Էգէական Ծով

Էգէական Ծով յուն․՝ Αιγαίον πέλαγος թրք.՝ Ege Denizi Կաղապար:Լեզու bg
Էգէական Ծով - Պալքանեան թերակղզիին հարաւ-արեւելքը․ կը տարածուի Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ։
դասաւորում
Երկիր	Յունաստան Թուրքիա
Ջրատարածութիւն	Միջերկրական ծով
Ընդհանուր մակերեսը	214 հազ. քմ²

Էգէական Ծովը իր բազմաթիւ կղզիներով․ անկէ ծնունդ առաւ Արգիփելաղօ անունը- The Aegean Sea with its large number of islands is the origin of the term archipelago.

Էգէական Ծով, յուն․՝ Αιγαίο πέλαγος կիսափակ ծով Միջերկրական ծովուն աւազանին մէջ, արեւելեան մասին, Յունաստանի եւ Փոքր Ասիոյ միջեւ։ Հին ժամանակներուն կը կոչուէր նաեւ Արքիփելաղոս Αρχιπέλαγος։ Կ'ողողէ Յունաստանի եւ Թուրքիոյ ափերը։ Տարտանելի եւ Վոսփորի նեղուցներուն միջոցաւ յաջորդաբար Մարմարայի եւ Սեւ Ծովերուն կը միանայ։ Տարածութիւնն է 240.000 քմ², առաւելագոյն խորութիւնը 2561 մ. (Կրետէ եւ Քիքլատես կզիներուն միջեւ)։ Կ՛ընդգրկէ հարիւրաւոր մեծ ու փոքր կղզիներ, ժայռակղզիներ։ Գլխաւոր նաւահանգիստներն են Փիրէան, Սելանիկը, եւ Զմիւռնիան (Իզմիր)ը։

Անուանում

Թիսէան կը սպաննէ Մինոդաւրոն․ անօթագրութիւն Ք․Ա․գէ 440-430 թուական

Անուանումին համար, շատ տարբերակներ կան։ Ըստ հին յունական առասպելի մը՝ անուանումը յառաջացած է Աթէնքի Եգէոս կամ Էղէոս արքայի անունէն։ Երբ Եգէոսի որդին՝ Թիսէան կ՛անցնի Կրետէ կղզին Մինոթաւրոս հրէշը սպաննելու համար եւ այդպիսով Աթէնքը ազատելու Կրետէին Մինոասեան տիրապետութենէն ու անոր հարկ տալէն։ Էղէոս (Եգէոս), որդիին հետ կը պայմանաւորուի թէ՝ յաղթանակով վերադառնալու պարագային, Թիսէան նաւու սեւ առագաստները պիտի փոխարինէ ճերմակներով։ Սակայն, յաղթանակէն ետք Թիսէան կը մոռնայ առագաստները փոխել։ Հայրը տեսնելով սեւ առագաստներով վերադարձող նաւը, կը կարծէ թէ որդին սպաննուած է եւ Սունիօ հրուանդանի (Ատիկէի- թերակղզի- նահանգին հարաւային ծայրամասը) Փոսիտոնի տաճարէն ինքզինքը ծովը կը նետէ։ Այդ օրէն ծովը կը կոչուի Էգէական։

Սունիոյ հրուանդան, Փոսիտոնի տաճարը․ նկարը կը դիտէ հիւսիս արեւմուտքը

Ստուգաբանութեան մը համաձայն, անունը առաջացած է հին յունարէնի էղեալոս αιγιαλός բառէն, կը նշանակէ ծովափ․ ըստ «Իլիական» եւ «Ոդիսական» դիւցազներգութիւններուն, ծովու աստուծոյ Փոսիտոնային բնակութեան վայրը։

Ֆրանքներու ժամանակ, բիւզանդացի կայսր Միքայէլ Ը․ Փալէոլողոն եւ Վենետիկցիները, Էգէական Ծովը Արխիփելաղօ (Արգիփելաղօ) Αρχιπέλαγο եզրով կը բնորոշէին․ ձեւազեղծութիւն՝ յունարէն Էգէական Ովկիանոս Αιγαίο πέλαγος անուանման։ Ժամանակակից յունարէն լեզուն այս անուանումով այժմ Ծովուն կղզիներուն ամբողջութիւնը կը հիմնաւորէ։

