Jump to content

«Էգէական Ծով» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Խմբագրել յղումները
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Պիտակ: տեսողական խմբագրում Առձեռն խմբագրում Խմբագրում կայքի առձեռն տարբերակէն
(նոյն մասնակիցի ցոյց չտրուած 3 միջանկեալ վերանայումներ)
Տող 10. Տող 10.
|դասաւորում=|պատկերի չափ=|Ծաւալ=|ծանօթագրութիւն=|քարտէսի տարբերակ=|քարտէսի տարբերակ2=|քարտէզի նկարագրութիւն=|քարտէսի նկարագրութիւն=|նկարագրութիւն2=Եգէական Ծով - Պալքանեան թերակղզիին հարաւ-արեւելքը․ կը տարածուի Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ։}}
|դասաւորում=|պատկերի չափ=|Ծաւալ=|ծանօթագրութիւն=|քարտէսի տարբերակ=|քարտէսի տարբերակ2=|քարտէզի նկարագրութիւն=|քարտէսի նկարագրութիւն=|նկարագրութիւն2=Եգէական Ծով - Պալքանեան թերակղզիին հարաւ-արեւելքը․ կը տարածուի Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ։}}
[[Պատկեր:Aegean Sea map bathymetry-fr.jpg|մինի|աջից|Էգէական Ծովը իր բազմաթիւ կղզիներով․ անկէ ծնունդ առաւ Արգիփելաղօ անունը- The Aegean Sea with its large number of islands is the origin of the term archipelago.]]
[[Պատկեր:Aegean Sea map bathymetry-fr.jpg|մինի|աջից|Էգէական Ծովը իր բազմաթիւ կղզիներով․ անկէ ծնունդ առաւ Արգիփելաղօ անունը- The Aegean Sea with its large number of islands is the origin of the term archipelago.]]
'''Էգէական Ծով'''<ref>{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=55}}</ref>, յուն․՝ ''Αιγαίο πέλαγος'' կիսափակ ծով [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական ծով]]<nowiki/>ուն աւազանին մէջ, արեւելեան մասին, [[Յունաստան]]ի եւ Փոքր Ասիոյ միջեւ։ Հին ժամանակներուն կը կոչուէր նաեւ Արքիփելաղոս ''Αρχιπέλαγος''։ Կ'ողողէ [[Յունաստան]]ի եւ [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] ափերը։ Տարտանելի եւ Վոսփորի նեղուցներուն միջոցաւ յաջորդաբար Մարմարայի եւ [[Սեւ Ծով]]<nowiki/>երուն կը միանայ։ Տարածութիւնն է 240.000 քմ<sup>2</sup>, առաւելագոյն խորութիւնը 2561 մ. ([[Կրետէ]] եւ [[Քիքլատես]] կզիներուն միջեւ)։ Կ՛ընդգրկէ հարիւրաւոր մեծ ու փոքր կղզիներ, ժայռակղզիներ<ref name=":0">[https://www.onalert.gr/ellinotourkika/aigaio-ola-osa-prepei-na-xeroume-gia-aoz-yfalokripida/109192/ Onalert ելեկտ․ թերթ․ յունարթքական վէճեր․ օրէնքի սահմանում{{ref-el}} ]</ref>։ Գլխաւոր նաւահանգիստներն են [[Փիրէա|Փիրէան]], [[Սալոնիկ|Սելանիկ]]ը, եւ Զմիւռնիան ([[Իզմիր]])ը։
'''Էգէական Ծով'''<ref>{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=55}}</ref>, յուն․՝ ''Αιγαίο πέλαγος'' կիսափակ ծով [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական ծով]]<nowiki/>ուն աւազանին մէջ, արեւելեան մասին, [[Յունաստան]]ի եւ [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիոյ]] միջեւ։ Հին ժամանակներուն կը կոչուէր նաեւ Արքիփելաղոս ''Αρχιπέλαγος''։ Կ'ողողէ [[Յունաստան]]ի եւ [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] ափերը։ Տարտանելի եւ Վոսփորի նեղուցներուն միջոցաւ յաջորդաբար Մարմարայի եւ [[Սեւ Ծով|Սեւ]] Ծովերուն կը միանայ։ Տարածութիւնն է 240.000 քմ<sup>2</sup>, առաւելագոյն խորութիւնը 2561 մ. ([[Կրետէ]] եւ [[Քիքլատես]] կզիներուն միջեւ)։ Կ՛ընդգրկէ հարիւրաւոր մեծ ու փոքր կղզիներ, ժայռակղզիներ<ref name=":0">[https://www.onalert.gr/ellinotourkika/aigaio-ola-osa-prepei-na-xeroume-gia-aoz-yfalokripida/109192/ Onalert ելեկտ․ թերթ․ յունարթքական վէճեր․ օրէնքի սահմանում{{ref-el}} ]</ref>։ Գլխաւոր նաւահանգիստներն են [[Փիրէա|Փիրէան]], [[Սալոնիկ|Սելանիկ]]ը, եւ Զմիւռնիան ([[Իզմիր]])ը։


== Անուանում ==
== Անուանում ==
[[Պատկեր:Theseus Minotaur BM Vase E84.jpg|մինի|ձախից|Թիսէան կը սպաննէ [[Մինոթաւրոս|Մինոդաւրոն]]․ անօթագրութիւն Ք․Ա․գէ 440-430 թուական]]
[[Պատկեր:Theseus Minotaur BM Vase E84.jpg|մինի|ձախից|Թիսէան կը սպաննէ [[Մինոթաւրոս|Մինոդաւրոն]]․ անօթագրութիւն Ք․Ա․440-430 թուական]]
Անուանումին համար, շատ տարբերակներ կան։ Ըստ հին յունական առասպելի մը՝ անուանումը յառաջացած է [[Աթէնք]]<nowiki/>ի Եգէոս կամ [[Էգէաս|Էղէոս]] արքայի անունէն։ Երբ Եգէոսի որդին՝ [[Թիսէաս|Թիսէան]] կ՛անցնի Կրետէ կղզին Մինոթաւրոս հրէշը սպաննելու համար եւ այդպիսով Աթէնքը ազատելու Կրետէին [[Մինոասեան քաղաքակրթութիւն|Մինոասեան]] տիրապետութենէն ու անոր հարկ տալէն։ Էղէոս (Եգէոս), որդիին հետ կը պայմանաւորուի թէ՝ յաղթանակով վերադառնալու պարագային, Թիսէան նաւու սեւ առագաստները պիտի փոխարինէ ճերմակներով։ Սակայն, յաղթանակէն ետք Թիսէան կը մոռնայ առագաստները փոխել։ Հայրը տեսնելով սեւ առագաստներով վերադարձող նաւը, կը կարծէ թէ որդին սպաննուած է եւ [[Սունիօ]] հրուանդանի (Ատիկէի- թերակղզի- նահանգին հարաւային ծայրամասը) [[Փո­սի­տո­ն (Փոսիտոնաս)|Փոսիտոնի]] տաճարէն ինքզինքը ծովը կը նետէ։ Այդ օրէն ծովը կը կոչուի Էգէական։<ref>{{cite book|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|author=Հ. Ղ. Գրգեարեան, Ն. Մ. Յարութիւնեան|first=|publisher=«Լույս»|year=1987|isbn=|location=Երեւան|page=|pages=}}</ref>
Անուանումին համար, շատ տարբերակներ կան։ Ըստ հին յունական առասպելի մը՝ անուանումը յառաջացած է [[Աթէնք]]<nowiki/>ի [[Էգէաս|Էղէոս]] արքայի անունէն։ Էղէասի որդին՝ [[Թիսէաս]] կ՛անցնի [[Կրետէ]] կղզին [[Մինոթաւրոս]] հրէշը սպաննելու համար, որպէսզի Աթէնքը ազատէ [[Մինոասեան քաղաքակրթութիւն|Մինոասեան]] գերիշխանութենէն ու անոր հարկ տալէն։ Էղէաս (Եգէոս) եւ Թիսէաս կը պայմանաւորուին թէ՝ յաղթանակով վերադառնալու պարագային, Թիսէաս նաւուն սեւ առագաստները պիտի փոխարինէ սպիտակ առագաստներով։ Սակայն, յաղթանակէն ետք Թիսէաս կը մոռնայ առագաստները փոխել։ Հայրը տեսնելով սեւ առագաստներով վերադարձող նաւը, կը կարծէ թէ որդին սպաննուած է եւ [[Սունիօ]] հրուանդանի (Ատիկէի- թերակղզի- նահանգին հարաւային ծայրամասը) [[Փո­սի­տո­ն (Փոսիտոնաս)|Փոսիտոնի]] տաճարէն ինքզինքը ծովը կը նետէ։ Այդ օրէն ծովը կը կոչուի Էգէական։<ref>{{cite book|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|author=Հ. Ղ. Գրգեարեան, Ն. Մ. Յարութիւնեան|first=|publisher=«Լույս»|year=1987|isbn=|location=Երեւան|page=|pages=}}</ref>
[[Պատկեր:Cape Sounion AC.JPG|մինի|ձախից|Սունիոյ հրուանդան, Փոսիտոնի տաճարը․ նկարը կը դիտէ հիւսիս արեւմուտքը]]
[[Պատկեր:Cape Sounion AC.JPG|մինի|ձախից|Սունիոյ հրուանդան, Փոսիտոնի տաճարը․ նկարը կը դիտէ հիւսիս արեւմուտքը]]


Ստուգաբանութեան մը համաձայն, անունը առաջացած է հին յունարէնի էղեալոս ''αιγιαλός'' բառէն, կը նշանակէ ծովափ․ ըստ «[[Իլիական]]» եւ «[[Ոդիսական]]» դիւցազներգութիւններուն, ծովու աստուծոյ Փոսիտոնային բնակութեան վայրը։
Ստուգաբանութեան մը համաձայն, անունը առաջացած է հին յունարէնի էղեալոս ''αιγιαλός'' բառէն, կը նշանակէ ծովափ․ ըստ «[[Իլիական]]» եւ «[[Ոդիսական]]» դիւցազներգութիւններուն, ծովու աստուծոյ [[Փո­սի­տո­ն (Փոսիտոնաս)|Փոսիտոնային]] բնակութեան վայրը։


Ֆրանքներու ժամանակ, բիւզանդացի կայսր Միքայէլ Ը․ Փալէոլողոն եւ Վենետիկցիները, Էգէական Ծովը Արխիփելաղօ (Արգիփելաղօ) ''Αρχιπέλαγο'' եզրով կը բնորոշէին․ ձեւազեղծութիւն՝ յունարէն Էգէական Ովկիանոս ''Αιγαίο πέλαγος'' անուանման։ Ժամանակակից յունարէն լեզուն այս անուանումով այժմ Ծովուն կղզիներուն ամբողջութիւնը կը հիմնաւորէ։
Ֆրանքներու ժամանակ, բիւզանդացի կայսր Միքայէլ Ը․ Փալէոլողոն եւ Վենետիկցիները, Էգէական Ծովը Արխիփելաղօ (Արգիփելաղօ) ''Αρχιπέλαγο'' եզրով կը բնորոշէին․ ձեւազեղծութիւն՝ յունարէն Էգէական Ովկիանոս ''Αιγαίο πέλαγος'' անուանման։ Ժամանակակից յունարէն լեզուն այս անուանումով այժմ Ծովուն կղզիներուն ամբողջութիւնը կը հիմնաւորէ։
Տող 24. Տող 24.
=== Սահմաններ ===
=== Սահմաններ ===
[[Պատկեր:Locatie Egeische Zee.PNG|մինի|աջից|Էգէական ծովուն սահմանները, Միջերկրական ծովուն հիւսիս արեւելքի մաս]]
[[Պատկեր:Locatie Egeische Zee.PNG|մինի|աջից|Էգէական ծովուն սահմանները, Միջերկրական ծովուն հիւսիս արեւելքի մաս]]
Երեք կողմերէ ծովուն սահմանները ցամաքամաս եւ կամ՝ թերակղզի են։ Հարաւէն, կղզիներու շարք մը, Էգէականը [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ի արեւելեան աւազանէն կը բաժնէ․ [[Քիթիրա (կղզի)|Քիթիրա]] ''Kythera'', [[Անդիքիթիրա]] ''Antikythera'', [[Կրետէ]] ''Crete'', [[Քասոս]] ''Kasos'', [[Քարփաթոս]] ''Karpathos'' եւ [[Ռոտոս (կղզի)|Ռոտոս]] ''Rhodes''։ Արեւելքի թերակղզին, [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիոյ]] արեւմտեան ափերը, ծովուն արեւելեան սահմաններն են, իսկ [[Յունաստան]]<nowiki/>ի մայր ցամաքամասը անոր արեւմտեան սահմանն է։
Երեք կողմերէ ծովուն սահմանները ցամաքամաս եւ կամ՝ թերակղզի են։ Հարաւէն, կղզիներու շարք մը, Էգէականը [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ի արեւելեան աւազանէն կը բաժնէ․ [[Քիթիրա (կղզի)|Քիթիրա]] ''Kythera'', [[Անտիքիթիրա]] ''Antikythera'', [[Կրետէ]] ''Crete'', [[Քասոս]] ''Kasos'', [[Քարփաթոս]] ''Karpathos'' եւ [[Ռոտոս (կղզի)|Ռոտոս]] ''Rhodes''։ Արեւելքի թերակղզին, [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիոյ]] արեւմտեան ափերը, ծովուն արեւելեան սահմաններն են, իսկ [[Յունաստան]]<nowiki/>ի մայր ցամաքամասը անոր արեւմտեան սահմանն է։


