Kalalainganna a klima
Iti heograpia, dagiti kalalainganna wenno temperado a latitud iti globo ket naisanglad iti nagbaetan ti tropiko ken dagiti rehion ti polar.[1] Dagiti panagbalbaliw kadagitoy a rehion a nagbaetan ti kalgaw ken panaglalam-ek ket kadawyan a relatibo a moderado, imbes a nakaro a napudot wenno nalamiis.
Nupay kasta, iti dadduma a luglugar, kasla idiay Asia ken sentral nga Amianan nga Amerika, dagitoy a panagduduma a nagbaetan ti kalgaw ken panaglalam-ek ket mabalin a nakaro gapu ta dagitoy a lugar ket adayoda manipud iti baybay, a gapuanan dagitoy ket kaadda ti kontinental a klima. Kadagiti rehion a naikeddeng a tropikal, dagiti lokalidad kadagiti nangato nga altitud (kasla dagiti paset tie Andes) ket mabalin nga addaanda iti kalalainganna a klima.
Dagiti sona ken klima
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti amianan a kalalainganna a sona ket gumay-at manipud iti Tropiko ti Kanser (agarup a 23.5° amianan a latitud) aginggana idiay Sirkulo ti Artiko (agarup a 66.5° amianan a latitud). Ti abagatan a kalalainganna a sona ket gumay-at manipud iti Tropiko ti Kaprikornio (agarup a 23.5° abagatan a latitud) aginggana idiay Sirkulo ti Antartiko iti agarup a 66.5° abagatan a latitud).[2][3]
Ti kalalaingann a klina ket adu pay a manginayon ti subtropikal a klima dagiti karuay: subtropikal a medio-desierto/desierto, nadam-eg a subtropikal, oseaniko a subtropikal ken Mediteraneo a klima. Nupay kasta, kadawyan a ti kalalainganna a klima ket maysa kadagiti uppat a sona ti klima ti lubong (malaksid dagiti sona ti polar, subtropikal, ken tropikal).
Ti maritimo a klima ket maapektaran babaen dagiti taaw, ken mangtulong daytoy a mangtalinaay kadagiti natalna met a temperatura iti amin a paset ti tawen. Kadagiti kalalainganna a sona ti kaaduan a pul-oy ti angin ket manipud iti laud, isu a ti igid dagiti temperado a kontinente ket kaaduanda a makasanay iti daytoy a maritimo a klima. Dagiti kastoy a rehion ket mairaman ti Akinlaud nga Europa, ken akinlaud nga Amianan nga Amerika kadagiti latitud a nagbaetan ti 40° ken 60° amianan (65°N idiay Europa).
Ti kontinental, namaga-bassit ken namaga ket kadawyan a mabirukan iti akin- uneg ti daga, nga addaan iti napudpudot a kalgaw ken nalamlamiis a panaglalam-ek. Ti pannankapukaw ti pudot ken resepsion ket tulongan babaen ti nawatiwat a masa ti daga. Idiay Amianan nga Amerika, ti Nabato a Banbantay ket agtignay a kas panglapped ti klima iti maritimo nga angin nga agpulpul-oy manipud iti laud, ken agpartuat ti namaga bassit ken kontinental a klima iti daya.[4][5][6] Idiay Europa, ti maritimo a klima ket makapabaelan a mangipatalna ti temperatura iti akin-uneg ti daga, gapu ti nangruna a kabambanatayan – ti Alpes – daytoy ket naiturong iti daya-laud (malaksid ti daya a lugar ti atiddog a kabambanatayan ti Eskandinabia).
Ti kaaduan a populasion ti lubong ket agnaed kadagiti kalalainganna a sona (no maipalawag a buklen pay dagiti subtropiko), ken naipangpangruna idiay Akin-amianan a Hemisperio gapu ti kadakkel ti masa ti daga.[7]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Education Scotland. "Weather & climate Change Climates around the world". educationscotland.gov.uk.
- ^ McColl, R. W. (2005). Encyclopedia of World Geography, Volume 1. (Facts on File Library of World Geography). New York: Facts on File. p. 919. ISBN 0-8160-5786-9.
- ^ "Solar Illumination: Seasonal and Diurnal Patterns". Encyclopedia.com. Naala idi Oktubre 4, 2012.
- ^ "Ti Temperado a Klima". The International Sustainability Council. 2008. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-02-19. Naala idi Oktubre 4, 2012.
...ti nailinia ti amianan-abagatn a Nabato a Banbantay ket agtignay a kas lapped ti klima iti kalalainganna a maritimo nga angin nga agpulpul-oy manipud iti laud.
- ^ "Klima ti Suisa". Swiss University. Naala idi Oktubre 4, 2012.
Ti Alpes ket agtigtignay a kas lapped ti klima: Ti Akin-abagatan a Suisa, a nagruna a maimpluensiaan babae ti Baybay Mediteraneo, ket nailaslasin babaen ti nasaysayaat a klima ngem ti Akin-amianan a Suisa.
[permanente a natay a silpo] - ^ Brinch, Brian (2007-11-01). "Kasano a dagiti banbantay ket maimpluensianna dagiti tabas ti panagtudtudo". USA Today. Tysons Corner, Virginia: Gannett. ISSN 0734-7456. Naala idi Oktubre 4, 2012.
Kas agpangato ti angin kadagiti banatay, kasla dagiti Sariap a Bambantay ti Washington, daytoy ket mapilit nga agpangato. Ti agpangato nga angin ket malamiisan, maubbawan, ken agtudo kadagiti lokasion a mabirukan kadagiti agpababa a bakras, kasla ti Seattle. No agpababa ti angin iti likud a bangir ti banatay a mapan iti Spokane, daytoy a mapekkelan, papudotenna ken pamaganna daytoy. Daytoy a panaglenned ti namaga nga angin ket agpataud ti anniniwan ti tudo, iti agpangato a bantay nga addaan iti basbassit a tudo ket abungot ti ulep.
- ^ Cohen, Joel E.; Christopher Small (Nobiembre 24, 1998). "Hypsographic demography: The distribution of human population by altitude". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, Vol. 95. Washington, D.C.: The Academy. pp. 14009–14014. Naala idi Septiembre 19, 2012.
