Quantum redactiones paginae "Haitia" differant
m r2.7.1) (automaton addit: am:ሃይቲ |
m r2.7.3) (automaton mutat: az:Haiti Respublikası |
||
| Linea 712: | Linea 712: | ||
[[arz:هاييتى]] |
[[arz:هاييتى]] |
||
[[ast:Haití]] |
[[ast:Haití]] |
||
[[az:Haiti]] |
[[az:Haiti Respublikası]] |
||
[[bat-smg:Haitės]] |
[[bat-smg:Haitės]] |
||
[[bcl:Haiti]] |
[[bcl:Haiti]] |
||
Emendatio ex 07:30, 15 Augusti 2012
| |||||
| Sententia nationalis : L'Union Fait La Force Francice (Latine:Concordia Vis) | |||||
.svg) | |||||
| Lingua | Francica et Haitiana | ||||
| Caput | Portus Principis 18°32′N 72°20′W | ||||
| Praeses rei publicae | Michel Martelly | ||||
| Primarius rei publicae | Ioannes Maximus Bellerive | ||||
| Ambitus - Totalis - % aqua |
Locus 140
| ||||
| Multitudo | Locus 82
| ||||
| Libertas - e Francia |
Kalendis Ianuariis 1804 | ||||
| Nummus | Gurdus (Francice: Gourde ; Haitiane: Goud) | ||||
| Zona Horaria | UTC -5 | ||||
| Hymnus nationalis | La Dessalinienne (Latine: Cantus Dessalinianus) | ||||
| Abbreviatio interretialis | .ht | ||||
| Telephonicum praefixum | +509 | ||||
| |||||
Haitia (Francice: Haïti ; Haitiane: Ayiti) est res publica Maris Caribaei, occidentali in tertio Hispaniolae sita. Septemtrione Oceano Atlantico, oriente Reipublicae Dominicanae finitima est. Praeter hos fines, proxima territoria Insulae Bahamenses et Cuba boreoccidente, Insulae Turcenses et Caicenses[1] septentrione et Navassa austroccidente sunt. Caput huius civitatis est Portus Principis, urbs cum circiter 1 250 000 incolarum (anno 2006). 12 Ianuarii 2010, Haiti (praesertim Portus Principis) accepit terrae motum, quo circa 200.000 mortui sunt.
Toponymia
Tainice Ayiti vel 'terram altorum montium' vel 'montem in mari' significat.
Cum Francici, ex Insula Testudinis (Francice: Île de la Tortue ; Haitiane: Latòti) provenientes versus Grandem Terram (Francice: Grande Terre), Orientalem insulae Hispaniolae partem occupavissent, quoque huic nomine usi sunt quod Hispani imposuerant, scilicet, 'Sanctum Dominicum' (Francice: Saint-Domingue ; Hispanice: Santo Domingo). Inter annos 1630 et 1664, hoc nomen informale manebat dum Ioannes Baptista Colbert "coloniam Sancti Dominici" in Societatem Indiarum Occidentalium incorporavisset. Nomen Sancti Dominici in Rysvicensi (1697) et Basiliensi (1795) foederibus confirmabitur ad designandam partem occidentalem, quae, per hoc Francicum coloniale perihodon, etiam "Margarita Antillarum" appellata est.
Die Kalendis Ianuariis anni 1804, libertate reipublicae declarata, Ioannes Iacobus Dessalines ei originale Tainicum nomen, Taine: Ayiti-Bohio-Kiskeya et Francice: Haïti-Bohio-Quisqueya, in honorem huius Amerindicae gentis restituit.
Hispaniola totius insulae nomen est cuius duas tertias partes Respublica Dominicana occupat.
Creolice natio etiam Ayiti appellatur.
Historia
Primi homines hac in insula, Quisqueya ab Amerindis Aravacis (sive Tainis) et Caribis nuncupata, in insulam amplius 7 000 annorum abhinc advenierunt. Nonis Februariis anni 1492, Christophorus Columbus magnam insulam cui nomen Hispaniolae imposuit advenit. Postea Sanctum Dominicum a Francicis nuncupata est. In civitates duas divisa est, Rempublicam Dominicanam et Haitiam, et secunda maxima insula Antillarum Magnarum est, 76 192 km² lata et cum circa novem millionibus incolarum. Cuius duo loci extremi 641 chiliometrorum inter se distant. Insula formam similem capiti caimanis, parvi crocodili in regione abundantis, habet, cuius apertum "os" promptum ad vorandam parvam insulam Gonavae (Francice: La Gonâve; Haitiane: Lagonav) videtur. Septemtrionale litus Oceanum Atlanticum, dum meridionale litus Mare Caribicum (sive Antillarum) videt.
Insulam Hispaniolam a Christophoro Columbo anno 1492 visa est. Iam exeunte saeculo XVI fere omnes autochthones incolae exstincti erant, in servitudinem abducti aut a conquisitatoribus interfecti.
Occidentalis insularis pars, ubi hodie Haitia est, Franciae ab Hispania anno 1697 cessa est. Saeculo duodevicensimo, regio secundissima Francica colonia in America fuit, propter sacchari, cacaonis et coffei exportationem.
