Jump to content

Եղիա Տոլպակեան

Եղիա Տոլպակեան
Ծնած է 16 Փետրուար 1908(1908-02-16)
Ծննդավայր Այնթէպ, Թուրքիա
Մահացած է 8 Մայիս 1982(1982-05-08) (74 տարեկանին)
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր Խ. Աբովեանի Անուան Մանկավարժական Համալսարան
Մասնագիտութիւն պատմաբան, գրագէտ, հրատարակիչ, Խմբագիր, թարգմանիչ, հանրային գործիչ

Եղիա Տոլպակեան (16 Փետրուար 1908(1908-02-16), Այնթէպ, Թուրքիա - 8 Մայիս 1982(1982-05-08), Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), հայ գրող, պատմաբան, հրատարակիչ, խմբագիր, թարգմանիչ եւ հասարակական գործիչ։

Ծնած է 1908 Կիլիկիոյ Այնթապ քաղաքը։ 6 տարեկանին ան կորսցուցած է հայրը։

1918 թուականին Հայոց ցեղասպանութեան սարսափները տեսած Տոլպակեաններու ընտանիքը (երեք երեխայ ունեցող մայրը) ապաստան գտած է Հալէպ (Սուրիա

1918-1920 թուականներուն եղած է «Հայկական կացարանի» սան, որմէ ետք 1921-1924 թուականներուն աւարտած է ուսումը՝ հայկական միջնակարգ դպրոցը։

1926 թուականին աւարտած է Հալէպի ֆրանսական ճեմարանը։

Գործունէութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1926-1928 թուականներուն եղած է Հալէպի պաղտատեան երկաթուղիի ծառայող։

1929-1946 թուականներուն եղած է ուսուցիչ եւ տնօրէն Պէյրութի Նուպարեան, Աբգարեան, Սահակեան, Սահակ Մեսրոպ հայկական վարժարաններուն մէջ։

1938 թուականին Պէյրութի մէջ հիմնադրած է «Լուսարձակ» տպարանը եւ հրատարակչութիւնը, ուր տպագրուած են գեղարուեստական գիրքեր, դասագիրքեր։

1930 թուականին լոյս ընծայած է «Պատկերազարդ օրագիր» պարբերագիրքը, 1935 թուականին կազմած, խմբագրեած եւ հրատարակած է «Լիբանանահայ պատկերազարդ օրացոյցը, 1936», 1937-1943 թուականներուն՝ որպէս վերջինիս շարունակութիւն՝ «Ամէնուն նոր տարեցոյց»-ը (7 գիրք), 1946 թուականին՝ «Հայրենական օրացոյցը»։

1946 թուականին Տոլպակեան հայրենադարձած է եւ շարունակած է մանկավարժական գործունէութիւնը Երեւանի մէջ։

Տասնամեակներ շարունակ աշխատած է Երեւանի Րաֆֆիի անուան միջնակարգ դպրոցւ, որպէս ֆրանսերէնի ուսուցիչ։

1948-1950 թուականներուն սորված է մարքսիզմ-լենինիզմի երեկոյեան համալսարանին մէջ, իսկ 1954-1960 թուականներուն՝ Երեւանի մանկավարժական հիմնարկի պատմութեան բաժանմունքի հեռակայ բաժինը։

1960-ական թուականներուն Հայաստանի մէջ ստեղծուած է Այնթապի հայերու հայրենակցական միութեան մասնաիւղ եւ, ինչպէս Պէյրութի մէջ, Եղիա Տոլպակեան դարձած է Անոր քարտուղարը։ Մեծապէս անոր ջանքերով Երեւանին յարակից գիւղերէն մէկը վերանուանուած է Նոր Այնթապ[1], իսկ աշխարհասփիւռ այնթապցիներու նուիրատուութիւններով այնտեղ կառուցուած է ժանեակի գործարան։

Աշխատութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Լոյս տեսած են Տոլպակեանի․

  • «XVIII դարի հայ ազատագրական շարժումները եւ ռուսական կողմնորոշումը. Պետրոս Ա-ն եւ հայերը» (2005) աշխատութիւնը,
  • «Պատմութիւն Սուրիոյ եւ Լիբանանի» (1940, Պէյրութ, «Լուսարձակ» տպարան),
  • «Աշխարհագրութիւն Լիբանանի» (1938, Պէյրութ, «Արաքս» տպարան) դասագրքերը[2]։

Ֆրանսերենէն թարգմանած է․

  • Քլոտ Պերժէի «Նափոլէոնի պատմութիւնը։ Կեանքը եւ պատերազմները» (1939),
  • Ժան Ժաք Ռուսոյի «Հասարակական դաշինք» (1939) երկերը,
  • Փ. Սալի «Ցեղապետներու աղջիկը» (1940, երեքն ալ՝ Պէյրութ) վէպը,
  • Օնորէ Տը Պալզաքի «Մնաք բարով», «Անաստուածի պատարագը» (երկուքն ալ՝ 1957) վիպակները, «Մոտեսթա Մինիոն» (1960) վէպը[2]։

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. «“ՆՈՐ ԱՅՆԹԱՊ ԱՒԱՆԻ ԱՆՈՒԱՆԱԿՈՉՈՒՄԸ»։ Asbarez - Armenian (en-US)։ 2008-06-19։ արտագրուած է՝ 2023-07-05 
  2. 2,0 2,1 Այվազյան Հովհաննես, խմբգր․ (2015)։ Հայ գրատպություն և գրքարվեստ. հանրագիտարան։ Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն։ էջեր 1061–1062։ ISBN 978-5-89700-042-5