Աշխարհագրութիւն

Սահմաններ

Էգէական ծովուն սահմանները, Միջերկրական ծովուն հիւսիս արեւելքի մաս

Երեք կողմերէ ծովուն սահմանները ցամաքամաս եւ կամ՝ թերակղզի են։ Հարաւէն, կղզիներու շարք մը, Էգէականը Միջերկրականի արեւելեան աւազանէն կը բաժնէ․ Քիթիրա Kythera, Անդիքիթիրա Antikythera, Կրետէ Crete, Քասոս Kasos, Քարփաթոս Karpathos եւ Ռոտոս Rhodes։ Արեւելքի թերակղզին, Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերը, ծովուն արեւելեան սահմաններն են, իսկ Յունաստանի մայր ցամաքամասը անոր արեւմտեան սահմանն է։

Ենթակառոյցներ

Էգէական Ծովը կը ներառնէ քանի մը ծովեր՝ Թրակիոյ ծովը Θρακικό πέλαγος (հիւսիսը), Իքարիօ ծովը Ικάριο πέλαγος (կեդրոն-արեւելք), Տոտեքանեսեան ծովը Δωδεκανησιακή θάλασσα (հարաւ արեւելք), Քարփաթիօ ծովը Καρπάθιο πέλαγος (հարաւ եւ հարաւ-արեւելք), Կրետական ծովը Κρητικό πέλαγος (կզիին հիւսիսը), Միրթեան ծովը Μυρτώο πέλαγος (Սունիօ հրուանդանի եւ Քիթիրա կղզիին միջեւ) եւ Էվոյիքոս ծովը Ευβοϊκή θάλασσα (կը ջրէ համանուն կղզին)։

Նաւահանգիստներ

Գլխաւոր նաւահանգիստն է Փիրէան Piraeus (կապուած յօդուածներ՝ Յունաստան, Աթէնքի տարածաշրջան)։

Ռոտոս կղզին․ Մանտրաքի -Mandraki- նաւահանգիստ

Էգէական ծովուն ուրիշ մեծ նաւահանգիստները

• Յունաստանի մայր ցամաքամասին վրայ. Էլեֆսինա, Լավրիο, Վոլο, Սելանիկ, Ռաֆինա, Նաֆփլիο, Խալքիտա, Սդիլիտա, Քավալա, Փորդօ Լակο (Քսանթի), Ալեքսանտրուփոլի, Իվրիծէ (արեւելեան Թրակիա)։ (յղում՝ Յունաստան#Քաղաքներ)
• Կղզիներու․ Էրմուփոլի (Սիրոս կղզի), Անտրոս, Միթիլինի (Լեզվոս), Խիոս, Թասօ, Վաթի (Սամոս կղզի), Ռոտոս եւ Կրետէ կղզի՝ Իրաքլիօ, Սուտա եւ Խանիա։
• Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերուն՝ Այվալի (հին յունական անունով Քիտոնիես), Զմիւռնիա, Ալիքարնասոս (Bodrum) եւ Քուսանտասի նաւահանգիստները։

Կղզեխումբեր

Էգէական Ծովուն կղզիները․ հարաւը ամենամեծ կղզին, Կրետէն

Բուն արձանագրութիւն՝ Եգէական Ծովուն Կղզեխումբերն ու կղզիները[1]

Էգէական Ծովուն կղզիները բոլորն ալ, ի բացառեալ երկուքէ (Իմվրոս եւ Թենետոս), Յունաստանին կը պատկանին։ Անոնք կը բաժնուին եօթը խումբերու։

