Прејди на содржината

Старогрчка книжевност

Од Википедија — слободната енциклопедија
Старогрчки ракопис од почетокот на Теогонија на Хесиод
Книжевност
Основни облици

Роман · Поема · Драма
Расказ · Новела

Родови

Епика · Лирика · Драма
Романса · Сатира
Трагедија · Комедија
Трагикомедија

Извори

Изведба (претстава) · Книга

Форми

Проза · Стих

Историја и списоци

Општ преглед на книжевноста
Индекс на поими
Историја · Современа историја
Книги · Писатели
Книжевни награди · Награди за поезија

Дискусија

Критика · Теорија · Списанија

Старогрчката книжевност се однесува на книжевноста напишана на старогрчки грчки јазик, од најстарите текстови до подемот на Византиското Царство. Најстарите сочувани дела на старогрчката литература се две епски песни Илијада и Одисеја. Овие два епа, заедно со Хомеровите химни и две поеми на Хесиод, Теогонија и Дела и дни, ја сочинуваат основата на старогрчката книжевна традиција.

Лирските поети Сафо, Алкеј и Пиндар биле мошне влијателни во текот на раниот развој на грчката поетска традиција. Есхил е најстариот грчки трагичар чии драми се сочувани до денес. Софокле е познат по неговите трагедии за Едип, особено Кралот Едип и Антигона. Еврипид е познат по своите драми со кои често ги турка границите на трагичниот жанр. Комедиографот Аристофан пишувал во жанрот на Старата комедија, додека подоцна драматургот Менандар бил зачетникот на Новата комедија.

Историчарите Херодот од Халикарнас и Тукидид, кои и двајцата живееле за време на 5 век п.н.е, ги запишале настаните кои се случиле непосредно пред и за време на нивниот живот. Филозофот Платон напишал дијалози, обично фокусирани околу неговиот учител Сократ, кои се занимаваат со различни филозофски теми, додека пак, неговиот ученик Аристотел напишал бројни трактати, кои подоцна станале многу влијателни.

Подоцнежни важни писатели се Аполониј од Родос, кој го напишал Аргонаутика, епска песна за патувањето на Аргонаутите, Архимед, кој  напишал математички трактати, и Плутарх, кој главно пишувал биографии и есеи. Писателот од вториот век Лукијан бил хеленизиран Сириец, кој главно пишувал сатири.

Старогрчката литература имала големо влијание врз подоцнежната грчката литература а воедно и на цела западната книжевност. Многу римски автори црпеле инспирација од нивните грчки претходници. Уште од ренесансата, европските автори, вклучително Данте Алигиери, Вилијам Шекспир, Џон Милтон, и Џејмс Џојс, своите теми и мотиви ги црпеле од старогрчката книжевност.

Линеарно Б писмо од Археолошкиот Музеј на Микена

Предкласична и класична антиката

[уреди | уреди извор]
Историја на
грчкиот јазик
(видете исто така: Грчко писмо)
Прагрчки (о. 2000 п.н.е.)
Микенски (о. 1600–1100 п.н.е.)
Старогрчки (о. 800–300 п.н.е.)
Дијалекти:
Еолски, Аркадокипарски, Атички,
Дорски, Јонски
Коински (од о. 300 п.н.е.)
Средновековен (о. 330–1453)
Современ грчки јазик (од 1453)
Дијалекти:
Кападокиски, Кипарски,
Демотски, Грико, Катаревуса,
Понтски, Цаконски, Јевански

Овој период од грчката книжевност се протега од Хомер до 4 век п.н.е и подемот на Александар Велики. Најстарите познати грчки ракописи се микенски, напишани на линеарно Б писмо, на глинени таблици. Овие документи главно се трговски записи (списоци, залихи, прием на роба итн.). Тука не е откриена вистинска литература.[1] Неколку теории постојат за да се објасни ова чудно отсуство. Една од нив е дека микенската книжевност, како и делата на Хомер и други епски песни, се пренесувале усно, бидејќи линеарното слоговно писмо не било прилагодено за запишување на грчките гласови (види: Фонемски принцип).

Грчката книжевност се одвивала во добро дефинирани книжевни жанрови, а секој од нив има формална структура, како по дијалект така и по метрика.[2] Првата поделба е на проза и поезија. Во рамките на поезијата имало три големи жанрови: еп, лирика и драма. Заедничката европска терминологија за литературните жанрови директно произлегува од старогрчката терминологија.[3] Лириката и драмата понатаму биле поделени на повеќе жанрови: лириката на четири (елегии, јамби, монодична лирика и хорска лирика); драмата во три (трагедија, комедија и пастирална драма).[4] Во прозната литература имало повеќе слобода. Главните области биле историографијата, филозофијата и политичката реторика.

Епска поезија

[уреди | уреди извор]

Хомер

[уреди | уреди извор]

На почетокот на грчката книжевност стојат две монументални делата на Хомер, Илијада и Одисеја.[5]:1-3 Хомер е обвиткан во мистерија. Иако денес делата му се припишуваат нему, сигурно е дека нивните корени датираат далеку пред неговото време (види: Прашањето околу Хомер).:15 Илијада е приказна во една епизода за десетдневниот период на крајот на десетгодишната Тројанска војна. Централен лик е Ахил,[6], кој отелотворува грчки јуначки идеал.[7]:3

Слика од францускиот неокласицистички уметник Тома Дежорж на која е насликана последната сцена од 22 книга на Одисеја каде Одисеј ги убива додворувачите на Пенелопа.

Одисеја е приказна за авантурите на Одисеј, еден од борците во Троја.:3 По десет години борба во војната, истрошил уште десет години пловејќи накај дома за да ѝ се врати на неговата сопруга и семејството. Пенелопа се смета за женски идеал. Хомер неа ја прикажал како идеална жена која се одликува со посветеност, скромност, невиност и почит за време на нејзиниот брак со Одисеј. За време на неговите десет години патување, тој ги загубил сите негови другари и бродови и дома на Итака се вратил преправен во питач. И двете дела се врз основа на древни легенди.:15 Приказните се раскажани на едноставен и директен јазик. Хомеровиот дијалект бил архаичен јонски дијалект со елементи на еолиски дијалект и атички дијалект.[8] Последново се должи на атинското издание од 6-от век п.н.е. Епскиот стих бил хексаметар[9]

Хесиод

[уреди | уреди извор]

Друг голем поет на предкласичниот период бил Хесиод.:23-24 За разлика од Хомер, Хесиод зборувал за себе во неговата поезија.[10] Сепак, ништо не е познато за него од некој надворешен извор. Тој е роден во Беотија во централна Грција, и се смета дека живеел и творел околу 700 година п.н.е.[11] Двете поеми на Хесиод се  Дела и дни и Теогонија. Дела и дни е верен опис на селскиот живот во сиромашна земја, живот кој нему му бил добро познат, и за кој утврдува принципи и правила за земјоделците. Теогонија е дело за создавањето на боговите. Тоа сликовито го опишува човештвото, почнувајќи уште од Златното доба.[12]

Делата на Хомер и Хесиод биле исклучително почитувани низ антиката[13] и од голем број антички автори се сметале за фундаментални текстови на древната грчка религија[14] Хомер раскажал приказна за херојско минато, а Хесиод раскажувал за практичната реалност на современиот секојдневен живот.:23-24

Слика од англискиот сликар Сер Лоренс Алма-Тадема (19 век) на која е насликана поетесата  Сафо како со восхит гледа додека поетот Алкеј свири на лира.

Лирска поезија

[уреди | уреди извор]

Лирската поезија го добила своето име од фактот дека првично се пеела од поединци или од хор во придружба на инструментот наречен лира. И покрај името, лирската поезија во оваа општа смисла била поделена во четири жанрови, од кои две не беа придружени со китара, туку со флејта. Овие два жанра биле елегиска поезија и јамбиска поезија. И двата се напишани на јонски дијалект. Елегиските песни биле напишани во елегичен дистих а јамбиските песни биле напишани во јамбиски триметар. Првиот од лирските поети веројатно бил Архилох од Парос, околу 700 година п.н.е, најзначаен јамбиски поет.[15] Од неговото дело останале само фрагменти како што е случај со повеќето од поетите. Неколку зачувани поеми укажуваат на тоа дека тој бил огорчен авантурист, кој водел многу бурен живот.[16]

Многу лирски песни биле напишани на еолски дијалект. Лирските песни често имале многу различна поетска метрика. Најпознати лирски поети биле т.н."Деветте лирски поети."[17] Од сите лирски поети, Сафо на Лезбос (в. 630-в. 570 п.н.е) била далеку најпочитувана. Во антиката, нејзините песни ја имале истата почит како песните на Хомер.[18] Само една од нејзините поеми, "Ода за Афродита," преживеала до денес во својата изворна форма.[19] По Сафо, нејзиниот современик Алкеј од Лезбос бил исто така значаен за монодиската лирска поезија. Поезијата на Алкман се сметала за убава, иако тој пишувал исклучиво на дорски дијалект, што нормално се сметал за непријатен за слушање.[20] Подоцна, поетот Пиндар од Теба бил познат по неговата хорски лирски поезија.[21]