=== Ենթակառոյցներ ===
=== Ենթակառոյցներ ===
Էգէական Ծովը կը ներառնէ քանի մը ծովեր՝ Թրակիոյ ծովը ''Θρακικό πέλαγος'' (հիւսիսը), Իքարիոյ ծովը ''Ικάριο πέλαγος'' (կեդրոն-արեւելք), Տոտեքանեզեան ծովը ''Δωδεκανησιακή θάλασσα'' (հարաւ արեւելք), Քարփաթիոյ ծովը ''Καρπάθιο πέλαγος'' (հարաւ եւ հարաւ-արեւելք), Կրետէի ծովը ''Κρητικό πέλαγος'' (կզիին հիւսիսը), Միրդեան ծովը ''Μυρτώο πέλαγος'' (Սունիօ հրուանդանի եւ Քիթիրա կղզիին միջեւ) եւ Էվեայի ծովը ''Ευβοϊκή θάλασσα'' (կը ջրէ համանուն կղզին)։
Էգէական Ծովը կը ներառնէ քանի մը ծովեր՝ [[Թրակիոյ ծով|Թրակիոյ ծովը]] ''Θρακικό πέλαγος'' (հիւսիսը), [[Իքարիօ ծով|Իքարիօ ծովը]] ''Ικάριο πέλαγος'' (կեդրոն-արեւելք), [[Տոտեքանեսեան ծով|Տոտեքանեսեան ծովը]] ''Δωδεκανησιακή θάλασσα'' (հարաւ արեւելք), [[Քարփաթիօ ծով|Քարփաթիօ ծովը]] ''Καρπάθιο πέλαγος'' (հարաւ եւ հարաւ-արեւելք), [[Կրետական ծով|Կրետական ծովը]] ''Κρητικό πέλαγος'' (կզիին հիւսիսը), [[Միրթեան ծով|Միրթեան ծովը]] ''Μυρτώο πέλαγος'' ([[Սունիօ]] հրուանդանի եւ [[Քիթիրա (կղզի)|Քիթիրա]] կղզիին միջեւ) եւ [[Էվոյիքոս ծոց|Էվոյիքոս ծովը]] ''Ευβοϊκή θάλασσα'' (կը ջրէ [[Էվիա|համանուն կղզին]])։


=== Նաւահանգիստներ ===
=== Նաւահանգիստներ ===
Տող 36. Տող 36.


* '''Յունաստանի մայր ցամաքամասին վրայ'''. [[Էլեֆսինա]], Լավրիο, Վոլο, [[Սելանիկ]], Ռաֆինա, [[Նաֆփլիօ|Նաֆփլիο]], [[Հալքիտա|Խալքիտա]], Սդիլիտա, Քավալա, Փորդօ Լակο (Քսանթի), Ալեքսանտրուփոլի, Իվրիծէ (արեւելեան Թրակիա)։ (''յղում՝'' [[Յունաստան#Քաղաքներ|Յունաստան#Քաղաքներ)]]
* '''Յունաստանի մայր ցամաքամասին վրայ'''. [[Էլեֆսինա]], Լավրիο, Վոլο, [[Սելանիկ]], Ռաֆինա, [[Նաֆփլիօ|Նաֆփլիο]], [[Հալքիտա|Խալքիտա]], Սդիլիտա, Քավալա, Փորդօ Լակο (Քսանթի), Ալեքսանտրուփոլի, Իվրիծէ (արեւելեան Թրակիա)։ (''յղում՝'' [[Յունաստան#Քաղաքներ|Յունաստան#Քաղաքներ)]]
* '''Կղզիներու'''․ Էրմուփոլի ([[Սիրոս (կղզի)|Սիրոս]] կղզի), [[Անտրոս]], Միթիլինի ([[Լեզվոս]]), Խիոս, [[Թասոս|Թասօ]], Վաթի ([[Սամոս]] կղզի), Ռոտոս եւ Կրետէ կղզի՝ [[Իրաքլիօ]], Սուտա եւ [[Խանիա]]։
* '''Կղզիներու'''․ Էրմուփոլի ([[Սիրոս (կղզի)|Սիրոս]] կղզի), [[Անտրոս]], Միթիլինի ([[Լեզվոս]]), Խիոս, [[Թասոս|Թասօ]], Վաթի ([[Սամոս]] կղզի), [[Ռոտոս (կղզի)|Ռոտոս]] եւ [[Կրետէ]] կղզի՝ [[Իրաքլիօ]], Սուտա եւ [[Խանիա]]։
* '''Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերուն'''՝ Այվալի (հին յունական անունով Քիտոնիես), [[Իզմիր|Զմիւռնիա]], Ալիքարնասոս (Bodrum) եւ Քուսանտասի նաւահանգիստները։
* '''Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերուն'''՝ Այվալի (հին յունական անունով Քիտոնիես), [[Իզմիր|Զմիւռնիա]], Ալիքարնասոս (Bodrum) եւ Քուսանտասի նաւահանգիստները։


Տող 43. Տող 43.
''Բուն արձանագրութիւն՝ Եգէական Ծովուն Կղզեխումբերն ու կղզիները''[https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Aegean_Islands]
''Բուն արձանագրութիւն՝ Եգէական Ծովուն Կղզեխումբերն ու կղզիները''[https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Aegean_Islands]


Էգէական Ծովուն կղզիները բոլորն ալ, ի բացառեալ երկուքէ (Իմվրոս եւ Թենետոս), [[Յունաստան]]<nowiki/>ին կը պատկանին։ Անոնք կը բաժնուին եօթը խումբերու։
Էգէական Ծովուն կղզիները բոլորն ալ, ի բացառեալ երկուքէ ([[Իմվրոս]] եւ [[Թենետոս]]), [[Յունաստան]]<nowiki/>ին կը պատկանին։ Անոնք կը բաժնուին եօթը խումբերու։