Հիւսիս արեւելեան կղզիները, թիւով 35

Փսարա

Իքարիա․ Նաս ծովափը

Խիոս․ Ջաղացքները, կը գտնուին կղզիին հիւսիսային շրջանը

Սամոս․ արեւելեան կողմը - Դիմացը Թուրքիան

Սամոթրաքի․ Խորա, կղզիին մայր քաղաքը

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն	Յունարէն
Այոս Էֆսրաթիոս	Άγιος Ευστράτιος Áyios Efstrátios
Այիոս Մինաս	Άγιος Μηνάς Agios Minas
Ալաթոնիսի	Αλατονήσι (Αλατσονήσι) Alatonisi (Alatsonisi)
Ամուլիանի	Αμμουλιανή Ammouliani
Անթրոփոֆաս	Ανθρωποφάς (Μεγάλος Ανθρωποφάς, Μεγάλος Ανθρωποφάγος, Ανθρώ) Anthropofas
Անտիփսարա	Αντίψαρα Antipsara
Հիոս	Χίος Khíos
Էքաթոնիսա	Εκατόνησα Hekatónisa
Ֆուրնի	Φούρνοι Κορσέων Fourni Korséon
Իքարիա	Ικαρία Ikaria
Քիսիրիա	Κισηριά (Διάποροι) Kisiria (Diaporoi)
Լիմնոս	Λήμνος Límnos
Իմվրոս	Ίμβρος Imvros
Քաւքանաս	Καυκανάς Kafkanas
Քալողերոս կղզիակ	Νησίδα Καλόγερος Nisida Kalogeros
Լեզվոս	Λέσβος Lésvos
Մաքրոնիսի	Μακρονήσι (Μακρύ) Makronisi (Makri)
Մեղալոնիսի Սիղրիու Լեզվու - Նիսիոփի	Μεγαλονήσι Σιγρίου Λέσβου (Νησιώπη, Νησιώτη, Σίγρι) Megalonisi (Nisiopi)
Ինուսես	Οινούσσες Oinousses
Փասաս (կղզիակ)	Πασάς (Παναγία) Pasas (Panagiá)
Փսարա	Ψαρά Psará
Մաւրիա	Μαύρια Mavria
Սամիոփուլա	Σαμιοπούλα Samiopoula
Սամոս	Σάμος Sámos
Սամոթրաքի	Σαμοθράκη Samothráki
Սերղիցի	Σεργίτσι Λήμνου Sergitsi Limnou
Թենետոս	Τένεδος Ténedhos
Թասոս	Θάσος Thásos
Թասոփուլա	Θασοπουλα Thasopoula
Թիմէնա	Θύμαινα Thimena
Թիմէնաքի	Θυμαινάκι Thymainaki
Թոքմաքիա	Τοκμάκια (Τομαρονήσια, Τομάρια, Ασπρονήσια) Tokmakia (Tomaronisia)
Էկլեզոնիսի	Εγγλεζονήσι (Μακρονήσι) Englezonisi (Makronisi)
Զուրաֆա	Ζουράφα (Λαδόξερα, Λαδοξέρα) Zourafa (Ladoksera)

Էվիայի կղզեխումբը (9 մեծ ու փոքր կղզիներ)

Էվիա․ Քարիսդոս- բերդը, հարաւային ծայրամասին

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն	Յունարէն
Արղիրոնիսօ	Αργυρόνησο (Αργυρόνησος) Argyroniso
Էլաֆոնիսոս (կղզի)	Ελαφόνησος Elafonisos
Էվիա	Εύβοια Evia
Լիհատոնիսիա	Λιχαδονήσια Lichadonisia (Μονολιά & Στρογγύλη)
Մանտիլու	Μανδηλού Mandilou
Փեթալյի	Πεταλιοί Petalii
Փոնտիքոնիսի (Էվիա)	Ποντικονήσι Ευβοίας Pontikonisi Euboeas
Ռաֆդիս	Ράφτης (Ράφτη) Raftis
Սթիրա Էվիաս	Στύρα Ευβοίας Styra Euboeas

Քիրա Փանաղիա

Փերիսթերա․ նկարուած Ալոնիսոյէն

Եուրա, նկարուած Քիրա Փանաղիա կղզիէն

Սփորատես, թիւով 15

Սքոփելոս

Սքիրոս

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն	Greek
Ատելֆի	Αδελφοί Adelfoi
Ալոնիսոս	Αλόννησος Alónnisos
Եուրա	Γιούρα Gioura
Քիրա Փանայիա	Κυρά Παναγιά Kirá Panagiá
Փերիսթերա	Peristéra
Փիփերի	Πιπέρι Pipéri
Փոտիա	Πόδια (Ποδιές) Podia
Փսաթուրա	Ψαθούρα Psathoura
Սարաքինօ	Σαρακηνό Sarakino
Սքանծուրա	Σκάντζουρα Skántzoura
Սքիաթոս	Σκιάθος Skiáthos
Սքոփելոս	Σκόπελος Skópelos
Սքիրոփուլա	Σκυροπούλα Skiropoula
Սքիրոս	Σκύρος Skiros
Ցուկրիա	Τσουγκριά Tsougria

