Và al contegnud

Sus scrofa domestica

Articol di 1000 che tucc i Wikipedie gh'hann de havégh
De Wikipedia
(Rimandad de Ciù)

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


Sus scrofa domestica
(Porsèl demèstech)

Classifigazion sientífiga
Regn: Animalia
Phylum: Chordata
Clas: Mammalia
Ùrden: Artiodactyla
Famìa: Suidae
Zèner: Sus
Spéce: S. scrofa
Sota-spéce: S. s. domestica
Nomm trinomial
Sus scrofa domestica
Linèo, 1758
Sinonim

Sus domestica

Sus scrofa domestica l'è 'l nòm scentìfich del (ciamàt apò porsèl o ròi; en bergamàsch sunì, porsèl, ciù, ; en insübregh: purscèl o nimàl o scin). L'è 'n mamìfer artiodàtilo de la famìa dei Suidae. L'è 'n animàl demestegàt e leàt fò de l'òm per la sò alimentasiù, tat che la sò càrne l'è la piö cönsömàda del mónt, a part di Giüdee e Müsulman che retegnen 'l porsèl "bròdegh" e alura 'l mangen mia.

Del porsèl 'l se càa föra de tüt (carna, brassòl, tripa, pansèta, etc., ma suratüt 'l persüt e 'l speck.

L'è stat demestegàt presapóch 5.000÷10.000 agn fà, divèrso tép dòpo de i ovini (pére, càvre, ecc.) e dei bovini (àche, ecc.).

L'è 'mparentàt strèt del cinghiàl ma par che sàpe mìa 'l sò disendènt dirèt ma piötòst del sì salvàdech che 'l s'è separàt geneticamènt del cinghiàl amò 'ndèla preistória.

'Na fèmina coi sò pursilì

Al dé d'encö se 'l tróa 'n pó 'n töt el mónt. La prudusiù mondiàl de porsèi endèl 2003 l'ìa de 955,5 miliù de ezemplàr: 577,2 miliù 'n Asia, 198,8 miliù 'n Euròpa, 93,5 miliù 'n Amèrica del Nòrt, 59,5 miliù 'n Amèrica del Sud et 27,5 miliù 'n Africa-Oceania (Australia suratöt). La prudusiù mondiàl l'è 'n progrsiù cuntìnua e se stéma che 'l sò tas de créscita l'è 'ntùren al +15% a la fì del 2012.