Jump to content

អាជ្ញា

ពីWiktionary

អាច-ញ៉ា បា.; សំ. ( ន. ) (អាណា) អំណាច; ការ​គ្រប់គ្រង; ពាក្យ​បង្គាប់, ការ​បង្គាប់​បញ្ជា; បញ្ញត្តិ, ច្បាប់​បញ្ញត្តិ, បញ្ញត្តិ​មាន​កម្រិត : ធ្វើ​តាម​អាជ្ញា, ទទឹង​អាជ្ញា ។ ខ្មែរ​ប្រើ​ពាក្យ​នេះ​សំដៅ​សេចក្ដី​ថា “រាជការ; អ្នក​ទទួល​អំណាច​ពី​រាជការ; បម្រើ​របស់​តុលាការ​ឬ​របស់​រដ្ឋបាល” ជាដើម​ក៏​មាន, ដូច​ជា អាជ្ញា​កែន​បរ; អាជ្ញា​កត់​ពន្ធ; អាជ្ញា​កោះ​ខ្លាំង; ទោស​អាជ្ញា; ចោទ​ជា​អាជ្ញា ជាដើម ។ មើល​ពាក្យ រាជអាជ្ញា រដ្ឋអាជ្ញា ផង ។

  1. អាជ្ញា​ចក្រ : អាណាចក្រ ។ មើល​ក្នុង​ពាក្យ អាណា ទៀត​ផង ។
  2. អាជ្ញា​កណ្តាល : មន្រ្តី​ដែល​ទទួល​បង្គាប់​ពី​រាជការ​មុខ​ក្រសួង​ហើយ​ចេញ​ទៅ​ជា​អ្នក​កណ្តាល គឺ​មិន​សម​ខាង​ណា, ជា​អ្នក​ពិនិត្យ​ការណ៍​ឲ្យ​ឃើញ​តាម​សេចក្ដី​ពិត ។
  3. អាជ្ញា​ករ--ការិន : អ្នក​ប្រតិបត្តិ​តាម​អាជ្ញា; អ្នក​ធ្វើ​តាម​ពាក្យ​បង្គាប់ (បើ​ស្ត្រី​ជា អាជ្ញា​ការិនី) ។
  4. អាជ្ញា​ធរ (--ធរ) : អ្នក​ទ្រទ្រង់នូវ​អាជ្ញា គឺ​អ្នក​កាន់​អំណាច តាម​សិទ្ធិ​ដែល​ខ្លួន​បាន​ទទួល​ពេញ​លក្ខណៈ (បារាំង autorité) ។
  5. អាជ្ញា​បកអាជ្ញា​បកៈ (--បក់ ឬ--ប៉ៈកៈ) : អ្នក​បង្គាប់​បញ្ជា, អ្នក​បញ្ជា​ការ; អ្នក​បញ្ញត្ត​ច្បាប់; អ្នក​ដាក់​អាជ្ញា (បើ​ស្ត្រី​ជា អាជ្ញា​បិកា អ. ថ. --ប៉ិ--) ។
  6. អាជ្ញា​បត្រ (--ប័ត) : សំបុត្រ​បង្គាប់​ជា​ផ្លូវ​រាជការ ។ ព. ទ. សំបុត្រ​អនុញ្ញាត​មាន​កំណត់​កាល គឺ​កំណត់​ត្រឹម​ប៉ុណ្ណោះ​ខែ​ឬ​ប៉ុណ្ណោះ​ឆ្នាំ ដែល​រាជការ​រដ្ឋបាល ចេញ​ឲ្យ​ដល់​អ្នក​ដែល​ទទួល​ដេញ​យក​មុខ​ការ​របរ​ណា​មួយ​ផ្ទាល់​ពី​រាជការ ឬ​សំបុត្រ​ដែល​រដ្ឋបាល​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​រក​ស៊ី​តែ​ត្រឹម​ប៉ុណ្ណោះ​ខែ​ប៉ុណ្ណោះ​ឆ្នាំ ។
  7. អាជ្ញានុការី : មន្រ្តី​ដែល​រាជការ​មុខ​ក្រសួង​ចាត់​ឲ្យ​ទៅ​បំពេញ​កិច្ច​ការ​ផ្សេង​ៗ ។
  8. អាជ្ញា​បទ : ខ​បញ្ញត្តិ, មាត្រា​ច្បាប់ ។
  9. អាជ្ញា​បើក​ស្ម័គ្រ : អ្នក​ដែល​កាន់​ព្រះ​បរម​រាជ​ឱង្ការ​ចេញ​ទៅ​ខែត្រ​ក្រៅ​កត់​ឈ្មោះ​ពួក​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ដែល​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ចូល​ជា​កម្លាំង​នៃ​អស់​លោក​សេនាបតី-មន្រ្តី​ខាង​ក្នុង... (ប្រើ​តែ​ក្នុង​រជ្ជកាល​ពី​ដើម) ។
