იხილეთ წყარო გვერდისთვის საფრანგეთის რელიგიური ომები

{{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი
|კონფლიქტი=საფრანგეთის რელიგიური ომები
|ნაწილი=[[ევროპის რელიგიური ომები]]ს
|სურათი=[[ფაილი:Francois Dubois 001.jpg|300პქ]]
|სათაური= [[ბართლომეს ღამე]]
|თარიღი= [[1562]]-[[1598]]
|მდებარეობა= [[საფრანგეთი]]
|casus=
|შედეგი=[[ნანტის ედიქტი]]ს საფუძველზე [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტებს]] მიენიჭათ რწმენის თავისუფლება. [[პარიზი]] და განსაზღვრული ტერიტორიები გამოცხადდა კათოლიკეთა გავლენის სფეროებად.
|ტერიტორია=
|მხარე1= '''[[პროტესტანტები]]''': <br> [[ფაილი:Croix huguenote.svg|20px]] [[ჰუგენოტები]] <br> {{დროშა|ინგლისი}}
|მხარე2= [[ფაილი:Bannière de France style 1500.svg|20პქ]] '''[[პოლიტიკა|პოლიტიკოსები]]'''
|მხარე3='''[[კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკეები]]''': <br> [[File:Emblem of the Papacy SE.svg|20px]] [[კათოლიკური ლიგა (საფრანგეთი)|კათოლიკური ლიგა]] <br> {{flagicon|Spain|1506}} [[ესპანეთი]] <br> [[ფაილი:Flag of Savoie.svg|20პქ]] [[სავოიის საჰერცოგო|სავოია]]
|მეთაური1= [[ფაილი:Croix huguenote.svg|20px]] [[კონდეს პრინცები]], <br>  {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ელისაბედ I]]
|მეთაური2=[[ფაილი:Bannière de France style 1500.svg|20პქ]] [[ეკატერინე მედიჩი]], <br>[[ფაილი:Bannière de France style 1500.svg|20პქ]] [[შარლ IX (საფრანგეთი)|შარლ IX]], <br> [[ფაილი:Bannière de France style 1500.svg|20პქ]] [[ანრი III ვალუა]], <br> [[ფაილი:Bannière de France style 1500.svg|20პქ]] [[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი IV]], <br>
|მეთაური3=[[File:Emblem of the Papacy SE.svg|20px]] [[გიზი (დინასტია)|გიზის დინასტია]], <br> {{flagicon|Spain|1506}} [[ფილიპე II (ესპანეთი)|ფილიპე II]], <br> [[File:Emblem of the Papacy SE.svg|20px]] [[სიქსტუს V]], <br>[[ფაილი:Flag of Savoie.svg|20პქ]] [[კარლო ემანუელე I (სავოია)|კარლ ემანუელ I]]
|ძალა1=
|ძალა2=
|დანაკარგები1=
|დანაკარგები2=
|შენიშვნა=
}}
'''საფრანგეთის რელიგიური ომები''', ''ჰუგენოტური ომები'' — [[სამოქალაქო ომი]] [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] [[კათოლიციზმი|კათოლიკეებსა]] და [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტებს]] შორის [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] II ნახევარში. [[კათოლიციზმი|კათოლიკეთა]] წინამძღოლები ძმები [[გიზი (დინასტია)|გიზები]] იყვნენ, [[ჰუგენოტები]]სა — [[ნავარის სამეფო|ნავარის მეფე]] [[ანტუან დე ბურბონი]], მისი ძმა [[ლუი I ბურბონ-კონდე|პრინცი კონდე]], შემდეგ [[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი ბურბონი]] (ნავარელი, ანრი IV) და ადმირალი [[გასპარ II დე კოლინი|გასპარ კოლინი]].

