Nominatief
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De nominatief (Letien: nominare = beneume), of ieëste naamval, is de naamval dae euver 't algemein 't óngerwirp van e wirkwaord aanguuef. Anges gezag: de nominatief guuef aan wae de hanjeling verrich die mit 't wirkwaord wuuertj oetgedrök.
't Limbörgs in Nederlandj kèntj nag apaarte nominatiefvörm in veurnaamwäörd, wie ich (taengeneuver accusatief mich) en wae (taengeneuver datief-accusatief: waem).
Ze waere gebroek es óngerwirp vanne zin:
- Ich zeen Jan-e.
- Wae rèntj eweg?
De objèksvörm waere gebroek es liejendj of mitwirkendj veurwirp:
- Jan sleitj mich. (liejendj veurwirp)
- Merie guuef ós 'n taart. (mitwirkendj veurwirp)
E speciaal geval treudj op wen 't wirkwaord euvergenkelik is en inne liejendje vorm wuuertj gezatj. In det geval wuuertj 't aad liejendj veurwirp 't nuuj óngerwirp en kump daomit inne nominatief te staon en aan waat 't óngerwirp woor wuuertj 't veurzètsel door toegeveug. 't Wuuertj daomit e veurzètselveurwirp det ouch inne objèkvorm kump te staon (passivering).
- Doe zuus ós.
- Weer waere door dich gezeen.
Wiejer guuef 't in 't Limbörgs gein óngersjied tösse nominatief en accusatief; waal contrasteerdj de nominatief in substantieve mitte datief in inkel gevalle: gank - ane geng, daa~g - daa\g
In väöl Indogermaanse spraoke woort oearsprunkelik gei veurzètsel gebroek, meh woort dees functie inne zats door 'nen eige naamval waergegaeve, de instrumentalis. In 'n aantaal Slavische spraoke, wie 't Rössisch, is det nag ummer zoea.
't Guuef ouch spraoke worin dees ómzètting van nominatief nao instrumentalis neet plaatsvindj, wie in 't Baskisch. Me sprèk den van 'nen ergatief. Sómmige spraokkóndige dinke det ouch 'n Indogermaans 'n ergatiefspraok woor veurdet 't later stèlsel zich gans haet óntwikkeldj.
In Indogermaanse spraoke steitj nao e koppelwirkwaord ouch 't naamwaordelik deil van 't gezagdje inne nominatief. Det is in 't Pruus nag good te zeen.
- Er heißt Peter. (Hae hètj Peter.)
- Diese Raupe wird ein Schmetterling. (Dees roeps wuuertj 'n zomervleeg.)
- Dieser Baum ist eine Eiche. (Deze boum is 'nen eik.)
Me dink det in 't Proto-Indogermaans de nominatief is óntstange doordet ane vocatief van 't waord 'n oetgangs-s woort toegeveug, meistes mit 'ne verbinjingsklinker d'rtösse. In 't Letien is det in sómmige gevalle nag good te zeen:
- vocatief: Paule! (Paul!)
- nominatief: Paulus lavat. (Paul wesj.)
In väöl Indogermaanse spraoken is 't versjil tösse vocatief en nominatief geleielik verzwónjen en wuuertj nao nag mer ein vorm veur bei naamvalle gebroek. Oetzunjeringe zeen beveurbeildj 't Tsjechisch en (bie wäörd ènjigendj op -us) 't Letien.