  10. អាជ្ញា​ភង្គ : (--ភ័ង-គៈ ឬ --ភង់) ការ​ទទឹង​អាជ្ញា; ការ​រឹង​ទទឹង​អាជ្ញា; ការ​រឹង​ទទឹង​ស្ដាប់​ច្បាប់​បញ្ញត្តិ ឬ​មិន​ទទួល​ប្រតិបត្តិ​តាម​ពាក្យ​បង្គាប់ ។
  11. អាជ្ញា​សាលា : (ព. ទ.) អ្នក​ដែល​រាជការ​តាំង​ឲ្យ​មាន​មុខ​ការ​ជា​ជំនួយ​តុលាការ... (ត្រូវ​បាន​ផល​ប្រយោជន៍​ពី​គូ​ក្តី​តាម​កំណត់ ដែល​ច្បាប់​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​យក) ។
  12. អាជ្ញា​សិទ្ធិ (--សិត) : អំណាច​ដាច់​ខាត គឺ​អំណាច​ដែល​ព្រះ​រាជា​ទ្រង់​ប្រោស​ព្រះ​រាជ​ទាន​ដល់​មេ​ទ័ព ក្នុង​កាល​មាន​សង្រ្គាម (ក្នុង​រជ្ឋ​កាល​នៃ​ក្សត្រិយ៍​ពី​បុរាណ មាន​ប្រោស​ព្រះ​រាជ​ទាន​អាវុធ​ណា​មួយ​ ជា​ព័ស្តុតាង​ឲ្យ​មេ​ទ័ព​នោះ​កាន់​ជា​សម្គាល់​ផង ហៅ​ថា អាវុធ​អាជ្ញា​សិទ្ធិ “អាវុធ​ជា​ព័ស្តុតាង​នៃ​អំណាច​ដាច់​ខាត”) ។
  13. អាជ្ញា​សឹក : ច្បាប់​ដែល​បញ្ញត្ត​ប្រើ​ក្នុង​កាល​កើត​សង្រ្គាម (ច្រើន​ប្រើ​អំណាច​ម៉ឺងម៉ាត់​ខុស​ពី​ច្បាប់​ធម្មតា) : ច្បាប់​អាជ្ញា​សឹក (English: martial law; French: loi martiale)។
  14. អាជ្ញា​ហ្លួង : អ្នក​ដែល​កាន់​ព្រះ​បរម​រាជ​ឱង្ការ​ចេញ​ទៅ​កត់​ពន្ធ គឺ​ហូត​យក​ពន្ធ​អំពី​របរ​នៃ​ពួក​ប្រជាជន​ក្នុង​រជ្ជ​សីមា មាន​ស្រូវ​និង​ផល​ដំណាំ​ផ្សេង​ៗ​ជាដើម : អាជ្ញា​ហ្លួង​ពន្ធ​ស្រូវ អាជ្ញា​ហ្លួង​អ្នក​ទាយ​ផល​ស្រូវ​ហើយ​ហូត​ពន្ធ : អាជ្ញា​ហ្លួង​ពន្ធ​ស្រូវ​ខែត្រ​បាទី ។
  15. អាជ្ញា​ហ្លួង​ពន្ធ​ទាស : អាជ្ញា​ហ្លួង​អ្នក​យក​ពន្ធ​ដំណាំ​ផ្សេង​ៗ (ក្រៅ​ពី​ស្រូវ) តាម​ច្បាប់​បញ្ញត្តិ : អាជ្ញា​ហ្លួង​ពន្ធ​ទាស​ខែត្រ​បាទី (មាន​តែ​ក្នុង​សម័យ​ពី​ដើម, សម័យ​ឥឡូវ​ពន្ធ​ទាំង​នេះ​នៅ​លើ​មន្រ្តី​សង្កាត់​ជា​អ្នក​ទារ) ។
  16. អាជ្ញា​អង្កេត : (ព. ទ.) មន្រ្តី​ដែល​តុលាការ​ចាត់​ឲ្យ​ទៅ​ស៊ើប​ពិនិត្យ​បញ្ជាក់​ការណ៍​ឲ្យ​ឃើញ​ពិត (ម. ព. អង្កេត ឬ អង្កែត ផង) ។ល។

ខ្មែរ~អង់គ្លេស

[កែប្រែ]

អាជ្ញា ( n ) [ʔaacɲaa] authority, jurisdiction; law, power, rule, governing, order; decree, command, instruction(s); official, agent