==== Հիւսիս արեւելեան կղզիները, թիւով 35 ====
==== Հիւսիս արեւելեան կղզիները, թիւով 35 ====
Տող 57. Տող 57.
!Յունարէն
!Յունարէն
|-
|-
|Այոս Էֆսրաթիոս
|[[Այոս Էֆսրաթիոս (կղզի)|Այոս Էֆսրաթիոս]]
|Άγιος Ευστράτιος Áyios Efstrátios
|Άγιος Ευστράτιος Áyios Efstrátios
|-
|-
|[[Այիոս Մինաս, Ֆուրնի|Այիոս Մինաս]]
|Այոս Մինաս
|Άγιος Μηνάς Agios Minas
|Άγιος Μηνάς Agios Minas
|-
|-
|[[Ալաթոնիսի]]
|[[Ալաթոնիսի, Ֆուրնի|Ալաթոնիսի]]
|Αλατονήσι (Αλατσονήσι) Alatonisi (Alatsonisi)
|Αλατονήσι (Αλατσονήσι) Alatonisi (Alatsonisi)
|-
|-
|Ամուլիանի
|[[Ամուլիանի]]
|Αμμουλιανή Ammouliani
|Αμμουλιανή Ammouliani
|-
|-
|Անթրոփոֆաս
|[[Անթրոփոֆաս, Ֆուրնի|Անթրոփոֆաս]]
|Ανθρωποφάς (Μεγάλος Ανθρωποφάς, Μεγάλος Ανθρωποφάγος, Ανθρώ) Anthropofas
|Ανθρωποφάς (Μεγάλος Ανθρωποφάς, Μεγάλος Ανθρωποφάγος, Ανθρώ) Anthropofas
|-
|-
|[[Անտիփսարա]]
|Անդիփսարա
|Αντίψαρα Antipsara
|Αντίψαρα Antipsara
|-
|-
|Հիոս
|[[Հիոս]]
|Χίος Khíos
|Χίος Khíos
|-
|-
|[[Էքաթոնիսա]]
|Էքադոնիսա
|Εκατόνησα Hekatónisa
|Εκατόνησα Hekatónisa
|-
|-
|[[Ֆուրնի]]
|Ֆուռնի Քորսէոն
|Φούρνοι Κορσέων Fourni Korséon
|Φούρνοι Κορσέων Fourni Korséon
|-
|-
|Իքարիա
|[[Իքարիա]]
|Ικαρία Ikaria
|Ικαρία Ikaria
|-
|-
|Քիսիրիա
|[[Քիսիրեա, Ֆուրնի|Քիսիրիա]]
|Κισηριά (Διάποροι) Kisiria (Diaporoi)
|Κισηριά (Διάποροι) Kisiria (Diaporoi)
|-
|-
|Լիմնոս
|[[Լեմնոս|Լիմնոս]]
|Λήμνος Límnos
|Λήμνος Límnos
|-
|-
|Իմվրոս
|[[Իմվրոս]]
|Ίμβρος Imvros
|Ίμβρος Imvros
|-
|-
|Քաւքանաս
|[[Քաւքանաս]]
|Καυκανάς Kafkanas
|Καυκανάς Kafkanas
|-
|-
|Քալողերոս կղզիակ
|[[Քալողերոս կղզիակ]]
|Νησίδα Καλόγερος Nisida Kalogeros
|Νησίδα Καλόγερος Nisida Kalogeros
|-
|-
|Լեզվոս
|[[Լեզվոս]]
|Λέσβος Lésvos
|Λέσβος Lésvos
|-
|-
|Մաքրոնիսի
|[[Մաքրոնիսի, Ֆուրնի|Մաքրոնիսի]]
|Μακρονήσι (Μακρύ) Makronisi (Makri)
|Μακρονήσι (Μακρύ) Makronisi (Makri)
|-
|-
Տող 111. Տող 111.
|Μεγαλονήσι Σιγρίου Λέσβου (Νησιώπη, Νησιώτη, Σίγρι) Megalonisi (Nisiopi)
|Μεγαλονήσι Σιγρίου Λέσβου (Νησιώπη, Νησιώτη, Σίγρι) Megalonisi (Nisiopi)
|-
|-
|Ինուսես
|[[Ինուսես]]
|Οινούσσες Oinousses
|Οινούσσες Oinousses
|-
|-
|Փասաս
|[[Փասաս (կղզիակ)]]
|Πασάς (Παναγία) Pasas (Panagiá)
|Πασάς (Παναγία) Pasas (Panagiá)
|-
|-
|Փսարա
|[[Փսարա]]
|Ψαρά Psará
|Ψαρά Psará
|-
|-
|Մաւրիա
|[[Մաւրիա]]
|Μαύρια Mavria
|Μαύρια Mavria
|-
|-
|Սամիոփուլա
|[[Սամիոփուլա]]
|Σαμιοπούλα Samiopoula
|Σαμιοπούλα Samiopoula
|-
|-
|Սամոս
|[[Սամոս]]
|Σάμος Sámos
|Σάμος Sámos
|-
|-
|[[Սամոթրաքի]]
|Սամօթրաքի
|Σαμοθράκη Samothráki
|Σαμοθράκη Samothráki
|-
|-
|Սերղիցի
|[[Սերղիցի]]
|Σεργίτσι Λήμνου Sergitsi Limnou
|Σεργίτσι Λήμνου Sergitsi Limnou
|-
|-
|Թենետոս
|[[Թենետոս]]
|Τένεδος Ténedhos
|Τένεδος Ténedhos
|-
|-
|Թասոս
|[[Թասոս]]
|Θάσος Thásos
|Θάσος Thásos
|-
|-
|Թասոփուլա
|[[Թասոփուլա]]
|Θασοπουλα Thasopoula
|Θασοπουλα Thasopoula
|-
|-
|[[Թիմենա]]
|Թիմէնա
|Θύμαινα Thimena
|Θύμαινα Thimena
|-
|-
|Թիմէնաքի
|[[Թիմենաքի, Ֆուրնի|Թիմէնաքի]]
|Θυμαινάκι Thymainaki
|Θυμαινάκι Thymainaki
|-
|-
|Թոքմաքիա
|[[Թոքմաքիա]]
|Τοκμάκια (Τομαρονήσια, Τομάρια, Ασπρονήσια) Tokmakia (Tomaronisia)
|Τοκμάκια (Τομαρονήσια, Τομάρια, Ασπρονήσια) Tokmakia (Tomaronisia)
|-
|-
|Էկլեզոնիսի
|[[Էկլեզոնիսի]]
|Εγγλεζονήσι (Μακρονήσι) Englezonisi (Makronisi)
|Εγγλεζονήσι (Μακρονήσι) Englezonisi (Makronisi)
|-
|-
|Զուրաֆա
|[[Զուրաֆա]]
|Ζουράφα (Λαδόξερα, Λαδοξέρα) Zourafa (Ladoksera)
|Ζουράφα (Λαδόξερα, Λαδοξέρα) Zourafa (Ladoksera)
|}
|}
Տող 168. Տող 168.
!Յունարէն
!Յունարէն
|-
|-
|Արղիրոնիսօ
|[[Արղիրոնիսօ]]
|Αργυρόνησο (Αργυρόνησος) Argyroniso
|Αργυρόνησο (Αργυρόνησος) Argyroniso
|-
|-
|Էլաֆոնիսոս
|[[Էլաֆոնիսոս (կղզի)]]
|Ελαφόνησος Elafonisos
|Ελαφόνησος Elafonisos
|-
|-
Տող 177. Տող 177.
|Εύβοια Evia
|Εύβοια Evia
|-
|-
|Լիհատոնիսիա
|[[Լիհատես կղզեխումբ|Լիհատոնիսիա]]
|Λιχαδονήσια Lichadonisia (Μονολιά & Στρογγύλη)
|Λιχαδονήσια Lichadonisia (Μονολιά & Στρογγύλη)
|-
|-
|Մանտիլու
|[[Մանտիլու]]
|Μανδηλού Mandilou
|Μανδηλού Mandilou
|-
|-
|[[Փեթալյի]]
|Փեդալյի
|Πεταλιοί Petalii
|Πεταλιοί Petalii
|-
|-
|Փոնտիքոնիսի
|[[Փոնտիքոնիսի (Էվիա)]]
|Ποντικονήσι Ευβοίας Pontikonisi Euboeas
|Ποντικονήσι Ευβοίας Pontikonisi Euboeas
|-
|-
|Ռաֆդիս
|[[Ռաֆդիս]]
|Ράφτης (Ράφτη) Raftis
|Ράφτης (Ράφτη) Raftis
|-
|-
|Սդիրա Էվիաս
|[[Սթիրա Էվիաս]]
|Στύρα Ευβοίας Styra Euboeas
|Στύρα Ευβοίας Styra Euboeas
|}
|}
Տող 208. Տող 208.
!Greek
!Greek
|-
|-
|Ատելֆի
|[[Ատելֆի, Ալոնիսոս|Ատելֆի]]
|Αδελφοί Adelfoi
|Αδελφοί Adelfoi
|-
|-
|Ալոնիսոս
|[[Ալոնիսոս]]
|Αλόννησος Alónnisos
|Αλόννησος Alónnisos
|-
|-
|Եուրա
|[[Եուրա, Ալոնիսոս|Եուրա]]
|Γιούρα Gioura
|Γιούρα Gioura
|-
|-
|[[Քիրա Փանայիա, Ալոնիսոս|Քիրա Փանայիա]]
|Քիրա Փանաղիա
|Κυρά Παναγιά Kirá Panagiá
|Κυρά Παναγιά Kirá Panagiá
|-
|-
|[[Փերիսթերա, Ալոնիսոս|Փերիսթերա]]
|Փերիսդերիա
|Peristéra
|Peristéra
|-
|-
|Փիփերի
|[[Փիփերի, Ալոնիսոս|Փիփերի]]
|Πιπέρι Pipéri
|Πιπέρι Pipéri
|-
|-
|Փոտիա
|[[Փոտիա]]
|Πόδια (Ποδιές) Podia
|Πόδια (Ποδιές) Podia
|-
|-
|Փսաթուրա
|[[Փսաթուրա, Ալոնիսոս|Փսաթուրա]]
|Ψαθούρα Psathoura
|Ψαθούρα Psathoura
|-
|-
|Սարաքինօ
|[[Սարաքինօ, Սքիրոս|Սարաքինօ]]
|Σαρακηνό Sarakino
|Σαρακηνό Sarakino
|-
|-
|Սքանծուրա
|[[Սքանծուրա, Ալոնիսոս|Սքանծուրա]]
|Σκάντζουρα Skántzoura
|Σκάντζουρα Skántzoura
|-
|-
|Սքիաթոս
|[[Սքիաթոս]]
|Σκιάθος Skiáthos
|Σκιάθος Skiáthos
|-
|-
|Սքոփելոս
|[[Սքոփելոս]]
|Σκόπελος Skópelos
|Σκόπελος Skópelos
|-
|-
|Սքիրոփուլա
|[[Սքիրոփուլա, Սքիրոս|Սքիրոփուլա]]
|Σκυροπούλα Skiropoula
|Σκυροπούλα Skiropoula
|-
|-
Տող 250. Տող 250.
|Σκύρος Skiros
|Σκύρος Skiros
|-
|-
|Ցուկրիա
|[[Ցուկրիա, Սքիաթոս|Ցուկրիա]]
|Τσουγκριά Tsougria
|Τσουγκριά Tsougria
|}
|}
Տող 275. Տող 275.
|Άνδρος Ándros
|Άνδρος Ándros
|-
|-
|[[Անտիքերոս]]
|Անդիքերոս
|Αντικέρια Antikeria (Άνω Αντικέρι / Αντίκερος & Κάτω Αντικέρι / Δρίμα / Δρύμα)
|Αντικέρια Antikeria (Άνω Αντικέρι / Αντίκερος & Κάτω Αντικέρι / Δρίμα / Δρύμα)
|-
|-
Տող 284. Տող 284.
|Αντίπαρος Antiparos
|Αντίπαρος Antiparos
|-
|-
|Անիտրոս
|[[Անիտրոս]]
|Άνυδρος (Αμοργοπούλα) Anydros (Amorgopoula)
|Άνυδρος (Αμοργοπούλα) Anydros (Amorgopoula)
|-
|-
|Խրիստիանի
|[[Հրիստիանի, Թիրա|Խրիստիանի]]
|Χριστιανή Christiani
|Χριστιανή Christiani
|-
|-
Տող 293. Տող 293.
|Δήλος Dhilos
|Δήλος Dhilos
|-
|-
|Տեսփոդիքօ
|[[Տեսփոդիքօ]]
|Δεσποτικό Despotikó
|Δεσποτικό Despotikó
|-
|-
|Տիտիմի
|[[Տիտիմի, Սիրոս|Տիտիմի]]
|Διδύμη (Γάιδαρος, Γαϊδουρονήσι)
|Διδύμη (Γάιδαρος, Γαϊδουρονήσι)
|-
|-
Տող 302. Տող 302.
|Δονούσα Donousa
|Δονούσα Donousa
|-
|-
|[[Թրաղոնիսի, Էվիա|թրաղոնիսի]]
|Դրաղոնիսի
|Τραγονήσι (Δραγονήσι) Tragonisi (Dhragonisi)
|Τραγονήσι (Δραγονήσι) Tragonisi (Dhragonisi)
|-
|-
Տող 308. Տող 308.
|Φολέγανδρος Folégandros
|Φολέγανδρος Folégandros
|-
|-
|Եարոս
|[[Եարոս]]
|Γυάρος Giáros
|Γυάρος Giáros
|-
|-
|[[Քթափոտիա]]
|Քդափոտիա
|Κταπόδια (Σταπόδιο) Ktapodia (Stapodio)
|Κταπόδια (Σταπόδιο) Ktapodia (Stapodio)
|-
|-
Տող 329. Տող 329.
|Κίμωλος Kimolos
|Κίμωλος Kimolos
|-
|-
|[[Քուֆոնիսիա|Քուֆոնիսի]]
|[[Քուֆոնիսիա|Քուֆոնիսի]]Խ
|Κουφονήσια Koufonisia
|Κουφονήσια Koufonisia
|-
|-
Տող 347. Տող 347.
|Νάξος Náxos
|Νάξος Náxos
|-
|-
|Փահիա
|[[Փահիա]]
|Παχειά (Αναφόπουλο) Pacheia (Anafopoulo)
|Παχειά (Αναφόπουλο) Pacheia (Anafopoulo)
|-
|-
Տող 356. Տող 356.
|Πολύαιγος Poliegos
|Πολύαιγος Poliegos
|-
|-
|Փրասուրա
|[[Փրասուրա]]
|Πρασούρα (Κοπριά) Prasoura (Kopria)
|Πρασούρα (Κοπριά) Prasoura (Kopria)
|-
|-
Տող 368. Տող 368.
|Σχοινούσα Schinousa
|Σχοινούσα Schinousa
|-
|-
|Սերիֆոփուլա
|[[Սերիֆոփուլա]]
|Σεριφοπούλα Serifopoula
|Σεριφοπούλα Serifopoula
|-
|-
Տող 394. Տող 394.
==== Սարոնիքօ Ծոցին կղզիները (կամ Արղօ-Սարոնիքոյի կղզիները), թիւով 11 ====
==== Սարոնիքօ Ծոցին կղզիները (կամ Արղօ-Սարոնիքոյի կղզիները), թիւով 11 ====
[[Պատկեր:Spetses1 evlahos.jpg|մինի|ձախից|Սփեցես]]
[[Պատկեր:Spetses1 evlahos.jpg|մինի|ձախից|Սփեցես]]
[[Պատկեր:Υδρα 2.jpg|մինի|ձախից|Իտրա]]
[[Պատկեր:Υδρα 2.jpg|մինի|ձախից|Իտրա]][[Սարոնիքոս ծոց|Սարոնիքոս ծոցին]] կղզիները։
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
! colspan="2" |Կղզիներն ու անուանում
! colspan="2" |Կղզիներն ու անուանում
Տող 404. Տող 404.
|Αίγινα Egina
|Αίγινα Egina
|-
|-
|[[Այիոս Եորղոս, Իտրա]]
|Աղիոս Ղիորղոս
|Άγιος Γεώργιος (Σαν Τζώρτζης) Agios Georgios Hydras
|Άγιος Γεώργιος (Σαν Τζώρτζης) Agios Georgios Hydras
|-
|-
Տող 410. Տող 410.
|Αγκίστρι Ankistri
|Αγκίστρι Ankistri
|-
|-
|Արսիտա
|[[Արսիդա|Արսիտա]]
|Αρσίδα (Ελεούσα, Ελαιούσα, Αρτσιδάς, Αργέντας) Arsida
|Αρσίδα (Ελεούσα, Ελαιούσα, Αρτσιδάς, Αργέντας) Arsida
|-
|-
Տող 416. Տող 416.
|Δοκός Dokós
|Δοκός Dokós
|-
|-
|Ֆալքոներա
|[[Ֆալքոներա]]
|Φαλκονέρα (Γερακούνια) Falkonera (Gerakounia)
|Φαλκονέρα (Γερακούνια) Falkonera (Gerakounia)
|-
|-
Տող 428. Տող 428.
|Σαλαμίνα Salamína
|Σαλαμίνα Salamína
|-
|-
|Սունիոս (Քոլոնես)
|[[Սունիոն (Քոլոնես)]]
|Σούνιον (Κολωνές)
|Σούνιον (Κολωνές)
|-
|-
Տող 437. Տող 437.
[[Պատկեր:ΣΑΡΕΙΑ ΚΑΡΠΑΘΟΥ -ΑΦΙΞΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ 2.jpg|ձախից|մինի|Սարիա, Քարփաթոսին բացերը]]
[[Պատկեր:ΣΑΡΕΙΑ ΚΑΡΠΑΘΟΥ -ΑΦΙΞΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ 2.jpg|ձախից|մինի|Սարիա, Քարփաթոսին բացերը]]