Драма

[уреди | уреди извор]

Сите дела на грчката драма се од драматурзи од Атина и се напишани исклучиво на атички дијалект.[22] Хорските настапи биле заедничка традиција во сите грчки градови-држави.[23] Атињаните за основоположник на драмата го сметаат Теспис кој ја измислил драмата[22] со воведување на првиот актер, чија основна цел била да комуницира со предводникот на хорот.[24] Подоцна драмите го прошириле бројот на глумци на три, овозможувајќи поголема слобода во раскажување.[25]

Во ерата после Грчко-персиските војни, будењето на националниот дух на Атина бил изразен во стотици трагедии врз основа на херојски и легендарниот теми од минатото. Трагичните драми произлегле од едноставни хорски песни и дијалози прикажувани на фестивалите посветени на богот Дионис. Во класичниот период, изведбите вклучувале три трагедии и една пасторална драма, кои отсликуваат четири различни епизоди на ист мит. Богатите граѓани биле избрани да ги сносат трошоците за костимите и вежбањето на хорот како нивна јавна и верска должност. Присуството на фестивалот се сметала како чин на обожување. Настапите се изведувале во голем амфитеатар посветен на Дионис во Атина. Поетите се натпреварувале за награди коисе давале на најдобрите претстави.[26]

Медеја го убива својот син (сцена од Еврипидовата Медеја), црвенофигурална амфора, околу. 330 п.н.е., Лувр (К 300)

Сите целосно преживеани грчки трагедии им се припишуваат на Есхил, Софокле или Еврипид. Авторството на Окованиот Прометеј, кој  традиционално му се припишува на Есхил,[27] и Рес, кој е традиционално припишана на Еврипид, се спорни.[28] Постојат седум преживеани трагедии кои му се припишуваат на Есхил. Три од овие драми, Агамемнон, Покајници, и Еумениди, прават трилогија позната како Орестија.[29] Сепак, една од овие драми, Окованиот Прометеј, може да е дело на синот на Есхил, Еуфорион.[30]

Седум дела на Софокле преживеале, повеќето признати меѓу кои се трите тебански драми, кои зборуваат за приказната на Едип и неговите потомци.[31] Тебанската трилогија се состои од Кралот Едип, Едип во Колон, и Антигона. Иако драмите, често се нарекуваат "трилогија", тие всушност биле напишани со многу години разлика. Антигона, последната од трите драми, всушност била напишана прва, во 441 година п.н.е, на почетокот на кариерата на Софокле.[32] Кралот Едип, најпознатата од трите, била напишана околу 429 година п.н.е во екот на неговата кариера.[Навод 1] Едип во Колон, втората од трите драми хронолошки, всушност била последната драма изведена во 401 година п.н.е., по смртта на Софокле.[33]

Постојат деветнаесет преживеани драми кои му се припишуваат на Еврипид. Повеќето познати се Медеја, Хиполит, и Бакханки.[34] Рес понекогаш се мисли дека е напишана од страна на синот на Еврипид, или дека е посмртна репродукција на Еврипидова драма.[35] Еврипид ги турка границите на трагичниот жанр и голем број елементи во неговата драма биле потипични за комедијата отколку за трагедијата.[36] Неговата драма Алцест, на пример, често се категоризираат како "проблематична драма" или можеби дури и како дело на трагикомедија наместо вистинска трагедија, поради нејзините комични елементи и фактот дека има среќен крај.[37][38]

Илустрација за Аристофановата Лисистрата на Обри Бирдсли (1896)

Како трагедијата, така и комедијата потекнала од ритуалот во чест на Дионис, но во овој случај претстави биле полни со искрена бесрамност, злоупотреба и навреда. Во Атина, комедиите станале службен дел на фестивалот во 486 година п.н.е., и награди биле давани за најдобрите претстави. Како и кај трагичарите, неколку дела се останати на поголемите комедиографи. Единствените комплетни дела од класичната комедија се единаесет драми напишани од драматургот Аристофан.[39] Тие се богата ризница на комични претстави. Тој го исмевал секого и секоја институција. Во Птиците, ја исмева демократијата на Атина. Во Облаци, го напаѓа филозоф Сократ. Во Лисистрата, објавува војна.[40] Аристофан бил пофален за својот драмски вештина и мајсторство. Во книгата на Џон Лампиер Класична библиотека Аристофан е опишан како "најголемиот комедиограф во светската литература: до него Молиер изгледа досаден а Шекспир како кловн."[41] Од сите Аристофанови најмногу признание добила драмата Жаби, која на сатиричен начин ги овековечила и прикажува двата гиганта на атинската трагедија: Есхил и Еврипид. Кога била изведена за првпат на фестивалот во 405 п.н.е, само една година по смртта на Еврипид, Атињаните ѝ доделиле прва награда.[42] Таа била единствената грчки драма што некогаш добила бис изведба, два месеци подоцна, во градот Дионисија.[43] Дури и денес, Жаби допира до современата публика. Како музичка адаптација била изведена на Бродвеј во 2004 година.[44]

Третиот драмски жанр била сатиричната драма. Иако жанрот бил многу популарен, само еден комплетен примерок на сатирична драма опстојал: Киклопи од Еврипид.[45] Голем дел од вторта сатирична драма, Трагачи (Ichneutae) од Софокле, биле откриени во наоѓалиштето Оксиринхус во Египет меѓу Оксиринхуските свитоци.[46]

Историографија

[уреди | уреди извор]
Римска копија на грчка биста на Херодот од првата половина на 4 век п.н.е.

Двајцата најзначајни историчари, кои живееле во текот на класичната ера биле Херодот од Халикарнас и Тукидид. Херодот обично се нарекува "Таткото на историјата."[47] Неговата книга Истории е меѓу најстарите прозни дела откако постои книжевноста. Книгата на Тукидид Историја на Пелопонеската војна во голема мера влијаела подоцна на писателите и историчарите, вклучувајќи го и авторот на книгата на Делата на Апостолите и на историчарот од Византиската ера Прокопиј од Цезареа.[48]

Третиот историчар на Стара Грција, Ксенофонт од Атина, ја започнал својата Хеленика онаму каде што Тукидид го завршил неговото дело за 411 п.н.е. и пишувал историја до 362 п.н.е.[49] Најпознато дело на Ксенофонт е Анабаза, детален приказ на неговото учество во платената војска која се обидела да му помогне на Персијанецот Кир да го избрка неговиот брат од престолот. Ксенофонт, исто така, напишал три дела во слава на филозофот Сократ: Извинувањето на Сократ пред поротата, Симпозиумот, и Спомени. Иако и двајцата Ксенофонт и Платон го познавале Сократ, нивните кажувања се многу различни. Многу споредби се направени помеѓу пишувањата на воениот историчар и оние на поетот-филозоф.[50]

Филозофија

[уреди | уреди извор]

Многу важни и влијателни филозофи живееле за време на 5 и 4 век п.н.е. Меѓу најраните грчки филозофи биле тројцата од т.н."Милетска школа": Талес од Милет, Анаксимандер и Анаксименес.[51] Од пишувањата на овие филозофи преживеал само еден фрагмент од Анаксимандер зачуван од Симпликиј од Киликија.[Навод 2][52]

Многу малку е познато за животот на филозофот Питагора од Самос од него денес нема останато преживеани текстови,[53] но импресивен корпус на поетски дела се напишани од страна на неговиот ученик Емпедокле од Акрагас со што Емпедокле станал еден од најпознатите широко признати Претсократовци.[54] Голем број на фрагменти напишани од страна на филозофите Хераклит од Ефес[55] и Демокрит од Абдера[56] исто така преживеале.