Post servorum rebellionem, anno 1794, Haitia prima natio in mundo quae servitudinem abrogavit facta est. Anno 1795 Pace Basiliensi cum Hispania signata Francia totā in insulā dominari assecuta est. Anno 1801, libertus Franciscus Dominicus Toussaint Louverture gubernator generalis factus est, sed postea, a Francicis ex officio amotus et interfectus est. Dux Ioannes Iacobus Dessalines exercitum formavit et Francicos anno 1803 vicit. Insequenti anno, libertas declarata est (secunda civitas in Americis liberata) et Ioannes Iacobus Dessalines se imperatorem pronuntiavit.
Talionis modo, anno 1804, Europaei et Statunitenses venalicii Haitiae oeconomicas sanctiones per 60 annos tenuere.
Anno 1815 Simon Bolívar in Haitiam fugit, ruto primo conatu pugnae contra Hispanos. Pecuniam, arma et milites accepit cum condicione ut servitudinem omnibus in liberatis terris abrogaret.
Postea, ut oeconomicis sanctionibus finis afferretur, Haitia, Ioanne Petro Boyer praeside, ab antiquae metropolis classi obsessa, foedus obsignare consensit per quod eius natio summam 150 millionum francorum ad resarciendum damnum solveret. Postea debitum ad 90 milliones minutum est, sed sic etiam nationis oeconomia comsumpta est.
Post instabilitatis perihodon, Haitia divisa est in partes duas; pars orientalis, praesens Respublica Dominicana, denuo ab Hispania occupata est. Anno 1822, praeses Ioannes Petrus Boyer civitatem iterum coniunxit et totam insulam capit. Anno autem 1844, nova rebellio Ioannem Petrum Boyer evertens Respublica Dominicana libertatem assecuta est.
Secundo saeculi undevicensimi dimidio et ineunti saeculo vicensimo, viginti gubernantes in potestatem successerunt, quorum sedecim ex officio amoti aut interfecti sunt. Civitatum Foederatarum copiae Haitiam inter 1915 et 1934 praetextu protegendorum Civitatum Foederatarum commodorum in civitate cepere. Anno 1946 Nigrita praeses Ioannes Dumarsais Estimé electus est. Eversis duabus gubernativis administrationibus magis, medicus Franciscus Duvalier anno 1957 praeses electus est.
Franciscus Duvalier, Papa Doc notus, cum Civitatum Foederatarum favore in Belli Frigidi contextu ferocem dictaturam instauravit, in biocolytico Patruorum Cacorum (Francice: Tontons Macoutes ; Haitiane: Tonton Makout), stipatorum eius, terrore et in vuduismi usu fundatam. Praeses in perpetuum, ex anno 1964, Franciscus Duvalier oppositionem delevit et Ecclesiam Catholicam insectatus est. Papa Doc anno 1971 mortuus est, et a filio Ioanne Claudio Divalier ("Baby Doc") substitutus est.
Anno 1986, Baby Doc iustitium decrevit. Multitudines civium reclamantium roboratae sunt et is cum sua familia in Franciam fugit, in suo officio Generalem Henricus Namphy deponens. Comitia habita sunt ubi Leslius Manigat electus est, liti cum magna abstentione. Leslius Manigat e Februario in Iunium anni 1988 gubernavit, ubi ex officio ab Henrico Namphy amotus est. Post tres menses, alia subitanea rerum conversio in potestate praesidialium custodum ducem, Generalem Prosperum Avril deposuit.
Post magnae politicae conturbationis perihodon, praesidialia comitia libera Decembre anni 1990 habita sunt ubi Salesius pater Ioannes Bertrandus Aristide vicit, theologiae liberationis coniunctus. Septembre anni 1991, Ioannes Bertrandus Aristide ex officio causa subitaneae rerum conversionis a Generale Radulpho Cedras ductae amotus est et in Statunitense exsilium ivit. Societas Civitatum Americanarum et Consociatio Nationum et Civitates Foederatae Americae oeconomicas sanctiones civitati imposuerunt ut militares cogerentur ut Ioannis Bertrandi Aristide reversionem in potestatem permitterent.
Iulio anni 1993, Radulphus Cedras et Ioannes Bertrandus Aristide foedus Novi Eboraci obsignavere, sacientes ut constitutionalis gubernatio rediret et Vires Armatae reformarentur. Octobre anni 1993, attamen, paramilitares circuli quin Statunitenses milites, Consociationis Nationum Vis Pacis sodales, in terram exponerentur impedivere. Magnus Haitianorum profugorum in Civitates Foederatas ingredi conatorum numerus Statunitensem pressionem pro Ioannis Bertrandi Aristide reditu augere fecit. Maio anni 1994, Concilium Salutis Consociationis Nationum totas oeconomicas sanctiones nationi decrevit. Consilium militare in possessionem praesidatus civilem, Aemilium Jonassaint, usque ad notata comitia Februarii anni 1995 misit. Civitates Foederatae actum illegalem denuntiavit. Iulio Consociatio Nationum militarem interventum, a Civitatibus Foederatis ductam, auctorizavit. Aemilius Jonassaint iustititum Kalendis Augustis decrevit.