==== Տոտեքանիսա (Տոտեքանեզ), թիւով՝ 51 ====
==== Տոտեքանիսա, թիւով՝ 51 ====
[[Պատկեր:ArkiVillage.jpg|մինի|ձախից|Արքի]]
[[Տոտեքանիսա|Տոտեքանիսայի]] կղզիները։[[Պատկեր:ArkiVillage.jpg|մինի|ձախից|Արքի]]
[[Պատկեր:ΦΚΧ (7).jpg|մինի|ձախից|Աստիփալէա, արեւածագ]]
[[Պատկեր:20150811 Astypalaia ΦΚΧ (07).jpg|մինի|ձախից|Աստիփալէա, արեւածագ]]
[[Պատկեր:Calymnos harbour.jpg|մինի|ձախից|Քալիմնոս]]
[[Պատկեր:Calymnos harbour.jpg|մինի|ձախից|Քալիմնոս]]
[[Պատկեր:Ὀλυμπος Καρπάθου.jpg|մինի|ձախից|Քարփաթոս]]
[[Պատկեր:Ὀλυμπος Καρπάθου.jpg|մինի|ձախից|Քարփաթոս]]
Տող 449. Տող 449.
!Յունարէն
!Յունարէն
|-
|-
|Եղբայր կղզիակներ՝ Մեծ ու Փոքր
|[[Ատելֆի, Ալոնիսոս|Ատելֆի կղզիներ]]՝ (Մեծ ու Փոքր)
|Νήσοι Αδελφοί (Αδέλφια) Nisoi Adelfoi (Adelfia) (Μεγάλος Αδελφός & Μικρός Αδελφός)
|Νήσοι Αδελφοί (Αδέλφια) Nisoi Adelfoi (Adelfia) (Μεγάλος Αδελφός & Μικρός Αδελφός)
|-
|-
Տող 455. Տող 455.
|Αγαθονήσι Agathonisi
|Αγαθονήσι Agathonisi
|-
|-
|Ասքինա
|[[Անտիթիլոս|Ասքինա]]
|Αντίτηλος (Άσκινα) Anditilos (Askina)
|Αντίτηλος (Άσκινα) Anditilos (Askina)
|-
|-
Տող 461. Տող 461.
|Αρκοί Arki
|Αρκοί Arki
|-
|-
|Արմաթիա
|[[Արմաթիա, Քասոս|Արմաթիա]]
|Αρμάθεια Armáthia
|Αρμάθεια Armáthia
|-
|-
|Ալիմիա
|[[Ալիմիա]]
|Αλιμιά Alimiá
|Αλιμιά Alimiá
|-
|-
|[[Ասթաքիդոնիսիա]] ([[Ասթաքիդա]] եւ [[Ասթաքիդոփուլօ|Ասթաքիդոփուլօ)]]
|Ասդաքիտոնիսիա
|Αστακιδονήσια (Αστακίδες) Astakidonisia (Astakides)
|Αστακιδονήσια (Αστακίδες) Astakidonisia (Astakides)
(Αστακίδα & Σιάλ/Σύλα/Φωκά & Νήμο & Αστακιδόπουλο/Ατσακιδόπουλο)
(Αστακίδα & Σιάλ/Σύλα/Φωκά & Νήμο & Αστακιδόπουλο/Ατσακιδόπουλο)
|-
|-
|Ասթիփալէա
|[[Ասթիփալէա]]
|Αστυπάλαια Astipálea
|Αστυπάλαια Astipálea
|-
|-
|Աւղօ
|[[Աւղօ]]
|Αυγό Avgo
|Αυγό Avgo
|-
|-
|Համիլի
|[[Համիլի]]
|Χαμηλή Chamili, Χαμηλονησι Chamilonisi
|Χαμηλή Chamili, Χαμηλονησι Chamilonisi
|-
|-
|Տիվունիա կղզիակներ
|[[Տիվունիա կղզիակներ]]
|Νησίδες Διβούνια (Ουανίανησια) Nisides Divounia (Ouanianisia)
|Νησίδες Διβούνια (Ουανίανησια) Nisides Divounia (Ouanianisia)
|-
|-
|Ֆարմաքոնիսի
|[[Ֆարմաքոնիսի]]
|Φαρμακονήσι Farmakonisi
|Φαρμακονήσι Farmakonisi
|-
|-
|Եալեսինօ
|[[Եալեսինօ]]
|Γιαλεσίνο Gialesino
|Γιαλεσίνο Gialesino
|-
|-
|Ղլարոս
|[[Ղլարոս, Աղաթոնիսի|Ղլարոս]]
|Γλάρος Glaros
|Γλάρος Glaros
|-
|-
|Եալի
|[[Եալի]]
|Γυαλί Gialí
|Γυαλί Gialí
|-
|-
Տող 498. Տող 498.
|Χάλκι Hálki
|Χάλκι Hálki
|-
|-
|Իմիա՝ Մեծ ու Փոքր
|[[Իմիա|Իմիա՝ Մեծ ու Փոքր]]
|Ίμια (Λίμνια) Imia (Limnia) (Μεγάλη Ίμνια / Μεγάλη Λιμνιά & Μικρή Ίμνια / Μικρή Λιμνιά)
|Ίμια (Λίμνια) Imia (Limnia) (Μεγάλη Ίμνια / Μεγάλη Λιμνιά & Μικρή Ίμνια / Μικρή Λιμνιά)
|-
|-
|Քալոլիմնոս
|[[Քալոլիմնոս, Քալիմնոս|Քալոլիմնոս]]
|Καλόλιμνος Kalólimnos
|Καλόλιμνος Kalólimnos
|-
|-
Տող 507. Տող 507.
|Κάλυμνος Kálimnos
|Κάλυμνος Kálimnos
|-
|-
|Քանտելիուսա
|[[Քանտելուսիա|Քանտելիուսա]]
|Καντελιούσσα Kandelioussa
|Καντελιούσσα Kandelioussa
|-
|-
Տող 516. Տող 516.
|Κάσος Kásos
|Κάσος Kásos
|-
|-
|[[Քասթելորիզօ]]
|[[Քասթելոռիզօ|Քասթելորիզօ]]
|Καστελλόριζο Kastellórizo
|Καστελλόριζο Kastellórizo
|-
|-
|Քինարոս
|[[Քինարոս (Տոտեքանիսա)|Քինարոս]]
|Κίναρος Kinaros
|Κίναρος Kinaros
|-
|-
Տող 528. Տող 528.
|Λέρος Léros
|Λέρος Léros
|-
|-
|Լիփսի
|[[Լիփսի]]
|Λειψοί Lipsi
|Λειψοί Lipsi
|-
|-
|[[Լեւիթա]]
|Լեվիթա
|Λέβιθα Lévitha
|Λέβιθα Lévitha
|-
|-
|Լիատի կղզիակներ՝ Մեծ ու Փոքր
|[[Լիատի կղզիակներ]]՝ [[Մեղալօ Լիվատի, Լերոս|Մեծ]] ու Փոքր
|Νησίδες Λιάδι (Λιβάδι) Nisides Liadi (Livadhi) (Μεγάλο Λιάδι & Μικρό Λιάδι)
|Νησίδες Λιάδι (Λιβάδι) Nisides Liadi (Livadhi) (Μεγάλο Λιάδι & Μικρό Λιάδι)
|-
|-
|Մարմարաս
|[[Մարմարաս]]
|Μαρμαράς Marmaras
|Μαρμαράς Marmaras
|-
|-
|Մաւրա
|[[Մաւրա, Լերոս|Մաւրա]]
|Μαύρα
|Μαύρα
|-
|-
|Նիմոս
|[[Նիմոս]]
|Νίμος Nimos
|Νίμος Nimos
|-
|-
Տող 549. Տող 549.
|Νίσυρος Nísiros
|Νίσυρος Nísiros
|-
|-
|Օֆիտուսա
|[[Օֆիտուսա]]
|Οφιδούσσα Ofidoussa
|Οφιδούσσα Ofidoussa
|-
|-
|Փահիա
|[[Փահիա]]
|Παχειά (Παχιά) Pachia
|Παχειά (Παχιά) Pachia
|-
|-
Տող 558. Տող 558.
|Πάτμος Pátmos
|Πάτμος Pátmos
|-
|-
|Փերղուսա
|[[Փերղուսա]]
|Περγούσα Pergousa
|Περγούσα Pergousa
|-
|-
|Փլաթի
|[[Փլաթի, Քալիմնոս|Փլաթի]]
|Πλάτη (Πλατύ) Plati
|Πλάτη (Πλατύ) Plati
|-
|-
|Փսերիմոս
|[[Փսերիմոս]]
|Ψέριμος Psérimos
|Ψέριμος Psérimos
|-
|-
|[[Ռօ]]
|[[Ռօ, Մեղիսթի|Ռօ]]
|Ρω Rhó
|Ρω Rhó
|-
|-
Տող 573. Տող 573.
|Ρόδος Ródhos
|Ρόδος Ródhos
|-
|-
|Սարիա
|[[Սարիա (Տոտեքանիսա)|Սարիա]]
|Σαρία Saria
|Σαρία Saria
|-
|-
|Սեսքլիա
|[[Սեսքլիա]]
|Σεσκλιά Sesklia
|Σεσκλιά Sesklia
|-
|-
|Սոֆրանա կղզիակներ՝ Մեծ, Փոքր
|[[Սոֆրանա կղզիակներ]]՝ Մեծ, Փոքր
եւ Սոհաս
եւ Սոհաս
|Νησίδες Σοφρανά Nisides Sofrana (Μεγάλο Σοφράνο / Ζαφοράς & Μικρό Σοφράνο & Σοχάς)
|Νησίδες Σοφρανά Nisides Sofrana (Μεγάλο Σοφράνο / Ζαφοράς & Μικρό Σοφράνο & Σοχάς)
|-
|-
|Սթրոկիլի - Նիսիրօ կղզիին
|[[Սթրոկիլի, Նիսիրոս|Սթրոկիլի]] - Նիսիրօ կղզիին
|Στρογγυλή Νισύρου Stroggyli Nisyrou
|Στρογγυλή Νισύρου Stroggyli Nisyrou
|-
|-
|[[Սթրոկիլի, Քասթելոռիզօ|Սթրոկիլի]] - Քաստելորիզօ կղզիին
|Սդրոկիլի - Քաստելոռիզօ կղզիին
|Στρογγύλη Strongyli
|Στρογγύλη Strongyli
|-
|-
|Սիմի
|[[Սիմի]]
|Σύμη Simi
|Σύμη Simi
|-
|-
|[[Սիրնա]]
|Սիռնա
|Σύρνα Sirna
|Σύρνα Sirna
|-
|-
Տող 601. Տող 601.
|Τήλος Tílos
|Τήλος Tílos
|-
|-
|Դրիանիսիա՝ Մեսոնիսի, Փլակիտա
|[[Թրիանիսեա]]՝ Մեսոնիսի, Փլակիտա
եւ Սթեֆանիա
եւ Սթեֆանիա
|Τριανήσια
|Τριανήσια
Տող 617. Տող 617.
!Յունարէն
!Յունարէն
|-
|-
|Աղիի Թէօտորի
|[[Այի Թէօտորի (Կրետէ)]]
|Άγιοι Θεόδωροι Agioi Theodoroi
|Άγιοι Θεόδωροι Agioi Theodoroi
|-
|-
|Աւղօ Լասիթիու
|[[Աւղօ Լասիթիու]]
|Αυγό Λασιθίου Avgo Lasithou
|Αυγό Λασιθίου Avgo Lasithou
|-
|-
|Հրիսի (Էշակղզի)
|[[Հրիսի (Էշակղզի)]]
|Χρυσή (Γαϊδουρονήσι) Chrysi
|Χρυσή (Γαϊδουρονήσι) Chrysi
|-
|-
Տող 629. Տող 629.
|Κρήτη Kríti
|Κρήτη Kríti
|-
|-
|Տիա
|[[Տիա]]
|Δία Dia
|Δία Dia
|-
|-
|[[Տիոնիսիադես]]
|Տիոնիսիատես
|Διονυσιάδες (Γιανυσάδες) (Γιανυσάδα & Δραγονάδα & Παξιμάδα & Παξιμαδάκι)
|Διονυσιάδες (Γιανυσάδες) (Γιανυσάδα & Δραγονάδα & Παξιμάδα & Παξιμαδάκι)
|-
|-
|Էլաֆոնիսի - Խանիա
|[[Էլաֆոնիսի, Խանիա]]
|Ελαφονήσι Χανίων Elafonisi Chanion
|Ελαφονήσι Χανίων Elafonisi Chanion
|-
|-
|Ղաւտոփուլա
|[[Ղաւտոփուլա]]
|Γαυδοπούλα Gavdopoula
|Γαυδοπούλα Gavdopoula
|-
|-
|Ղաւտոս
|[[Ղաւտոս]]
|Γαύδος Gávdos
|Γαύδος Gávdos
|-
|-
|Ղրամվուսա
|[[Ղրամվուսա]]
|Γραμβούσα (Γραμπούσα) Gramvousa (Ήμερη Γραμβούσα & Άγρια Γραμβούσα)
|Γραμβούσα (Γραμπούσα) Gramvousa (Ήμερη Γραμβούσα & Άγρια Γραμβούσα)
|-
|-
|Քուֆոնիսի
|[[Քուֆոնիսի]]
|Κουφονήσι Koufonisi
|Κουφονήσι Koufonisi
|-
|-
|[[Լութրօ]]
|Լուդրօ
|Λουτρό Loutro
|Λουτρό Loutro
|-
|-
|Փոնտիքոնիսի
|[[Փոնտիքոնիսի, Կրետէ]]
|Ποντικονήσι Pontikonisi
|Ποντικονήσι Pontikonisi
|-
|-
|Սփինալոկա
|[[Սփինալոկա]]
|Σπιναλόγκα (Καλυδών) Spinalonga
|Σπιναλόγκα (Καλυδών) Spinalonga
|-
|-
Տող 662. Տող 662.
|''Κύθηρα (Τσιρίγο)''
|''Κύθηρα (Τσιρίγο)''
|-
|-
|''Անտիքիթիրա*''
|''[[Անտիքիթիրա]]*''
|''Αντικύθηρα (Τσιριγότο) Antikythera''
|''Αντικύθηρα (Τσιριγότο) Antikythera''
|}
|}
Տող 670. Տող 670.
[[Պատկեր:Meltemi.jpg|մինի|աջից|Մելդեմիա հովերը․ Etesians (meltemia)․ կը պատահին երբ միաժամանակ բարձր ճնշում կը կազմուի Պալքանեան թերակղզիին վրայ (H) եւ ցած ճնշում՝ Փոքր Ասիոյ վրայ (L)]]
[[Պատկեր:Meltemi.jpg|մինի|աջից|Մելդեմիա հովերը․ Etesians (meltemia)․ կը պատահին երբ միաժամանակ բարձր ճնշում կը կազմուի Պալքանեան թերակղզիին վրայ (H) եւ ցած ճնշում՝ Փոքր Ասիոյ վրայ (L)]]


