Bron: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Hujige versie per 8 mrt 2013 21:39

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'n Bron ('ne aowe Norbikse naam is baoën dae noe nog in 't toponiem D'r zoeëre baoën väörkeumt) is 'n plaatsj oeë groondwater op 'n natuulèke meneer an de oppervlakte keumt. Bronne vörme zoe d'r övergaank tösje 't groondwater en 't oppervlaktewater.

Indeling

Me makt 'n oondersjèèt tösje:

Peuntbronne

Plaatsje oeë ene dudeleke watersjroom an de oppervlakte keumt.

Diffuus bronne

Plaatsje oeë mieërdere bronne kort biejèè oontsjpringe. Zoe'n plaatsj neumt me 'n bronnegebied. Dèk is dao 'ne bronkoomp oontsjtande.

De bronne in 't Heuvelland, d'r Voersjtrieëk en 't Laand va Herf zeunt mètstens diffuus bronne. Ze oontsjteunt dördat 't raegewater gemekkelèk dör d'r löss en 't kriet kan zakke. Es 't water vervolges op 't Vaolzer Greunzaand sjtuuët kan 't neet wieërzeenke en zeukt zich da 'ne oetwaeg nao boete.
In 't Maasdal oontbrèkt 't Vaolzer Greunzaand in d'r oondergroond en daodör haat 't dao ooch gèng bronne.

Ander classificatie

Naowèrking van vulkane

Waermwaterbronne, mineraalbronne en geizers zeunt naowèrkinge van vulkane. Me vindt ze in o.m. Burtscheid, Valkeberg, Aoke, Spa en Chaudfontaine, Epinal, Vichy, Karlovy, Vary.

Artesische bronne

'n Artesische bron is 'n bron oeëoet 't water sjpontaan nao baove keumt dör d'r hydrosjtatische druk óp 't water dat zich in e oondergroonds bekke bevindt.

D'r bodem kan ópgeboewd zieë oet mieërdere waterveurende laoge (pakkètte) welke neet mètèè in verbinding sjteunt. Dördat e deper gelaege waterveurend pakket gevoed kan waeëre dör raegenwater oet e ander, hoeëger gelaege gebied, kan d'r hydrostatische druk in 't deper pakket (väöl) hoeëger zieë wie in 't baoveliegkend pakket.

D'r naam keumt van de provincie Artesië (Artois) in Frankriek oeë dit saoërt bronne väörkaome.

Karstbronne

Karstbronne zeunt 'n karstversjiensel en neumt me ooch wal resurgentie of vaalsje bron. Oeë de Rubicon of de Lesse an de oppervlakte keumt, neumt me dat peunt 'n karstbron. De Rubicon ontsjpringt oonderaards, de Lesse evvel baove d'r groond en geet da bie 't verdwijngat of chantoirs onder d'r groond.