Քիքլատես

Փոլիէղոս

Քիքլատես կղզեխումբը կը բաղկանայ 33 կղզիներէ, 8 կղզիակախմբակներէ եւ բազմաթիւ կղզիակներէ եւ ժայռակղզիակներէ։

Անաֆի

Թիրասիա

Իոս

Սիքինոս

Գլխաւոր կղզիներն ու անուանում
Հայերէն	Յունարէն
Ամորղոս	Αμοργός Amorgós
Անաֆի	Ανάφη Anáfi
Անտրոս	Άνδρος Ándros
Անտիքերոս	Αντικέρια Antikeria (Άνω Αντικέρι / Αντίκερος & Κάτω Αντικέρι / Δρίμα / Δρύμα)
Անդիմիլոս	Αντίμηλος Antimilos
Անդիփարոս	Αντίπαρος Antiparos
Անիտրոս	Άνυδρος (Αμοργοπούλα) Anydros (Amorgopoula)
Խրիստիանի	Χριστιανή Christiani
Տիլոս	Δήλος Dhilos
Տեսփոթիքօ	Δεσποτικό Despotikó
Տիտիմի	Διδύμη (Γάιδαρος, Γαϊδουρονήσι)
Տոնուսա	Δονούσα Donousa
թրաղոնիսի	Τραγονήσι (Δραγονήσι) Tragonisi (Dhragonisi)
Ֆոլեղանտրոս	Φολέγανδρος Folégandros
Եարոս	Γυάρος Giáros
Քթափոտիա	Κταπόδια (Σταπόδιο) Ktapodia (Stapodio)
Իոս	Ίος Ios
Իրաքլիա	Ηρακλειά Irakliá
Քէա	Κέα Kéa, Τζια Tziá (Zia)
Քերոս	Κέρος Kéros
Քիմոլոս	Κίμωλος Kimolos
ՔուֆոնիսիԽ	Κουφονήσια Koufonisia
Քիթնոս	Κύθνος Kithnos
Մաքրոնիսոս	Μακρόνησος Makrónisos
Միլոս	Μήλος Mílos
Միքոնոս	Μύκονος Míkonos
Նաքսոս	Νάξος Náxos
Փահիա	Παχειά (Αναφόπουλο) Pacheia (Anafopoulo)
Փարոս	Πάρος Páros
Փոլիէղոս	Πολύαιγος Poliegos
Փրասուրա	Πρασούρα (Κοπριά) Prasoura (Kopria)
Ռինիա	Ρήνεια Rinia
Սանթորինի	Σαντορίνη Santoríni, Θήρα Thira
Սհինուսա	Σχοινούσα Schinousa
Սերիֆոփուլա	Σεριφοπούλα Serifopoula
Սերիֆոս	Σέριφος Sérifos
Սիֆնոս	Σίφνος Sifnos
Սիքինոս	Σίκινος Sikinos
Սիրոս	Σύρος Siros
Թիրասիա	Θηρασία Thirasiá
Թինոս	Τήνος Tinos

Փորոս

Ֆալքոներա

Սարոնիքօ Ծոցին կղզիները (կամ Արղօ-Սարոնիքոյի կղզիները), թիւով 11

Սփեցես

Իտրա

Սարոնիքոս ծոցին կղզիները։

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն	Յունարէն
Էղինա	Αίγινα Egina
Այիոս Եորղոս, Իտրա	Άγιος Γεώργιος (Σαν Τζώρτζης) Agios Georgios Hydras
Ակիսդրի	Αγκίστρι Ankistri
Արսիտա	Αρσίδα (Ελεούσα, Ελαιούσα, Αρτσιδάς, Αργέντας) Arsida
Տոքոս	Δοκός Dokós
Ֆալքոներա	Φαλκονέρα (Γερακούνια) Falkonera (Gerakounia)
Իտրա	Ύδρα Idra
Փորոս	Πόρος Póros
Սալամինա	Σαλαμίνα Salamína
Սունիոն (Քոլոնես)	Σούνιον (Κολωνές)
Սփեցես	Σπέτσες Spétses