Էգէական ծովուն բազմաթիւ կղզիները եւ կամ կղզեխումբերը, [[Յունաստան|Յունաստանի]] մայր ցամաքամասին լեռներու կամ լեռնաշղթաներուն շարունակութիւնն են․ օրինակ՝ լեռնաշղթայ մը ծովուն մէջէն կ՛երակրի մինչեւ արեւելեան Խիոս կղզին, ուրիշ մը Էվիա կղզիէն՝ Սամոս կղզին։ Երրորդ լեռնաշղթայ մը Պեղոպոնեզէն կ՛անցնի Կրետէ եւ կ՛երկարի մինջեւ Ռոտոս, բաժնելով այսպէս [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ը Եգէականէն։
Էգէական ծովուն բազմաթիւ կղզիները եւ կամ կղզեխումբերը, [[Յունաստան|Յունաստանի]] մայր ցամաքամասին լեռներու կամ լեռնաշղթաներուն շարունակութիւնն են․ օրինակ՝ լեռնաշղթայ մը ծովուն մէջէն կ՛երակրի մինչեւ արեւելեան [[Հիոս]] կղզին, ուրիշ մը [[Էվիա]] կղզիէն՝ [[Սամոս]] կղզին։ Երրորդ լեռնաշղթայ մը [[Պելոպոնես|Պելոպոնեսէն]] կ՛անցնի [[Կրետէ]] եւ կ՛երկարի մինջեւ [[Ռոտոս (կղզի)|Ռոտոս]], բաժնելով այսպէս [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրականը]] [[Էգէական Ծով|Էգէականէն]]։


=== Կլիմա ===
=== Կլիմա ===
Էգէականի կլիման, յար ու նման՝ արեւելեան [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ին բարեխառն է։ Ծովուն արեւմտեան եւ արեւելեան ցամաքամասերուն կլիմայէն աւելի մեղմ է․ ամառներու տաքը այդքան ծանր չէ շնորհիւ Մայիսէն մինչեւ Սեպտեմբեր ամիսներուն Ծովը թափանցող Մելդեմիա հիւսիսային հովերուն։
[[Էգէական Ծով|Էգէականի]] կլիման, յար ու նման՝ արեւելեան [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ին բարեխառն է։ Ծովուն արեւմտեան եւ արեւելեան ցամաքամասերուն կլիմայէն աւելի մեղմ է․ ամառներու տաքը այդքան ծանր չէ շնորհիւ Մայիսէն մինչեւ Սեպտեմբեր ամիսներուն Ծովը թափանցող Մելդեմիա հիւսիսային հովերուն։


=== Էգէական Ծովուն մէջ թափող գետեր ===
=== Էգէական Ծովուն մէջ թափող գետեր ===
''{կապուած յօդուած՝ [[Յունաստան#Գետեր|Յունաստան#Գետեր}]]''
''{կապուած յօդուած՝ [[Յունաստան#Գետեր|Յունաստան#Գետեր}]]''


Ծովուն մէջ թափող գլխաւոր գետերն են՝ Ինահոս - Պեղոպոնեզի Արղոլիտա նահանգ ''Ίναχος (Αργολίδα)'', Սփերհիոս եւ Փինիոս - Թեսալիա ''Σπερχειός, Πηνειός (Θεσσαλία)'', Ալիաքմոնաս, Լուտիաս, Աքսիոս եւ Սդրիմոնաս - Մակետոնիա ''Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός, Στρυμόνας (Μακεδονία)'', Նեսդոս եւ Էվրոս Թրակիա ''Νέστος, Έβρος (Θράκη)'', Քայքոս, Էրմոս, Քավսդրոս եւ Մէանտրոս - Փոքր Ասիա, Թուրքիա ''Κάικος, Έρμος, Κάυστρος, Μαίανδρος (Μ. Ασία)'' եւ այլն։
Ծովուն մէջ թափող գլխաւոր գետերն են՝ [[Ինահոս]] - Պելոպոնեսի Արղոլիտա նահանգ ''Ίναχος (Αργολίδα)'', [[Սփերհիոս]] եւ [[Փինիոս (Թեսալիա)|Փինիոս]] - Թեսալիա ''Σπερχειός, Πηνειός (Θεσσαλία)'', [[Ալիաքմոնաս]], [[Լուդիաս]], [[Աքսիոս]] եւ [[Սթրիմոնաս]] - Մակետոնիա ''Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός, Στρυμόνας (Μακεδονία)'', [[Նեսթոս (գետ)|Նեսթոս]] եւ [[Էվրոս (գետ)|Էվրոս]] (Թրակիա) ''Νέστος, Έβρος (Θράκη)'', [[Քայքոս]], [[Էրմոս]], [[Քաւսթրոս]] եւ [[Մէանտրոս]] - [[Փոքր Ասիա]], [[Թուրքիա]] ''Κάικος, Έρμος, Κάυστρος, Μαίανδρος (Μ. Ασία)'' եւ այլն։


=== Բնակչութիւն ===
=== Բնակչութիւն ===
Եգէական Ծովուն ափերուն գլխաւոր քաղաքներն ու անոնց բնակչութեան թիւը հետեւեալն է (2011-ի Յունաստանի մարդահամարի տուեալներ<ref>[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en EUROSTAT Եւրոպական միութեան մարդահամար, Յունաստան 2011 {{ref-en}}]</ref>
Էգէական Ծովուն ափերուն գլխաւոր քաղաքներն ու անոնց բնակչութեան թիւը հետեւեալն է (2011-ի Յունաստանի մարդահամարի տուեալներ<ref>[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en EUROSTAT Եւրոպական միութեան մարդահամար, Յունաստան 2011 {{ref-en}}]</ref>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+
|+
Տող 721. Տող 721.
|-
|-
|6
|6
|Վօլոս - Volos
|Վոլոս - Volos
|[[Յունաստան]] - Greece
|[[Յունաստան]] - Greece
|Թեսալիա - Thessaly
|Թեսալիա - Thessaly
Տող 733. Տող 733.
|-
|-
|8
|8
|Հանիա - Chania
|[[Խանիա]] - Chania
|[[Յունաստան]] - Greece
|[[Յունաստան]] - Greece
|Կրետէ - Crete
|Կրետէ - Crete
Տող 753. Տող 753.
=== Բնապահպանում ===
=== Բնապահպանում ===
[[Պատկեր:Blue cave in Alonissos.jpg|մինի|Ալոնիսոս Αλόνησος, Կապոյտ քարայրը - [[:en:Natura_2000|Natura 2000]] պահպանուած շրջան]]
[[Պատկեր:Blue cave in Alonissos.jpg|մինի|Ալոնիսոս Αλόνησος, Կապոյտ քարայրը - [[:en:Natura_2000|Natura 2000]] պահպանուած շրջան]]
[[Յունաստան]]<nowiki/>ը իր ծովեզրերուն երկայնքին, հաստատած ու սահմանած է քանի մը ծովային բնապահպանման շրջաններ։<ref>[http://www.mpatlas.org/region/country/GRC/ Ծովային բնապահպանման քարտէս, ելեկտ․ թերթ - Atlas of Marine Protection {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.msp-platform.eu/projects/medpan-network-marine-protected-area-managers-mediterranean Միջերկրականի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) {{ref-en}}]</ref> Ըստ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) ''Network of Managers of Marine Protected Areas in the Mediterranean'', յունական չորս շրջաններ այս ցանցին կը մասնակցին, անոնցմէ մէկը Էգէական Ծովուն մէջ է՝ Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը ''Alonnisos Marine Park''։<ref>[http://alonissos-park.gr/ Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը {{ref-el}}]</ref>
[[Յունաստան]]<nowiki/>ը իր ծովեզրերուն երկայնքին, հաստատած ու սահմանած է քանի մը ծովային բնապահպանման շրջաններ։<ref>[http://www.mpatlas.org/region/country/GRC/ Ծովային բնապահպանման քարտէս, ելեկտ․ թերթ - Atlas of Marine Protection {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.msp-platform.eu/projects/medpan-network-marine-protected-area-managers-mediterranean Միջերկրականի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) {{ref-en}}]</ref> Ըստ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]]<nowiki/>ի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) ''Network of Managers of Marine Protected Areas in the Mediterranean'', յունական չորս շրջաններ այս ցանցին կը մասնակցին, անոնցմէ մէկը Էգէական Ծովուն մէջ է՝ [[Ալոնիսոս ծովային պուրակ|Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը]] ''Alonnisos Marine Park''։<ref>[http://alonissos-park.gr/ Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը {{ref-el}}]</ref>


== Պատմութիւն ==
== Պատմութիւն ==
=== Հնադարեան Շրջանէն մինչեւ Միջնադար ===
=== Հնադարեան Շրջանէն մինչեւ Միջնադար ===
[[Պատկեր:Salamis.png|մինի|Սալամինա կղզին, ուր տեղի ունեցաւ յոյներուն եւ պարսիկներուն միջեւ ճակատագրական նաւամարտը]]
[[Պատկեր:Salamis.png|մինի|Սալամինա կղզին, ուր տեղի ունեցաւ յոյներուն եւ պարսիկներուն միջեւ ճակատագրական նաւամարտը]]
Հնադարեան շրջանին, Էգէականը իր կղզիներու բնակչութեան եւ այլ դրացի ծովափնեայ ժողովուրդներու ծովային նաւարկութեան կը նպաստէ․ [[Քիքլատես|Քիքլատեսի]], Մինոասեան, Փիւնիկեցիներու, Լելեկներու եւ յոյներու։ Ծովուն լեռնային եւ անկանոն ափերը բնական պատսպարաններ են․ այսպէս եւրոպական պատմութեան առաջին ծովապետութիւններու օրրանը կը դառնայ՝ Կրետէի Մինոասեան եւ [[Աթէնք]]<nowiki/>ի։
Հնադարեան շրջանին, Էգէականը իր կղզիներու բնակչութեան եւ այլ դրացի ծովափնեայ ժողովուրդներու ծովային նաւարկութեան կը նպաստէ․ [[Քիքլատես|Քիքլատեսի]], Մինոասեան, Փիւնիկեցիներու, Լելեկներու եւ յոյներու։ Ծովուն լեռնային եւ անկանոն ափերը բնական պատսպարաններ են․ այսպէս եւրոպական պատմութեան առաջին ծովապետութիւններու օրրանը կը դառնայ՝ [[Մինոասեան քաղաքակրթութիւն|Մինոասեան]] Կրետէի եւ [[Աթէնք]]<nowiki/>ի։


[[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական Կայսրութեան]] շրջանին եւ մինչեւ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական Կայսրութեան]] վերջաւորութեան, Էգէականի ծովեզրերու ամբողջութիւնը կը պատկանին նոյն պետութեան կամ տիրապետութեան։
[[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական Կայսրութեան]] շրջանին եւ մինչեւ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական Կայսրութեան]] վերջաւորութեան, Էգէականի ծովեզրերու ամբողջութիւնը կը պատկանին նոյն պետութեան կամ տիրապետութեան։
Տող 776. Տող 776.
=== Կղզիներու պատկանելութիւն ===
=== Կղզիներու պատկանելութիւն ===
[[Պատկեր:ImbrosTenedos 2.svg|մինի|ձախից|Իմվրոս եւ Թենետոս յունական կղզիները որ Լոզանի Դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուեցան]]
[[Պատկեր:ImbrosTenedos 2.svg|մինի|ձախից|Իմվրոս եւ Թենետոս յունական կղզիները որ Լոզանի Դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուեցան]]
Էգէականը բազմահազար կղզիներու ծով մըն է, ծովուն ջուրերը հարաւէն կը հասնին մինչեւ Կրետէ: Կղզիները կը պատկանին Յունաստանին, բացի երկուքէ, որոնք [[1922 թուական|1922]]-ի Լոզանի դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուած են։ Ատոնք են Պոզճա՜տա ({{lang-tr|Bozcaada}}, {{lang-el|Τένεδος Թենետոս}}) եւ Կէօքչէատա ({{lang-tr|Gökçeada}}, {{lang-el|Ίμβρος Իմվրոս}}) կղզիները:
Էգէականը բազմահազար կղզիներու ծով մըն է, ծովուն ջուրերը հարաւէն կը հասնին մինչեւ Կրետէ: Կղզիները կը պատկանին Յունաստանին, բացի երկուքէ, որոնք [[1922 թուական|1922]]-ի [[Լօզանի Համաժողովը|Լոզանի դաշինքով]] Թուրքիոյ յանձնուած են։ Ատոնք են [[Թենեդոս]] ({{lang-tr|Bozcaada}}, {{lang-el|Τένεδος Թենետոս}}) եւ [[Իմվրոս]] ({{lang-tr|Gökçeada}}, {{lang-el|Ίμβρος Իմվրոս}}) կղզիները:


