Լոռի (մարզ)

Լոռի
Մարզ
	Լոռի
	Զինանշան
Երկիր	Հայաստան
Ներքին բաժանում	Վանաձոր, Ալավերդի?, Ախթալա?, Շամլուղ, Սպիտակ?, Ստեփանաւան, Տաշիր, Թումանեան, Ագարակ?, Ահնիձոր?, Ամրակից?, Անտառամուտ?, Անտառաշեն?, Ապավեն?, Աքորի?, Արջուտ?, Արդվի?, Արեւաշող, Արեւածագ, Արծնի?, Աթան?, Այգեհատ, Ազնվաձոր?, Բազում?, Բլագոդարնոյե?, Բովաձոր?, Վալերի Չկալով?, Ճոճկան?, Դարպաս?, Դաշտադեմ?, Դեբետ?, Ջիլիզա?, Ջրաշեն?, Դսեղ, Ձորագետ?, Ձորագյուղ?, Ձորամուտ?, Ձիւնաշող, Ֆիոլետովո?, Գարգառ?, Գեղասար?, Ղուրսալի?, Գոգարան?, Գուգարք, Գիւլագարակ, Հաղպատ, Հագվի?, Հալավար?, Հարթագյուղ?, Հոբարձի?, Հովնանաձոր?, Կաճաճկուտ?, Քարաբերդ?, Քարաձոր?, Քարինջ?, Քարկոփ?, Կարմիր Աղեկ?, Կաթնաջուր?, Կաթնաղբիւր, Կաթնառատ?, Խնկոյեան, Կողէս, Կուրթան?, Լեջան?, Լերմոնտով, Լեռնահովիտ?, Լեռնանցք?, Լեռնապատ?, Լեռնավան?, Լոռի բերդ, Լորուտ?, Լուսաղբիւր, Մարգահովիտ?, Մարց?, Մեդովկա?, Մեղվահովիտ?, Մեծ Այրում?, Մեծ Պարնի?, Մեծաւան, Մղարթ?, Միխայլովկա?, Նեղոց?, Նոր Խաչակապ?, Նորաշէն, Նովոսելցովո?, Օձուն, Պաղաղբյուր?, Փամբակ?, Պետրովկա?, Պրիվոլնոյե?, Պուշկինո?, Սարահարթ?, Սարալանջ?, Սարամէջ, Սարատովկա?, Սարչապետ, Շահումեան, Շամուտ?, Շէնաւան, Շիրակամուտ?, Շնող?, Սվերդլով?, Թեղուտ?, Ծաղկաբեր?, Ծաղկաշատ?, Ծաթեր?, Ուրասար?, Ուռուտ?, Վահագնաձոր?, Վահագնի?, Վարդաբլուր?, Եաղդան եւ Եղեգնուտ?
Հիմնադրուած է՝	7 Նոյեմբեր 1995
Տարածութիւն	3799,0 քմ²
Բնակչութիւն	392 300 մարդ
Փոստային ցուցանիշ	1701–2117
Պաշտօնական կայքէջ	lori.mtad.am

Լոռի, կ’ընդգրկէ Գուգարաց աշխարհին մէկ կարեւոր համեմատութիւնը եւ հայկական լեռնաշխարհին հակադրութիւններով հարուստ բնութեան ամէնէն ինքնատիպ վայրերէն մէկը:

Բարձր կանաչազարդ լեռներով եւ խոր ձորերով^[1], որոնց մէջէն Դեբեդը կը հոսի^[2]: Անտառապատ լանջերուն վրայ դէպի երկինք կը խոյանան Լալուարը (2543 մեթր), Չաթինը (2244 մեթր), Ուրասարը, Թէժը, Մեծ Մայմէխը եւ միւս լեռները:

Այդտեղ է նաեւ Աղստեւի հովիտը, ուր կը գտնուին Դիլիջանն ու Իջեւանը: Դեբեդի ձախ ափին կ’երկարին Վիրահայոց լեռնաշղթային կեդրոնական եւ արեւելեան հատուածները, իսկ աջ կողմը` Գուգարաց լեռնաշղթան: Դեբեդի գլխաւոր հարկատուներն են` Մարցիգետը, Աջիրը եւ Շնողը^[3]:

Փամբակի լեռնաշղթան ջրբաժան է Կուր եւ Արաքս գետերու աւազաններուն միջեւ եւ կ’երկարի Ջաջուռի լեռնանցքէն մինչեւ Սեւանայ լիճին հիւսիս-արեւմտեան ափը: Փամբակ գետը, Ձորագետի հետ միախառնուելով կ’առաջացնէ Դեբեդը, եւ Դեմեդ Ձորագետ անունով ալ ճանչցուած է:

Փամբակի հովիտը նեղ եւ երկար իջուածք մըն է Բազումի եւ Փամբակի լեռնաշղթաներուն միջեւ։ Փամբակ գետի դարաւանդաւոր հովիտը կ’երկարի Ջաջուռի լեռնանցքէն մինչեւ Գայլաձոր կիրճը: Կ’ընդգրկէ նաեւ Չիչկան, Վանաձոր եւ Տանձուտ գետերու հովիտները: Իսկ Փամբակի լեռնանցքը կը գտնուի 2152 մեթր բարձրութեան վրայ:

Լեռնաշղթաներ

Բազումի լեռնաշղթան կ’երկարի Քարախաչի լեռնանցքէն մինչեւ Գայլաձոր կիրճը, եւ ջրբաժան է Ձորագետի եւ Փամբակի միջեւ։ Ձորագետի հարկատուներն են` Սեւաբերդ, Տաշիր, Յովհաննաձոր, Միսխանա, Ուրուտ, Չքնաղ եւ Գարգառ:

Ծառաստաններ

Լոռիի լեռներն ու ձորերը ամբողջ ծածկուած են Հաճարենիի, Կաղնիի, Լորենիի, Հացենիի սաղարթաւոր անտառներով եւ սոճիի փշատերեւ ծառաստաններով^[4]:

Լոռիի անտառները լեցուն են նաեւ պտղատու ծառերով. տանձենի, խնձորենի, սալորենի, տխլենի եւ հոնի:

Մարգագետիններ

Լեռներու բարձունքներուն տարածուած են խոտառատ մարգագետիններ: Անտառները լեցուն են վայրի կենդանիներով` այծեամ, նապաստակ, գորշուկ, կզաքիս, սկիւռ, արջ, գայլ, եղնիկ, աղուէս եւ անտառակատու. թռչուններէն յիշենք շիկահաւը, սեւ երաշտահաւը, կեռնեխը, փայտփորը եւ անտառակտցարը:

Կլիմայ

Կլիման ընդհանուր առմամբ մեղմ է: Ձմեռը ջերմաստիճանը զերոյէն վար 4-էն 5 եւ երբեմն ալ մինչեւ 35 աստիճան կ’իջնէ. երբեմն ալ տաք հովեր կը փչեն եւ ձիւնը կը հալի: Ամառը մեղմ է, ամպամած, 16-էն մինչեւ 22 աստիճան: Գարունն ու աշունը սքանչելի են:

Քաղաքներ

Ալավերդի
Ախթալա
Թումանեան
Շամլուղ
Սպիտակ
Ստեփանաւան
Վանաձոր
Տաշիր

Պատմամշակութային յուշարձաններ

Լոռիի մարզէն ներս կը գտնուին ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի Համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ ընդգրկուած Հաղպատի եւ Սանահինի վանքերը։ Պատմական նշանակութիւն ունին նաեւ մարզէն ներս գտնուող Լոռի-Բերդի փլատակները^[5]։