Baroko: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita

Lineo-formo

Nuna versiono, pos 00:57, 7 jun. 2023

Baroko esas stilo di arkitekturo, muziko ed arti tre multe ornita e freque extravaganta, qua prosperis de la komenco dil 17ma yarcento til la fino dil 18ma yarcento. Ol sequis la Renesanco e precedis Neoklasikismo. Baroko stimulesis dal Katolik-eklezio por kontrastar la simpleso ed austereso di la Protestanta arkitekturo, muziko ed arto, quankam Luterana Baroko developesis en kelka regioni di Europa.^[1]

Origino di la vorto[redaktar | redaktar fonto]

L'origino dil nomo esis Portugalana vorto baroco, por deskriptar perlo kun formo defektoza. To originis Portugalana barroco, Hispana barrueco ed Italiana barocco. Ta vorto uzesis unesmafoye en 1733 da Jean-Philippe Rameau por deskriptar muziko sen koherema melodio e prodiganta en disonanci. Jean-Jacques Rousseau qua esis muzikisto e kompozisto ultre filozofo, skribis en l'Encyclopédie: "la muziko baroka esas la muziko en ke la harmonio esas konfuza e plena di modulaci e disonanci. La kanto esas akra e nenaturala, la toni esas nefacila e la movimenti limitizita.

La vorto uzesis unesmafoye en 1855 dal Suisa historiisto Jacob Burckhardt, por deskriptar la periodo dil arto qua sequis la Renesanco, en artiklo skribita por la jurnalo Le Cicerone. Ilu uzis la termino por atakar la movado qua, segun ilu, subversis la valori de la Renesanco.^[2] La frazo "stilo baroko" nur eniris la vortaro dil Académie française en 1878, pos ke ol perdis lua pejorativa impliko.^[3]

Baroko en l'Arkitekturo[redaktar | redaktar fonto]

La stilo baroko en l'arkitekturo rezultis del adopto di la doktrini dil koncilo di Trento, de 1545 til 1563, en respondo a la Protestanta Reformo. L'iniciala fazo de la nomizita Kontr-Reformo impozis stilo severa ed akademiala en la religiala arkitekturo, kun apelo al intelektozi. La koncilo imperis ke l'arto mustis komunikar religiala temi kun direkta ed emocoza impliko.^[4]^[5] La nomizita "Luterana Baroko" developesis quale konfesionala respondo al ikonoklasmo de la Kalvinisti.^[6]

Baroka kirki konstruktesis kun larja centrala spaco, ube l'adoreri povus esar proxim l'altaro, kun alta kupolo supre, qua permisas sunolumo lumizar la kirko. La kupolo simbolizis l'uniono inter Cielo e Tero, e dekoresis kun pikturi e skulturi pri santi ed anjeli qui semblis kontemplar la cielo adsupre. Diferante de la pikturi da Michelangelo en la Kapelo Sistina qui kombinis diferanta ceni, singla ek li kun lia propra perspektivi, la pikturi Baroka kreesis por prizentar a la videro en sulo unika perspektivo e ne multopla, semblante ke omna imaji esis reala.

Referi[redaktar | redaktar fonto]

↑ Bridget, Heal:‘Better Papist than Calvinist’: Art and Identity in Later Lutheran Germany. Publikigita da jurnalo German History de la Socio Germana pri Historio. Dato di publikigo: 1ma di decembro 2011. Idiomo: Angla.
↑ Hopkins, Owen, "Les Styles en Architecture, (2014), p. 70
↑ Erwin, Panofsky:Three Essays on Style. Publikigita da The MIT Press. Dato di publikigo: 1995. Pagino/pagini: 19.
↑ Hughes, J. Quentin (1953). The Influence of Italian Mannerism Upon Maltese Architecture. Melitensiawath. Vidita ye la 8ma di julio 2016. pp. 104–110.
↑ Helen Gardner, Fred S. Kleiner, and Christin J. Mamiya, Gardner's Art Through the Ages (Belmont, CA: Thomson/Wadsworth, 2005), p. 516.
↑ The Reformation and Lutheran baroque - Publikigita da Oxford University Press. Dato di publikigo: 20ma di februaro 2018. URL vidita ye 1ma di mayo 2018. Idiomo: Angla.

[Heal2011-1] Bridget, Heal:‘Better Papist than Calvinist’: Art and Identity in Later Lutheran Germany. Publikigita da jurnalo German History de la Socio Germana pri Historio. Dato di publikigo: 1ma di decembro 2011. Idiomo: Angla.

[2] Hopkins, Owen, "Les Styles en Architecture, (2014), p. 70

[3] Erwin, Panofsky:Three Essays on Style. Publikigita da The MIT Press. Dato di publikigo: 1995. Pagino/pagini: 19.

