Plantae

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Plantae
Classifigazion sientífiga
Domini: Eukaryota Regn: Plantae
diviziù
Plantae (régn de autótrofi multicelulàr) Algas multicelulares Plantas terrestres Plantae (clado de encorporasiù primària dei cloroplàst) ciamat apò Primoplantae o Archaeplastida Glaucophyta (Glaucophyta) Àlghe róse (Rhodophyta) Piànte vérde (Viridiplantae) Àlghe vérde (Chlorophyta) Streptophyta Ótre àlghe vérde mìa cloròfite Piànte terèstri (Embryophyta) "Bryophyta en sènso larch" (grupo parafilético) Hepáticas (Marchantiophyta) Antoceros (Anthocerophyta) Musgos (Bryophyta en sènso strèt) Plantas vasculares (Tracheophyta, Cormophyta) "Pteridophyta" (grùpo parafilético che 'l corespónt a Lycopodiophyta e Monilophyta) Lycopodiophyta o Lycophyta Euphyllophyta Féles e afìni (Monilophyta) Psilotopsida Equisetopsida Marattiopsida Polypodiopsida Piànte co la sómesa (Spermatophyta, Fanerògame, Antofite) †Féles co la somésa ("Pteridospermatophyta", polifilétich, estìnti) Gimnospermas (Gymnospermae) Coníferas (Pinophyta) Cycadophyta Ginkgophyta Gnetophyta Piànte che fà sö fiùr (Angiospermae, Magnoliophyta)

Plantae (del latì: "plantae", piànte) l'è 'l nòm de 'n tàxon colocàt al ranch tasonòmich de régn.

Endèla circuscrisiù piö làrga el cuincìt col ogèt de stüde de la scènsa de la Botànica, e 'l töl dét divèrsi clàdi de organìsmi, emparentàcc a la lontàna, che i pöl véser ragrupàcc en cianobatéri, fóns, àlghe e piànte terèstre, organìsmi che quaze i g'ha nisü caràter en cümü föra che de ìga cloroplàst (o de véser el progenitùr de 'n cloroplàst, endèl càzo dei cianobatéri) o de mìa ìga mobilità (endèl càzo dei fóns).

Endèla sò circuscrisiù piö abitüàla (endèla clasificasiù de 5 régn de Whittaker, 1969), i cianobatéri, i fóns e le àlghe piö sèmpe i è stacc ragrupàcc en óter régn. En chèsta clasificasiù, el régn Plantae el se referés ai organìsmi multicelular con cèlule de tipo eucariòta en con parét celulàr (chèl che vergü i ciàma cèlula vegetàl, definìda come 'l tipo de cèlula dei vegetài), organizàde 'n maniéra che le cèlule le g'hape alméno 'n sèrto leèl de specializasiù funsiunàla. Le piànte, definìde 'n chèsta maniéra le oté l'energìa de la lùce del Sul, che le rìa a catürà per mès de la clorofìla cuntignìda 'ndèi cloroplàst de le cèlule piö o méno specializade per chèsto còmpet, e con chèla energìa lé e per mès del procès de la fotosìntezi le trasfùrme 'l diósido de carbònio e l'àiva 'n söcher, che le dopèra come fónt de energìa chìmica per realizà töte le sò atività. Se le defenés per chèsta rizù dei organìsmi autòtrof. En piö le esplòra l'ambiènte entùren (de sòlet pèr mès de òrgani specializàcc compàgn de le raìs) per sorbéser sö óter nütrièncc esensiài dopràcc per fa sö le proteíne e le ótre molécole che le g'ha de bezògn per scampà.

Gh'è de mèter en evidènsa che la circuscrisiù de Whittaker la làsa fò del régn de le Plantae le àlghe che le g'ha multicelularità condèn mìnimo de diviziù dei còmpecc. Gràsie a le conoscènse che se g'ha al dé d'encö sùra la filogenia, se sà che la circuscrisiù del Whittaker la reönés endèl régn Plantae apò a organìsmi emparentàcc entrà de lùr a la lontàna fés. Endèl ambiènt scentìfich, i taxon ütii i è chèi che i g'hape 'n progenitùr en cümü. Le anàlizi molecolàre del DNA che gh'è stat fat endèi öltem agn, che le g'ha desgarbiàt en lìnee generài, l'àlber filogenétich de la vìta, le ìndica che töte chèle che conosóm come "piànte terèstri" (taxon Embryophyta), "àlghe vérde" (che 'nsèma co le embriòfite le ciàpa 'l nòm de Viridiplantae), àlghe róse (taxón Rhodophyta), e 'n taxon picinì ciamàt Glaucophyta, le g'ha 'n progenitùr cümü, che l'è stat el prìm organìsmo eucariòta a 'ncorporà en cianobatério endèla sò cèlula e isé a furmà 'l prim cloroplàst.

Al dé d'encö l'è chèsto ragrupamènt de organìsmi chèl che vé recunusìt come Plantae endèi ambièncc scentìfich (a le ólte ciamàt "clado Plantae", per vìa che i sò organìsmi i g'ha 'n antenàt cümü, per diferensiàl del "régn Plantae" de la circuscrisiù del Whittaker, circuscrisiù amò doperàda de spès endèi lìber de tèst.).

Divèrsi organìsmi che g'ha i cloroplàst (per ezèmpe le àlghe maròn) i rèsta föra del taxon, perchè i è mìa discendèncc dirècc de chèi che g'ha 'ncorporàt el prim cloroplàst, ma i ha aquizìcc de maniéra segondària, quan che i g'ha 'ncorporàt 'na àlga vérda o 'na àlga rósa 'ndèla sò cèlula, e al dé d'encö isé i è colocàcc endèn quach óter taxon, aisebé che i sàpe eucarioti multicelulàr con cloroplàst.

I nòm alternatìf per el "clado Plantae", che i è Archaeplastida e Primoplantae, i fà riferimènt al fat che 'l sò antenàt l'è stada la prìma piànta sùra la tèra. Per conclùder, a le ólte se ciàma "piànta" töcc i eucariòti coi cloroplàscc, sènsa destènguer se i l'ha encorporàt de maniéra primària o segondària, gnè se i è uni o multicelulàr (per ezèmpe l'è fàcil véder doprà chèsta definisiù de piànta endèi tèsti che tràta de cloroplàsti).

Le piànte le g'ha 3 série de DNA, giü 'ndèl núcleo, giü 'ndèl mitocondrio e giü 'ndèi cloroplast. Le 3 séri de DNA i è stàde dopràde endèla botánica sistemática per ipotizà relasiù de parentéla 'ntra le piànte.

Album

• 
  Borassus flabellifer
• 
  The fruits of Palmyra Palm tree, Borassus flabellifer (locally called Thaati Munjelu) sold in a market at Guntur, India.
• 
  Turmeric rhizome
• 
  Sweet potato, Ipomoea batatas, Maui Nui Botanical Garden
• 
  Pandanus amaryllifolius
• 
  California Papaya
• 
  Carica papaya, cultivar 'Sunset'
• 
  Cymbopogon citratus, lemon grass, oil grass
• 
  Pachyrhizus erosus bulb-root. Situgede, Bogor, West Java, Indonesia.
• 
  Fuji (apple)
• 
  Sprouting shoots of Sauropus androgynus
• 
  Cocos nucifera