Од сите класични филозофи, сепак, Сократ, Платон и Аристотел главно се сметаат за најважни и највлијателни. Сократ не напишал ниедна книга а современите научници дебатираат дали портретите што за него ги направил Платон се доследни. Некои научници сметаат дека многу од неговите идеи се изразени во Платоновите рани сократски дијалози.[57] Од друга страна, други научници тврдат дека Платоновиот портрет на Сократ е фиктивен и наменет на тоа Платон да си ги изрази сопствените мислења кои има многу малку со историската слика со истото име.[58] Дебатата за степенот до кој Платон го портретира Сократ и дали ги претставува вистинските сократови идеи е позната  Сократовиот проблем.[59][60]

Смртта на Сократ, од Жак-Луј Давид (1787)

Платон своите идеи ги искажувал преку дијалози, што е, писмена претстава на разговори помеѓу различни поединци. Некои од најпознатите од овие вклучуваат: Извинувањето на Сократ, наводниот запишан говор кој Сократ го дал на судењето;[61] Фаедо опис на последниот разговор помеѓу Сократ и неговите ученици пред неговото погубување[62] Симпозиум, дијалог за природата на љубовта;[63] и Република, дело кое нашироко се смета како најважно дело на Платон[64][65] долг дијалог кој ја опишува идеалната власт.[66]

Аристотел од Сагира нашироко се смета за еден од најважните и највлијателни филозофски мислители на сите времиња.[67] Првата реченица на неговата Метафизика гласи: "Сите луѓе по природа имаат желба да знаат." Тој, според тоа е наречен "Татко на оние кои знаат." Неговиот средновековен ученик Тома Аквински  едноставно на него се повикува како на "Филозофот". Аристотел му бил ученик на Платон во Академијата, и исто како неговиот учител, и тој пишувал дијалози, или разговори. Сепак, ниту еден од овие не постојат денес. Корпусот дела што ги имаме денес претставуваат негови предавања од неговата школа во Атина, Лицеј.[68] Макар и од овие книги, огромниот спектар на неговите интереси е очигледен: Тој истражувал прашања и надвор од тоа што денес го нарекуваме филозофија: обемни трактати од областа на логиката, физичките и биолошки науки, етиката, политиката, и уставната власт. Меѓу најзначајните дела на Аристотел се: Политика, Никомахова етика, Поетика, За Душата, и Реторика.[69]

Хеленистички период

[уреди | уреди извор]
Гравура за Александриската библиотека (19 век)

До 338 п.н.е сите грчки градови-држави , освен Спарта, биле обединета под Филип II Македонски.[70] Синот на Филип, Александар Велики, го продолжил освојувањето на неговиот татко во уште поголема мера. Атина го загубила статусот на предводник на грчката култура, и привремено била заменета со Александрија, Египет.[71]

Александрија во северниот дел на Египет, од 3 век п.н.е., станала центар на грчката култура. Наскоро привлекла и голема еврејска популација, а подоцна станала една од главните фокусни точки за развој на христијанската мисла. Музејот, во кој била вклучена библиотеката и училиштето, беше основана од страна на Птоломеј I. Институцијата била од почетокот голем меѓународното училиште и библиотека.[72] Библиотеката, со време содржела повеќе од половина милиони тома, претежно напишани на старогрчки. Била наменета да послужи како складиште за секое дело на класичната грчка литература што можело да се најде.[73]

Поезија

[уреди | уреди извор]
Слика на Џон Вилијам Вотерхаус која прикажува сцена од Аргонаутика од Аполониј од Родос

Поезија својот процут во Александрија го имала во 3 век п.н.е. Главни александриски поети биле Теокрит, Калимах и Аполониј од Родос. Теокрит, кој живеел од околу 310-250 п.н.е, измислил нов жанр на поезијата—буколики,[74] жанрот кој римскиот поет Вергилиј подоцна ќе се имитира во неговата Еклоги.[75]

Калимах, кој живеел во исто време како Теокрит, работел цел живот во Александрија и го составил прозиот трактат Пинакес кој ги каталогизира големите дела во библиотеката.[76] Освен збирката на химни, преживеале само фрагменти на неговата поезија. Најпознато дело е Aetia (Причини). Во четири книги на елегиски дистих се објаснува легендарното потекло на непознатите адети, фестивали, имиња. Неговата структура станала модел за делото на римскиот поет Овидиј. Од неговите елегии за посебни пригоди, најдобро позната е Заклучување на Берениса, подоцна адаптиран од страна на римскиот поет Катул. Калимах, исто така, напишал кратки песни за посебни пригоди и најмалку еден краток еп, Ибис, насочен против неговиот поранешен ученик Аполониј.[77]

Аполониј од Родос се родил околу 295 п.н.е.  Најдобро е запаметен по неговата епска песна Аргонаутика, за Јасон и неговите бродски другари, Аргонаути, во потрага по Златното руно.[78] Учител на Аполониј бил Калимах, со кого подоцна да скарал. Тој, исто така, работел како библиотекар во Александрија околу 13 години. Освен Аргонаутика, пишувал поезија за основањето на градовите, како и голем број на епиграми. Римскиот поет Вергилиј бил под силно влијание на Аргонаутика додека ја пишувал Енеида.

Помалку значајни поети од 3 век биле Арат од Соли и Херодас. Арат ја напишал Феномена, поетски верзија на трактатот за ѕвездите од Евдокс Книтски, кој живеел во 4 век.[79] Делото на Херодас било популарна забава. Тој пишувал мимики. Мимиката и пантомимата биле главна форма на забава за време на почетокот на Римското Царство.[80][81]

Релјеф: Менандар ја држи маската на Новата комедија (1 век п.н.е – ран 1 век) Уметнички музеј на Универзитетот Принстон

Драма

[уреди | уреди извор]

Во тек на хеленистичкиот период, Старата комедија на класичната ера била заменета со Новата комедија. Најзначаен писател бил атинскиот драматург  Менандар. Ниедна драма на Менандар не преживеала до денес во нејзината комплетна форма, освен, Човекот со лош табиет, која тукуречи е целосна. Од него останала и една друга драма Девојката од Самос која исто така во поголем дел преживеала.[82]

Историографијата

[уреди | уреди извор]

Историчарот Тимеј се родил во Сицилија но поголемиот дел од животот го поминал во Атина.[83] Неговата Историја, е значајна поради влијанието врз Полибиј. Во 38 книги ја покривала историјата на Сицилија и на Италија до 264 п.н.е, од каде Полибиј го започнува неговото дело. Тимеј исто така го напишал делото Олимпионике вредно хронолошко проучување на Олимписките игри.[84]

Наука и математика

[уреди | уреди извор]
Во 1906, Палимпсестот на Архимед се открил трудот на Архимед за кој претходно се мислело дека е изгубен

Ератостен од Александрија, кој умрел околу 194 п.н.е, пишувал за астрономија и биологија. Неговата заслуга е дека бил првиот кој ја измерил Земјината кружница. Многу од тоа што било напишано од математичарите Евклид и Архимед било сочувано. Евклид е познат по неговите Елементи, трактат по геометрија кој извршил големо влијание на математиката. Од Архимед останале повеќе дела. Меѓу нив Мерење на кругот, каде ја разработил вредноста на пи, Методот на механичките теореми, труд за механика, Псамит; и за Лебдење на телата. Ракопис од неговото дело сега се проучува.[85]

Прозна фикција

[уреди | уреди извор]

Многу малку опстанало од прозата од хеленистичката ера. Делото Милесиака (односно, Милетски приказни) од Аристид од Милет најверојатно било напишано во 2 век. Милетските приказни не преживеале до денес во комплетна форма но разни повикувања на него опстанале. Книгата воспоставила цел еден нов жанр наречен  "Милетски сказни," од кои Златното магаре на подоцнежниот римски писател Апулеј е најдобар пример.[86][87]

Старогрчките романи Хереја и Калироја[88] од Харитон Афродисиски и Метиох и Партенопа[89][90] најверојатно биле напишани кон крајот на 1 век пред нашата ера или во почетокот на 1 век од нашата ера, за време на вториот дел на хеленистичкиот период. Откривањето на неколку фрагменти од Феникиска Приказна на Лолианос го открива постоењето на жанрот на старогрчкиот љубовен роман.[91]

Фрагмент од вазна од Миконос,  еден од најраните преживеани цртежи од митот за Тројанскиот Коњ, 

Римски период

[уреди | уреди извор]

Додека преминот од град-држава до царство значително влијаел врз филозофијата , пренесувајќи го акцентот од политичката теорија на лична етика, грчката книжевност продолжила да се развива и под дијадосите и под римска власт. Римјаните со книжевни или реторички склоности се угледувале на грчките модели и грчката литература продолжила да се чита и да се пишува на старогрчки јазик. Забележлива одлика на овој период е ширењето на книжевната критика како жанр. Новиот завет, напишан од различни автори во различни квалитети на коински дијалект исто така датира од овој период,[92]:208-209 каде најважните дела се Евангелијата и Посланијата на Свети Павле.[93]:208-213

Поезија

[уреди | уреди извор]

Поетот Квинт од Смирна, кој веројатно живеел за време на крајот на 4 век ,[94][95] ја напишал Постхомерика, епска песна која ја раскажува приказната за падот на Троја, почнувајќи онаму каде што застанала Илијада.[96]

Поетот Нон од Панополис ја напишал Дионисијака, најдолгата епска поема која останала од антиката. Тој, исто така напишал поетска парафраза на Евангелието на Јован.[97][98] Нон веројатно живеел некаде при крајот на 4 век или на почетокот на 5 век од нашата ера.[99][100]

Биста на Плутарх, еден од најпознатите антички грчки историчари, од неговиот роден град Херонеја

Историографија

[уреди | уреди извор]

Историчарот Полибиј се родил околу 200 п.н.е. Тој бил донесен во Рим како заложник во 168. Во Рим тој станал пријател на генералот Скипио Емилијан. Веројатно го придружувал генералот во Шпанија и Северна Африка во војните против Картагина. Тој бил со Скипио при уништувањето на Картагина во 146.[101] Историјата по која е познат е составена од 40 книги, од кои пет биле зачувани, заедно со различни извадоци. Тие се сликовит опис на воздигнувањето на Рим како светска сила. Изгубената книга, Тактики, била за воени прашања.

