Sint Servaosbrögk
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Sint Servaosbrögk, in Mestreech miestal de Aw Brögk geneump, weurt es de ajdste brögk vaan Nederland gezeen.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De Romeine vestigde op de plaots vaan 't huidege Mestreech 'n vesting umtot op dees plaots de Maos gemekelek euver te steke waor. Um d'n euversteek te vergemekeleke bouwde zie 'n brögk mèt steine peilers en 'n houte dèk. Dees brögk is gebruuk tot 1275, wie ze instorte tijdes 'n processie.
Tösse 1280 en 1298 is 100 meter noordeleker 'n nui steine brögk gebouwd. De lèste baog, aon de Wiekse kant, woort vaan hout gemaak, um in geval vaan noed (bij 'n belegering) gemekelek aofgebroke te kinne weure es ederein ziech dao trök getrokke had.
De brögk woort slech oonderhawwe: keizer Rudolf I had in 1274 bepaold tot aon oonderhaajd neet mie hoofde weure oetgegeve es aon tolgeld woort opgehaold. Dat beteikende in de praktijk tot slechte stein woorte vervaange en kepot voogwerk woort vernuid. 't Stadsbestuur had dao dèks wäörd euver mèt de geisteleke vaan 't Kapittel vaan Sintervaos. Oeteindelek woort de brögk eigendom vaan de stad en kós de brögk gerestaureerd goon weure. De baoge en sommege peilers woorte ein veur ein aofgebroke en obbenuits opgebouwd. Dees restauratie doorde vaan 1683 tot 1716. Heinao woort de brögk good oonderhawwe mer hoegwater en ies op de Maos brach toch nog sjaoj aon. In 1799 en 1803 woort de houte baog opgeknap um in 1827 vervaange te weure door 'ne steine baog (dee evels gemekelek opgebloze kós weure).
Begin 20e iew woort de brögk erg slech: in de jaore twintig gaof 't versjeie instortinge van gedeiltes vaan de brögk. Umtot de brögk neet voldeech aon d'n tied woort gesproke vaan aofbraak. Nao väöl protes vaan de Mestreechtenere woort beslote 300 meter noordeleker 'n nui brögk te bouwe (de later Wilhelminabrögk). Nao 't gereidkoume vaan de Wilhelminabrögk woort de Servaosbrögk compleet aofgebroke en weer obbenuits opgebouwd. De baoge woorte in beton gemaak en mèt de aw stein bekleid. Aon de Wiekse kant woorte twie baoge opgebloze en vervaange door 'n staole hefbrögk um de zwoerder sjeepvaart mie ruimte te geve. In 1932 waor de brögk weer klaor.
In de Twiede Wereldoorlog had de brögk zwoer te leie. Op 10 mei 1940 woort 't staole deil bij Wiek opgebloze op bevel vaan de Nederlandse legerleiing. Op 11 mei laog evels al 'n noedbrögk, dus de Duitsers kóste zoe euversteke. Op 13 september 1944 leep de brögk de mieste sjaoj op toen de Duitsers de brögk opblaosde. Door de betonne constructie bleve de baoge evels groetendeils intak en op 27 september kós de brögk weer gebruuk weure door 't verkier. Bij de restauratie in 1946 en 1947 woort de brögk twie meter breier gemaak door de peilers aon de noordkant te verlenge.
Bij de herinriechting in 2005 vaan de Maosboulevard kaom de baog dee in 1640 woort touwgemetseld weer teveursjijn. De reste waore nog vaan de oersprunkeleke 13e iewse baog. De stein bleke evels in zier slechte staot, en veur 'n reconstructie neet good genóg. Daorum is beslote 'n betonne constructie te make boe-in evels wel gebruuk is gemaak van fragminte vaan de oersprunkeleke baog.
Naom
[bewirk | brón bewèrke]
Iewelaank had Mestreech mer ein brögk. De brögk had daan ouch geine naom, ederein spraok vaan "de brögk". Pas in 1932, wie de Wilhelminabrögk gebouwd woort, kraog zie de naom Sint Servaosbrögk, geneump nao d'n heilege vaan Mestreech Sint Servaos. Väöl Mestreechtenere neume de brögk evels nog altied de "Aw Brögk". De brögk dreug twietaolege sjèldsjes, die Aw Brögk es Mestreechse naom aonhawwe.