=== Քարիւղատար Ոլորտը ===
=== Քարիւղատար Ոլորտը ===
Տող 783. Տող 783.
== Պատկերասրահ ==
== Պատկերասրահ ==
<gallery mode="packed" heights="120">
<gallery mode="packed" heights="120">
Պատկեր:Cliffs of Santorini.jpg|Սանդորինի
Cliffs of Santorini.jpg|[[Սանթորինի (Թիրա)|Սանթորինի]]
Պատկեր:Hafen von Molivos.JPG|Լեզվոս կղզի, Մոլիվոս
Hafen von Molivos.JPG|Լեզվոս կղզի, Մոլիվոս
Պատկեր:Chania panorama 2.jpg|Հանիա, Կրետէ․ հին եւ նոր նաւահանգիստի շրջանը
Chania panorama 2.jpg|[[Խանիա]], [[Կրետէ]]․ հին եւ նոր նաւահանգիստի շրջանը
Պատկեր:Nas Beach3.jpg|Իքարիա կղզին, Ικαρία, Նաս ծովափը եւ համանուն գետը
Nas Beach3.jpg|[[Իքարիա]] կղզին, Ικαρία, Նաս ծովափը եւ համանուն գետը
Պատկեր:Gria vathra.jpg|Սամոթրաքի կզղին, Σαμοθράκι - Քրիա Վաթրա ջրվէժը
Gria vathra.jpg|[[Սամոթրաքի]] կզղին, Σαμοθράκι - Քրիա Վաթրա ջրվէժը
Պատկեր:Chora Amorgos 7231.JPG|Ամորղոս կղզին, Αμοργός
Chora Amorgos 7231.JPG|[[Ամորղոս]] կղզին, Αμοργός
Պատկեր:Asklepieion panoramic view.jpg|[[:en:Asclepeion|Asklepieion]] Քոս Kos panoramic view
Asklepieion panoramic view.jpg|[[:en:Asclepeion|Asklepieion]] Քոս Kos panoramic view
Պատկեր:Ayvalık02.jpg|Այվալի կղզեխումբերը, Ayvalık, Թուրքիա - խորին ձախին յունական Լեզվօ կղզին
Ayvalık02.jpg|Այվալի կղզեխումբերը, Ayvalık, Թուրքիա - խորին ձախին յունական Լեզվօ կղզին
Պատկեր:The theatre of ancient Halicarnassus, built in the 4th century BC during the reign of King Mausolos and enlarged in the 2nd century AD, the original capacity of the theatre was 10,000, Bodrum, Turkey (20628392816).jpg|Ալիքարնասոս, Թուրքիա - Halicarnassus (այժմ Bodrum), հին յունական թատրոնը եւ դիմացը՝ բերդը
The theatre of ancient Halicarnassus, built in the 4th century BC during the reign of King Mausolos and enlarged in the 2nd century AD, the original capacity of the theatre was 10,000, Bodrum, Turkey (20628392816).jpg|Ալիքարնասոս, Թուրքիա - Halicarnassus (այժմ Bodrum), հին յունական թատրոնը եւ դիմացը՝ բերդը
Պատկեր:Ανοικτά του Σαρωνικού, προς τα νησια.jpg|Էգէական Ծով
Ανοικτά του Σαρωνικού, προς τα νησια.jpg|[[Էգէական Ծով]]
Պատկեր:Βαπόρια. πανσέληνος και το καράβι για τον Πειραια.jpg|Լիալուսինը Էգէական ծովուն վրայ, Քիքլատես, 22-8-2021
Βαπόρια. πανσέληνος και το καράβι για τον Πειραια.jpg|Լիալուսինը Էգէական ծովուն վրայ, Քիքլատես, 22-8-2021
Պատկեր:Αγναντευοντας το Αιγαιο.jpg|Սեւեռելով Էգէական ծովը
Αγναντευοντας το Αιγαιο.jpg|Սեւեռելով Էգէական ծովը, [[Սիրոս (կղզի)|Սիրոս]]
Պատկեր:Αγναντεύοντας το Αιγαίο.jpg|Սեւեռելով Էգէական Ծովը
Αγναντεύοντας το Αιγαίο.jpg|Սեւեռելով Էգէական Ծովը
Պատկեր:Korissia, Kea, Cyclades, 190149.jpg|Քէա
Korissia, Kea, Cyclades, 190149.jpg|[[Քէա]]
Պատկեր:Cyclades islands.jpg|[[Քիքլատես]]
Cyclades islands.jpg|[[Քիքլատես]]
Պատկեր:Windmills in Ios island, Cyclades, Greece.jpg|Իոս
Windmills in Ios island, Cyclades, Greece.jpg|[[Իոս]]
Պատկեր:Sikinos, Cyclades, Greece Wikivoyage Banner.jpg|Սիքինոս
Sikinos, Cyclades, Greece Wikivoyage Banner.jpg|[[Սիքինոս]]
Պատկեր:Windmills of the Mykonos Island, Chora. Cyclades, Agean Sea, Greece-2.jpg|Միքոնոս
Windmills of the Mykonos Island, Chora. Cyclades, Agean Sea, Greece-2.jpg|[[Միքոնոս]]
Պատկեր:Panagia beach in Nikouria island, 18M2105.jpg|Նիքուրիա
Panagia beach in Nikouria island, 18M2105.jpg|[[Նիքուրիա]]
Պատկեր:20100706 Terrace of the Lions Delos Cyclades Greece.jpg|Տիլոս
20100706 Terrace of the Lions Delos Cyclades Greece.jpg|[[Տիլոս]]
Պատկեր:Little Venice baconies. The coastline of the Mykonos Island, Chora. Cyclades, Agean Sea, Greece.jpg|Միքոնոս
Little Venice baconies. The coastline of the Mykonos Island, Chora. Cyclades, Agean Sea, Greece.jpg|[[Միքոնոս]]
Պատկեր:Chora Andros (Cyclades).jpg|Անտրոս
Chora Andros (Cyclades).jpg|[[Անտրոս]]
Պատկեր:Naxos Νάξος 2020-08-20 02 Chora Grotta and Vintzi beaches.jpg|Նաքսոս
Naxos Νάξος 2020-08-20 02 Chora Grotta and Vintzi beaches.jpg|[[Նաքսոս]]
Պատկեր:Didymi sunrise.jpg|Արեւածագը, Տիտիմի, Քիքլատես
Didymi sunrise.jpg|Արեւածագը, [[Տիտիմի, Սիրոս|Տիտիմի]], Քիքլատես
Պատկեր:Cyclades, Aegean Sea.jpg
Cyclades, Aegean Sea.jpg
Պատկեր:Fish food, Cyclades.jpg|Թարմ ձուկ համտեսել, Քիքլատես
Fish food, Cyclades.jpg|Թարմ ձուկ համտեսել, Քիքլատես
Պատկեր:Syros. Aghias Anastaseos & Aghios Nicolaos.jpg|Սիրոս, Քիքլատես
Syros. Aghias Anastaseos & Aghios Nicolaos.jpg|[[Սիրոս (կղզի)|Սիրոս]], Քիքլատես
Պատկեր:Aegean beauty.jpg
Aegean beauty.jpg
Պատկեր:Syros. typical Agean cat.jpg|Էգէականի կատու
Syros. typical Agean cat.jpg|Էգէականի կատու
</gallery>
</gallery>


14:09, 14 Դեկտեմբեր 2023-ի տարբերակ

Էգէական Ծով
յուն․՝ Αιγαίον πέλαγος
թրք.՝ Ege Denizi
Կաղապար:Լեզու bg

Էգէական Ծով - Պալքանեան թերակղզիին հարաւ-արեւելքը․ կը տարածուի Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ։
դասաւորում
Երկիր Յունաստան
Թուրքիա
Ջրատարածութիւն Միջերկրական ծով
Ընդհանուր մակերեսը 214 հազ. քմ²
Էգէական Ծովը իր բազմաթիւ կղզիներով․ անկէ ծնունդ առաւ Արգիփելաղօ անունը- The Aegean Sea with its large number of islands is the origin of the term archipelago.

Էգէական Ծով[1], յուն․՝ Αιγαίο πέλαγος կիսափակ ծով Միջերկրական ծովուն աւազանին մէջ, արեւելեան մասին, Յունաստանի եւ Փոքր Ասիոյ միջեւ։ Հին ժամանակներուն կը կոչուէր նաեւ Արքիփելաղոս Αρχιπέλαγος։ Կ'ողողէ Յունաստանի եւ Թուրքիոյ ափերը։ Տարտանելի եւ Վոսփորի նեղուցներուն միջոցաւ յաջորդաբար Մարմարայի եւ Սեւ Ծովերուն կը միանայ։ Տարածութիւնն է 240.000 քմ2, առաւելագոյն խորութիւնը 2561 մ. (Կրետէ եւ Քիքլատես կզիներուն միջեւ)։ Կ՛ընդգրկէ հարիւրաւոր մեծ ու փոքր կղզիներ, ժայռակղզիներ[2]։ Գլխաւոր նաւահանգիստներն են Փիրէան, Սելանիկը, եւ Զմիւռնիան (Իզմիր)ը։

Անուանում

Թիսէան կը սպաննէ Մինոդաւրոն․ անօթագրութիւն Ք․Ա․440-430 թուական

Անուանումին համար, շատ տարբերակներ կան։ Ըստ հին յունական առասպելի մը՝ անուանումը յառաջացած է Աթէնքի Էղէոս արքայի անունէն։ Էղէասի որդին՝ Թիսէաս կ՛անցնի Կրետէ կղզին Մինոթաւրոս հրէշը սպաննելու համար, որպէսզի Աթէնքը ազատէ Մինոասեան գերիշխանութենէն ու անոր հարկ տալէն։ Էղէաս (Եգէոս) եւ Թիսէաս կը պայմանաւորուին թէ՝ յաղթանակով վերադառնալու պարագային, Թիսէաս նաւուն սեւ առագաստները պիտի փոխարինէ սպիտակ առագաստներով։ Սակայն, յաղթանակէն ետք Թիսէաս կը մոռնայ առագաստները փոխել։ Հայրը տեսնելով սեւ առագաստներով վերադարձող նաւը, կը կարծէ թէ որդին սպաննուած է եւ Սունիօ հրուանդանի (Ատիկէի- թերակղզի- նահանգին հարաւային ծայրամասը) Փոսիտոնի տաճարէն ինքզինքը ծովը կը նետէ։ Այդ օրէն ծովը կը կոչուի Էգէական։[3]

Սունիոյ հրուանդան, Փոսիտոնի տաճարը․ նկարը կը դիտէ հիւսիս արեւմուտքը

Ստուգաբանութեան մը համաձայն, անունը առաջացած է հին յունարէնի էղեալոս αιγιαλός բառէն, կը նշանակէ ծովափ․ ըստ «Իլիական» եւ «Ոդիսական» դիւցազներգութիւններուն, ծովու աստուծոյ Փոսիտոնային բնակութեան վայրը։

Ֆրանքներու ժամանակ, բիւզանդացի կայսր Միքայէլ Ը․ Փալէոլողոն եւ Վենետիկցիները, Էգէական Ծովը Արխիփելաղօ (Արգիփելաղօ) Αρχιπέλαγο եզրով կը բնորոշէին․ ձեւազեղծութիւն՝ յունարէն Էգէական Ովկիանոս Αιγαίο πέλαγος անուանման։ Ժամանակակից յունարէն լեզուն այս անուանումով այժմ Ծովուն կղզիներուն ամբողջութիւնը կը հիմնաւորէ։

Աշխարհագրութիւն

Սահմաններ

Էգէական ծովուն սահմանները, Միջերկրական ծովուն հիւսիս արեւելքի մաս

Երեք կողմերէ ծովուն սահմանները ցամաքամաս եւ կամ՝ թերակղզի են։ Հարաւէն, կղզիներու շարք մը, Էգէականը Միջերկրականի արեւելեան աւազանէն կը բաժնէ․ Քիթիրա Kythera, Անտիքիթիրա Antikythera, Կրետէ Crete, Քասոս Kasos, Քարփաթոս Karpathos եւ Ռոտոս Rhodes։ Արեւելքի թերակղզին, Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերը, ծովուն արեւելեան սահմաններն են, իսկ Յունաստանի մայր ցամաքամասը անոր արեւմտեան սահմանն է։

Ենթակառոյցներ

Էգէական Ծովը կը ներառնէ քանի մը ծովեր՝ Թրակիոյ ծովը Θρακικό πέλαγος (հիւսիսը), Իքարիօ ծովը Ικάριο πέλαγος (կեդրոն-արեւելք), Տոտեքանեսեան ծովը Δωδεκανησιακή θάλασσα (հարաւ արեւելք), Քարփաթիօ ծովը Καρπάθιο πέλαγος (հարաւ եւ հարաւ-արեւելք), Կրետական ծովը Κρητικό πέλαγος (կզիին հիւսիսը), Միրթեան ծովը Μυρτώο πέλαγος (Սունիօ հրուանդանի եւ Քիթիրա կղզիին միջեւ) եւ Էվոյիքոս ծովը Ευβοϊκή θάλασσα (կը ջրէ համանուն կղզին)։

Նաւահանգիստներ

Գլխաւոր նաւահանգիստն է Փիրէան Piraeus (կապուած յօդուածներ՝ Յունաստան, Աթէնքի տարածաշրջան)։[4]