Диодор Сицилиски бил грчки историчар, кој живеел во 1 век п.н.е., околу времето на Јулиј Цезар и Август. Тој напишал универзална историја, Историска библиотека, во 40 книги. Од овие, првите пет и 11-тата останале. Првите два дела ја покриваат историјата на раниот хеленистички период. Третиот дел ја зема приказната за почетокот на војните на Цезар во Галија, сега Франција.[102] Дионисиј од Халикарнас живеел подоцна во првиот век пред нашата ера. Неговата историја за Рим од почетокот, до Првата пунска војна (264 до 241 п.н.е.) е напишана од римски аспект. Тој напишал голем број на други трактати, вклучително и За имитацијата, Коментари на античките говорници, и За поставеноста на зборовите.[103]

Историчарите Апијан од Александрија и Аријан од Никомедија живееле во вториот век.[104][105] Апијан пишувал за Рим и неговите освојувања, додека Аријан е запаметен по неговиот труд за Александар Велики. Аријан служел во Римската војска. Неговата книга затоа се концентрира во голема мера на воените аспекти на животот на Александар. Аријан, исто така, напишал филозофска расправа, Диатрибал врз основа на учењата на неговиот ментор Епиктет.

Најпознатиот од доцните грчки историчари е Плутарх од Херонеја, кој умрел околу 119 година. Неговите Паралелни животи на големите грчки и римски водачи е прочитана од секоја генерација уште откако за првпат била објавена. Неговото друго преживеано дело е Моралија, колекција на есеи на етички, верски, политички, физички, и книжевни теми.[106][107]

Во текот на подоцнежните времиња,  опишувањето на историските анегдоти, станало доста популарно. Конкретни примери на овој популарен жанр ги вклучува делата Атички ноќи, на Аул Гел,[108] Гоштевање на софистите на Атенеј од Навкратис,[109] и делата на Клавдиј Елијан За животинската природа и Разни истории.[110]

Наука и математика

[уреди | уреди извор]
Ракопис(1485) од Паузаниј - Описот на Грција

Лекарот Гален живеел во текот на 2 век. Тој внимателно ја проучувал анатомија, и неговите дела имале моќно влијание врз медицината во следните 1,400 години. Страбон, кој умрел околу 23, бил географ и историчар. Неговите Историски скици во 47 тома скоро сите се изгубени. Неговите Географски скици останале како единствена постоечка древна книга за покривање на целиот спектар на луѓе и земјите кои им биле познати на Грците и Римјаните во времето на Август.[111] Паузаниј, кој живеел во 2 век., исто така, бил географ.[112] Неговиот Опис на Грција е патописен водич кој ја опишува географијата и митската историја на Грција за време на 2 век. Книгата како водич низ Стара Грција почнува во Атина , а завршува во Нафпактос.[113]

Научникот од римскиот период кој имал најголемо влијание на подоцнежните генерации бил несомнено астрономот Птоломеј. Тој живеел за време на 2 век ,[114] макар што малку се знае за неговиот живот. Неговото ремек-дело, најпрво наречено На Математичка збирка, денес е познато под насловот Алмагест, бидејќи било преведено од страна на арапските астрономи под тој наслов.[115] Птоломеј го смислил деталниот опис на Земјата како центар на универзумот,[116] поим кој доминирал во астрономската мисла повеќе од 1300 години.[117] Птоломејскиот поглед на универзумот го побиле Коперник, Галилео, Кеплер, и други современи астрономи заменувајќи го со хелиоцентризам.[118]

Филозофија

[уреди | уреди извор]
Портретот на Плотин, најголем филозоф од римскиот период

Епиктет, кој умрел во 135 бил поврзан со моралната филозофија на стоиците. Неговите учења биле собрани од страна на неговиот ученик Аријан во Дискурси и Енхиридион (Прирачник за студии).[119]

Диоген Лаертски, кој живеел во третиот век, го напишал делото Животите и мислењата на значајните филозофи, обемна збирка на биографиите на речиси сите грчки филозоф кои некогаш живееле. За жал, Диоген Лаертски често не успева да ги цитира своите извори и многу современи историчари сметаат дека неговото сведочење е неверодостојно.[120] Сепак, и покрај ова, тој останува единствениот извор за животот на многу рани грчки филозофи.[121] Неговата книга не е целосно без заслуга, и зачувала огромно богатство од информации кои инаку не би биле сочувани. Неговата биографија за Епикур на пример, е особено добра и содржи три писма кои му се пприпишуваат на самиот Епикур и од кои најмалку две генерално се смета дека се автентични.

Друг голем филозоф на овој период бил Плотиниј. Тој Платоновата философија ја претворил во школа која се нарекува Неоплатонизам.[122] Неговото дело Енеади имало широко влијание врз европската мисла најмалку до 17 век.[123][124]

По подемот на христијанството, многу од најважните мислители биле христијани. Јустин Философ (2 век), кој пишувал исклучиво на грчки, користел идеи од грчката филозофија, особено Платонизмот.[125] Оригенод Александрија, основачот на Христијанската теологија,[126] исто така користел идеи од грчката филозофија[127][128]

Прозна фикција

[уреди | уреди извор]
Марк Гаврил Шарл Глир  (19 век) прикажува сцена од Дафнис и Клое

Римскиот период бил време кога поголемиот дел од  прозната фикција на грчки била напишана.  Старогрчките романи Леукип и Клитофон од Ахил Татиј[129][130] и Дафнис и Клое од Лонго[131] веројатно биле напишани на почетокот на вториот век. Дафнис и Клое, најпознатиот од петте преживеани старогрчки љубовни романи, е носталгична приказна на двајца млади љубовници кои растат во идеализирана пасторална средина на грчкиот остров Лезбос.[132] Чудата зад Туле (на грчки: Τὰ ὑπὲρ Θoύλην ἄπιστα Apista huper Thoulen) на Антониј Диоген можеби исто така биле напишани за време на почетокот на вториот век, иако научниците не се сигурни за точниот датум. Чудата зад Туле не преживеале во нивна комплетна форма, но многу долг преглед напишан од Фотиј I Цариградски преживеал.[133] Ефесиска приказна од Ксенофонт од Ефес била веројатно напишана за време на крајот на вториот век.

Сатиричарот Лукијан од Самосата живеел за време на крајот на вториот век  а неговите дела биле неверојатно популарни за време на антиката. Над осумдесет различни дела му се припишуваат на Лукијан и истите преживеале до денес.[134] Речиси сите Лукијанови дела се напишани на атички дијалект на старогрчки, кој преовладува меѓу добро-образовани на тоа време. Неговата книга Сириска божица, сепак, била напишана на јонски дијалект, намерно имитирајќи го дијалектот и стилот на Херодот.[135][136] најпознатото дело на Лукијан е романот Вистинска Приказна, која некои автори ја опишуваат како најстарото преживеано дело на научна фантастика.[137][138]. Неговиот дијалог Љубовник на лаги содржи неколку од најстарите познати приказни со духови[139] , како и најстарата позната верзија на "Чиракот на маѓесникот."[140] Неговото писмо Преминот на Перегрин, безмилосна сатира против христијаните, ги содржи најстарите  неоспорени повикувања на Исус Христос од страна на грчки автор.[141]

Делото Етиопика од Хелиодор од Емеса веројатно било напишано во текот на третиот век[142] Тоа ја раскажува приказната за млада етиопска принцеза по име Хариклеа, која бега од семејството и поминува низ згоди и незгоди низ познатиот свет.[143] Од сите старогрчки романи, оној кој постигнал најголема популарност бил Александрида, приказна за подвизите на Александар Велики напишано во 3 век. Осумдесет верзии на тоа преживеале во дваесет и четири различни јазици, се потврдува дека, за време на средниот век, романот бил популарен речиси исто како Библијата.[144]:650-654

Наследство

[уреди | уреди извор]

Старогрчката литература имала огромно влијание врз западната литература како целина.[145] Античките римски автори усвоиле различни стилови и мотиви од старогрчката литература. Овие идеи подоцна повторно биле усвоени од страна на други западноевропски писатели и книжевни критичари.