Septembre anni 1994, multinationalis vis, a Civitatibus Foederatis ducta, in Haitiam ingressa est ut Ioannes Bertrandus Aristide in possessionem praesidatus denuo mitteretur. Haitiani militares duces se suis muneribus abdicavere et eorum crimen abolitum est. Aemilius Jonassaint praesidatum Octobre reliquit et Ioannes Bertrandus Aristide rursus nationem cum destructa oeconomia propter commerciales sanctiones et intestinos tumultus recepit.
In perihodon inter annos 1994 et 2000, neglectis progressibus velut democratica praesidum electione, Haitia se in crises mergebat. Ob instabilitatem, ingentes politicae emendationes perfici nequivere.
Parlamentaria et praesidialia comitia anni 2000 Ioannis Bertrandi Aristide et eius factionis adulterationis suspicione nota sunt. Quod dialogo inter gubernationem et oppositionem nocuit. Anno 2003, oppositio pro Ioannis Bertrandi Aristide renuntiatione clamare coepit. Caribaica Communitas, Canada, Unio Europaea, Francia, Societas Civitatum Americanarum et Civitates Foederatae se velut mediatores obtulerunt. Interea, oppositio intercursus propositiones confutavit, quod crisin graviorem fecit.
Februario anni 2004, antiqui Haitiani exercitus sodales, Patrui Caci (Francice: Tontons Macoutes; Haitiane: Tonton Makout), militarem tumultum in Gonayvibus [2] (Francice: Les Gonaïves; Haitiane: Gonayiv) inchoavere, qui per alias urbes insequentibus diebus fusus est. Gradatim, rebelles in Haitiae Septemtrionem dominati sunt. Neglectis diplomaticis conatibus, armata oppositio itineri in Portum Principis minata est ubi defensio pro Ioanne Bertrando Arisitide parabatur.
Ioannes Bertrandus Arisitide, invitus, e natione a Statunitenses militaribus Pridie Kalendas Martias detractus est et asylum in Africa Australi assecutus est. Secundum constitutionalis successionis regulas, Tribunalis Supremi (Francice: Cour Suprême) praeses, Bonifacius Alexandre, praesidatum interim cepit et statim Consociationi Nationis fidem imploravit ad confirmandam pacificam constitutionalemque politicam transitionem et ad intestinam securitatem servandam. Hoc sensu, Concilium Salutis Vim Multinationalem Fiduciariam (Anglice: MIF), a Brasilia ductam, mittere probavit, quae prompte explicata est.
Quia Haitiae status adhuc periculum internationali paci securitatique in regione constituebat, Concilium Salutis Missionem Consociationis Nationum ad Stabilizandam Haitiam (Francice: Mission des Nations Unies pour la stabilisation en Haïti sive MINUSTAH) statuere decrevit, quae auctoritatem ab Vi Multinationali Fiduciaria (Anglice: MIF) exercitam Kalendis Iuniis anni 2004 cepit. MINUSTAH militarum sociorum mandato Exercitus Brasiliensis Generalis Augustus Helenus Ribeiro Pereira designatus est, scilicet, Vis Capitaneus. Certus et constitutus numerus militum auctorizatus 6 700 hominum est, oriundorum ex his nationibus contribuentibus: Argentina, Benino, Bolivia, Brasilia, Canada, Chilia, Croatia, Francia, Iordania, Lusitania, Nepalia, Paraquaria, Peruvia, Turcia, Tzadia, et Uraquaria.
Pridie Idus Ianuarias anni 2010 catastrophicarum proportionum terrae motus, cum magnitudine sismica 7,0 secundum scalam magnitudinis momenti (7,3 secundum scalam Richter), nationem circiter 22 chiliometra e capite, Portu Principis, attigit. Deinceps in area plurimi tremores cum magnitudine circa 5,9 gradus sensi sunt. Palatium praesidiale, nonnulla scholae et valetudinaria et alia aedificia post terrae motum destructa sunt et 80% constructionum in Portu Principis deletum aut graviter nocitum esse aestimatur. Mortuorum numerus exacte ignoratur. Die 3 Februarii, primus minister Ioannes Maximus Bellerive 200 000 obituum iam superatum esse et tecti indigorum numerum tres milliones attingere posse asserit. aliquot nationes opes cum pecunia paravere ad levandum dolorem nationis pauperimae in Americana continente. Statunitensis praeses Baracus Obama statim post tragediam populum Haitianum non neglegi firmavit, quod internationalem communitatem cogebat ad cogitandum de responsalitate nationum quae Haitia usae erant et eam reliquerant. Secundum Consociationem Nationum terrae motus pessima clades fuit cui consocietas obviam iam ivit e sua creatione anno 1945.