Օֆիտուսա

Սարիա, Քարփաթոսին բացերը

Տոտեքանիսա, թիւով՝ 51

Տոտեքանիսայի կղզիները։

Արքի

Աստիփալէա, արեւածագ

Քալիմնոս

Քարփաթոս

Սիմի

Կղզիներն եւ անուանում
Հայերէն	Յունարէն
Ատելֆի կղզիներ՝ (Մեծ ու Փոքր)	Νήσοι Αδελφοί (Αδέλφια) Nisoi Adelfoi (Adelfia) (Μεγάλος Αδελφός & Μικρός Αδελφός)
Աղաթոնիսի	Αγαθονήσι Agathonisi
Ասքինա	Αντίτηλος (Άσκινα) Anditilos (Askina)
Արքի	Αρκοί Arki
Արմաթիա	Αρμάθεια Armáthia
Ալիմիա	Αλιμιά Alimiá
Ասթաքիտոնիսիա	Αστακιδονήσια (Αστακίδες) Astakidonisia (Astakides) (Αστακίδα & Σιάλ/Σύλα/Φωκά & Νήμο & Αστακιδόπουλο/Ατσακιδόπουλο)
Ասթիփալէա	Αστυπάλαια Astipálea
Աւղօ	Αυγό Avgo
Համիլի	Χαμηλή Chamili, Χαμηλονησι Chamilonisi
Տիվունիա կղզիակներ	Νησίδες Διβούνια (Ουανίανησια) Nisides Divounia (Ouanianisia)
Ֆարմաքոնիսի	Φαρμακονήσι Farmakonisi
Եալեսինօ	Γιαλεσίνο Gialesino
Ղլարոս	Γλάρος Glaros
Եալի	Γυαλί Gialí
Հալքի	Χάλκι Hálki
Իմիա՝ Մեծ ու Փոքր	Ίμια (Λίμνια) Imia (Limnia) (Μεγάλη Ίμνια / Μεγάλη Λιμνιά & Μικρή Ίμνια / Μικρή Λιμνιά)
Քալոլիմնոս	Καλόλιμνος Kalólimnos
Քալիմնոս	Κάλυμνος Kálimnos
Քանտելիուսա	Καντελιούσσα Kandelioussa
Քարփաթոս	Κάρπαθος Kárpathos
Քասոս	Κάσος Kásos
Քասթելորիզօ	Καστελλόριζο Kastellórizo
Քինարոս	Κίναρος Kinaros
Քոս	Κώς Kós
Լերոս	Λέρος Léros
Լիփսի	Λειψοί Lipsi
Լեւիթա	Λέβιθα Lévitha
Լիատի կղզիակներ՝ Մեծ ու Փոքր	Νησίδες Λιάδι (Λιβάδι) Nisides Liadi (Livadhi) (Μεγάλο Λιάδι & Μικρό Λιάδι)
Մարմարաս	Μαρμαράς Marmaras
Մաւրա	Μαύρα
Նիմոս	Νίμος Nimos
Նիսիրոս	Νίσυρος Nísiros
Օֆիտուսա	Οφιδούσσα Ofidoussa
Փահիա	Παχειά (Παχιά) Pachia
Փաթմոս	Πάτμος Pátmos
Փերղուսա	Περγούσα Pergousa
Փլաթի	Πλάτη (Πλατύ) Plati
Փսերիմոս	Ψέριμος Psérimos
Ռօ	Ρω Rhó
Ռոտոս	Ρόδος Ródhos
Սարիա	Σαρία Saria
Սեսքլիա	Σεσκλιά Sesklia
Սոֆրանա կղզիակներ՝ Մեծ, Փոքր եւ Սոհաս	Νησίδες Σοφρανά Nisides Sofrana (Μεγάλο Σοφράνο / Ζαφοράς & Μικρό Σοφράνο & Σοχάς)
Սթրոկիլի - Նիսիրօ կղզիին	Στρογγυλή Νισύρου Stroggyli Nisyrou
Սդրոկիլի - Քաստելորիզօ կղզիին	Στρογγύλη Strongyli
Սիմի	Σύμη Simi
Սիրնա	Σύρνα Sirna
Թելենտոս	Τέλενδος Télendos
Թիլոս	Τήλος Tílos
Դրիանիսիա՝ Մեսոնիսի, Փլակիտա եւ Սթեֆանիա	Τριανήσια