Херо тагува по мртвиот Леандер - слика од 1640

Старогрчката литература особено влијаела подоцна на грчката литература. На пример, грчките романи извршиле влијание на Херо и Леандер, напишана од Музеј Граматик.[146] Старите римски писатели биле свесни за старогрчкото книжевно наследство и многу намерно го применувале стилот и формула на грчките класици во своите дела. Римскиот поет Вергилиј, на пример, епската песна Енеида ја напишал по моделот на Илијада и Одисеја.[147] Во текот на Средниот Век, старогрчката литература  во голема мера била заборавена во Западна Европа. Средновековниот писател Роџер Бекон пишува дека "не постојат четири мажи во латинското христијанство кои ги знаат грчките, хебрејските и арапските граматики."[148]

Страница од арапскиот превод на Абу Бишр Мата на Поетиката на Аристотел 

Дури во ренесансата грчките дела повторно биле откриени од страна на западните европски научници.[149] За време на ренесансата, за првпат на универзитетите почнало да се предава грчки  во Западна Европа што резултирало во западноевропските научници повторнода ја откријат литературата на Стара Грција.[150] Textus Receptus, првиот Нов завет, печатен на оригинален грчки, бил објавен во 1512 од страна на италијанскиот хуманист научник Еразмо Ротердамски.[151] Еразмо, исто така, објавил латински преводи на класичните грчки текстови, вклучувајќи латински превод на Хесиодовото дело Дела и дни.[152]

Влијанието на класичната грчка литература врз модерната литература е видливо. Бројни личности од класичната литература и митологија се појавуваат во Божествената Комедија на Данте Алигиери[153] Плутарховите Животи биле големо влијание на Вилијам Шекспир и служеле како главен извор на неговите трагедии Јулиј Цезар, Антониј и Клеопатра, и Coriolanus.:883-884 Исто така, Шекспировата трагедија Тимон од Атина била инспирирана од приказната напишана од Лукијан[154][155]

Епската поема на Џон Милтон Изгубениот рај има чести алузии на личности од класичната литература и митологија, користејќи ги како симболи за да се пренесе христијанската порака.[156] Вистинска Приказна на Лукијан била дел од инспирацијата за романот  Гуливеровите патувања на .[157]:545[158]

Драмата на Џорџ Бернард Шо Пигмалион е модерна, рационализирано прераскажување на античката грчка легенда за Пигмалион.:794 Романот на Џејмс Џојс, Улис, прогласен од страна на критичарите за еден од најголемите дела на модерната литература,[159][160] е прераскажување на Хомеровата Одисеја поставен во денешен Даблин.[161][162].[163]