Geographia
Geographia physica
Haitinanum territorium praesertim Occidentali insulae Hispaniolae parte constituitur, quae etiam "Terra superior sive montana" nuncupatur, et cui aliquot insulae et archipelaga adduntur inter quas:
- Gonava (Francice: La Gonâve; Haitiane: Lagonav)
- Testudo (Francice: La Tortue; Haitiane: Latòti)
- Cayemitae (Francice: Les Cayemites; Haitiane: Kayimit)
- Insula Vaccae (Francice: Île-à-Vache; Haitiane: Lilavach)
- Navassa (Francice: La Navasse; Haitiane: Lanavaz sive Lavash)
"Terrae montanae" (Francice: Terre montagneuse) prominentia generatim abruptis montibus cum parvis litoralibus planitiebus et vallibus constituitur. Velut totius insulae, Reipublicae Haitianae prominentia duobus praecipuis montium iugis formatur; alio Septemtrione et alio Meridie. Septemtrionsli in eo Iugum Alti Cacuminis, Iugum Montium Nigrorum, et Iugum Mathaeorum (Francice: chaîne du Haut-Piton, massif des Montagnes Noires, et chaîne des Matheux, respective), dum Meridie in eo Cacumen Sellae (Francice: Pic la Selle et Haitiane: Pik Lasel) et Mons Hottae (Francice: massif de la Hotte) eriguntur.
Neglecta magnarum scalarum desilvatione in Haitia super totum nationale territorium, Haitia nemorosas zonas adhuc possidet quae in vicinam Reipublicae Dominicanae nationem extenduntur. Sic ad ambas nationes Pinetum Hispaniolae, cacuminis Sellae et montis Hottae partem adhuc tegens, pertinet.
Centralis et Orientalis Hispaniolae pars magnum oropedium format. Praecipuum Haitianum flumen Artibonitum (Francice: Artibonite; Haitiane: Latibonit).
Haitia (velut relicta Hispaniola insula) in sismice activa zona invenitur, inter duas laminas tectonicas; Boreoamericanam Septemtrione et Caribicam Meridie, quod hanc nationem imprimis vulnerabilem motuum terrae facit. Pridie Idus Ianuarias is maximus motus terrae nunquam censitus hac in natione revelatus est, praesertim capitis Portus Principis regionem vastans et amplius 200 000 interfectorum et milliones tecti indigorum faciens.
Clima
Clima est tropicum. Tempus pluviarum ex Aprili in Iunio et postea ex Octobre in Novembre extenditur. Tempus huracanorum ex Iunii mense usque ad Septembris mensem extenditur.
Civitas adsidue ponderis praecipitationes et huracana patitur. Huracani Jeanne, Haitiam Septembre anni 2004 devastantis, provisoria ratio amplius 1160 interfectorum et 1 250 abitorum? fuit. Procellae effectus graviores iam difficiles condiciones vitae hac in republica fecere: 170 000 hominum nihil manducandi aut potandi habebant et pleraeque musae typhone deletae erant, cum natio pluvias diluvianas Maio anni 2004, 1220 hominum necantes, iam passa esset.
Demographia
Quamquam Haitianae mediae propemodum 350 hominum pro chiliometro quadrato (904 pro milia passuum quadratorum). Incolae praesertim in urbanis zonis, planitiebus litoralibus et vallibus densantur. Haitianorum incolarum numerus circiter 9,8 milliones secundum Consociationis Nationum aestimationes anni 2008 cuius dimidium ab iuvenibus minus quam 20 annos natis constituitur. Primus formalis census, anno 1950 factus, incolarum 3,1 milliones esse monstravit. Haitia maximum indicem fertilitatis in Hemisphaerio Occidentali habet.
Inter 90 et 95% Haitianorum (secundum fontem) praecipue Africae originis dum inter relictum 5 et 10% praesertim mulatici ortus sunt. Parva haud Nigriticorum incolarum percentatio praecipue consistit in Caucasiis sive Albis Haitianis; quorum plerique Arabicae, Europae Occidentalis (Francicae, Theodiscae, Polonicae, Lusicae et Hispanicae) et Iudaicae originum sunt. Asianae originis Haitiani (plerique Sinicae originis) circiter 400 attingunt.
Mulati Haitiani opulentissima Portus Principis suburbia velut Petionvillam (Francice: Pétionville; Haitiane: Petyonvil) et Censcoffum (Francice: Kenscoff; Haitiane: Kenskòf) incolunt. Quorum multi in Austroccidentalibus regionibus nati sunt, inter quas Iacmelia[3] (Francice: Jacmel; Haitiane: Jakmèl), Caies[4] (Francice: Les Cayes; Haitiane: Okay) et Cabellio (Francice: Cavaillon; Haitiane: Kavayon). Per coloniales annos maior Europaeorum proportio hac in area fuit quam in Septemtrione, qui plus separabatur, minores urbes habebat et se amplis satis cum magna Afrorum quantitate in servitudinem redacta dedebat. Aliqui satorum Albi domini patresque suorum filiorum (et aliquando filiarum) educationem firmavere, adhuc mittendis eis in scholas in Franciam. Aliqui mulati plurimas opes capitales construere potuere quam ei in Septemtrione, plerique ex Africae originis. Praeterea, libera coloris gens (Francice: gens du couleur libre) (sive mulati) plurima civilia iura habebat quam Afri qui liberi erant. Per rebellionis tempus, numerosi docti mulati erant qui nationis dominationis pars facti sunt. Sicut pleraeque Latino-Americanae nationes, regula unius guttae quae Africos atavos in Haitia spectet non est.