@@ Tekslien 1: / Tekslien 1: @@
 {{dialek|Norbiks}}
-[[Image:Nacentemackinac.jpg|thumb|250px|'n Natuurleke bron.]]
+[[Plaetje:Nacentemackinac.jpg|thumb|250px|'n Natuurleke bron.]]
 'n '''Bron''' ('ne aowe [[Norbiks]]e naam is ''baoën'' dae noe nog in 't toponiem ''D'r zoeëre baoën'' väörkeumt) is 'n plaatsj oeë groond[[water]] op 'n natuulèke meneer an de oppervlakte keumt. Bronne vörme zoe d'r övergaank tösje 't groondwater en 't oppervlaktewater.
+== Indeling ==
 Me makt 'n oondersjèèt tösje:
+=== Peuntbronne ===
-*'''peuntbronne''', plaatsje oeë ene dudeleke watersjroom an de oppervlakte keumt;
-*'''diffuus bronne''', oeë mieërdere bronne kort biejèè oontsjpringe. Zoe'n plaatsj neumt me 'n '''bronnegebied'''. Dèk is dao 'ne [[bronkoomp]] oontsjtande.
+Plaatsje oeë ene dudeleke watersjroom an de oppervlakte keumt.
-De bronne in 't [[Heuvelland]], d'r [[Voere (sjtrieëk)|Voersjtrieëk]] en 't [[Laand va Herf]] zeunt mètstens diffuus bronne. Ze oontsjteunt dördat 't raegewater gemekkelèk dör d'r [[löss]] en 't [[kriet]] kan zakke. Es 't water vervolges op 't [[Vaolzer Greunzaand]] sjtuuët kan 't neet wieërzeenke en zeukt zich da 'ne oetwaeg nao boete.<br>
+=== Diffuus bronne ===
+Plaatsje oeë mieërdere bronne kort biejèè oontsjpringe. Zoe'n plaatsj neumt me 'n '''bronnegebied'''. Dèk is dao 'ne [[bronkoomp]] oontsjtande.
+De bronne in 't [[Heuvelland]], d'r [[Voere (sjtrieëk)|Voersjtrieëk]] en 't [[Laand va Herf]] zeunt mètstens diffuus bronne. Ze oontsjteunt dördat 't raegewater gemekkelèk dör d'r [[löss]] en 't [[kriet]] kan zakke. Es 't water vervolges op 't [[Vaolzer Greunzaand]] sjtuuët kan 't neet wieërzeenke en zeukt zich da 'ne oetwaeg nao boete.<br />
 In 't [[Maasdal]] oontbrèkt 't Vaolzer Greunzaand in d'r oondergroond en daodör haat 't dao ooch gèng bronne.
+== Ander classificatie ==
+=== Naowèrking van vulkane ===
+[[Waermwaterbron]]ne, mineraalbronne en geizers zeunt naowèrkinge van [[vulkaan|vulkane]]. Me vindt ze in o.m. [[Burtscheid]], [[Valkeberg]], [[Aoke]], [[Spa]] en [[Chaudfontaine]], [[Epinal]], [[Vichy]], [[Karlovy]], [[Vary]].
+=== Artesische bronne ===
+[[Plaetje:Artesian aquifer scheme.svg|right|250px|thumb|Sjema van een artesische bron:<br />
+. Waterveurende laog<br />
+. Aafsjlutende laog<br />
+. Regeneratie dör neersjlaag<br />
+. Kunstmatige Artesische bron (boring)<br />
+. [[Stijghuuëgde|Piëzometrisch niveau]]<br />
+. Peilbuus<br />
+. Natuurleke Artesische bron]]
+'n '''Artesische bron''' is 'n bron oeëoet 't water ''sjpontaan'' nao baove keumt dör d'r [[hydrosjtatische druk]] óp 't water dat zich in e oondergroonds bekke bevindt.
+D'r bodem kan ópgeboewd zieë oet mieërdere [[waterveurende laoge]] (pakkètte) welke neet mètèè in verbinding sjteunt. Dördat e deper gelaege waterveurend pakket gevoed kan waeëre dör raegenwater oet e ander, hoeëger gelaege gebied, kan d'r hydrostatische druk in 't deper pakket (väöl) hoeëger zieë wie in 't baoveliegkend pakket.
+D'r naam keumt van de provincie [[Artesië]] (''Artois'') in Frankriek oeë dit saoërt bronne väörkaome.
+=== Karstbronne ===
-== Naowèrking van vulkane ==
+[[Karst]]bronne zeunt 'n karstversjiensel en neumt me ooch wal resurgentie of vaalsje bron. Oeë de [[Rubicon]] of de [[Lesse]] an de oppervlakte keumt, neumt me dat peunt 'n karstbron. De Rubicon ontsjpringt oonderaards, de Lesse evvel baove d'r groond en geet da bie 't verdwijngat of chantoirs onder d'r groond.
-[[Waermwaterbron]]ne, mineraalbronne en geizers zeunt naowèrkinge van [[vulkaan|vulkane]]. Me vindt ze in o.m. [[Burtscheid]], [[Aoke]], [[Spa]] en [[Chaudfontaine]], [[Epinal]], [[Vichy]], [[Karlovy]], [[Vary]].
+[[Categorie:Karstversjiensele]]
-== Karstbronne ==
+[[Categorie:Landsjapselemente]]
-[[Karst]]bronne zeunt 'n karstversjiensel en neumt me ooch wal resurgentie of vaalsje bron. Eoeë de [[Rubicon]] of de [[Lesse]] an de oppervlakte keumt, neumt me dat peunt 'n karstbron. De Rubicon ontsjpringt oonderaards, de Lesse evvel baove d'r groond en geet da bie 't verdwijngat of chantoirs onder d'r groond.
-[[categorie:karstversjiensele]]
-[[categorie:landsjapselemente]]
-[[ar:ينبوع]]
-[[cs:Pramen]]
-[[da:Kilde (vand)]]
-[[de:Quelle (Gewässer)]]
-[[en:Spring (hydrosphere)]]
-[[es:Naciente]]
-[[et:Allikas]]
-[[fa:چشمه]]
-[[fi:Lähde]]
-[[fr:Source (eau)]]
-[[he:מעיין]]
-[[it:Sorgente (idrologia)]]
-[[ja:湧水]]
-[[ko:샘]]
-[[ku:Kanî]]
-[[lv:Avots (ūdens)]]
-[[nl:Bron (water)]]
-[[pl:Źródło]]
-[[pt:Nascente]]
-[[qu:Pukyu]]
-[[ro:Izvor]]
-[[ru:Родник]]
-[[simple:Spring (water)]]
-[[sv:Vattenkälla]]
-[[uk:Витік ріки]]