Литература

[уреди | уреди извор]
    • Beye, Charles Rowan (1987). Ancient Greek Literature and Society. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 0-8014-1874-7.
    • Easterling, P.E.; Knox, B.M.W., уред. (1985). The Cambridge History of Classical Literature: Volume 1: Greek literature. Cambridge [Cambridgeshire]; New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-21042-9.
    • Flacelière, Robert (1964). A Literary History of Greece. (Translated by Douglas Garman). Chicago: Aldine Pub. Co.
    • Gutzwiller, Kathryn (2007). A Guide to Hellenistic Literature. Blackwell. ISBN 0-631-23322-9.
    • Hadas, Moses (1950). A History of Greek Literature. New York, NY: Columbia University Press.
    • Lesky, Albin (1966). A History of Greek Literature. Translated by James Willis and Cornelis de Heer. Indianapolis / Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. ISBN 0-87220-350-6.
    • Schmidt, Michael (2004). The First Poets: Lives of the Ancient Greek Poets. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-64394-0.
    • C. A. Trypanis (1981). Greek Poetry from Homer to Seferis. University of Chicago Press.
    • Whitmarsh, Tim (2004). Ancient Greek Literature. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2792-7.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Chadwick, John (1967). The Decipherment of Linear B (Second. изд.). Cambridge, England: Cambridge University Press. стр. 101. ISBN 978-1-107-69176-6. "The glimpse we have suddenly been given of the account books of a long-forgotten people..."
  2. ↑ Heath, Malcolm, уред. (1997). Aristotle's Poetics. Penguin Books. ISBN 0-14-044636-2.
  3. ↑ Grendler, Paul F (2004). The Universities of the Italian Renaissance. Johns Hopkins University Press. стр. 239. ISBN 0-8018-8055-6.
  4. ↑ Frow, John (2007). Genre (Reprint. изд.). Routledge. стр. 57–59. ISBN 978-0-415-28063-1.
  5. ↑ Jenkyns, Richard (2016). Classical Literature: An Epic Journey from Homer to Virgil and Beyond. NewYork City, New York: Basic Books, A Member of the Perseus Books Group. ISBN 978-0-465-09797-5.
  6. ↑ Lattimore, Richmond (2011). The Iliad of Homer. The University of Chicago Press, Ltd., London: The University of Chicago Press. Book 1, Line number 155 (p. 79). ISBN 978-0-226-47049-8.
  7. ↑ Guy Hedreen, "The Cult of Achilles in the Euxine" Hesperia 60.3 (July 1991), pp. 313–330.
  8. ↑ Stanford, William Bedell (1959) [1947]. Homer: Odyssey I-XII. Introduction, Grammatical Introduction. 1 (2. изд.). Macmillan Education Ltd. стр. ix–lxxxvi. ISBN 1-85399-502-9.
  9. ↑ Harris, William. „The Greek Dactylic Hexameter: A Practical Reading Approach“. Middlebury College. Посетено на 12 March 2017.
  10. ↑ J.P. Barron and P.E. Easterling, "Hesiod" in The Cambridge History of Classical Literature: Greek Literature, P. Easterling and B. Knox (eds), Cambridge University Press (1985), page 92
  11. ↑ West, M. L. Theogony. Oxford University Press (1966), page 40
  12. ↑ Jasper Griffin, "Greek Myth and Hesiod", J. Boardman, J. Griffin and O. Murray (eds), The Oxford History of the Classical World, Oxford University Press (1986), page 88
  13. ↑ M. Hadas (2013-08-13). A History of Greek Literature (p.16). published by Columbia University Press 13 Aug 2013, 327 pages, ISBN 0-231-51486-7. ISBN 978-0-231-51486-6. Посетено на 2015-09-08.
  14. ↑ Cartwright, Mark. „Greek Religion“. Ancient History Encyclopedia. Ancient History Encyclopedia. Посетено на 17 January 2017. "... These traditions were first recounted only orally as there was no sacred text in Greek religion and later, attempts were made to put in writing this oral tradition, notably by Hesiod in his Theogony and more indirectly in the works of Homer.
  15. ↑ J. P. Barron and P. E. Easterling, 'Elegy and Iambus', in The Cambridge History of Classical Literature: Greek Literature, P. Easterling and B. Knox (ed.s), Cambridge University Press (1985), page 117
  16. ↑ David A. Campbell, Greek Lyric Poetry, Bristol Classical Press (1982) page 136
  17. ↑ J. M. Edmonds - Lyra Graeca (p.3) Wildside Press LLC, 2007 ISBN 1-4344-9130-7 [Retrieved 2015-05-06]
  18. ↑ Hallett, Judith P. (1979). "Sappho and her Social Context: Sense and Sensuality". Signs. 4 (3).
  19. ↑ Rayor, Diane; Lardinois, André (2014). Sappho: A New Edition of the Complete Works. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-02359-8.
  20. ↑ Pausanias 3.15.2 Ἀλκμᾶνι ποιήσαντι ἄισματα οὐδὲν ἐς ἡδονὴν αὐτῶν ἐλυμήνατο τῶν Λακῶνων ἡ γλῶσσα ἥκιστα παρεχομένη τὸ εὔφωνον.
  21. ↑ M. Davies's "Monody, Choral Lyric, and the Tyranny of the Hand-Book" in Classical Quarterly, NS 38 (1988), pp. 52–64.
  22. ↑ 22,0 22,1 Garland, Robert (2008). Ancient Greece: Everyday Life in the Birthplace of Western Civilization. New York City, New York: Sterling. стр. 284. ISBN 978-1-4549-0908-8. |access-date= бара |url= (help)|access-date= requires |url= (help)
  23. ↑ Garland, Robert (2008). Ancient Greece: Everyday Life in the Birthplace of Western Civilization. New York City, New York: Sterling. стр. 284. ISBN 978-1-4549-0908-8. |access-date= бара |url= (help)
  24. ↑ Buckham, Philip Wentworth, Theatre of the Greeks, Cambridge : J. Smith, 1827.
  25. ↑ Garland, Robert (2008). Ancient Greece: Everyday Life in the Birthplace of Western Civilization. New York City, New York: Sterling. стр. 290. ISBN 978-1-4549-0908-8. |access-date= бара |url= (help)|access-date= requires |url= (help)
  26. ↑ Garland, Robert (2008). Ancient Greece: Everyday Life in the Birthplace of Western Civilization. New York City, New York: Sterling. стр. 284–296. ISBN 978-1-4549-0908-8. |access-date= бара |url= (help)|access-date= requires |url= (help)
  27. ↑ Griffith, Mark. The Authenticity of the Prometheus Bound. Cambridge, 1977.
  28. ↑ Walton, J. Michael, Euripides Our Contemporary, University of California Press, 2009, ISBN 0-520-26179-8.
  29. ↑ Burke, Kenneth (1952). "Form and Persecution in the Oresteia". The Sewanee Review. 60 (3: July – September): 377–396. JSTOR 27538150.
  30. ↑ West, M.L. Studies in Aeschylus. Stuttgart, 1990.
  31. ↑ Suda (ed. Finkel et al.): s.v. Σοφοκλῆς.
  32. ↑ Fagles, Robert (1986). The Three Theban Plays. New York: Penguin. стр. 35.
  33. ↑ Pomeroy, Sarah; Burstein, Stanley; Donlan, Walter; Roberts, Jennifer (1999). Ancient Greece: A Political, Social, and Cultural History. New York: Oxford University Press. стр. 322. ISBN 0-19-509742-4.
  34. ↑ B. Knox,'Euripides' in The Cambridge History of Classical Literature I: Greek Literature, P. Easterling and B. Knox (ed.s), Cambridge University Press (1985), page 316
  35. ↑ Walton (1997, viii, xix)
  36. ↑ B. Knox. "Euripides" in The Cambridge History of Classical Literature I: Greek Literature, P. Easterling and B. Knox (ed.s), Cambridge University Press (1985), page 339
  37. ↑ Banham, Martin, ed. 1998. The Cambridge Guide to Theatre. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-43437-8.
  38. ↑ Brockett, Oscar G. and Franklin J. Hildy. 2003. History of the Theatre. Ninth edition, International edition. Boston: Allyn and Bacon. ISBN 0-205-41050-2.
  39. ↑ Aristophanes: Clouds K.J. Dover (ed), Oxford University Press 1970, Intro. page X.
  40. ↑ David Barrett's edition Aristophanes: the Frogs and Other Plays (Penguin Classics, 1964), p. 13
  41. ↑ Roche, Paul (2005). Aristophanes: The Complete Plays: A New Translation by Paul Roche. New York: New American Library. стр. x–xi. ISBN 978-0-451-21409-6.
  42. ↑ Roche, Paul (2005). Aristophanes: The Complete Plays: A New Translation by Paul Roche. New York: New American Library. стр. 537–540. ISBN 978-0-451-21409-6.
  43. ↑ Garland, Robert (2008). Ancient Greece: Everyday Life in the Birthplace of Western Civilization. New York City, New York: Sterling. стр. 288. ISBN 978-1-4549-0908-8. |access-date= бара |url= (help)
  44. ↑ Hall, Edith; Wrigley, Amanda. Aristophanes in Performance, 421 BC-AD 2007: Peace, Birds and Frogs. Посетено на 5 April 2011.
  45. ↑ Euripides. McHugh, Heather, trans. Cyclops; Greek Tragedy in New Translations. Oxford Univ. Press (2001) ISBN 978-0-19-803265-6
  46. ↑ Hunt, A.S. (1912) The Oxyrhynchus Papyri: Part IX. London.
  47. ↑ T. James Luce, The Greek Historians, 2002, p. 26.
  48. ↑ Procopius, John Moorhead, Encyclopedia of Historians and Historical Writing: M–Z, Vol. II, Kelly Boyd, (Fitzroy Dearborn Publishers, 1999), 962
  49. ↑ Xenophon, Hellenica 7.5.27; Xenophon. Xenophontis opera omnia, vol. 1. Oxford, Clarendon Press. 1900, repr. 1968
  50. ↑ Danzig, Gabriel. 2003. "Apologizing for Socrates: Plato and Xenophon on Socrates' Behavior in Court." Transactions of the American Philological Association. Vol. 133, No. 2, pp. 281–321.
  51. ↑ G. S. Kirk and J. E. Raven and M. Schofield, The Presocratic Philosophers (Cambridge University Press, 1983, 108–109.
  52. ↑ Curd, Patricia, A Presocratics Reader: Selected Fragments and Testimonia (Hackett Publishing, 1996), p. 12.
  53. ↑  One or more of the preceding sentences вклучува текст од објавено дело кое сега е во јавна сопственост:Smith, William, уред. (1870). „Pythagoras“. Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. стр. 616–625.CS1-одржување: ref=harv (link)
  54. ↑ Simon Trépanier, (2004), Empedocles: An Interpretation, Routledge.
  55. ↑ Kahn, Charles H. (1979). The Art and Thought of Heraclitus. An Edition of the Fragments with Translation and Commentary. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-21883-7.
  56. ↑ Berryman, Sylvia. „Democritus“. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Посетено на 25 March 2017.
  57. ↑ Kofman, Sarah (1998). Socrates: Fictions of a Philosopher. стр. 34. ISBN 0-8014-3551-X.
  58. ↑ Cohen, M., Philosophical Tales: Being an Alternative History Revealing the Characters, the Plots, and the Hidden Scenes that Make Up the True Story of Philosophy, John Wiley & Sons, 2008, p. 5, ISBN 1-4051-4037-2.
  59. ↑ Rubel, A.; Vickers, M. (11 September 2014). Fear and Loathing in Ancient Athens: Religion and Politics During the Peloponnesian War. Routledge. стр. 147. ISBN 1-317-54480-3.
  60. ↑ Dorion, Louis-André. The Rise and Fall of the Socratic Problem (pp. 1–23) (The Cambridge Companion to Socrates). Cambridge University Press. doi:10.1017/CCOL9780521833424.001. ISBN 978-0-521-83342-4. Посетено на 2015-05-07.
  61. ↑ Henri Estienne (ed.), Platonis opera quae extant omnia, Vol. 1, 1578, p. 17.
  62. ↑ Lorenz, Hendrik (22 April 2009). „Ancient Theories of Soul“. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Посетено на 2013-12-10.
  63. ↑ Plato, The Symposium. Translation and introduction by Walter Hamilton. Penguin Classics. 1951. ISBN 978-0-14-044024-9
  64. ↑ National Public Radio (August 8, 2007). Plato's 'Republic' Still Influential, Author Says. Talk of the Nation.
  65. ↑ Plato: The Republic. Plato: His Philosophy and his life, allphilosophers.com
  66. ↑ Baird, Forrest E.; Walter Kaufmann (2008). From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-158591-6.
  67. ↑ Magee, Bryan (2010). The Story of Philosophy. Dorling Kindersley. стр. 34.
  68. ↑ Morison, William (2006). „The Lyceum“. Internet Encyclopedia of Philosophy. Посетено на 30 October 2009.
  69. ↑ „Great Philosophers: Aristotle (384-322 BCE)“. Great Philosophers. Oregon State University. Архивирано од изворникот на 2018-09-26. Посетено на 23 June 2017.
  70. ↑ Bury, J. B. (1937). A History of Greece to the Death of Alexander the Great. New York: Modern Library. стр. 668–723. |access-date= бара |url= (help)
  71. ↑ Bury, J. B. (1937). A History of Greece to the Death of Alexander the Great. New York: Modern Library. стр. 724–821. |access-date= бара |url= (help)
  72. ↑ Entry Μουσείον at Liddell & Scott
  73. ↑ Phillips, Heather A. (August 2010). „The Great Library of Alexandria?“. Library Philosophy and Practice. ISSN 1522-0222. Архивирано од изворникот на 2012-04-18. Посетено на 2017-11-04.
  74. ↑ Introduction (p.14) to Virgil: The Eclogues trans. Guy Lee (Penguin Classics)
  75. ↑ Article on "Bucolic poetry" in The Oxford Companion to Classical Literature (1989)
  76. ↑ Blum 1991, p. 236, cited in Phillips, Heather A. (August 2010). „The Great Library of Alexandria?“. Library Philosophy and Practice. ISSN 1522-0222. Архивирано од изворникот на 2012-04-18. Посетено на 2017-11-04.
  77. ↑ Nisetich, Frank (2001). The Poems of Callimachus. Oxford, England: Oxford University Press. стр. xviii–xx. ISBN 0-19814760-0. Посетено на 27 July 2017.
  78. ↑ Stephens, Susan (2011), T. Papaghelis and A. Rengakos (уред.), Brill's Companion to Apollonius Rhodius; Second, Revised Edition, Ptolemaic Epic, Brill
  79. ↑ A. W. Mair and G. R. Mair, trans., Callimachus and Lycophron; Aratus, Loeb Classical Library (New York: G. P. Putnam's Sons, 1921), p. 363