Haitiana diaspora
Milliones Haitianorum peregre vivunt; praesertim in America Septemtrionali: in Republica Dominicana, Civitatibus Foederatis, Cuba, Canada (praecipue in Monte Regio) et insulis Bahamensibus. Alii Haitiani aliis in nationibus vivunt inter quas Francia, Antillae Francicae, insulae Turcenses et Caicenses, Venetiola et Guiana Francica. 600 000 Haitianorum in Civitatibus Foederatis, 100 000 in Canada et 800 000 in Republica Dominicana esse aestimatur. Haitiana communitas approximatum 80 000 numerum attingit et adhuc 80 000 Haitianorum in insulis Bahamensibus vivunt. Consociationis Nationum internuntius Octobre anni 2007 phyletismum contra Nigritas generaliter et contra Haitianos specialiter per omnia Dominicanae societatis segmenta divulgari invenit.
Linguae
Unae duarum linguarum officialium in Haitia lingua Francica est, quae praecipua scripta, in scholis locuta et administrative auctorizata lingua. Qua plerique docti Haitiani et campus negotiorum quoque loquuntur. Secunda nuperrime ad normam redactus creolus Haitianus est, quo propemodum omnes Haitiani loquuntur. Creolus Haitianus creolorum in Francica fundatorum unus est qui quoque significative tum Hispanica tum Taina linguis affectus est. Creolus Haitianus arcte conexus creolo Ludoviciano est. Magna Haitianorum portio etiam Hispanice loquuntur, quamquam Hispanica non lingua officialis est.
Religio
Haitia valde Christiana natio est, cum Catholicismo Romano ab 80% Haitianorum culto. Protestantes circiter 16% Haitianorum constituunt. Vuduismus Haitianus, Novi Mundi Afro-diasporica fides unica nationis, adhuc a duabus tertiis partibus Haitianorum colitur. Religiosa praxis crebro per Haitiam et diasporam extenditur et ei qui migravere cum familia trans religionem interagunt.
Civilitas
Haitiana gubernatio semipraesidialis respublica, pluriforme multifactionale systema est, ubi Praeses Haitiae dux Civitatis, popularibus comitiis directe electus, est. Primus Minister velut dux Gubernationis agit et a Praeside designatur, electus e maioritaria factione in Convento Nationale. Potestas exsecutiva a Praeside et Primo Ministro exercetur qui ambo gubernationem constituunt.
Potestas legisfera tum a gubernatione tum a duabus Conventi Nationalis (Francice: Assemblée Nationale) cameris tenetur. Gubernatio unitarie conformatur, ita centralis gubernatio potestates departimentis sine constitutionali assensionis necessitate "delegat". Praesens Haitiani politici systematis structura in Constitutione Haitiana diei 29 Martii anni 1987 ponitur. Praesens praeses Renatus Préval est.
Haitiana civilitas contentiosa fuit. Plerique Haitiani conscii sunt Haitianae historiae velut unicae nationis in Hemisphaerio Occidentali prosperam servorum rebllionem expertae. Ex altera autem parte, longa dictatorialis oppressionis historia -inclusis Francisci Duvalier et sui filii Ioannis Claudii Duvalier- nationem significative affecit. Francia et Civitas Foederatae Haitianae civilitati saepe intervenerunt a natione condita, aliquando alia factione rogante sive aliquando alia. Ianuario anni 2010, adhuc 10 000 Statunitenses copiae in Haitiam terrae motu percussam missae sunt.
Urbs Sol (Francice: Cité Soleil; Haitiane: Site Solèy), Haitiana maxima tuguriopolis in capite Portu Principis, "periculosissimus locus in Tellure" a Consociatione Nationum nuncupata est. Tuguriopolis antiquo Haitiano Praeside Ioanni Bertrando Aristide faventium arx est, qui, secundum BBC, "Statunitenses vires de eo movendo e munere accusavit". Haec accusatio a Civitatibus Foederatis velut "absurda" reiecta est.
Secundum Indicem Perceptionum Corruptionis, Haitia peculiariter magnum corruptionis indicem habet.
