Zaot
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Keukezaot of toafelzaot is 'ne kristalliene sjtof deë besjteet oet fien körrelkes va natriumchloride (NaCl). E zaotkörrelke hat 'n kubische kristalvörm. Me kint 't oplosse in water.
Touwpassinge
[bewirk | brón bewèrke]Zaot weëd tiedes 't koake döks gebroek vuur gerechte óp sjmaak te bringe. 't Gieëf 'ne tupisje zaote sjmaak aan eëte. Vuur de kóms van de keulkas deeg me 't gebroeke vuur vleesj, vusj en greunte te conservere. Keukezaot weëd huuj vöal gebroek in de leëvesmiddeleindustrie, vuural umdat 't 'ne billige sjmaakmaker is.
In 't verleie, egelig tot deep in de vreugmoderne tied, woar dat gans angesj. Seër de aodheed gool zaot es 'ne kosbare sjtof, zoeëwaal in 't weste es ooch in Azië. In Europa en in 't Midde-Oeëste waor de Middellandse Zieë 'ne wichtige sjakel in d'r handel mit zaot. 't Woeëd in d'r Romeinse tied ooch gebroek es betaalmiddel (salaris) en in de middelieëwe es middel vuur belastinge te heffe. De hanze is beivuurbild riek gewoeëde mit d'r handel i zaot.
In sommige leng is 't e gebroek um gaste broeëd en zaot te servere en hat 't dus 'n symbolische betekenis van generositeet.
Zaot oet de Doeë Zieë hat 'n geneëskreftige wirking en weëd gebroek bie hoedprobleme wie psoriasis. Geweun keukezaot weëd döks gebroek teëge 'n keëlónstsjteëking en 't is e besjtanddeel va naas- en oersprays.
Versjiening
[bewirk | brón bewèrke]
Zaot kunt in de natoer vuur i g'ne grónk es sjteezaot en i zieëwater. Sjteezaot kunt vuur op plekke woe 't in e geologisch verleie 'n zieë goof. Dit numt me haliet of geweunlich zaotsjtee, mieëtstes kluurloos materiaal, meh dat hingk aaf van de mineraal samesjtelling. Zaotwinning vingk nog plaatsj in Twente en óp klinger sjaal in 't hoeëge noorde. 't Woeëd ooch ieëwelank gewonne i Salzburg, in de Alpe.
Zaot kent óch nog gewonne weëde oet zieëwater. Durch verdamping in zier óndepe bassins blief oetintelig zaot achter. Dees methode wirk van aodsher beëter in 't Mediterraanse zieëgebeed es i Noordwes-Europa. I Zieëland deeg me in de middelieëwe zaot winne durch moernering, 't aafgrave van turf.