Ռոտոս կղզին․ Մանտրաքի -Mandraki- նաւահանգիստ

Էգէական ծովուն ուրիշ մեծ նաւահանգիստները[5]

Կղզեխումբեր[6]

Էգէական Ծովուն կղզիները․ հարաւը ամենամեծ կղզին, Կրետէն

Բուն արձանագրութիւն՝ Եգէական Ծովուն Կղզեխումբերն ու կղզիները[1]

Էգէական Ծովուն կղզիները բոլորն ալ, ի բացառեալ երկուքէ (Իմվրոս եւ Թենետոս), Յունաստանին կը պատկանին։ Անոնք կը բաժնուին եօթը խումբերու։

Հիւսիս արեւելեան կղզիները, թիւով 35

Փսարա
Իքարիա․ Նաս ծովափը
Խիոս․ Ջաղացքները, կը գտնուին կղզիին հիւսիսային շրջանը
Սամոս․ արեւելեան կողմը - Դիմացը Թուրքիան
Սամոթրաքի․ Խորա, կղզիին մայր քաղաքը
Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն Յունարէն
Այոս Էֆսրաթիոս Άγιος Ευστράτιος Áyios Efstrátios
Այիոս Մինաս Άγιος Μηνάς Agios Minas
Ալաթոնիսի Αλατονήσι (Αλατσονήσι) Alatonisi (Alatsonisi)
Ամուլիանի Αμμουλιανή Ammouliani
Անթրոփոֆաս Ανθρωποφάς (Μεγάλος Ανθρωποφάς, Μεγάλος Ανθρωποφάγος, Ανθρώ) Anthropofas
Անտիփսարա Αντίψαρα Antipsara
Հիոս Χίος Khíos
Էքաթոնիսա Εκατόνησα Hekatónisa
Ֆուրնի Φούρνοι Κορσέων Fourni Korséon
Իքարիա Ικαρία Ikaria
Քիսիրիա Κισηριά (Διάποροι) Kisiria (Diaporoi)
Լիմնոս Λήμνος Límnos
Իմվրոս Ίμβρος Imvros
Քաւքանաս Καυκανάς Kafkanas
Քալողերոս կղզիակ Νησίδα Καλόγερος Nisida Kalogeros
Լեզվոս Λέσβος Lésvos
Մաքրոնիսի Μακρονήσι (Μακρύ) Makronisi (Makri)
Մեղալոնիսի Սիղրիու Լեզվու - Նիսիոփի Μεγαλονήσι Σιγρίου Λέσβου (Νησιώπη, Νησιώτη, Σίγρι) Megalonisi (Nisiopi)
Ինուսես Οινούσσες Oinousses
Փասաս (կղզիակ) Πασάς (Παναγία) Pasas (Panagiá)
Փսարա Ψαρά Psará
Մաւրիա Μαύρια Mavria
Սամիոփուլա Σαμιοπούλα Samiopoula
Սամոս Σάμος Sámos
Սամոթրաքի Σαμοθράκη Samothráki
Սերղիցի Σεργίτσι Λήμνου Sergitsi Limnou
Թենետոս Τένεδος Ténedhos
Թասոս Θάσος Thásos
Թասոփուլա Θασοπουλα Thasopoula
Թիմենա Θύμαινα Thimena
Թիմէնաքի Θυμαινάκι Thymainaki
Թոքմաքիա Τοκμάκια (Τομαρονήσια, Τομάρια, Ασπρονήσια) Tokmakia (Tomaronisia)
Էկլեզոնիսի Εγγλεζονήσι (Μακρονήσι) Englezonisi (Makronisi)
Զուրաֆա Ζουράφα (Λαδόξερα, Λαδοξέρα) Zourafa (Ladoksera)

Էվիայի կղզեխումբը (9 մեծ ու փոքր կղզիներ)

Էվիա․ Քարիսդոս- բերդը, հարաւային ծայրամասին
Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն Յունարէն
Արղիրոնիսօ Αργυρόνησο (Αργυρόνησος) Argyroniso
Էլաֆոնիսոս (կղզի) Ελαφόνησος Elafonisos
Էվիա Εύβοια Evia
Լիհատոնիսիա Λιχαδονήσια Lichadonisia (Μονολιά & Στρογγύλη)
Մանտիլու Μανδηλού Mandilou
Փեթալյի Πεταλιοί Petalii
Փոնտիքոնիսի (Էվիա) Ποντικονήσι Ευβοίας Pontikonisi Euboeas
Ռաֆդիս Ράφτης (Ράφτη) Raftis
Սթիրա Էվիաս Στύρα Ευβοίας Styra Euboeas
Քիրա Փանաղիա
Փերիսթերա․ նկարուած Ալոնիսոյէն
Եուրա, նկարուած Քիրա Փանաղիա կղզիէն

Սփորատես, թիւով 15

Սքոփելոս
Սքիրոս
Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն Greek
Ատելֆի Αδελφοί Adelfoi
Ալոնիսոս Αλόννησος Alónnisos
Եուրա Γιούρα Gioura
Քիրա Փանայիա Κυρά Παναγιά Kirá Panagiá
Փերիսթերա Peristéra
Փիփերի Πιπέρι Pipéri
Փոտիա Πόδια (Ποδιές) Podia
Փսաթուրա Ψαθούρα Psathoura
Սարաքինօ Σαρακηνό Sarakino
Սքանծուրա Σκάντζουρα Skántzoura
Սքիաթոս Σκιάθος Skiáthos
Սքոփելոս Σκόπελος Skópelos
Սքիրոփուլա Σκυροπούλα Skiropoula
Սքիրոս Σκύρος Skiros
Ցուկրիա Τσουγκριά Tsougria

Քիքլատես

Փոլիէղոս

Քիքլատես կղզեխումբը կը բաղկանայ 33 կղզիներէ, 8 կղզիակախմբակներէ եւ բազմաթիւ կղզիակներէ եւ ժայռակղզիակներէ։

Անաֆի
Թիրասիա
Իոս
Սիքինոս
Գլխաւոր կղզիներն ու անուանում
Հայերէն Յունարէն
Ամորղոս Αμοργός Amorgós
Անաֆի Ανάφη Anáfi
Անտրոս Άνδρος Ándros
Անտիքերոս Αντικέρια Antikeria (Άνω Αντικέρι / Αντίκερος & Κάτω Αντικέρι / Δρίμα / Δρύμα)
Անդիմիլոս Αντίμηλος Antimilos
Անդիփարոս Αντίπαρος Antiparos
Անիտրոս Άνυδρος (Αμοργοπούλα) Anydros (Amorgopoula)
Խրիստիանի Χριστιανή Christiani
Տիլոս Δήλος Dhilos
Տեսփոդիքօ Δεσποτικό Despotikó
Տիտիմի Διδύμη (Γάιδαρος, Γαϊδουρονήσι)
Տոնուսա Δονούσα Donousa
թրաղոնիսի Τραγονήσι (Δραγονήσι) Tragonisi (Dhragonisi)
Ֆոլեղանտրոս Φολέγανδρος Folégandros
Եարոս Γυάρος Giáros
Քթափոտիա Κταπόδια (Σταπόδιο) Ktapodia (Stapodio)
Իոս Ίος Ios
Իրաքլիա Ηρακλειά Irakliá
Քէա Κέα Kéa, Τζια Tziá (Zia)
Քերոս Κέρος Kéros
Քիմոլոս Κίμωλος Kimolos
ՔուֆոնիսիԽ Κουφονήσια Koufonisia
Քիթնոս Κύθνος Kithnos
Մաքրոնիսոս Μακρόνησος Makrónisos
Միլոս Μήλος Mílos
Միքոնոս Μύκονος Míkonos
Նաքսոս Νάξος Náxos
Փահիա Παχειά (Αναφόπουλο) Pacheia (Anafopoulo)
Փարոս Πάρος Páros
Փոլիէղոս Πολύαιγος Poliegos
Փրասուրա Πρασούρα (Κοπριά) Prasoura (Kopria)
Ռինիա Ρήνεια Rinia
Սանթորինի Σαντορίνη Santoríni, Θήρα Thira
Սհինուսա Σχοινούσα Schinousa
Սերիֆոփուլա Σεριφοπούλα Serifopoula
Սերիֆոս Σέριφος Sérifos
Սիֆնոս Σίφνος Sifnos
Սիքինոս Σίκινος Sikinos
Սիրոս Σύρος Siros
Թիրասիա Θηρασία Thirasiá
Թինոս Τήνος Tinos
Փորոս
Ֆալքոներա

Սարոնիքօ Ծոցին կղզիները (կամ Արղօ-Սարոնիքոյի կղզիները), թիւով 11

Սփեցես
Իտրա

Սարոնիքոս ծոցին կղզիները։

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն Յունարէն
Էղինա Αίγινα Egina
Այիոս Եորղոս, Իտրա Άγιος Γεώργιος (Σαν Τζώρτζης) Agios Georgios Hydras
Ակիսդրի Αγκίστρι Ankistri
Արսիտա Αρσίδα (Ελεούσα, Ελαιούσα, Αρτσιδάς, Αργέντας) Arsida
Տոքոս Δοκός Dokós
Ֆալքոներա Φαλκονέρα (Γερακούνια) Falkonera (Gerakounia)
Իտրա Ύδρα Idra
Փորոս Πόρος Póros
Սալամինա Σαλαμίνα Salamína
Սունիոն (Քոլոնես) Σούνιον (Κολωνές)
Սփեցես Σπέτσες Spétses
Օֆիտուսա
Սարիա, Քարփաթոսին բացերը

Տոտեքանիսա, թիւով՝ 51

Տոտեքանիսայի կղզիները։

Արքի
Աստիփալէա, արեւածագ
Քալիմնոս
Քարփաթոս
Սիմի
Կղզիներն եւ անուանում
Հայերէն Յունարէն
Ատելֆի կղզիներ՝ (Մեծ ու Փոքր) Νήσοι Αδελφοί (Αδέλφια) Nisoi Adelfoi (Adelfia) (Μεγάλος Αδελφός & Μικρός Αδελφός)
Աղաթոնիսի Αγαθονήσι Agathonisi
Ասքինա Αντίτηλος (Άσκινα) Anditilos (Askina)
Արքի Αρκοί Arki
Արմաթիա Αρμάθεια Armáthia
Ալիմիա Αλιμιά Alimiá
Ասթաքիդոնիսիա (Ասթաքիդա եւ Ասթաքիդոփուլօ) Αστακιδονήσια (Αστακίδες) Astakidonisia (Astakides)

(Αστακίδα & Σιάλ/Σύλα/Φωκά & Νήμο & Αστακιδόπουλο/Ατσακιδόπουλο)

Ասթիփալէա Αστυπάλαια Astipálea
Աւղօ Αυγό Avgo
Համիլի Χαμηλή Chamili, Χαμηλονησι Chamilonisi
Տիվունիա կղզիակներ Νησίδες Διβούνια (Ουανίανησια) Nisides Divounia (Ouanianisia)
Ֆարմաքոնիսի Φαρμακονήσι Farmakonisi
Եալեսինօ Γιαλεσίνο Gialesino
Ղլարոս Γλάρος Glaros
Եալի Γυαλί Gialí
Հալքի Χάλκι Hálki
Իմիա՝ Մեծ ու Փոքր Ίμια (Λίμνια) Imia (Limnia) (Μεγάλη Ίμνια / Μεγάλη Λιμνιά & Μικρή Ίμνια / Μικρή Λιμνιά)
Քալոլիմնոս Καλόλιμνος Kalólimnos
Քալիմնոս Κάλυμνος Kálimnos
Քանտելիուսա Καντελιούσσα Kandelioussa
Քարփաթոս Κάρπαθος Kárpathos
Քասոս Κάσος Kásos
Քասթելորիզօ Καστελλόριζο Kastellórizo
Քինարոս Κίναρος Kinaros
Քոս Κώς Kós
Լերոս Λέρος Léros
Լիփսի Λειψοί Lipsi
Լեւիթա Λέβιθα Lévitha
Լիատի կղզիակներ՝ Մեծ ու Փոքր Νησίδες Λιάδι (Λιβάδι) Nisides Liadi (Livadhi) (Μεγάλο Λιάδι & Μικρό Λιάδι)
Մարմարաս Μαρμαράς Marmaras
Մաւրա Μαύρα
Նիմոս Νίμος Nimos
Նիսիրոս Νίσυρος Nísiros
Օֆիտուսա Οφιδούσσα Ofidoussa
Փահիա Παχειά (Παχιά) Pachia
Փաթմոս Πάτμος Pátmos
Փերղուսա Περγούσα Pergousa
Փլաթի Πλάτη (Πλατύ) Plati
Փսերիմոս Ψέριμος Psérimos
Ռօ Ρω Rhó
Ռոտոս Ρόδος Ródhos
Սարիա Σαρία Saria
Սեսքլիա Σεσκλιά Sesklia
Սոֆրանա կղզիակներ՝ Մեծ, Փոքր