Divisio administrativa
Haitia in departimenta decem divisa est quae sunt inferiora;
| Numero in tabula | Departimentum Latine | Departimentum Francice | Departimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Artibonitia | Artibonite | Latibonit | Gonayves [5] | Les Gonaïves | Gonayiv |
| 2 | Centrum | Centre | Sant | Urbs Hinchensis [6] | Hinche | Ench |
| 3 | Grandis Ansa | Grand'Anse | Grandans | Ieremiopolis[7] | Jérémie | Jeremi |
| 4 | Nippes | Nippes | Nip | Miragoana | Miragoâne | Miragwàn |
| 5 | Septemtrio | Nord | Nò | Caput Haitianum[8] | Cap-Haïtien | Okap sive Kapayisyen |
| 6 | Boreo-Oriens | Nord-Est | Nòdès | Castellum Libertatis[9] | Fort-Liberté | Fòlibète |
| 7 | Boreo-Occidens | Nord-Ouest | Nòdwès | Portus Pacis[10] | Port-de-Paix | Pòdepè sive Pòdpè |
| 8 | Occidens | Ouest | Lwès | Portus Principis | Port-au-Prince | Pòtoprens |
| 9 | Austro-Oriens | Sud-Est | Sidès | Iacmelia[11] | Jacmel | Jakmèl |
| 10 | Meridies | Sud | Sid | Caies[12] | Les Cayes | Okay |
Departimenta vicissim in 41 arrotundimenta et 133 communia divisa sunt, quae ut secundi et tertii gradus administrativae divisiones merent. Inferiora arrotundimenta sunt:
Arrontundimenta Artibonitiae
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Dessalinespolitania | Dessalines | Desalin | Dessalinespolis | Dessalines | Desalin |
| Gonayves | Les Gonaïves | Gonayiv | Gonayves | Les Gonaïves | Gonayiv |
| Grossa Collis | Gros-Morne | Gwo Mòn | Grossa Collis | Gros-Morne | Gwo Mòn |
| Marmelada | Marmelade | Mamlad | Marmelada | Marmelade | Mamlad |
| Sanctus Marcus | Saint-Marc | Sen Mak | Sanctus Marcus | Saint-Marc | Sen Mak |
Arrontundimenta Austro-Orientis
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Bainetum | Bainet | Benè | Bainetum | Bainet | Benè |
| Bella Ansa | Belle-Anse | Bèlans | Bella Ansa | Belle-Anse | Bèlans |
| Iacmelia | Jacmel | Jakmèl | Iacmelia | Jacmel | Jakmèl |
Arrontundimenta Boreo-Occidentis
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Moles Sanctus Nicholaus | Môle-Saint-Nicolas | Mòl Sen Nikola | Moles Sanctus Nicholaus | Môle-Saint-Nicolas | Mòl Sen Nikola |
| Portus Pacis | Port-de-Paix | Pòdepè sive Pòdpè | Portus Pacis | Port-de-Paix | Pòdepè sive Pòdpè |
| Sanctus Ludovicus Septemtrionalis | Saint-Louis-du-Nord | Sen Lwi dinò | Sanctus Ludovicus Septemtrionalis | Saint-Louis-du-Nord | Sen Lwi dinò |
Arrontundimenta Boreo-Orientis
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Castellum Libertatis | Fort-Liberté | Fòlibète | Castellum Libertatis | Fort-Liberté | Fòlibète |
| Traugum Septemtrionale | Trou-du-Nord | Twou dinò | Traugum Septemtrionale | Trou-du-Nord | Twou dinò |
| Vallariviacus | Vallières | Valyè | Vallariviacus | Vallières | Valyè |
| Vanamintha | Ouanaminthe | Wanament | Vanamintha | Ouanaminthe | Wanament |
Arrotundimenta Centri
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Arrotundimentum Hinchense | Hinche | Ench | Urbs Hinchensis | Hinche | Ench |
| Cerca Fons | Cerca-la-Source | Sèka Lasous | Cerca Fons | Cerca-la-Source | Sèka Lasous |
| Lascahobae | Lascahobas | Laskawobas | Lascahobae | Lascahobas | Laskawobas |
| Mirabellum | Mirebalais | Mibalè | Mirabellum | Mirebalais | Mibalè |
Arrotundimenta Grandis Ansae
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Ansa Hanoniae | Anse-d'Ainault | Ansdeno | Ansa Hanoniae | Anse-d'Ainault | Ansdeno |
| Coralliopolitania | Corail | Koray | Coralliopolis | Corail | Koray |
| Ieremiopolitania | Jérémie | Jeremi | Ieremiopolis | Jérémie | Jeremi |
Arrotundimenta Meridiei
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Aquinum | Aquin | Aken | Aquinum | Aquin | Aken |
| Caies | Les Cayes | Okay | Caies | Les Cayes | Okay |
| Cardoniariae | Les Chardonnières | Chadonyè | Cardoniariae | Les Chardonnières | Chadonyè |
| Costelli | Les Côteaux | Koto | Costelli | Les Côteaux | Koto |
| Portus Salus | Port-Salut | Pòsali | Portus Salus | Port-Salut | Pòsali |
Arrotundimenta Nippium
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Ansa Vitelli | Anse-à-Veau | Ansavo | Ansa Vitelli | Anse-à-Veau | Ansavo |
| Barraderae | Barradères | Baradè | Barraderae | Barradères | Baradè |
| Miragoana | Miragoâne | Miragwàn | Miragoana | Miragoâne | Miragwàn |