==წინარე ისტორია==
{{მთავარი|ვასის ხოცვა-ჟლეტა}}
რელიგიურ ომებს საფრანგეთში წინ უძღოდა სოციალურ-პოლიტიკურ წინააღმდეგობათა გამწვავება ფეოდალურ ურთიერთობათა რღვევის პირობებში, თავადაზნაურობის უკმაყოფილება, მოსახლეობის ძირითადი ფენების მდგომარეობის გაუარესება, მათი გაღატაკება [[იტალიური ომები|იტალიურ ომებსა]] ([[1494]]-[[1559]] წწ.) და [[ფასების რევოლუცია]]სთან დაკავშირებით. 
[[ფაილი:Massacre de Vassy 1562 print by Hogenberg end of 16th century.jpg|250px|მინი|მარცხნივ|ვასის ხოცვა-ჟლეტა, 1562 წელი]]
[[ფრანსუა II (საფრანგეთი)|ფრანსუა II-ის]] მეფობაში ([[1559]]-[[1560]] წწ.) ძალაუფლება ხელთ იგდო ჭაბუკი მეფის ცოლის [[მარიამ სტიუარტი|მარიამ (მერი) I სტიუარტის]] ბიძებმა –  [[გიზი (დინასტია)|გიზებმა]]; სამეფო კარს ჩამოშორებულმა [[ბურბონები|ბურბონებმა]] და უკმაყოფილო თავადაზნაურობამ, მ. შ. [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტებმა]], პრინც კონდეს მეთაურობით, მოაწყვეს შეთქმულება, რომლის მიზანი იყო ამბუაზის ციხე-კოშკში მყოფი მეფის ხელში ჩაგდება და მისი სახელით სახელმწიფოს მართვა. მაგრამ აჯანყების ცდა მარცხით დასრულდა. მრავალი შეთქმული დაიღუპა. კონდე სიკვდილს გადაურჩა.

ფრანსუა II-ის ნაადრევი სიკვდილის გამო ტახტზე ავიდა მცირეწლოვანი [[შარლ IX (საფრანგეთი)|შარლ IX]] (1560-1574 წწ.) სამეფოს რეგენტები [[ეკატერინე მედიჩი]] და კანცლერი [[მიშელ დე ლოპიტალი]] (კანცლერი 1560-1568 წწ.) კათოლიკეთა და ჰუგენოტთა შერიგებას ცდილობდნენ. სატუსაღოდან გაათავისუფლეს [[ჰუგენოტები]] ([[1561]] წლის აპრილი), მოაწყვეს რელიგიური დისპუტი  ([[1561]] წლის სექტემბერ-ოქტომბერი). [[1562]] წლის 17 იანვარს გამოქვეყნდა „[[იანვრის ედიქტი]]“ პროტესტანტული კულტის თავისუფლების შესახებ ქალაქებს გარეთ და კერძო სახლებში, მაგრამ გიზებმა ეს ცდა ჩაშალეს: [[1562]] წლის 1 მარტს სოფელ ვასიზე გავლისას ჰერცოგ [[ფრანსუა გიზი]]ს შეიარაღებულმა ამალამ დახოცა მლოცველი [[კალვინიზმი|კალვინისტები]]. [[ვასის ხოცვა-ჟლეტა]] რელიგიური ომის დაწყების საბაბად იქცა.

==პირველი პერიოდი==
{{მთავარი|ბართლომეს ღამე}}
[[ფაილი:Henri duc de Guise.jpg|200px|მინიატიურა|ანრი I გიზი]]
რელიგიური ომების პირველ პერიოდში მოხდა სამი ომი ([[1562]]-[[1563]], [[1567]]-[[1568]] და [[1568]]-[[1570]] წწ.). ორივე ბანაკის მეთაურები ცდილობდნენ მეფეზე ზეგავლენის მოხდენას და დახმარებას სხვა ქვეყნებში ეძებდნენ. ბრძოლა ცვალებადი წარმატებით მიმდინარეობდა. პირველი პერიოდი [[სენ-ჟერმენის საზავო ხელშეკრულება (1570)|სენ-ჟერმენის ზავითა]] ([[1570]] წ. 8 აგვისტო) და [[პასიფიკაციის ედიქტი (1570)|პასიფიკაციის ედიქტი]]თ დასრულდა, რაც ჰუგენოტთა წარმატებას მოასწავებდა. მათ მიიღეს რწმენის თავისუფლება მთელ სამეფოში, სახელმწიფო თანამდებობების დაკავების უფლება, ზავის საგარანტიოდ მათ გადაეცათ 4 ქალაქი, მათ შორის ლა-როშელი და მონტობანი. ამ პერიოდში დაიღუპნენ ორივე პარტიის ხელმძღვანელები – [[ფრანსუა გიზი]] და [[ანტუან დე ბურბონი]]. კათოლიკეთა ბელადი გახდა [[ანრი I გიზი]], ფრანსუას ძე. ჰუგენოტებისა – ადმირალი კოლინი, ანრი ბურბონი და [[ანრი I კონდე|ანრი I პრინცი კონდე]]. ჰუგენოტების სამეფო კარის კავშირის განსამტკიცებლად გადაწყდა ჰუგენოტების ბელადის ნავარის მეფის ანრი ბურბონის დაქორწინება მეფის დაზე [[მარგარიტ ვალუა]]ზე.