Կրետէ

Սփինալոկա կղզիակը

Տիոնիսատես, Եանիսատա

Կրետէ ու իր շուրջի մեծ ու փոքր կղզիները, թիւով՝ 16

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն	Յունարէն
Այի Թէօտորի (Կրետէ)	Άγιοι Θεόδωροι Agioi Theodoroi
Աւղօ Լասիթիու	Αυγό Λασιθίου Avgo Lasithou
Հրիսի (Էշակղզի)	Χρυσή (Γαϊδουρονήσι) Chrysi
Կրետէ	Κρήτη Kríti
Տիա	Δία Dia
Տիոնիսիատես	Διονυσιάδες (Γιανυσάδες) (Γιανυσάδα & Δραγονάδα & Παξιμάδα & Παξιμαδάκι)
Էլաֆոնիսի - Խանիա	Ελαφονήσι Χανίων Elafonisi Chanion
Ղաւտոփուլա	Γαυδοπούλα Gavdopoula
Ղաւտոս	Γαύδος Gávdos
Ղրամվուսա	Γραμβούσα (Γραμπούσα) Gramvousa (Ήμερη Γραμβούσα & Άγρια Γραμβούσα)
Քուֆոնիսի	Κουφονήσι Koufonisi
Լուդրօ	Λουτρό Loutro
Փոնտիքոնիսի, Կրետէ	Ποντικονήσι Pontikonisi
Սփինալոկա	Σπιναλόγκα (Καλυδών) Spinalonga
Քիթիրա*	Κύθηρα (Τσιρίγο)
Անտիքիթիրա*	Αντικύθηρα (Τσιριγότο) Antikythera

*Այս վերջին երկուքը, հակառակ որ կը գտնուին Էգէական Ծովուն կողմը, մաս կը կազմեն Յոնիական Ծովուն կղզիներուն։

Վերոնշեալ բոլոր կղզեխումբերուն կողքին, ցիրուցան բազմաթիւ ժայռ-կղզիներ կան։

Մելդեմիա հովերը․ Etesians (meltemia)․ կը պատահին երբ միաժամանակ բարձր ճնշում կը կազմուի Պալքանեան թերակղզիին վրայ (H) եւ ցած ճնշում՝ Փոքր Ասիոյ վրայ (L)

Էգէական ծովուն բազմաթիւ կղզիները եւ կամ կղզեխումբերը, Յունաստանի մայր ցամաքամասին լեռներու կամ լեռնաշղթաներուն շարունակութիւնն են․ օրինակ՝ լեռնաշղթայ մը ծովուն մէջէն կ՛երակրի մինչեւ արեւելեան Հիոս կղզին, ուրիշ մը Էվիա կղզիէն՝ Սամոս կղզին։ Երրորդ լեռնաշղթայ մը Պելոպոնեսէն կ՛անցնի Կրետէ եւ կ՛երկարի մինջեւ Ռոտոս, բաժնելով այսպէս Միջերկրականը Էգէականէն։

Կլիմա

Էգէականի կլիման, յար ու նման՝ արեւելեան Միջերկրականին բարեխառն է։ Ծովուն արեւմտեան եւ արեւելեան ցամաքամասերուն կլիմայէն աւելի մեղմ է․ ամառներու տաքը այդքան ծանր չէ շնորհիւ Մայիսէն մինչեւ Սեպտեմբեր ամիսներուն Ծովը թափանցող Մելդեմիա հիւսիսային հովերուն։

Էգէական Ծովուն մէջ թափող գետեր

{կապուած յօդուած՝ Յունաստան#Գետեր}

Ծովուն մէջ թափող գլխաւոր գետերն են՝ Ինահոս - Պելոպոնեսի Արղոլիտա նահանգ Ίναχος (Αργολίδα), Սփերհիոս եւ Փինիոս - Թեսալիա Σπερχειός, Πηνειός (Θεσσαλία), Ալիաքմոնաս, Լուտիաս, Աքսիոս եւ Սթրիմոնաս - Մակետոնիա Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός, Στρυμόνας (Μακεδονία), Նեսթոս եւ Էվրոս (Թրակիա) Νέστος, Έβρος (Θράκη), Քայքոս, Էրմոս, Քաւսթրոս եւ Մէանտրոս - Փոքր Ասիա, Թուրքիա Κάικος, Έρμος, Κάυστρος, Μαίανδρος (Μ. Ασία) եւ այլն։

