persuratan ||
|-
| 30 September 2017 || [[Universiti Teknologi Brunei]] || Ijazah Kehormat Kedoktoran dalam Bidang Kejuruteraan ||<ref>{{cite web |url=http://www.pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita/NewDisplayForm.aspx?ID=12628 |title=Berkenan menerima pengurniaan Ijazah Kehormat Kedoktoran |author=Marlinawaty Hussin |date=30 September 2017 |website=[[Pelita Brunei]] |publisher= |access-date=6 November 2018 |quote=}}</ref>
|}

;Akademik asing
{| class="wikitable" width="100%"
|-
! width="15%" |Negara !! width="15%" |Tarikh kurniaan !! width="35%" |Institut !! width="30%" |Anugerah !! width="5%" |Rujukan
|-
| {{bendera|Malaysia}} || 2 Oktober 2001 || [[Universiti Islam Antarabangsa Malaysia]] || Ijazah Kehormat Doktor Falsafah Sains Politik ||<ref>{{cite web |url=http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2001&dt=1003&pub=Utusan_Malaysia&sec=Dalam_Negeri&pg=dn_02.htm |title=Sultan Brunei dianugerah Ijazah Kehormat Doktor Falsafah UIAM |author=<!--Not stated--> |date=2 Oktober 2001 |website=Utusan Online |publisher= |access-date=6 November 2018 |quote=}}</ref>
|-
| {{bendera|China}} || 20 Oktober 2001 || Universiti Pengajian Luar Beijing China || Ijazah Kehormat Doktor Hubungan Antarabangsa ||
|-
| {{bendera|Thailand}} || 28 Ogos 2002 || [[Universiti Chulalongkorn]] || Ijazah Doktor Kehormat Sains Politik ||
|-
| {{bendera|Rusia}} || 2005 || Moscow State University for International Relations ||Kedoktoran kehormat||<ref>{{cite news | url=http://www.klosi.org/news/klosi_news_vip/995.html | work=Klosi News | title=H. Bolkiah, Sultan of Brunei | date=21 Februari 2010 | accessdate=29 November 2010 | archive-date=2016-04-06 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160406124715/http://www.klosi.org/news/klosi_news_vip/995.html | url-status=dead }}</ref>
|-
| {{bendera|England}} ||  || [[Universiti Oxford]] ||Doktor Kehormat Undang-Undang||
|-
| {{bendera|Scotland}} ||  || Universiti Aberdeen || Doktor Kehormat Persuratan ||
|-
| {{bendera|Indonesia}} ||  || [[Universitas Gadjah Mada]] || Ijazah Kedoktoran Kehormat Kemanusiaan dan Budaya ||<ref>{{Cite web |url=http://www.rtb.gov.bn/NewsUpdate/2003/April03/100403/main1.htm |title=salinan arkib |access-date=2015-10-29 |archive-date=2007-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071121055639/http://www.rtb.gov.bn/NewsUpdate/2003/April03/100403/main1.htm |url-status=dead }}</ref>
|-
| {{bendera|Singapura}} || 27 Januari 2005 || [[Universiti Kebangsaan Singapura]] || Doktor Kehormat Undang-Undang ||<ref>http://newshub.nus.edu.sg/pressrel/0501/050127.htm</ref>
|-
| {{bendera|United Kingdom}} ||  || [[King's College London]] || Doktor Kehormat Undang-Undang ||<ref>{{cite news | url=http://www.bt.com.bn/news-national/2011/04/15/honorary-doctorate-sultan-prince-abdul-azim-launches-uk-hotel-owned-brunei | work=The Brunei Times | title=Honorary doctorate for Sultan | date=15 April 2011 | accessdate=18 April 2011 }}{{Pautan putus|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
| {{bendera|Indonesia}} || 21 April 2011 || [[Universiti Indonesia]] || Kedoktoran Kehormat Falsafah dan Kemanusiaan ||<ref>{{cite news | url=http://www.bt.com.bn/news-national/2011/04/17/indonesia-varsity-confer-honorary-doctorate-hm | work=The Brunei Times | title=Indonesia varsity to confer honorary doctorate on HM | date=17 April 2011 | accessdate=18 April 2011 | archive-date=2012-03-27 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120327085425/http://www.bt.com.bn/news-national/2011/04/17/indonesia-varsity-confer-honorary-doctorate-hm | url-status=dead }}</ref>
|-
| {{bendera|Malaysia}} || 5 November 2014 || [[Universiti Sains Malaysia]] || Doktor Kehormat Undang-Undang ||<ref>{{cite web |url=https://www.bharian.com.my/node/15792 |title=Sultan Brunei terima Ijazah Kehormat Doktor Undang-Undang |author=<!--Not stated--> |date=5 November 2014 |website=[[Berita Harian]] |publisher= |access-date=6 November 2018 |quote=}}</ref>
|-
| {{bendera|Malaysia}} || 23 Mac 2019 || [[Universiti Teknologi MARA]] || Ijazah Doktor Kehormat (Kepimpinan Islam) ||<ref>{{cite web |url=http://www.pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita%202018/NewDisplayForm.aspx?ID=19843 |title=Penganugerahan satu penghormatan kepada baginda, negara |author=<!--Not stated--> |date=23 Mac 2019 |website=[[Pelita Brunei]] |publisher= |access-date=24 Mac 2019 |quote=}}</ref>
|}