ადმირალი კოლინი შევიდა სამეფო საბჭოში და დიდი გავლენა მოიპოვა [[შარლ IX (საფრანგეთი)|შარლ IX-ზე]]. კოლინიმ დაიყოლია შარლ IX წამოეწყო ომი [[ესპანეთი]]ს წინააღმდეგ. ამან დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია გიზების პარტიაშიც და [[ეკატერინე მედიჩი]]ს მხრივაც, რომელსაც აშინებდა შვილზე გავლენის დაკარგვა, ესპანეთთან მოსალოდნელი ომი და გიზების პარტიასთან სრული განხეთქილება. ამიტომ მათ განიზრახეს კოლინისა და [[ჰუგენოტები]]ს თავიდან მოშორება და [[1572]] წლის [[24 აგვისტო]]ს [[ბართლომეს ღამე]]ს მოაწყვეს ჰუგენოტთა ხოცვა-ჟლეტა. ამოწყვიტეს მსხვილი პარიზელი ვაჭრები და ხელოსნები, აგრეთვე უცხოელები. კოლინი მოკლეს, ანრი ბურბონმა და კონდემ [[კათოლიციზმი|კათოლიკობის]] მიღებით უშველეს თავს (თუმცა [[1576]] წელს დაუბრუნდნენ ჰუგენეტობას). ამ ამბებმა ბიძგი მისცა რელიგიური ომების განახლებას.

==მეორე პერიოდი==
{{მთავარი|ბოლიეს ედიქტი}}
რელიგიური ომების მეორე პერიოდში მოხდა ორი ბრძოლა ([[1572]]-[[1573]], [[1574]]-[[1576]] წწ.). მთავრობა და გიზების პარტია ერთობლივად ებრძოლებოდნენ ჰუგენოტებს. სამხრეთ-დასავლეთ [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ჰუგენტებმა საკუთარი ფედერაციული რესპუბლიკა ე. წ. ჰუგენოტური კონფედერაცია შექმნეს: ეს იყო „სახელმწიფო სახელმწიფოში“. მას სათავეში ედგა ჰუგენოტური ფეოდალური არისტოკრატია. ჰუგენოტური კონფედერაცია მტრულად დაუპირისპირდა გიზების პარტიას და [[ვალუას დინასტია]]ს. გაიფურჩქნა ჰუგენოტური ანტიაბსოლუტისტური პუბლიცისტიკა. განსაკუთრებით გამძვინვარდა ბრძოლა შარლ IX-ის გარდაცვალებისსა (1574 წ.) და მისი ძმის [[ანრი III ვალუა|ანრი III-ის]] გამეფების შემდეგ. რელიგიური ომების მეორე პერიოდი დასრულდა [[1576]] წლის 6 მაისის [[ბოლიეს ედიქტი]]თა და [[პასიფიკაციის ედიქტი (1576)|პასიფიკაციის ედიქტით]], რომლითაც ჰუგენოტებმა მიიღეს რწმენის თავისუფლება და მიაღწიეს მათი კონფედერაციის აღიარებას. ედიქტის საგარანტიოდ მათ მისცეს 8 ციხე-ქალაქი.