[4] Hughes, J. Quentin (1953). The Influence of Italian Mannerism Upon Maltese Architecture. Melitensiawath. Vidita ye la 8ma di julio 2016. pp. 104–110.

[5] Helen Gardner, Fred S. Kleiner, and Christin J. Mamiya, Gardner's Art Through the Ages (Belmont, CA: Thomson/Wadsworth, 2005), p. 516.

[2018Heal-6] The Reformation and Lutheran baroque - Publikigita da Oxford University Press. Dato di publikigo: 20ma di februaro 2018. URL vidita ye 1ma di mayo 2018. Idiomo: Angla.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Lineo 1: / Lineo 1: @@
-[[Arkivo:Bernini_Baldachino.jpg|thumb|300px|[[Baldakino]] e koreyo di la Baziliko di Santa Petrus.]]
+[[Arkivo:Bernini_Baldachino.jpg|thumb|280px|[[Baldakino]] e koreyo di la Baziliko di Santa Petrus.]]
-'''Baroko''' esas stilo di [[arkitekturo]], [[muziko]] ed [[arto|arti]] tre multe ornita e freque extravaganta, qua prosperis de la komenco dil [[17ma yarcento]] til la fino dil [[18ma yarcento]]. Ol sequis la [[Renesanco]] e precedis [[Neoklasikismo]]. Baroko stimulesis dal [[Katolik-eklezio]] por kontrastar la simpleso ed austereso di la [[Protestantismo|Protestanta]] arkitekturo, muziko ed arto, quankam [[Luteranismo|Luterana]] Baroko developesis en kelka regioni di Europa.<ref name="Heal2011">{{cite book|last=Heal|first=Bridget|date=1ma di decembro 2011|title=‘Better Papist than Calvinist’: Art and Identity in Later Lutheran Germany|publisher=jurnalo ''German History'' de la Socio Germana pri Historio|volume=29|issue=4|language={{en}}}}</ref>
+'''Baroko''' esas stilo di [[arkitekturo]], [[muziko]] ed [[arto|arti]] tre multe ornita e freque extravaganta, qua prosperis de la komenco dil [[17ma yarcento]] til la fino dil [[18ma yarcento]]. Ol sequis la [[Renesanco]] e precedis [[Neoklasikismo]]. Baroko stimulesis dal [[Katolik-eklezio]] por kontrastar la simpleso ed austereso di la [[Protestantismo|Protestanta]] arkitekturo, muziko ed arto, quankam [[Luteranismo|Luterana]] Baroko developesis en kelka regioni di Europa.<ref name="Heal2011">{{Citez jurnalo od edituro|nomo=Heal|surnomo=Bridget|publikigita ye=1ma di decembro 2011|titulo=‘Better Papist than Calvinist’: Art and Identity in Later Lutheran Germany|editero=jurnalo ''German History'' de la Socio Germana pri Historio|volume=29|issue=4|idiomo={{en}}}}</ref>
 == Origino di la vorto ==
 L'origino dil nomo esis [[Portugalana linguo|Portugalana]] vorto ''baroco'', por deskriptar [[perlo]] kun formo defektoza. To originis [[Portugalana linguo|Portugalana]] ''barroco'', [[Hispana linguo|Hispana]] ''barrueco'' ed [[Italiana linguo|Italiana]] ''barocco''. Ta vorto uzesis unesmafoye en 1733 da Jean-Philippe Rameau por deskriptar [[muziko]] sen koherema melodio e prodiganta en disonanci. [[Jean-Jacques Rousseau]] qua esis muzikisto e kompozisto ultre filozofo, skribis en l'''Encyclopédie'': "la muziko baroka esas la muziko en ke la harmonio esas konfuza e plena di modulaci e disonanci. La kanto esas akra e nenaturala, la toni esas nefacila e la movimenti limitizita.
-La vorto uzesis unesmafoye en 1855 dal Suisa historiisto Jacob Burckhardt, por deskriptar la periodo dil arto qua sequis la [[Renesanco]], en artiklo skribita por la jurnalo ''Le Cicerone''. Ilu uzis la termino por atakar la movado qua, segun ilu, subversis la valori de la Renesanco.<ref>Hopkins, Owen, "Les Styles en Architecture'', (2014), p. 70</ref> La frazo "stilo baroko" nur eniris la vortaro dil ''Académie française'' en 1878, pos ke ol perdis lua pejorativa impliko.<ref>{{Cite book |last=Panofsky |first=Erwin |chapter=What is Baroque? |title=Three Essays on Style |publisher=The MIT Press |year=1995 |page=19 |ref=harv}}</ref>
