Հոնիական օրդեր

Արտեմիսի տաճարը Եփեսոսում

Հոնիական վեց խոյակներ, ճարտարապետների տեսանկյունից

Հոնիական օրդեր, Անտիկ Հունաստանի դասական երեք օրդերներից մեկը։ Մյուս երկուսը դորիականն ու կորնթականն են։ Այն զարգացել է գլխավորապես Հունաստանի փոքրասիական գաղութներում և կապված է ոչ միայն հույների այլև Մերձավոր Արևելքի ժողովուրդների ստեղծագործական ավանդույթների հետ։ Որպես օրդեր այն կազմավորվում է դորիական օրդերից հետո՝ մ․թ․ա․ 7-րդ դարի վերջում։

Նկարագրություն

Հոնիական օրդերին բնորոշ է համաչափությունների թեթևություն, ձևերի նրբագեղություն, վայելչություն և դեկորի հարստություն։ Ի տարբերություն դորիականի՝ հոնիական սյունն ուներ փոքրասիական խարիսխ՝ ատիկական տարբերակներով։

Սյունագլուխ, Էրեքթեոնի տաճարից, մ․թ․ա․ 5-րդ դար

Սյուներն ավելի բարակ և բարեկազմ էին, քան դորիականը (h=8-9d): Սյան բունը պատած էր 20-24 կիսաշրջան կամ էլիպսաձև կանելյուրներով, որոնց արանքում թողնվում էին նոր շերտեր՝ ճանապարհներ։ Սյան խոյակը կապ ունի փայտյա ենթահեծանային բարձիկների հետ։ Ճակատային կողմից երկու խոյակներին կողքից համապատասխանում են գլանաձև բարձիկներ։ Տարածական այս առանձնահատկությունը ստիպել է մշակել հատուկ խոյակներ անկյուններում տեղադրված սյուները պսակելու համար։ Միջսյունային հեռավորությունը դորիականի համեմատությամբ մեծ էր, իսկ երբ արխիտրավը փայտից էր (ինչպես օրինակ Հերայի տաճարը Սամոսում) այն հասնում է մինչև 8,5 մետր։

1 - անտաբլեմենտ 2- սյուն, 3 - սյունագլուխ, 4 - ֆրիզ , 5 - արխիտրավ , 6 - խոյակ, 7 - լիսեռ, 8 - հիմք, 9 - ստիլոբատ, 10 - պատվանդան

Զարգացած հոնիական օրդերի անտաբլեմենտը բաղկացած էր արխիտրավից, ֆրիզից և քիվից։ Առանձին դեպքերում բացակայում էր ֆրիզը (օրինակ, Աթենքի Ակրոպոլիսի Էրեքթեոնի տաճարի հարևան սյունասրահում)։ Արխիտրավը բաղկացած էր 3 անհավասար հարթություններից (ֆասցիներից), որոնք իրար նկատմամբ առաջ էին կարկառված։ Ֆրիզը սովորաբար զարդարվում էր զարդաքանդակներով։ Քիվի սալը հենվում էր ֆրիզի վերևում տեղավորված ատամնաշարի վրա և պսակվում ջրահավաք տաշտակով՝ սեմայով։ Արխայիկ շրջանի հոնիական տաճարները մեզ հասել են սահմանափակ թվով և ավերված վիճակում, գլխավորապես փոքրասիական գաղութներում։ Դրանց թվին են պատկանում Հերայինը՝ Սամոսում, Արտեմիսինը՝ Եփեսոսում և Ապոլոնինը՝ Միլետոսում։ Սրանք բոլորն էլ կառուցված են մ․թ․ա․ 6-րդ դարում և մարմարակերտ են։ Իրենց չափերով սրանք անհամեմատ մեծ էին Սելենուտի և Պոսեյդոնիայի տաճարներից, սակայն նրանց հետ ունեին ընդհանրություն։

Առանձնահատկություն

Հոնիական օրդերի գլխավոր առանձնահատկությունը նրա խոյակների բազմազանությունն է, որը դարձել է տեսական քննարկումների պատճառ։ Հունական վերածննդի մասին ամերիկյան քննարկումներում հունական ճարտարապետական վերածննդի ոճը ներկայացվում է որպես անխուսափելի երևույթ, որը առաջացել է երիտասարդ ազգի ցանկությամբ և պայմանավորված է եղել հունական իդեալներով։

Պատկերասրահ

• 
  Արխայիկ Հունաստանի հոնիական օրդեր, 1910 թ․
• 
  Հոնիական խոյակ Պրիենեյի մոտ
• 
  Հոնիական սյուներ
• 
  Հոնիական օրդեր, Ցինցինատիի ապահովագրության շենք, Օհայո
• 
  Հոնիական սյուների գլխամաս
• 
  Օսլոյի համալսարան
• 
  Հոնիական օրդեր Ջեֆերսոնի մեմորիալ
• 
  Տաճարի բնօրինակ
• 
  Էրեքթեոնի տաճար
• 
  Տաճար Դելոսում

Տես նաև

• Դորիական օրդեր
• Էրեքթեոն

Արտաքին հղումներ

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Հոնիական օրդեր կատեգորիայում։

• Ionic order exemplified in architecture of Buffalo, New York
• Ionic order, after Vitruvius Archived from the original on August 26, 2005
• "Understanding buildings" website: Ionic order
• Denis Andrey and Mirko Galli, "Geometric methods of the 1500s for laying out the ionic volute"
• Early Development and Formal Definition of the Ionic Capita