եւ Սոհաս

Νησίδες Σοφρανά Nisides Sofrana (Μεγάλο Σοφράνο / Ζαφοράς & Μικρό Σοφράνο & Σοχάς)
Սթրոկիլի - Նիսիրօ կղզիին Στρογγυλή Νισύρου Stroggyli Nisyrou
Սթրոկիլի - Քաստելորիզօ կղզիին Στρογγύλη Strongyli
Սիմի Σύμη Simi
Սիրնա Σύρνα Sirna
Թելենտոս Τέλενδος Télendos
Թիլոս Τήλος Tílos
Թրիանիսեա՝ Մեսոնիսի, Փլակիտա

եւ Սթեֆանիա

Τριανήσια
Կրետէ
Սփինալոկա կղզիակը
Տիոնիսատես, Եանիսատա

Կրետէ ու իր շուրջի մեծ ու փոքր կղզիները, թիւով՝ 16

Կղզիներն ու անուանում
Հայերէն Յունարէն
Այի Թէօտորի (Կրետէ) Άγιοι Θεόδωροι Agioi Theodoroi
Աւղօ Լասիթիու Αυγό Λασιθίου Avgo Lasithou
Հրիսի (Էշակղզի) Χρυσή (Γαϊδουρονήσι) Chrysi
Կրետէ Κρήτη Kríti
Տիա Δία Dia
Տիոնիսիադես Διονυσιάδες (Γιανυσάδες) (Γιανυσάδα & Δραγονάδα & Παξιμάδα & Παξιμαδάκι)
Էլաֆոնիսի, Խանիա Ελαφονήσι Χανίων Elafonisi Chanion
Ղաւտոփուլա Γαυδοπούλα Gavdopoula
Ղաւտոս Γαύδος Gávdos
Ղրամվուսա Γραμβούσα (Γραμπούσα) Gramvousa (Ήμερη Γραμβούσα & Άγρια Γραμβούσα)
Քուֆոնիսի Κουφονήσι Koufonisi
Լութրօ Λουτρό Loutro
Փոնտիքոնիսի, Կրետէ Ποντικονήσι Pontikonisi
Սփինալոկա Σπιναλόγκα (Καλυδών) Spinalonga
Քիթիրա* Κύθηρα (Τσιρίγο)
Անտիքիթիրա* Αντικύθηρα (Τσιριγότο) Antikythera

*Այս վերջին երկուքը, հակառակ որ կը գտնուին Էգէական Ծովուն կողմը, մաս կը կազմեն Յոնիական Ծովուն կղզիներուն։

Վերոնշեալ բոլոր կղզեխումբերուն կողքին, ցիրուցան բազմաթիւ ժայռ-կղզիներ կան։

Մելդեմիա հովերը․ Etesians (meltemia)․ կը պատահին երբ միաժամանակ բարձր ճնշում կը կազմուի Պալքանեան թերակղզիին վրայ (H) եւ ցած ճնշում՝ Փոքր Ասիոյ վրայ (L)

Էգէական ծովուն բազմաթիւ կղզիները եւ կամ կղզեխումբերը, Յունաստանի մայր ցամաքամասին լեռներու կամ լեռնաշղթաներուն շարունակութիւնն են․ օրինակ՝ լեռնաշղթայ մը ծովուն մէջէն կ՛երակրի մինչեւ արեւելեան Հիոս կղզին, ուրիշ մը Էվիա կղզիէն՝ Սամոս կղզին։ Երրորդ լեռնաշղթայ մը Պելոպոնեսէն կ՛անցնի Կրետէ եւ կ՛երկարի մինջեւ Ռոտոս, բաժնելով այսպէս Միջերկրականը Էգէականէն։

Կլիմա

Էգէականի կլիման, յար ու նման՝ արեւելեան Միջերկրականին բարեխառն է։ Ծովուն արեւմտեան եւ արեւելեան ցամաքամասերուն կլիմայէն աւելի մեղմ է․ ամառներու տաքը այդքան ծանր չէ շնորհիւ Մայիսէն մինչեւ Սեպտեմբեր ամիսներուն Ծովը թափանցող Մելդեմիա հիւսիսային հովերուն։

Էգէական Ծովուն մէջ թափող գետեր

{կապուած յօդուած՝ Յունաստան#Գետեր}

Ծովուն մէջ թափող գլխաւոր գետերն են՝ Ինահոս - Պելոպոնեսի Արղոլիտա նահանգ Ίναχος (Αργολίδα), Սփերհիոս եւ Փինիոս - Թեսալիա Σπερχειός, Πηνειός (Θεσσαλία), Ալիաքմոնաս, Լուդիաս, Աքսիոս եւ Սթրիմոնաս - Մակետոնիա Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός, Στρυμόνας (Μακεδονία), Նեսթոս եւ Էվրոս (Թրակիա) Νέστος, Έβρος (Θράκη), Քայքոս, Էրմոս, Քաւսթրոս եւ Մէանտրոս - Փոքր Ասիա, Թուրքիա Κάικος, Έρμος, Κάυστρος, Μαίανδρος (Μ. Ασία) եւ այլն։

Բնակչութիւն

Էգէական Ծովուն ափերուն գլխաւոր քաղաքներն ու անոնց բնակչութեան թիւը հետեւեալն է (2011-ի Յունաստանի մարդահամարի տուեալներ[7]

Շարք Քաղաք Երկիր Շրջան Բնակչութեան թիւ
1 Աթէնք - Athens Յունաստան - Greece Կեդր․ Յունաստան - Central Greece 3,090,508
2 Զմիւռնիա - İzmir Թուրքիա - Turkey Զմիւռնիա - İzmir Province 2,947,000
3 Սելանիկ - Thessaloniki Յունաստան - Greece Կեդր․ Յունաստան - Central Macedonia 824,676
4 Փիրէա - Piraeus Յունաստան - Greece Ատիկէ - Attica 448,997
5 Իրաքլիօ - Heraklion Յունաստան - Greece Կրետէ - Crete 173,993
6 Վոլոս - Volos Յունաստան - Greece Թեսալիա - Thessaly 144,449
7 Չանաքքալէ - Çanakkale Թուրքիա - Turkey Չանաքքալէ - Çanakkale Province 111,137
8 Խանիա - Chania Յունաստան - Greece Կրետէ - Crete 108,642
9 Ռոտոս (քաղաքը) - Rhodes (city) Յունաստան - Greece Հարաւային Էգէական - South Aegean 86,199
10 Ալեքսանտրուփոլի - Alexandroupoli Յունաստան - Greece Արեւել․ Մակետոնիա եւ Թրակիա - Eastern Macedonia and Thrace 72,959

Բնապահպանում

Ալոնիսոս Αλόνησος, Կապոյտ քարայրը - Natura 2000 պահպանուած շրջան

Յունաստանը իր ծովեզրերուն երկայնքին, հաստատած ու սահմանած է քանի մը ծովային բնապահպանման շրջաններ։[8][9] Ըստ Միջերկրականի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) Network of Managers of Marine Protected Areas in the Mediterranean, յունական չորս շրջաններ այս ցանցին կը մասնակցին, անոնցմէ մէկը Էգէական Ծովուն մէջ է՝ Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը Alonnisos Marine Park։[10]

Պատմութիւն

Հնադարեան Շրջանէն մինչեւ Միջնադար

Սալամինա կղզին, ուր տեղի ունեցաւ յոյներուն եւ պարսիկներուն միջեւ ճակատագրական նաւամարտը

Հնադարեան շրջանին, Էգէականը իր կղզիներու բնակչութեան եւ այլ դրացի ծովափնեայ ժողովուրդներու ծովային նաւարկութեան կը նպաստէ․ Քիքլատեսի, Մինոասեան, Փիւնիկեցիներու, Լելեկներու եւ յոյներու։ Ծովուն լեռնային եւ անկանոն ափերը բնական պատսպարաններ են․ այսպէս եւրոպական պատմութեան առաջին ծովապետութիւններու օրրանը կը դառնայ՝ Մինոասեան Կրետէի եւ Աթէնքի։

Հռոմէական Կայսրութեան շրջանին եւ մինչեւ Բիւզանդական Կայսրութեան վերջաւորութեան, Էգէականի ծովեզրերու ամբողջութիւնը կը պատկանին նոյն պետութեան կամ տիրապետութեան։

Կապուած յօդուածներ՝ Յունաստան#Մինչեւ Ք.Ա. 12-րդ դար, Յունաստան#Հին Յունաստան, Յունաստան#Հռոմէական Շրջան, Յունաստան#Բիւզանդական Կայսրութեան շրջան

Օսմանեան տիրապետութեան շրջան

Էգէականի ափերը կը բաժնուին զանազան փոքր ու մեծ պետութիւններու կամ իշխանութիւններու միջեւ․ օսմանեան, յունական, լատին։

կապուած յօդուած՝ Յունաստան#Օսմանեան տիրապետութեան Ժամանակաշրջան

Յունաթրքական հակամարտութիւն

Յունաստան անկախութեան պատերազմներ տանելէ ետք, 1830 թուականին իր անկախութեան կը տիրանայ։ Նախ Պեղոպոնեզի շրջանով, ապա կամաց-կամաց կը վերատիրանայ մնացեալ յունական ցամաքամասին եւ կղզիներուն։ 20-րդ դարուն սկիզբներուն կը հասնի մինչեւ Փոքր Ասիոյ ափերուն յունական հնադարեան քաղաքներուն եւ շրջաններուն։ Ի վերջոյ, 1922-ի Լոզանի դաշնագրով, Թուրքիոյ կը յանձնէ Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերը․ կ՛առաջանայ բնակչութեան աղիտալի տեղափոխում, վերջ տալով երկու հազար տարիներէ աւելի հոն հաստատուած յոյն բնակչութեան։ կապուած յօդուած՝ Յունաստան#Նորագոյն շրջան

Այս թուականէն ետք, Թուրքիան հակառակ իր ստորագրած Լոզանի դաշնագրին, Էգէական Ծովը վէճի առարկայ կը դարձնէ իր եւ Յունաստանի միջեւ։[2]

Տնտեսութիւն եւ քաղաքականութիւն

Կղզիներու պատկանելութիւն

Իմվրոս եւ Թենետոս յունական կղզիները որ Լոզանի Դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուեցան

Էգէականը բազմահազար կղզիներու ծով մըն է, ծովուն ջուրերը հարաւէն կը հասնին մինչեւ Կրետէ: Կղզիները կը պատկանին Յունաստանին, բացի երկուքէ, որոնք 1922-ի Լոզանի դաշինքով Թուրքիոյ յանձնուած են։ Ատոնք են Թենեդոս (թրք.՝ Bozcaada, յուն․՝ Τένεδος Թենետոս) եւ Իմվրոս (թրք.՝ Gökçeada, յուն․՝ Ίμβρος Իմվրոս) կղզիները:

Քարիւղատար Ոլորտը

Էգէական Ծովը քարիւղի ընդարձակ պահեստներ ունի։ Քարիւղի այս պահեստներու օգտագործումը, Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ վէճեր կ՛առաջացնէ։ Շատ երկիրներ եւ ընկերութիւններ կը հետաքրքրուին, սակայն ոչինչ կրնայ ըլլալ, մինչեւ որ շրջանին մէջ այս տարակարծութիւնները փարատին։[11][2]

Պատկերասրահ

Տես նաեւ

Միջերկրական Ծով

Սեւ Ծով

Յոնիական Ծով

Կորնթոսի Նեղուցը

Կորնթոսի Ջրանցքը

Ծանօթագրութիւններ

  1. ↑ Յովհաննէս Բարսեղեան (2006)։ «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում»։ Տերմինաբանական եւ ուղղագրական տեղեկատու։ Երեւան: 9-րդ հրաշալիք։ էջ 55։ ISBN 99941-56-03-9 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Onalert ելեկտ․ թերթ․ յունարթքական վէճեր․ օրէնքի սահմանում(յունարէն)
  3. ↑ Հ. Ղ. Գրգեարեան, Ն. Մ. Յարութիւնեան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երեւան: «Լույս» 
  4. ↑ Փիրէան Միջերկրականի երեք գլխաւոր նաւահանգիստներէն - թիւ 93681 (յունարէն)
  5. ↑ https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82#%CE%91%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%BF_%CE%A0%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%82 Եգէական ծովուն գլխաւոր նաւահանգիստները, յունարէն
  6. ↑ Կրթութիւն, ելկտ․ դասագիրք (յունարէն), Եգէական Ծովուն կղզիները,(յունարէն)
  7. ↑ EUROSTAT Եւրոպական միութեան մարդահամար, Յունաստան 2011 (անգլերէն)
  8. ↑ Ծովային բնապահպանման քարտէս, ելեկտ․ թերթ - Atlas of Marine Protection (անգլերէն)
  9. ↑ Միջերկրականի Պահպանման Ծովային Շրջաններուն Տնօրէնութեան Ցանցին (MedPAN) (անգլերէն)
  10. ↑ Ալոնիսոս Ծովային Ճեմապարտէզը (յունարէն)
  11. ↑ «Ստա դեսերա» στα τέσσερα, ելեկր․ էջ, թիւ 6694- Եգէականի քարիւղատար ոլորտը (յունարէն)

Արտագին յղումներ

Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Էգէական_Ծով&oldid=219445» էջէն