Aller au contenu

Anat

Pɩlɩɩna Wikipediya


Kajalaɣ tɔm

Ɖɩtɛyɩ pʋyʋ waa wɛtʋ ndɩ ndɩ taa: kikikim pʋyʋ waa, kikpemim pʋyʋ waa, hohou pʋyʋ waa. Ɖɩsɩm camɩyɛ se pʋyʋ waa mba, pɛtɛ ɖɔmɩŋ fɛyɩ ɖeyiɖeyi mbʋ ɖɔɖɔ pɛtɛ paɣlɩka. Pʋ-yɔɔ pʋwɛɛ se nabʋyʋ ɛwɛɛ ɖɔdɔ nɛ pamaɣzɩɣna nɛ panaɣ tʋkasɩ nzɩ sɩwɛ pʋyʋ waa hɛkʋ taa yɔ.

Ɖɩya mbʋ se kɩmaɣzʋʋ yɔ, pɩkɛnɩ menziini nakʋyʋ, kɩsɩŋna nɛ pamaɣzɩna pʋyʋ waa sakɩyɛ.

Kɩmaɣzɩnʋʋ ñɛkɛnɩ mbʋ pamaɣzɩɣna yɔ.

Kɩmaɣzɩŋ ɖɔ sakɩyɛ.

A-                      ƉƆƲ MAƔZƲƲ

I-               ROBƐRVAL KƖMAƔZƲƲ

1-     Kɩ-yɔɔ tɔm

Ɖiwobi alikizaŋ tʋmɩyɛ ɖɩlaɖɛ yɔ, ɖɩnaɣ menziini nakʋyʋ taabɩlɩ yɔɔ. Ɖɩcaɣ nandʋ yabʋ’ yɔ, ɛsɛtɩɣ nanʋʋ lɛ, ɛɖʋ-kʋ menziini ñanaɣ taa. Ɛkpaɣ ñɩɣyʋʋ nakʋyʋ nɛ ɛtɩnɩ ñanaɣ lɛɛka taa. Ñɩɣyʋʋ ŋgʋ kɩkɛ yuŋ taŋanaa nabɛyɛ na; yuŋ taŋanaa mba, po-yuŋ wɛɛ ndɩ ndɩ. Ŋgʋ ku-yuŋ makɩɣna nanʋʋ lɛ, nanʋʋ ɖɔmɩŋ kɛlɛ.  Kɩmaɣzʋʋ ŋgʋ’ payaɣ se ROBƐRVAL Kɩmaɣzʋʋ

Weyi ɛlɩzɩ-kʋ yɔ payaɣ-ɩ se Gilles ROBERVAL. Ɛlɩzɩ-kʋ pɩnaɣ 1669 taa.

Kɩmaɣzɩɣ kikikim pʋyʋ waa tɛ ɖɔmɩŋ, kɩwɛna yuŋ taŋanaa nabɛyɛ nɛ po-yuŋ wɛɛ ndɩ ndɩ.


2-     Pilinzi nzɩ sɩwɛ Robɛrval Kɩmaɣzʋʋ yɔɔ yɔ


a-            Tɛlɛm naa: pɛwɛ naalɛ; lɛɛkʋ nɩwaŋ yɔɔ lɛɛkʋ nɩmɩyɛ yɔɔ. Mbʋ pacaɣ maɣzʋʋ yɔ, tɛlɛm naa taa paɖʋʋ-pʋ. Ñɩma wena aɖɔkʋʋ tɛlɛmnaa mba yɔ, asɩŋɩ yɩɖɩɖɩ nɛ awɛɛ kɩmaŋ. Paa patɩɩɖʋ yuŋ pʋyʋ tɛlɛm taa’ yɔ, ñɩma ana awɛɣ kɩmaŋ mbʋ na halɩ akpili Hɔɔlʋʋ yɔ.

Ɖɩcɔnɩ camɩyɛ’ yɔ, ɖɩnaɣ se :

ABCD  pa-ɖaɣlɩkɩŋ wɛ ɖeyi ɖeyi, pɛwɛ kɩmaŋ                    AB = CD

BD = OO’ = AC     

[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Paɖʋ yuŋ pʋyʋ ɖɔɖɔ lɛ, pikpili hɔɔlʋʋ yɔɔ :

A’B’C’D’ pa-ɖaɣlɩkɩŋ wɛ ɖeyi ɖeyi, pɛwɛ kɩmaŋ                A’B’ = C’D’

                                                                                                  B’D’ = OO’ = A’C’

b-    Kpɛŋa yɔɔ sɩɣa: ŋga yekina se ñɩmɩyɛ ekpili hɔɔlʋʋ yɔɔ.

c-   Hɛkʋ taa sɩɣa nɛ Ɛjaʋ : hɛkʋ taa sɩɣa ŋga yekina se ñɩmɩyɛ ɛpɩsɩ nɛ ɖɩcaɣ ɖeyi ɖeyi wɛtʋ taa. Ŋga siɣsiɣna ɛjaʋ. Ɛjaʋ kpiliɣ nɩmɩyɛ yɔɔ yaa nɩwaŋ yɔɔ lɛ, mbʋ’ panaɣna mbʋ paɖʋ tɛlɛm taa yʋ, pu-yuŋ

3-     Yuŋ taŋanaa mba pamaɣzɩɣna yɔ

Taŋanʋ weyi pamaɣzɩɣna yɔ, ɛnʋ ɖɩyaa se kɩmaɣzɩnʋʋ. Ɖɔmɩŋ ɖɩmaɣzɩyɛ lɛ, ɛnʋ’ lɛ Kɩɖam.

Kɩɖam ɛnʋ, ɛ-tɛ sʋsaa wɛɛ: Kilokɩɖam, Ɛkɩtokɩɖam, Dekakɩɖam

ɛ-tɛ cikpema wɛɛ ɖɔɖɔ: Desikɩɖam, Sentikɩɖam, Milikɩɖam

           Paa kɩmaɣzɩnʋʋ ŋgʋ’ lɛ, kɩkɩlɩ lɛɛkʋ nɛ 10. Pɩwɩlɩɣ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlɩɩ hiu pɩlɩɣ lɛɛkʋ taa nɛ ɖiwolo lɛɛkʋ taa.

Kilokɩɖam Ɛkɩtokɩɖam Dekakɩɖam Kɩɖam Desikɩɖam Sentikɩɖam Milikɩɖam
Kk Ɛk Dak K Dk Sk Mk