birinc

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /bɪˈɾɪnd͡ʒ/
• Kîtekirin: bi·rinc

Navdêr 1

birinc mê û nêr

Libên birincî.

1. (riwek) Riwekek danî ye ku bo xwarinê têt bikaranîn. (bi taybetî girar jê têt çêkirin û dema kelandî bi gelemperî spî ye

   Hevmane: riz, Riz, çeltûk

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: برنج‎

Bikaranîn

Wek riwek nêr lê wek girar mê ye.

Herwiha

• bîrinc
• brinc

Bide ber

• savar

Têkildar

• mebred
• sûxar

Jê

• birincî

Etîmolojî

Ji sanskrîtî व्रीहि (vrihi), têkildarî brizi ya farisiya kevn (برنج, birinc ya farisiya nû), wrijê ya peştûyî û ὄρυζον ya yewnanî, riso ya îtalî, ris ya fransî, Reis ya almanî û rice ya îngilîzî.

Werger

• Abazayî: прунджь (prwnǯ’)
• Abxazî: абрынџь (ābrənǯ̍), апрынџь (āṗrənǯ̍)
• Adîgeyî: пындж (pənǯ̍)
• Afrîkansî: rys → af
• Akanî: ɛmo
• Aklanon: paeay
• Albanî: oriz → sq n
• Almaniya bilind a navîn: ris
• Almanî: Reis → de n
• Amharî: ሩዝ (ruzi)
• Asamî: ধান (dhan)
• Astûrî: arroz n an m
• Atayalî: pagay
• Avarî: пиринчӏ (pirinč̣)
• Baltî: برس‎ (bras)
• Bambarayî: malo
• Baskî: arroz, irris
• Başkîrî: дөгө (dögö)
• Belarusî: рыс n (rys), рыж n (ryž)
• Bengalî: ভাত → bn (bhat)
• Bextiyarî: برنج‎ (berenj)
• Bîkoliya naverast: paroy
• Bruneyî: padi
• Bulgarî: ори́з → bg n (oríz)
• Burmayî: စပါး → my (ca.pa:)
• Cuyunonî: paray
• Çekî: rýže → cs m
• Çîçewayî: mpunga
• Çînî:

  Kantonî: 禾 (wo⁴)

  Dunganî: дозы (dozɨ)

  Mandarînî: 稻 → zh (dào), 稻子 → zh (dàozi)

• Danmarkî: ris → da nt
• Dyulayî: malo
• Endonezyayî: padi → id
• Erebî: أَرُزّ‎ n (ʾaruzz), رُزّ‎ → ar n (ruzz)

  Erebiya misrî: رز‎ n pj (ruzz)

  Erebiya hîcazî: رز‎ n (ruz)

  Erebiya fasî: روز‎ n (rūz)

  Erebiya iraqî: تمن‎ n (temman)

  Erebiya başûrê şamê: رز‎ n pj (ruzz, rozz)

• Ermenî: բրինձ → hy (brinj)
• Esperantoyî: rizo, rizoplanto
• Estonî: riis
• Eweyî: molu, mɔlu
• Farisî: برنج‎ → fa (berenj)
• Ferî: rís → fo nt
• Fînî: riisi → fi, riisikasvi
• Fransî: riz → fr n
• Frîsî: rys
• Galîsî: arrós n, arroz → gl n
• Gurcî: ბრინჯი (brinǯi)
• Hawsayî: shìnkāfā → ha
• Higaononî: humay
• Hindî: चावल → hi n (cāval), धान → hi n (dhān), भात → hi n (bhāt), तंडुल → hi n (taṇḍul)
• Hîlîgaynonî: humáy
• Holendî: rijst → nl n
• Îbanî: padi
• Îbranî: אורז \ אֹרֶז‎ → he n (órez)
• Îdomayî: osikapa
• Îgboyî: osikapa
• Îlokanoyî: págay
• Îngilîzî: rice → en
• Îsokoyî: osikapa
• Îtalî: riso → it n
• Îvatanî: paray
• Îzlendî: hrís → is nt
• Japonî: 稲 → ja (いね, ine)
• Javayiya kevn: pari
• Javayî: pari → jv
• Kabardî: прунж (prwnž)
• Kapampanganî: pale
• Kapverdî: arôs, arrôs
• Katalanî: arròs → ca n
• Katawbayî: kus sarak taaktce
• Keçwayî: arus
• Khinalugî: ппарынцӏ (pːarɨnc̣)
• Kirgizî: шалы → ky (şalı)
• Kîngalî: වී (wī)
• Kînyarwandayî: umuceri
• Koreyî: 벼 → ko (byeo)
• Kornî: ris
• Korsîkayî: risu n
• Krioyî: res
• Lamboyayî: pare
• Latviyayî: rīss → lv n
• Lawsî: ເຂົ້າ → lo (khao)
• Lezgînî: прунз (prunz)
• Lingalayî: loso
• Lîtwanî: rỹžis n
• Lueyî: ᦃᧁᧉ (ẋaw²)
• Lugandayî: omuceere
• Makedonî: ориз n (oriz)
• Malagasî: vary → mg
• Malayalamî: നെല്ല് → ml (nellŭ)
• Malezî: padi → ms
• Maltayî: ross n
• Mançûyî: ᡥᠠᠨᡩᡠ (handu)
• Maorî: raihi → mi, raihi → mi
• Maratî: भात (bhāt)
• Mecarî: rizs → hu
• Megrelî: ბრინჯი (brinǯi)
• Melanauyiya navendî: padai
• Mongolî: тутарга → mn (tutarga), будаа → mn (budaa), цагаан будаа (tsagaan budaa)
• Navajoyî: alóós
• Nedersaksî: Ries n
• Nepalî: चामल → ne (cāmal)
• Normandî: riz
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: ris → no n