===Eponim diraja===
{{utama|Senarai benda dinamakan sempena Sultan Hassanal Bolkiah}}

=== Lambang ===
[[Fail:Royal Standard of Brunei.svg|thumb|center|Panji-panji diraja]]

==Keturunan==
{{ahnentafel top|width=100%}}
<center>{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Kebawah DYMM Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah'''
|2= 2. [[Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien|KDYMM Paduka Seri Baginda Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien]]
|3= 3. Duli ''Raja Isteri'' [[Pengiran Anak Damit]]
|4= 4. [[Sultan Muhammad Jamalul Alam II|DYMM Sri Paduka Bawah Duli Yang di-Pertuan Sultan Muhammad Jamalul Alam II Khairi Waddien]]
|5= 5. DYMM Paduka Sri Raja Istri [[Pangiran Anak Siti Fatimah]]
|6= 6. [[DYTM Seri Paduka Pengiran Bendahara Pengiran Anak Abdul Rahman]]
|7= 7. Pengiran Fatima
|8= 8. [[Sultan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin|DYMM Bawah Duli Sri Paduka Sultan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin]]
|9= 9. DYMM Paduka Seri Raja Isteri Pangiran Anak Siti Fatima
|10= 10. Pengiran Anak Saiful Rijal
|11= 11. Pian Jamaliah
|12= 12. YAM Sri Paduka Duli Pengiran Besar Pengiran Muda Besar Omar 'Ali Saifuddien
|13= 13. YAM Pengiran Babu Pengiran Anak Siti Khadija
|14= 14. Radin Haji Hassan
|15= 15. Hajah Zainab
|16= 16. [[Sultan Omar Ali Saifuddin II|DYMM Sri Paduka Maulana Sultan Omar Ali Saifuddin II Jamalul Alam ibni al-Marhum Sultan Muhammad Jamal ul-Alam]]
|17= 17. YM Zaida binti Pengarah Digadong Tuan Laman Awang Sulaiman
|18= 18. Pengiran Anak Saiful Rijal (= 10) 
|19= 19. Pian Jamaliah (= 11)
|20= 20. Pengiran Anak Muhammad Yusuf
|21= 21. Pengiran Anak Sarbanum
|22= 
|23= 
|24= 24. [[Sultan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin|DYMM Bawah Duli Sri Paduka Sultan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin]] (= 8)
|25= 25. YAM [[Pengiran Anak Chandra Kesuma]] binti YAM Pangiran Negara Indira
|26= 26. YAM Pengiran Muda Besar Muhammad Jamalul Alam ibni al-Marhum Pengiran Digadong Pengiran Anak Muhammad Tajuddin
|27= 27. YAM Paduka Sri Pengiran Babu Pengiran Anak Saleha binti [[Sultan Omar Ali Saifuddin II Jamalul Alam]]
|28= 28. Radin Haji Muhammad Daud
|29= 29. Hajah Saleha
|30= 30. Radin Haji Abdul Rahman
|31= 31. Dayang Siti Aminah Mekah
}}</center>
{{ahnentafel bottom}}

