Hen-Istori

Hen-istori yw oll an hwarvosow a aswonnyn a'n dalleth skrifa hag istori denses kovskrifys dhe istori wosa-klassek. Spys istori kovskrifys yw a-dro dhe 5,000 vledhen, ow talleth gans skrifedh gennek Sumerek, gans an kottha tekstow kesklenus a a-dro dhe 2600 KOK.

Skrifedh gennek y'n Gwithti Bretennek

Kyns skrifa, nyns eus dhyn saw an toulys ha'n kovebow gwrys gans tus a-varra. Hemm yw studhys gans hendhyskonieth a-der istori. Kyn fe dedhyas diwettha a hen-istori dedhlys, nebes skolheygyon a'n West a dhevnydh kodh Emperoureth Romanek a'n West yn 476 OK (an moyha kemmyn) degeas an Akademi Platonek yn 529 OK, mernans Emperour Justinian I yn 565 OK, an devedhyans a Islam, po sevel Charlemagne avel diwedh a hen-istori hag istori klassek Europek.

Yma dhe istorioryon dew fordh jyf dhe gonvedhes an bys hen: hendhyskonieth ha studhya tekstow pennfenten. Kavos fethow a-dro dhe hen-istori yw kales awos tus dhe skrifa le y'n dydhyow na ha'n brassa rann a wrussons i skrifa re beu kellys. Yth esa kopiow boghes hag o gwrys drefen nag esa pryntya. Tus a wre skrifa dre dhorn. Ynwedh y hwel istorioryon orth taklow gwrys hag usys yn hen-istori dhe dhyski moy anodho.

Nebes taklow trovys dre hendhyskonieth yw an pyramidow Ejyp, sita Pompeii yn Itali ha'n Lu Pri Pebys a Jina. Nebes tus a vri a skrifa yn hen-istori yw: Herodotus, Josephus, Livy, Polybius, Suetonius, Tacitus, Thucydides ha Sima Qian.