  Norweciya nînorskî: ris n

• Nupeyî: cèǹkafa
• Oriyayî: ଚାଉଳ → or (cauḷô)
• Oromoyî: ruuzii
• Osetî: пыры́ндз (pyrýnʒ)
• Osmanî: برنج‎
• Ozbekî: sholi → uz
• Pangasînanî: pagëy
• Polonî: ryż → pl n
• Portugalî: arroz → pt n
• Puncabî: ਜੀਰੀ (jīrī), ਮੁੰਜੀ (muñjī)
• Qazaxî: күріш (kürış)
• Rohingyayî: soil
• Romanyayî: orez → ro n
• Rusî: рис → ru n (ris)
• Samoayî: alaisa
• Sanskrîtî: तण्डुल → sa n (taṇḍula)
• Sebwanoyî: humáy
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: рижа m, пиринач n

  Latînî: riža → sh m, pirinač → sh n

• Sîlhetî: ꠗꠣꠘ (dáno)
• Slovakî: ryža → sk m
• Slovenî: riž → sl n
• Somalî: bariis → so
• Sotoyiya başûr: raese
• Spanî: arroz → es n
• Swahîlî: mpunga
• Swêdî: ris → sv nt
• Şanî: ၶဝ်ႈ (khāw)
• Şerpayî: འབྲའ (draa)
• Silesian ryż n
• Tacikî: биринҷ → tg (birinj)
• Tagal murutî: parai
• Tagalogî: palay → tl
• Tamîlî: நெல் → ta (nel)
• Tarifitî: aṛṛuẓ n
• Tausugî: bugas, pay
• Tayî: ข้าว → th (kâao)
• Telûgûyî: వరి → te (vari)
• Tetûmî: hare
• Tigrînî: ሩዝ → ti (ruze)
• Tirkî: pirinç → tr
• Tirkmenî: bürünç → tk, tüwi, şaly
• Tîbetî: འབྲས ('bras)
• Tlingitî: kóox
• Tongî: laise
• Tsongayî: rhayisi
• Uab meto: ane
• Udî: бириндз (birinʒ)
• Unamî: pèhpastèk
• Urdûyî: چاول‎ → ur n (cāval)
• Ûbîkî: p̒irinǰ
• Ûkraynî: рис n (rys), риж n (ryž)
• Venîsî: rixo n
• Viyetnamî: lúa → vi
• Volapûkî: risat → vo, risataplan → vo
• Warayî: paray
• Weylsî: reis → cy n
• Wîlamowî: ryź n
• Wolofî: malo
• Ximêrî: ស្រូវ → km (srəw)
• Xosayî: irayisi
• Yidîşî: רײַז‎ n an m (rayz)
• Yorubayî: ìrẹsì, ráìsì
• Yupîkiya navendî: paraluruaq
• Yûnanî: όρυζα → el m (óryza)
• Zuluyî: layisi

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Sêniyek birincî (2)

birinc nêr

1. Kanzayek anku madenek ji çingo û sifirî ye.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Jê

• birincî

Etîmolojî

Serekaniya peyvê nayê zanîn lê bi xwe serekaniya peyva bronze ya îngilîzî û hevwateyên wê yên di zimanên ewropî de ye.

Werger

• Afrîkansî: messing, geelkoper
• Almanî: Messing → de nêtar
• Danmarkî: messing → da
• Endonezyayî: loyang → id
• Esperantoyî: flava kupro
• Farisî: فلز برنج‎
• Fînî: messinki → fi
• Fransî: laiton → fr
• Holendî: geelkoper → nl, messing → nl, latoen → nl
• Îdoyî: latuno → io
• Îngilîzî: brass → en
• Îtalî: ottone → it
• Katalanî: llautó
• Latînî: aurichalcum, orichalcum
• Mecarî: sárgaréz → hu
• Norwecî: messing
• Papyamentoyî: koper hel
• Portugalî: latão → pt
• Samiya bakurî: messet
• Spanî: latón → es
• Swêdî: mässing → sv
• Tirkî: pirinç → tr
• Yûnanî: μπούτζος (boútzos)