Բնակչութիւն

Էգէական Ծովուն ափերուն գլխաւոր քաղաքներն ու անոնց բնակչութեան թիւը հետեւեալն է (2011-ի Յունաստանի մարդահամարի տուեալներ

Շարք	Քաղաք	Երկիր	Շրջան	Բնակչութեան թիւ
1	Աթէնք - Athens	Յունաստան - Greece	Կեդր․ Յունաստան - Central Greece	3,090,508
2	Զմիւռնիա - İzmir	Թուրքիա - Turkey	Զմիւռնիա - İzmir Province	2,947,000
3	Սելանիկ - Thessaloniki	Յունաստան - Greece	Կեդր․ Յունաստան - Central Macedonia	824,676
4	Փիրէա - Piraeus	Յունաստան - Greece	Ատիկէ - Attica	448,997
5	Իրաքլիօ - Heraklion	Յունաստան - Greece	Կրետէ - Crete	173,993
6	Վոլոս - Volos	Յունաստան - Greece	Թեսալիա - Thessaly	144,449
7	Չանաքքալէ - Çanakkale	Թուրքիա - Turkey	Չանաքքալէ - Çanakkale Province	111,137
8	Խանիա - Chania	Յունաստան - Greece	Կրետէ - Crete	108,642
9	Ռոտոս (քաղաքը) - Rhodes (city)	Յունաստան - Greece	Հարաւային Էգէական - South Aegean	86,199
10	Ալեքսանտրուփոլի - Alexandroupoli	Յունաստան - Greece	Արեւել․ Մակետոնիա եւ Թրակիա - Eastern Macedonia and Thrace	72,959

Բնապահպանում

Ալոնիսոս Αλόνησος, Կապոյտ քարայրը - Natura 2000 պահպանուած շրջան

Յունաստանը իր ծովեզրերուն երկայնքին, հաստատած ու սահմանած է քանի մը ծովային բնապահպանման շրջաններ։ Ըստ Միջերկրականի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) Network of Managers of Marine Protected Areas in the Mediterranean, յունական չորս շրջաններ այս ցանցին կը մասնակցին, անոնցմէ մէկը Էգէական Ծովուն մէջ է՝ Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը Alonnisos Marine Park։

Պատմութիւն

Հնադարեան Շրջանէն մինչեւ Միջնադար

Սալամինա կղզին, ուր տեղի ունեցաւ յոյներուն եւ պարսիկներուն միջեւ ճակատագրական նաւամարտը

Հնադարեան շրջանին, Էգէականը իր կղզիներու բնակչութեան եւ այլ դրացի ծովափնեայ ժողովուրդներու ծովային նաւարկութեան կը նպաստէ․ Քիքլատեսի, Մինոասեան, Փիւնիկեցիներու, Լելեկներու եւ յոյներու։ Ծովուն լեռնային եւ անկանոն ափերը բնական պատսպարաններ են․ այսպէս եւրոպական պատմութեան առաջին ծովապետութիւններու օրրանը կը դառնայ՝ Մինոասեան Կրետէի եւ Աթէնքի։

Հռոմէական Կայսրութեան շրջանին եւ մինչեւ Բիւզանդական Կայսրութեան վերջաւորութեան, Էգէականի ծովեզրերու ամբողջութիւնը կը պատկանին նոյն պետութեան կամ տիրապետութեան։

Կապուած յօդուածներ՝ Յունաստան#Մինչեւ Ք.Ա. 12-րդ դար, Յունաստան#Հին Յունաստան, Յունաստան#Հռոմէական Շրջան, Յունաստան#Բիւզանդական Կայսրութեան շրջան

Օսմանեան տիրապետութեան շրջան

Էգէականի ափերը կը բաժնուին զանազան փոքր ու մեծ պետութիւններու կամ իշխանութիւններու միջեւ․ օսմանեան, յունական, լատին։