==მესამე პერიოდი==
{{მთავარი|სამი ანრის ომი|ნანტის ედიქტი}}
[[ფაილი:HenriIV.jpg|200px|მინი|მარცხნივ|ანრი IV ნავარელი]]
მესამე პერიოდში მოხდა სამი ომი ([[1577]], [[1579]]-[[1580]], [[1587]]-[[1598]] წწ.). [[ბოლიეს ედიქტი]]თ უკმაყოფილო გიზების პარტიამ, ჰუგენოტთა კონფედერაციის მსგავსად, [[ანრი I გიზი]]ს ხელმძღვანელობით დააარსა პერონის ლიგა, რომელიც [[საფრანგეთი]]ს [[კათოლიკური ლიგა (საფრანგეთი)|კათოლიკურ ლიგად]] იქცა. წარმოიშვა მეორე „სახელმწიფო სახელმწიფოში“ საფრანგეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ და ცენტრალურ ნაწილში. აქ ხელმძღვანელ როლს ფეოდალური არისტოკრატია ასრულებდა. ლიგის საბოლოო მიზანს [[ვალუას დინასტია|ვალუების დინასტიის]] დამხობა და [[ესპანეთი]]ს დახმარებით ანრი გიზის გამეფება იყო. ლიგის შიგნით არსებული წინააღმდეგობებით ისარგებლა [[ანრი III ვალუა|ანრი III-მ]], სცნო ლიგა და თავი მის მეთაურად გამოაცხადა. [[1576]] წელს ბლუაში მოწვეულ გენერალურ შტატებზე უარყვეს [[ბოლიეს ედიქტი]].

ამას მოჰყვა რელიგიური ომების მეექვსე ომი, რომლის შედეგად [[პუატიეს ედიქტი]]თ ([[1577]] წლის 17 სექტემბერი) ჰუგენოტებს მიენიჭათ კულტის შეკვეცილი თავისუფლება. განსაკუთრებით გამძაფრდა ბრძოლა ტახტის მემკვიდრეობის საკითხთან დაკავშირებით: უშვილო ანრი III-ის მემკვიდრე გახდა [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტთა]] ბელადი [[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი ბურბონი]]. წარმოიშვა ორი კათოლიკური ლიგა, [[1584]] წლის დამლევს კათოლიკე პრინცებმა აღადგინეს [[პერონის ლიგა]], რომელმაც [[1584]] წლის 31 დეკემბერს დადო სამოკავშირეო ხელშეკრულება ესპანეთთან პრინცების ლიგისაგან დამოუკიდებლად, [[1585]] წელს აღმოცენდა [[პარიზის ლიგა]], რომელშიც შევიდნენ ფანატიკურად განწყობილი ბურჟუაზია და დემოკრატიული მასები. ლიგამ მიიღო სამხედრო ორგანიზაცია, მას სათავეში ედგა [[პარიზი]]ს 16 უბნის წარმომადგენლებისაგან შექმნილი „16-ის კომიტეტი“.