Arrotundimenta Occidentis
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Arcahaia | Arcahaie | Lakayè | Arcahaia | Arcahaie | Lakayè |
| Crux Fasciculorum Florum | Croix-des-Bouquets | Kwadèbouke | Crux Fasciculorum Florum | Croix-des-Bouquets | Kwadèbouke |
| Gonava | La Gonâve | Lagonav | Ansa Calculorum | Anse-à-Galets | Ansagalèt |
| Leogana | Léogâne | Leyogàn | Leogana | Léogâne | Leyogàn |
| Portus Principis | Port-au-Prince | Pòtoprens | Portus Principis | Port-au-Prince | Pòtoprens |
Arrotundimenta Septemtrionis
| Arrotundimentum Latine | Arrotundimentum Francice | Arrotundimentum Haitiane | Caput Latine | Caput Francice | Caput Haitiane |
|---|---|---|---|---|---|
| Aculum Septemtrionale | Acul-du-Nord | Akil dinò | Aculum Septemtrionale | Acul-du-Nord | Akil dinò |
| Caput Haitianum | Cap-Haïtien | Okap sive Kapayisyen | Caput Haitianum | Cap-Haïtien | Okap sive Kapayisyen |
| Limbe | Limbé | Lenbe | Limbe | Limbé | Lenbe |
| Magnum Flumen Septemtrionale | Grande-Rivière-du-Nord | Grann Rivyè dinò | Magnum Flumen Septemtrionale | Grande-Rivière-du-Nord | Grann Rivyè dinò |
| Monophtalmopolitania | Borgne | Obòy | Monophtalmopolis | Borgne | Obòy |
| Placentia | Plaisance | Plezans | Placentia | Plaisance | Plezans |
| Sanctus Raphael | Saint-Raphaël | Sen Rafayèl | Sanctus Raphael | Saint-Raphaël | Sen Rafayèl |
Oeconomia
Saeculo duodevicensimo, Haitia, tunc "Sanctus Dominicus" (Francice: Saint-Domingue) a Francicis nuncupata et gubernata, properrima colonia in Mundo Novo erat. Cuius solum valde uberrimum magnam fructuum copiam edebat et milia Francicorum colonorum attraxit.
E colonizationis perihodo Haitia oeconomiam primariam possidebat. Excellentis qualitatis saccharum edebat, quod cum Brasiliensi saccharo saeculo septimo decimo contendit et quod iuxta cum tota Antillarum productione ut Brasiliense saccharum in Europa depretiaretur fecit. Post aliquot dictatorialia regimina, hodie eius praecipuus fructus exportationis adhuc saccharum est, praeter fructus alios inter quos banana, mangus, maizum, batata, legumina, tubera inter multa alia.
In praesenti oeconomia prolapsa et eversa invenitur. Natio maxime pauperrima manet, quae pauperrima in America est, cum 45,2% incolarum illitteratorum et cum exspectatione vitae solum 60,9 annorum. Eius reditus pro capite valde minima est.
Cultura
Haitia longam et narratam historiam habet et quamobrem copiosam culturam retinet. Haitiana cultura praesertim Francicorum Africorumque et autochthonum Tainicorum elementorum mixtio cum minore colonialis Hispanicae pondere est. Nationis mores essentialiter culturalium credibilium temperies sunt quae ex variis ethnesi insulam Hispaniolam incolentibus derivata sunt. In fere omnes modernae Haitianae societatis aspectus, nihilominus, Europaea et Africa elementa dominantur. Haitia in mundo ob suam distinctivam artem, praecipue picturam et sculpturam, praeclara est.
Haitiana musica praecipue Europaeis colonialibus ligaturis et Africa migratione (per servitudinem) afficitur. Europaeae colonizationis casu, musicum pondus praecipue e Francica derivatum est, quamquam Haitiana musica significative ab Hispanophonicis vicinis, Republica Dominicana et Cuba affecta est, quarum Hispanice infusa musica multum nationis musicis generibus quoque contribuit. Inter musicae modos Haitianae nationi unicos musica ex Vuduisticis caerimonialibus traditionibus derivata est. Rara (Francice et Haitiane: rara) pompica musica, trobatorum balladae et ferociter popularis compassus (Francice: compas; Haitiane: kompa). Compassus complex, permutans musica ex Africis rhythmis et Europaea atrii saltationibus surrecta, mixta ad Haitianam medii ordinis culturam, est. Expolita musica est, canta cum fultura typici (Hispanice: típico) et meringinis Haitiani (Francice: méringue; Haitiane: mereng) (meringini Dominicano, Hispanice: merengue dominicano, arcte conexi) velut basico rhythmo. Haitia musicam in magnetophonio incisam usque ad annum 1937 non habebat, ubi Jazz Guignard haud commercialiter in magnetophonio incisus est. Popularissimorum Haitianorum artificum unus Wyclef Jean est. Cuius musica aliquod hip hop mixtum ad musicam totius terrarum orbis est.