  80. ↑ Lust, Annette. "The Origins and Development of the Art of Mime". From the Greek Mimes to Marcel Marceau and Beyond: Mimes, Actors, Pierrots and Clowns: A Chronicle of the Many Visages of Mime in the Theatre. 9 March 2000. Retrieved 14 February 2010.
  81. ↑ Broadbent, R. J. (1901) A History of Pantomime, Chapter VI. London. Retrieved 14 February 2010.
  82. ↑ Konstan, David (2010). Menander of Athens. Oxford: Oxford University Press. pp. 3–6. ISBN 0-19-980519-9.
  83. ↑ Baron, Christopher A. (2013). Timaeus of Tauromenium and Hellenistic Historiography. Cambridge University Press.
  84. ↑ Brown, Truesdell S. (1958). Timaeus of Tauromenium. Berkeley: University of California Press.
  85. ↑ Bergmann, Uwe. „X-Ray Fluorescence Imaging of the Archimedes Palimpsest: A Technical Summary“ (PDF). Посетено на 2013-09-29.
  86. ↑ Walsh, P.G. (1968). „Lucius Madaurensis“. Phoenix. 22 (2): 1–15. doi:10.2307/1086837. Посетено на 27 May 2017.
  87. ↑ Apuleius Madaurensis, Lucius; trans. Lindsay, Jack (1960). The Golden Ass. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. стр. 31. ISBN 0-253-20036-9. |access-date= бара |url= (help)|access-date= requires |url= (help)
  88. ↑ Edmund P. Cueva (Fall 1996). "Plutarch's Ariadne in Chariton's Chaereas and Callirhoe". American Journal of Philology. 117 (3): 473–484. doi:10.1353/ajp.1996.0045.
  89. ↑ Cf. Thomas Hägg, 'The Oriental Reception of Greek Novels: A Survey with Some Preliminary Considerations', Symbolae Osloenses, 61 (1986), 99–131 (p. 106), doi:10.1080/00397678608590800.
  90. ↑ Thomas Hägg and Bo Utas, The Virgin and Her Lover: Fragments of an Ancient Greek Novel and a Persian Epic Poem. Brill Studies in Middle Eastern Literatures, 30 (Leiden: Brill, 2003), p. 1.
  91. ↑ Reardon, Bryan P. (1989). Collected Ancient Greek Novels. Berkeley: University of California Press. стр. 809–810. ISBN 0-520-04306-5. Посетено на 31 May 2017.
  92. ↑ Metzger, Bruce M. (1987). The Canon of the New Testament: Its Origin, Development, and Significance (PDF). стр. 295–296. ISBN 0-19-826180-2. Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-06-01. Посетено на 2017-11-04.
  93. ↑ Trobisch, David (1994). Paul's Letter Collection: Tracing the Origins. стр. 1–27. ISBN 0-8006-2597-8.
  94. ↑ Thomas Christian Tychsen, Quinti Smyrnaei Posthomericorum libri XIV. Nunc primum ad librorum manoscriptorum fidem et virorum doctorum coniecturas recensuit, restituit et supplevit Thom. Christ. Tychsen acceserunt observationes Chr. Gottl. Heynii (Strassburg: Typhographia Societatis Bipontinae) 1807.
  95. ↑ Armin H. Köchly, Quinti Smyrnaei Posthomericorum libri XIV. Recensuit, prolegomenis et adnotatione critica instruxit Arminius Koechly (Leipzig: Weidmannos) 1850.
  96. ↑ A.S. Way, Introduction 1913.
  97. ↑ Vian, Francis. '"Mârtus" chez Nonnos de Panopolis. Étude de sémantique et de chronologie.' REG 110, 1997, 143-60. Reprinted in: L'Épopée posthomérique. Recueil d'études. Ed. Domenico Accorinti. Alessandria: Edizioni dell'Orso, 2005 (Hellenica 17), 565-84
  98. ↑ [[#CITEREF|]].
  99. ↑ Agathias Scholasticus, Hist. 4.23. (530 x 580)
  100. ↑ Fornaro, S. s.v. Nonnus in Brill's New Pauly vol. 9 (ed. Canick & Schneider) (Leiden, 2006) col.812–815
  101. ↑ „Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 39, chapter 35“. Посетено на 2016-11-02.
  102. ↑ Sacks, Kenneth S. (1990). Diodorus Siculus and the First Century. Princeton University Press. ISBN 0-691-03600-4.
  103. ↑ T. Hidber. Encyclopedia of Ancient Greece (p.229). Routledge 31 Oct 2013, 832 pages, ISBN 1-136-78799-2, (editor N. Wilson). Retrieved 2015-09-07.
  104. ↑ White, Horace (1912). Appian's Roman History. Introduction. Cambridge, Mass: The Loeb Classical Library. стр. vii–xii. ISBN 0-674-99002-1.
  105. ↑ FW Walbank (November 1984). F. W. Walbank (уред.). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press, 6 Sep 1984. ISBN 0-521-23445-X. Посетено на 2015-04-01.
  106. ↑ "Plutarch". Oxford Dictionary of Philosophy.
  107. ↑ Stadter, Philip A. (2015). Plutarch and His Roman Readers. Oxford University Press. p. 69. ISBN 978-0-19-871833-8. Retrieved 2015-02-04. Although Plutarch wrote in Greek and with a Greek point of view, [...] he was thinking of a Roman as well as a Greek audience.
  108. ↑ Ramsay, William (1867), "A. Gellius", in Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 2, Boston, p. 235
  109. ↑ Ἀθήναιος [Athenaeus]. Δειπνοσοφισταί [Deipnosophistaí, Sophists at Dinner], c. 3rd century (Ancient Greek) Trans. Charles Burton Gulick as Athenaeus, Vol. I, p. viii. Harvard University Press (Cambridge), 1927. Accessed 13 Aug 2014.
  110. ↑ Aelian, Historical Miscellany. Translated by Nigel G. Wilson. 1997. Loeb Classical Library. ISBN 978-0-674-99535-2
  111. ↑ Dueck, Daniela (2000). Strabo of Amasia: A Greek Man of Letters in Augustan Rome. London, New York: Routledge: Taylor & Francis Group. стр. 145. ISBN 0-415-21672-9.
  112. ↑ Historical and Ethnological Society of Greece, Aristéa Papanicolaou Christensen, The Panathenaic Stadium – Its History Over the Centuries (2003), p. 162
  113. ↑ Pausanias. Description of Greece: Complete. First Rate Publishers. ISBN 978-1-5028-8547-0. |access-date= бара |url= (help)
  114. ↑ „Ptolemy | Accomplishments, Biography, & Facts“. Посетено на 2016-03-06.
  115. ↑ A. I. Sabra, "Configuring the Universe: Aporetic, Problem Solving, and Kinematic Modeling as Themes of Arabic Astronomy," Perspectives on Science 6.3 (1998): 288–330, at pp. 317–18
  116. ↑ NT Hamilton, N. M. Swerdlow, G. J. Toomer. "The Canobic Inscription: Ptolemy's Earliest Work". In Berggren and Goldstein, eds., From Ancient Omens to Statistical Mechanics. Copenhagen: University Library, 1987.
  117. ↑ Fraser, Craig G. (2006). The Cosmos: A Historical Perspective. p. 14.
  118. ↑ Lattis, James L. (1995). Between Copernicus and Galileo: Christoph Clavius and the Collapse of Ptolemaic Cosmology, University of Chicago Press, pgs 186–190
  119. ↑ Epictetus, Discourses Архивирано на 10 април 2011 г., prologue.
  120. ↑ Laërtius, Diogenes (1972). Lives of Eminent Philosophers. Introduction. 1 (reprint. изд.). Loeb Classical Library. стр. xvi.
  121. ↑ "Diogenes Laërtius", The Columbia Electronic Encyclopedia, 2013
  122. ↑ Philip Merlan, From Platonism to Neoplatonism (The Hague: Martinus Nijhoff, 1954, 1968), p. 3.
  123. ↑ Detlef Thiel: Die Philosophie des Xenokrates im Kontext der Alten Akademie, München 2006, pp. 197ff. and note 64; Jens Halfwassen: Der Aufstieg zum Einen.
  124. ↑ „Who was Plotinus?“.
  125. ↑ New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge 3rd ed. 1914. Pg 284
  126. ↑ Moore, Edward. „Origen of Alexandria (entry in the Internet Encyclopedia of Philosophy)“. IEP. ISSN 2161-0002. Посетено на 2014-04-27.
  127. ↑ Schaff, Philip (1910). The new Schaff-Herzog encyclopedia of religious knowledge: embracing biblical, historical, doctrinal, and practical theology and biblical, theological, and ecclesiastical biography from the earliest times to the present day. Funk and Wagnalls Company. стр. 272. Посетено на 2014-07-30.
  128. ↑ Herzog, Johann Jakob; Philip Schaff; Albert Hauck (December 1908). „Celsus“. Во Samual Macauley Jackson (уред.). The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge. II. New York and London: Funk and Wagnalls Company. стр. 466.
  129. ↑ The "early dating of P.Oxy 3836 holds, Achilles Tatius' novel must have been written 'nearer 120 than 150'" Albert Henrichs, Culture In Pieces: Essays on Ancient Texts in Honour of Peter Parsons, eds. Dirk Obbink, Richard Rutherford, Oxford University Press, 2011, p. 309, n. 29 ISBN 0-19-929201-9, 9780199292011
  130. ↑ "the use (albeit mid and erratic) of the Attic dialect suggest a date a little earlier [than mid-2nd century] in the same century." The Greek Novel: Oxford Bibliographies Online Research Guide Oxford University Press, 2010, p. 7 ISBN 0-19-980303-X, 9780199803033
  131. ↑ Longus; Xenophon of Ephesus (2009), Henderson, Jeffery, ed., Anthia and Habrocomes (translation), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, pp. 69 & 127, ISBN 978-0-674-99633-5
  132. ↑ Richard Hunter (1996). Gareth L. Schmeling (уред.). The Novel in the Ancient World. Longus, Daphnis and Chloe. Brill. стр. 361–86. ISBN 90-04-09630-2.
  133. ↑ J.R. Morgan. Lucian's True Histories and the Wonders Beyond Thule of Antonius Diogenes. The Classical Quarterly (New Series), 35, pp 475–490 doi:10.1017/S0009838800040313.
  134. ↑ Moeser, Marion (Dec 15, 2002). The Anecdote in Mark, the Classical World and the Rabbis: A Study of Brief Stories in the Demonax, The Mishnah, and Mark 8:27–10:45. A&C Black. p. 88. ISBN 978-0-8264-6059-2. Retrieved 16 September 2016.
  135. ↑ Lightfoot, De Dea Syria (2003)
  136. ↑ Lucinda Dirven, "The Author of De Dea Syria and his Cultural Heritage", Numen 44.2 (May 1997), pp. 153–179.
  137. ↑ Greg Grewell: "Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future", Rocky Mountain Review of Language and Literature, Vol. 55, No. 2 (2001), pp. 25–47 (30f.)
  138. ↑ Fredericks, S.C.: "Lucian's True History as SF", Science Fiction Studies, Vol. 3, No. 1 (March 1976), pp. 49–60
  139. ↑ "The Doubter" by Lucian in Roger Lancelyn Green (1970) Thirteen Uncanny Tales. London, Dent: 14–21; and Finucane, pg 26.
  140. ↑ George Luck "Witches and Sorcerers in Classical Literature", p. 141, Witchcraft and Magic in Europe: Ancient Greece And Rome edited by Bengt Ankarloo and Stuart Clark ISBN 0-8122-1705-5
  141. ↑ Robert E. Van Voorst, Jesus outside the New Testament, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2000.
  142. ↑ Holzberg, Niklas. The Ancient Novel. 1995. p. 78
  143. ↑ Bowersock, Glanwill W. The Aethiopica of Heliodorus and the Historia Augusta. In: Historiae Augustae Colloquia n.s. 2, Colloquium Genevense 1991. p. 43.
  144. ↑ Reardon, Bryan P. (1989). Collected Ancient Greek Novels. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-04306-5. Посетено на 22 June 2017.
  145. ↑ „Western literature“. Encyclopaedia Britannica. Посетено на 19 June 2017.
  146. ↑ English translations of Musaeus Grammaticus' Hero and Leander: The Divine Poem of Musaeus: First of All Books Translated According to the Original (George Chapman, 1616); Hero & Leander (E.E. Sikes, 1920)
  147. ↑ Jenkyns, Richard (2007). Classical Epic: Homer and Virgil. London: Duckworth. стр. 53. ISBN 1-85399-133-3.
  148. ↑ Sandys, Sir John Edwin (1921). A History of Classical Scholarship; Volume One: From the Sixth Century B.C. to the End of the Middle Ages (3. изд.). Cambridge, England: Cambridge University Press. стр. 591. ISBN 978-1-108-02706-9. Посетено на 24 March 2017.
  149. ↑ Western Civilization: Ideas, Politics, and Society, Marvin Perry, Myrna Chase, Margaret C. Jacob, James R. Jacob, 2008, 903 pages, p.261/262.
  150. ↑ Reynolds and Wilson, pp. 119, 131.
  151. ↑ W. W. Combs, Erasmus and the textus receptus, DBSJ 1 (Spring 1996), 45.
  152. ↑ Meagher, Robert E. (2002). The Meaning of Helen: In Search of an Ancient Icon. Wauconda, Illinois: Bolchazy-Carducci Publishers. стр. 56. ISBN 0-86516-510-6. Посетено на 19 June 2017.
  153. ↑ Osborn, Kevin; Burgess, Dana (1998-07-01). The Complete Idiot's Guide to Classical Mythology. Penguin. стр. 270–. ISBN 9780028623856. Посетено на 19 December 2012.
  154. ↑ Armstrong, A. Macc. "Timon of Athens - A Legendary Figure?", Greece & Rome, 2nd Ser., Vol. 34, No. 1 (April 1987), pp. 7–11
  155. ↑ Reardon, Bryan P. (1989). Collected Ancient Greek Novels. Berkeley: University of California Press. стр. 737. ISBN 0-520-04306-5. Посетено на 17 June 2017.
  156. ↑ Osgood, Charles Grosvenor (1900). The Classical Mythology of Milton's English Poems. New York City, New York: Henry Holt. стр. ix-xi. Посетено на 5 June 2017.
  157. ↑ Grafton, Anthony; Most, Glenn W.; Settis, Salvatore (2010). The Classical Tradition. Cambridge, Massachusetts and London, England: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03572-0. |access-date= бара |url= (help)
  158. ↑ Richard, Carl J., The Golden Age of the Classics in America, Harvard University Press, 2009, page 33.
  159. ↑ Harte, Tim (Summer 2003). „Sarah Danius, The Senses of Modernism: Technology, Perception, and Aesthetics“. Bryn Mawr Review of Comparative Literature. 4 (1). Архивирано од изворникот на 2003-11-05. Посетено на 2001-07-10. (review of Danius book).
  160. ↑ Kiberd, Declan (16 June 2009). „Ulysses, Modernism's Most Sociable Masterpiece“. The Guardian. London. Посетено на 28 June 2011.
  161. ↑ Jaurretche, Colleen (2005). Beckett, Joyce and the Art of the Negative. European Joyce studies. 16. Rodopi. стр. 29. ISBN 978-90-420-1617-0. Посетено на February 1, 2011.
  162. ↑ Ellmann, Richard. James Joyce. Oxford University Press, revised edition (1983).
  163. ↑ „Who was Mary Renault?“. The Mary Renault Society. Посетено на 31 May 2017.

Белешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Иако Софокле ја освоил втората награда со групата претстави која ја вклучува Кралот Едип, датата на пиесата е несигурна. Појавата на тебанската чума на почетокот на пиесата на многу научници им сугерира дека се однесува на чумата која ја опустошила Атина во 430 п.н.е, Види, Knox, Bernard (1956). „The Date of the Oedipus Tyrannus of Sophocles“. American Journal of Philology. 77 (2): 133–147. JSTOR 292475.
  2. ↑ Симпликиј, Коментари за изгледот на Аристотел (24, 13):
    "Ἀναξίμανδρος [...] λέγει δ' αὐτὴν μήτε ὕδωρ μήτε ἄλλο τι τῶν καλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ' ἑτέραν τινὰ φύσιν ἄπειρον, ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους· ἐξ ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, καὶ τὴν φθορὰν εἰς ταῦτα γίνεσθαι κατὰ τὸ χρεών· διδόναι γὰρ αὐτὰ δίκην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδικίας κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν, ποιητικωτέροις οὕτως ὀνόμασιν αὐτὰ λέγων. δῆλον δὲ ὅτι τὴν εἰς ἄλληλα μεταβολὴν τῶν τεττάρων στοιχείων οὗτος θεασάμενος οὐκ ἠξίωσεν ἕν τι τούτων ὑποκείμενον ποιῆσαι, ἀλλά τι ἄλλο παρὰ ταῦτα· οὗτος δὲ οὐκ ἀλλοιουμένου τοῦ στοιχείου τὴν γένεσιν ποιεῖ, ἀλλ' ἀποκρινομένων τῶν ἐναντίων διὰ τῆς αἰδίου κινήσεως."На старогрчки цитатите се помешани со околниот текст. Поради тоа често е тешко да се знае каде текстот почнува а каде завршува. Сепак, генерално е прифатено дека овој цитат не е лична интерпретација на Симпликиј туку е пишување на Анаксимандер, со „на некој начин поетски термини“ како што е споменато од Симпликиј.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Старогрчка_книжевност&oldid=5229786“