+La vorto uzesis unesmafoye en 1855 dal Suisa historiisto Jacob Burckhardt, por deskriptar la periodo dil arto qua sequis la [[Renesanco]], en artiklo skribita por la jurnalo ''Le Cicerone''. Ilu uzis la termino por atakar la movado qua, segun ilu, subversis la valori de la Renesanco.<ref>Hopkins, Owen, "Les Styles en Architecture'', (2014), p. 70</ref> La frazo "stilo baroko" nur eniris la vortaro dil ''Académie française'' en 1878, pos ke ol perdis lua pejorativa impliko.<ref>{{Citez jurnalo od edituro |nomo=Panofsky |surnomo=Erwin |chapter=What is Baroque? |titulo=Three Essays on Style |editero=The MIT Press |publikigita ye=1995 |pagini=19 |ref=harv}}</ref>
 == Baroko en l'Arkitekturo ==
-[[Arkivo:Steams of Light (5939066479).jpg|250px|left|thumb|Sunala lumi eniras la baziliko di Santa Petrus, en [[Vatikano]].]]
+[[Arkivo:Steams of Light (5939066479).jpg|280px|left|thumb|Sunala lumi eniras la baziliko di Santa Petrus, en [[Vatikano]].]]
-La stilo baroko en l'[[arkitekturo]] rezultis del adopto di la doktrini dil [[koncilo di Trento]], de 1545 til 1563, en respondo a la [[Protestanta Reformo]]. L'iniciala fazo de la nomizita [[Kontr-Reformo]] impozis stilo severa ed akademiala en la religiala arkitekturo, kun apelo al intelektozi. La koncilo imperis ke l'arto mustis komunikar religiala temi kun direkta ed emocoza impliko.<ref>Hughes, J. Quentin (1953). [http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.01(1952-55)/MH.1(1953)2/orig05.pdf The Influence of Italian Mannerism Upon Maltese Architecture]. ''Melitensiawath''. Vidita ye la 8ma di julio 2016. pp. 104–110.</ref><ref>Helen Gardner, Fred S. Kleiner, and Christin J. Mamiya, ''Gardner's Art Through the Ages'' (Belmont, CA: Thomson/Wadsworth, 2005), p. 516.</ref> La nomizita "Luterana Baroko" developesis quale konfesionala respondo al ikonoklasmo de la [[Kalvinismo|Kalvinisti]].<ref name="2018Heal">{{cite web|url=https://blog.oup.com/2018/02/reformation-lutheran-baroque/|title=The Reformation and Lutheran baroque|last=Heal|first=Bridget|date=20ma di februaro 2018|publisher=Oxford University Press|language={{en}}|accessdate= 1ma di mayo 2018}}</ref>
+La stilo baroko en l'[[arkitekturo]] rezultis del adopto di la doktrini dil [[koncilo di Trento]], de 1545 til 1563, en respondo a la [[Protestanta Reformo]]. L'iniciala fazo de la nomizita [[Kontr-Reformo]] impozis stilo severa ed akademiala en la religiala arkitekturo, kun apelo al intelektozi. La koncilo imperis ke l'arto mustis komunikar religiala temi kun direkta ed emocoza impliko.<ref>Hughes, J. Quentin (1953). [http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.01(1952-55)/MH.1(1953)2/orig05.pdf The Influence of Italian Mannerism Upon Maltese Architecture]. ''Melitensiawath''. Vidita ye la 8ma di julio 2016. pp. 104–110.</ref><ref>Helen Gardner, Fred S. Kleiner, and Christin J. Mamiya, ''Gardner's Art Through the Ages'' (Belmont, CA: Thomson/Wadsworth, 2005), p. 516.</ref> La nomizita "Luterana Baroko" developesis quale konfesionala respondo al ikonoklasmo de la [[Kalvinismo|Kalvinisti]].<ref name="2018Heal">{{extera ligilo|url=https://blog.oup.com/2018/02/reformation-lutheran-baroque/|titulo=The Reformation and Lutheran baroque|nomo=Heal|surnomo=Bridget|publikigita ye=20ma di februaro 2018|editero=Oxford University Press|idiomo={{en}}|vidita ye= 1ma di mayo 2018}}</ref>
 Baroka kirki konstruktesis kun larja centrala spaco, ube l'adoreri povus esar proxim l'[[altaro]], kun alta kupolo supre, qua permisas sunolumo lumizar la kirko. La kupolo simbolizis l'uniono inter Cielo e Tero, e dekoresis kun pikturi e skulturi pri santi ed [[anjelo|anjeli]] qui semblis kontemplar la cielo adsupre. Diferante de la pikturi da [[Michelangelo]] en la Kapelo Sistina qui kombinis diferanta ceni, singla ek li kun lia propra perspektivi, la pikturi Baroka kreesis por prizentar a la videro en sulo unika perspektivo e ne multopla, semblante ke omna imaji esis reala.