Luculenti colores, ingenuus conspectus et callidus humor artis Haitianae proprii sunt. Inter crebras res propositas magni delectabilesque cibi, caesariata topia, mercatoriae activitates, silvestria animalia, ritus, saltationes et dei sunt. Artifices crebro de fabellis. Homines velut animalia induuntur et animalia in homines vertuntur. In illiterata terra, symbola magnum significatum adipiscuntur. Exempli gratia, gallus crebro Ioannem Bertrandum Aristide et ruber et caeruleus Haitiani vexilli colores crebro eius factionem Labinam Nivis (Haitiane: Lavalas) repraesentant. Plurimi artificum recemi in picturae "scholis", sicut schola Capitis Haitiani, quae quotidianae vitae urbanae depictionibus decribitur, schola Iacmeliensis, quae istius litoralis urbis abruptos montes et sinus reddit aut schola Sancti Solis, cuius propriae abstractae humanae formae sunt et quae Vuduistico symbolismo valde afficitur.
Gastronomia Haitiana e nonnullis culinariis modis e diversis historicis ethnesi orta est quae Occidentalem insulae Hispaniolae portionem incoluere, scilicet e Francicis, Afris et Tainis Amerindis. Haitiana gastronomia similis reliquarum Latino-Caribicae (scilicet Hispanophonicarum et Francophonicarum nationum Antillarum) est, nihilominus nonnullis modis a suis simillimis differt. Eius primarium pondus e gastronomia Francica et gastronomia Africa derivatur cum notabilibus derivationibus ex autochthonibus Tainis et ex Hispanica culinaria arte. Quamquam similis aliorum modorum coquinandi in regione, solum singularitatem nativam nationis et appellationem multis salutatoribus in insulam fert. Haitiani crebro capsicis et aliis saporibus gravibus utuntur. Cibi liberaliter condiri solent et quamobrem Haitiana gastronomia moderate aspera, nec mitis nec nimium calida esse solet. In natione, nihilominus, multa adventiciae originis negotia collocata sunt aliquas adventicias gastronomias in praecipuarum consuetudinum culturam introducentia. Adaptationis anni ut haec gastronomiae (v.g. Mediterraneo-Orientalem ex Arabica migratione in Haitiam) in Haitianam gastronomiam mergerentur fecerunt. Oryza et fabae nonnullis dissimilibus modis per nationem, loco neglecto, manducantur, nationalis cibus factae. Quae alimentum basicum formant, quod in plurimo amylorum consistit et multum carbonum hydratorum continet. In rurallimis areis, alii cibi maiore gradu manducantur. E quibus unus maizum molitum (Francice: mais moulu) est, quod comparabile farinae maizi est quod manducari potest cum embamma ciceris (Francice: sauce pois), embemma fabicum factum ex uno plurimorum generum fabarum inter quas phaseli, pictae aut cicera aut caiani. Maizum molitum (Francice: mais moulu) cum aut sine pisci (crebro lutiano campechano) manducari potest, secundum personalem praepositionem. Inter plantas quibus multi Haitiani cibi utuntur lycopersicum, origanum, brassica, persea Americana et capsicum annuum excellunt. Est popularis cibus banana pensa (Francice: banane pésée), compressa musae paradisiacae segmenta in oleo soiae fricta (tostones, Hispanice: tostones, in Republica Dominicana et Portu Divite nuncupata). Tum velut merenda tum cibi pars manducatur, crebro cum tassoto et grioto, quae valde fricti capra et suilla respective (Francice: tassot et griot, respective) sunt.
Pediludium popularrimus disportus in Haitia est, quamquam canistriludii popularitas crescit. Centenae parvarum pediludicarum societatum locali gradu contendunt.
Vide etiam
Nexus externi
Notae
- ↑ [1].
- ↑ Les Gona+»ves (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Jacmel (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Les Cayes (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Les Gona+»ves (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Hinche (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ J+®r+®mie (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Cap-Ha+»tien (Archdiocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Fort-Libert+® (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Port-de-Paix (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Jacmel (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
- ↑ Les Cayes (Diocese) (Catholic-Hierarchy) apud www.catholic-hierarchy.org
 |
| Regiones |
America Septentrionalis · Media America · Insulae Caribicae · America Australis |
|---|---|
| Civitates |
Aequatoria · Antiqua et Barbuda · Argentina · Bahamenses insulae · Barbata · Beliza · Bolivia · Brasilia · Canada · Chilia · Civitates Foederatae Americae · Columbia · Costarica · Cuba · Dominica · Dominicana res publica · Granata · Guatimalia · Guiana · Haitia · Honduria · Iamaica · Mexicum · Nicaragua · Panama · Paraquaria · Peruvia · Salvatoria · Sancta Lucia · Sanctus Christophorus et Nevis · Sanctus Vincentius et Granatinae · Surinamia · Trinitas et Tabacum · Uraquaria · Venetiola |
| Territoria |
Anguilla · Aruba · Boni Aëris insula · Caimanenses insulae · Curacensis insula · Falklandia · Groenlandia · Guadalupa · Guiana Francica · Martinica · Montserrat · Portus Dives · Saba · Sanctus Bartholomaeus · Sanctus Martinus · Statia · Turcenses et Caicenses insulae · Virginis Insulae Americanae · Virginis Insulae Britannicae |