==Rujukan==
{{Reflist}}

== Pautan luar ==
{{Commons category|Hassanal Bolkiah|Sultan Haji Hassanal Bolkiah}}
*[http://www.gov.bn Laman web rasmi Kerajaan Brunei]
*Leppard, David. [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article694624.ece "Sultan caught in property feud"], ''Times Online'', 30 Julai 2006
*[http://www.royallyshafted.co.uk A Brunei Royal Scandal & Bad Business Dealings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090720044342/http://royallyshafted.co.uk/ |date=2009-07-20 }}
* Kennedy, Dominic. [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/us_and_americas/article1296187.ece "The prince, the lawyer and his wife lose out in court"], ''The Times'', 26 Januari 2007. article regarding Thomas Derbyshire and Faith Zaman losing appeal against freezing of assets in multi-million dollar fraud case
*[http://www.forbes.com/finance/lists/10/1997/LIR.jhtml?passListId=10&passYear=1997&passListType=Person&uniqueId=4712&datatype=Person Forbes World's Richest People 1997] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120118063418/http://www.forbes.com/finance/lists/10/1997/LIR.jhtml?passListId=10&passYear=1997&passListType=Person&uniqueId=4712&datatype=Person |date=2012-01-18 }}, Forbes.com
*[http://www.businessweek.com/2000/00_14/b3675221.htm Brunei's Battle Royal], ''[[Bloomberg Businessweek|Business Week]]''
*[http://www.sultanbrunei.com/index.asp Unofficial website about the sultan]; linked 17 Februari 2006
*Usborne, David. [http://www.nzherald.co.nz/section/story.cfm?c_id=2&ObjectID=10367760 "Brotherly love runs out"], 11 Februari 2006, about the sultan's legal fight with his brother; linked 17 February 2006
*[http://www.thirdworldtraveler.com/Zeroes/Sultan_Brunei.html Sultan of Brunei] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070316121130/http://www.thirdworldtraveler.com/Zeroes/Sultan_Brunei.html |date=2007-03-16 }}, ''New Internationalist'', Mei 2000
*[http://www.inspirationthroughexploration.com/TravelBrunei.html Brunei, a Shellfare State] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100523062646/http://www.inspirationthroughexploration.com/TravelBrunei.html |date=2010-05-23 }} – a report of a visit to Brunei

{{s-start}}
{{s-hou|[[Sultan Bolkiah|Kerabat Bolkiah]]|15 Julai|1946|||name= Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah ibni Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien}}
{{s-reg|}}
{{s-bef|before=[[Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien]]}}
{{s-ttl|title=[[Senarai Sultan Brunei|Sultan Brunei]]|years=1967–kini}}
{{s-inc|heir=[[Pengiran Muda Haji Al-Muhtadee Billah]]|heir-type=Heir apparent}}
|-
{{s-roy|bn}}
{{s-bef|before=jawatan kosong}}
{{s-ttl|title= [[Putera Mahkota Brunei|Pengiran Muda Mahkota Brunei]]|years=1961–1968}}
{{s-aft|after=[[Pengiran Muda Haji Al-Muhtadee Billah]]}}
|-
{{s-ach|rec|}}
{{s-bef|before=[[Bill Gates]]}}
{{s-ttl|title=Orang Terkaya di Dunia (Forbes)|years=1997}}
{{s-aft|after=[[Bill Gates]]}}
{{s-end}}

{{Sultan Brunei}}
{{Penguasa monarki berdaulat saat ini}}
{{Ketua-ketua Kerajaan Komanwel}}
{{Pemimpin ASEAN terkini}}
{{Menteri Luar ASEAN}}
{{Menteri Kewangan APEC}}
{{Kawalan kewibawaan}}

{{Kehidupan|1946|}}
[[Kategori:Sultan Hassanal Bolkiah]]
[[Kategori:Muslim Brunei]]
[[Kategori:Penerima Darjah Kerabat Negeri Sembilan]]
[[Kategori:Penerima Darjah Kerabat Johor Yang Amat Dihormati Pangkat Pertama]]
[[Kategori:Penerima Darjah Utama Seri Mahkota Negara]]