կապուած յօդուած՝ Յունաստան#Օսմանեան տիրապետութեան Ժամանակաշրջան

Յունաթրքական հակամարտութիւն

Յունաստան անկախութեան պատերազմներ տանելէ ետք, 1830 թուականին իր անկախութեան կը տիրանայ։ Նախ Պեղոպոնեզի շրջանով, ապա կամաց-կամաց կը վերատիրանայ մնացեալ յունական ցամաքամասին եւ կղզիներուն։ 20-րդ դարուն սկիզբներուն կը հասնի մինչեւ Փոքր Ասիոյ ափերուն յունական հնադարեան քաղաքներուն եւ շրջաններուն։ Ի վերջոյ, 1922-ի Լոզանի դաշնագրով, Թուրքիոյ կը յանձնէ Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերը․ կ՛առաջանայ բնակչութեան աղիտալի տեղափոխում, վերջ տալով երկու հազար տարիներէ աւելի հոն հաստատուած յոյն բնակչութեան։ կապուած յօդուած՝ Յունաստան#Նորագոյն շրջան

Այս թուականէն ետք, Թուրքիան հակառակ իր ստորագրած Լոզանի դաշնագրին, Էգէական Ծովը վէճի առարկայ կը դարձնէ իր եւ Յունաստանի միջեւ։

Տնտեսութիւն եւ քաղաքականութիւն

Կղզիներու պատկանելութիւն

Իմվրոս եւ Թենետոս յունական կղզիները որ Լոզանի Դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուեցան

Էգէականը բազմահազար կղզիներու ծով մըն է, ծովուն ջուրերը հարաւէն կը հասնին մինչեւ Կրետէ: Կղզիները կը պատկանին Յունաստանին, բացի երկուքէ, որոնք 1922-ի Լոզանի դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուած են։ Ատոնք են Պոզճա՜տա (թրք.՝ Bozcaada, յուն․՝ Τένεδος Թենետոս) եւ Կէօքչէատա (թրք.՝ Gökçeada, յուն․՝ Ίμβρος Իմվրոս) կղզիները:

Քարիւղատար Ոլորտը

Էգէական Ծովը քարիւղի ընդարձակ պահեստներ ունի։ Քարիւղի այս պահեստներու օգտագործումը, Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ վէճեր կ՛առաջացնէ։ Շատ երկիրներ եւ ընկերութիւններ կը հետաքրքրուին, սակայն ոչինչ կրնայ ըլլալ, մինչեւ որ շրջանին մէջ այս տարակարծութիւնները փարատին։

Պատկերասրահ

• 
  Սանդորինի
• 
  Լեզվոս կղզի, Մոլիվոս
• 
  Հանիա, Կրետէ․ հին եւ նոր նաւահանգիստի շրջանը
• 
  Իքարիա կղզին, Ικαρία, Նաս ծովափը եւ համանուն գետը
• 
  Սամոթրաքի կզղին, Σαμοθράκι - Քրիա Վաթրա ջրվէժը
• 
  Ամորղոս կղզին, Αμοργός
• 
  Asklepieion Քոս Kos panoramic view
• 
  Այվալի կղզեխումբերը, Ayvalık, Թուրքիա - խորին ձախին յունական Լեզվօ կղզին
• 
  Ալիքարնասոս, Թուրքիա - Halicarnassus (այժմ Bodrum), հին յունական թատրոնը եւ դիմացը՝ բերդը
• 
  Էգէական Ծով
• 
  Լիալուսինը Էգէական ծովուն վրայ, Քիքլատես, 22-8-2021
• 
  Սեւեռելով Էգէական ծովը
• 
  Սեւեռելով Էգէական Ծովը
• 
  Քէա
• 
  Քիքլատես
• 
  Իոս
• 
  Սիքինոս
• 
  Միքոնոս
• 
  Նիքուրիա
• 
  Տիլոս
• 
  Միքոնոս
• 
  Անտրոս
• 
  Նաքսոս
• 
  Արեւածագը, Տիտիմի, Քիքլատես
• 
• 
  Թարմ ձուկ համտեսել, Քիքլատես
• 
  Սիրոս, Քիքլատես
• 
• 
  Էգէականի կատու

Տես նաեւ

Միջերկրական Ծով

Սեւ Ծով

Յոնիական Ծով

Կորնթոսի Նեղուցը

Կորնթոսի Ջրանցքը

Արտագին յղումներ

• Սունիոյի հրուանդակ(անգլերէն)
• Իմվրոս յունարէն
• Թենետոս յունարէն