ჩრდილო-აღმოსავლეთის და ცენტრალური საფრანგეთის თითქმის ყველა ქალაქი შეუერთდა პარიზის ლიგას, რომელიც გაერთიანდა პრინცების ლიგასთან და ასე შეიქმნა ერთიანი კათოლიკური ლიგა. მან აიძულა ანრი III თავისი ედიქტებით ([[1585]] წლის 7 და 18 ივლისი) აეკრძალა [[პროტესტანტიზმი]], გაეუქმებინა ჰუგენოტთა სასარგებლოდ გამოცემული ყველა დეკრეტი. ჰუგენოტებს უნდა ჩამორთმეოდათ საგარანტიოდ მიცემული ციხე-ქალაქები, სამაგიეროდ ლიგამ საგარანტიოდ მიიღო [[სუასონი]], [[დიჟონი]], [[ვერდენი]] და სხვა ქალაქები. ანრი ბურბონი სამეფო ტახტზე უფლებებს მოკლებულად ცხადდებოდა. 
[[ფაილი:Henri III Valois.jpg|200px|მინიატიურა|ანრი III ვალუა]]
დაიწყო მერვე რელიგიური ომი, რომელსაც „სამი ანრის ომი“ ეწოდა (მთავარი ხელმძღვანელების - [[ანრი III ვალუა|ანრი III-ის]], [[ანრი I გიზი]]სა და [[ანრი ნავარელი|ანრი ნავარელის]] მიხედვით). თავდაპირველად ანრი III და ანრი გიზი ანრი ნავარელის წინააღმდეგ გაერთიანდნენ, მათი ერთობა მალე დაირღვა. პარიზის ლიგა განსაკუთრებით მტრულად განეწყო მეფის მიმართ. [[1588]] წლის 12-13 მაისს პარიზში დაიწყო სახალხო მღელვარება („ბარიკადების დღე“). ანრი III შარტრში გაიქცა. გიზებმა და კათოლიკეთა ლიგამ მეფეს თავიანთი მოთხოვნები წაუყენეს. ანრი III მოსაჩვენებლად სრულ დათმობებზე წავიდა. [[1588]] წლის 23 დეკემბერს ანრი III-ის ბრძანებით ანრი გიზი და მისი ძმა მოკლეს. 
[[ფაილი:Procession de la Ligue 1590 Carnavalet.jpg|250px|მინი|მარცხნივ|კათოლიკეთა ლიგის დემონსტრაცია პარიზში 1590 წელს.]]
ანტიროიალისტურმა მოძრაობამ უმაღლეს წერტილს მიაღწია. პარიზის ლიგის დემოკრატიული ფრთის გავლენით ანრი III გადაყენებულად გამოცხადდა. ანრი III შეუკავშირდა ანრი ნავარელს და თავის მემკვიდრედ ცნო. გაერთიანებული ძალებით ისინი [[პარიზი]]საკენ დაიძრნენ; [[1589]] წლის აგვისტოში ანრი III ლიგის მიერ მიგზავნილმა დომინიკელმა ბერმა [[ჟაკ კლემანი|ჟაკ კლემანმა]] მოკლა. საფრანგეთის მეფე გახდა [[ანრი ნავარელი]], ანრი IV-ის სახელით, მაგრამ ჩრდილოეთ საფრანგეთმა არ ცნო იგი. შექმნილი მდგომარეობით ისარგევბლა [[ესპანეთი]]ს მეფე [[ფილიპე II (ესპანეთი)|ფილიპე II-მ]] და ლიგის თანხმობით [[1591]] წელს პარიზში შეიყვანა [[ესპანეთი]]ს ჯარები.

[[1592]] წელს საფრანგეთში დაიწყო გლეხთა აჯანყება. ამ აჯანყების მასშტაბებით და ესპანელთა ინტერვენციით შეშფოთებულმა კათოლიკე თავადაზნაურებმა და ბურჟუაზიამ ცნო ანრი ნავარელი, რომელიც [[1593]] წელს ისევ დაუბრუნდა [[კათოლიციზმი|კათოლიკობას]]. [[1594]] წელს იგი მეფედ ეკურთხა და [[პარიზი]] უბრძოლველად დაიკავა. ლიგის გავლენის ქვეშ მყოფი ტერიტორიები მეფემ დაიმორჩილა და გამარჯვება მოიპოვა ესპანელებზე.

[[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი IV-ის]] მიერ გამოცემული [[ნანტის ედიქტი]]თ [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტთა]] სარმუნოებრივი მდგომარეობა მოწესრიგდა და რელიგიური ომები დასრულდა.

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[მონარქომაქები]]
* [[კროკანები]]

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|8|349-350}}

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commons category|Guerres de religions in France}}
* [http://www.lepg.org/wars.htm The Wars of Religion, Part I]
* [http://www.lepg.org/wars2.htm The Wars of Religion, Part II]
* [http://www.museeprotestant.org/Pages/Notices.php?scatid=3&cim=-1&noticeid=886&lev=1&Lget=EN The Wars of Religion] at The Virtual Museum of French Protestantism
* [http://histclo.com/Act/rel/faith/christ/refor/fra/rw.html French Religious Wars] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120717075426/http://histclo.com/act/rel/faith/christ/refor/fra/rw.html |date=2012-07-17 }}
* [http://www.henri4.culture.fr/index.php?lang=en&module=uc&fichier=00#/en/uc/00_02 The Wars of Religion] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180916193231/http://www.henri4.culture.fr/index.php?lang=en&module=uc&fichier=00#/en/uc/00_02 |date=2018-09-16 }}

[[კატეგორია:სამოქალაქო ომები]]
[[კატეგორია:საფრანგეთის ისტორია]]
[[კატეგორია:XVI საუკუნის ომები]]