Կամքի հաղթանակը (ֆիլմ)
 գերմ.՝ Triumph des Willens | |
|---|---|
 | |
| Երկիր | Գերմանական ռայխ |
| Ժանր | վավերագրական ֆիլմ[1][2] և պրոպագանդիստական ֆիլմ |
| Թեմա | Nuremberg Rally? |
| Թվական | մարտի 28, 1935 և 1935 |
| Լեզու | գերմաներեն |
| Ռեժիսոր | Լենի Ռիֆենշթայլ[1][3][2][…] |
| Պրոդյուսեր | Լենի Ռիֆենշթայլ |
| Սցենարի հեղինակ | Լենի Ռիֆենշթայլ և Վալտեր Ռուտման |
| Դերակատարներ | Ադոլֆ Հիտլեր[4][3], Հայնրիխ Հիմլեր[4], Հերման Գյորինգ[4], Յոզեֆ Գեբելս[4] և Նացիստական կուսակցության առաջնորդների և պաշտոնյաների ցանկ |
| Օպերատոր | Ֆրանց Վայրմայր, Զեպ Ալգայեր, Կարլ Ալտենբերգեր, Վերներ Բոնե, Վալտեր Ֆրենց, Հանս Կարլ Գոտշալկ, Ֆրանց Կոխ, Պաուլ Կարլ Լիբերենց, Վալտեր Ռիմլ և Կարլ Ֆաս |
| Երաժշտություն | Հերբերտ Վինդտ |
| Մոնտաժ | Լենի Ռիֆենշթայլ |
| Պատմվածքի վայր | Բեռլին |
| Նկարահանման վայր | Նյուրնբերգ |
| Տևողություն | 114 րոպե |
 Triumph of the Will Վիքիպահեստում | |
«Կամքի հաղթանակը» (գերմ.՝ Triumph des Willens), ֆիլմ 1934 թվականին Նյուրնբերգում տեղի ունեցած ՆՍԳԲԿ համագումարի մասին։ Նկարահանվել է կինոռեժիսոր Լենի Ռիֆենշթայլի կողմից Հիտլերի պատվերով։ Պրեմիերան կայացել է 1935 թվականի մարտի 28-ին Բեռլինի «Ուֆա-Պալաստ-ամ Ցոո» կինոթատրոնում։ Երրորդ ռեյխի փլուզումից հետո ֆիլմը Գերմանիայում արգելվել է, քանի որ այն, դաշնակիցների կարծիքով, ծառայել է ազգային սոցիալիզմի գաղափարների տարածմանը։ Այժմ Գերմանիայում ֆիլմի ցուցադրությունը թույլատրվում է միայն կրթական նպատակներով` կինոգետի կամ պատմաբանի պարտադիր ներածական խոսքով։
Ֆիլմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նացիստական շրջանի ամենաթանկ և սենսացիոն այս ոչ գեղարվեստական ֆիլմը նշվել է «Ստեղծվել է ֆյուրերի պատվերով» կնիքով։ Ընդ որում, հենց Հիտլերն է տվել այդ անունը[5]։ Չնայած ռեյխի ֆինանսավորմանը՝ ռեժիսոր Լեն Ռիֆենշթայլը կարողացել է իրականացնել այն մասնավոր կերպով։ Պաշտոնական պրոդյուսերը ոչ թե ՆՍԳԲԿ-ն էր, այլ «Ռիֆենշթայլ ֆիլմ ՍՊԸ»-ն։ 35 օպերատորի և 170 հոգուց բաղկացած տեխնիկական թիմի օգնությամբ նկարահանվել է 120 կիլոմետր նյութ, որից ռեժիսորը մոնտաժել է մոտ 3 կիլոմետր երկարությամբ կինոնկար։ Բացի Ռիֆենշթայլից Գերմանիայում ոչ ոք չուներ նման հնարավորություններ և նման քաղաքական պաշտպանություն[6]։ Մոնտաժման սկզբունքի մասին նա «Կուսակցական համագումարի մասին ֆիլմի կուլիսներում» գրքում գրել է խոսքեր, որոնց հեղինակությունը հետագայում հերքել է[7]։
1965 թվականին «Կայե դյու սինեմա» ամսագրին տված հարցազրույցում Ռիֆենշթայլը հայտարարել է. «Սա զուտ պատմական ֆիլմ է։ Ես ճշտում եմ, սա փաստագրական ֆիլմ է։ Այն արտացոլում է 1934 թվականի պատմության ճշմարտությունը։ Այսպիսով, սա փաստագրական, այլ ոչ թե քարոզչական ֆիլմ է»[8]։ Ռեժիսորի և նրա կողմնակիցների համար դա պատմական փաստաթուղթ էր, կինոյի ուսումնասիրողների համար՝ լավագույն դեպքում, քաղաքական տեսլականի փաստաթուղթ, «իրականության ամբողջական վերափոխում» (Զիգֆրիդ Կրակաուեր)[9], «մոբիլիզացման ծես» (Մարտին Լոյպերդինգեր)[10]։
Ֆիլմը ճանաչվել է որպես «հատկապես արժեքավոր պետական-քաղաքական և գեղարվեստական տեսանկյուններից»։ 1935 թվականին ստացել է պետական մրցանակ և Վենետիկի կինոփառատոնի Մուսոլինիի գավաթ[11]։
Ֆիլմի գործողություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիլմը գործողությունները տեղի են ունենում Նյուրնբերգում 1934 թվականի սեպտեմբերին՝ Գերմանիայի ազգային սոցիալիստական աշխատավորական կուսակցության VI ամենամյա համագումարի ժամանակ։ Բացման տիտրում ասվում է. «Համաշխարհային պատերազմի մեկնարկից 20 տարի անց... գերմանական վշտի սկսվելուց 16 տարի անց... գերմանական վերածննդի սկսվելուց 19 ամիս անց...»։ Վերնագիրը, ինչպես և էկրանին տեղի ունեցող գործողությունները հղում են տալիս հաղթողների կողմից Հին Հռոմում անցկացված տրիումֆներին։ Հաղթողի դերում հանդես է գալիս Ադոլֆ Հիտլերը, որը մի քանի ամիս առաջ հաղթահարել էր կուսակցության պառակտումը («Երկար դանակների գիշեր»)։ Ֆիլմը նպատակ ունի ցույց տալ գերմանացի ազգի վերածնունդը Առաջին աշխարհամարտում տեղի ունեցած ամոթալի պարտությունից հետո, ինչպես նաև գերմանական ժողովրդի, Ազգային սոցիալիստական կուսակցության և նրա առաջնորդի միասնությունը։
Ամենախանդավառ դրվագներից մեկը կապված է զորքերի նոր դրոշների՝ կուսակցության Արյան դրոշով օծման արարողության հետ։ Այն տանում էր շարժման վետերան Ջեյքոբ Գրիմինգերը։ «Արյան դրոշը», որը պահում էր Գարեջրային հեղաշրջման նահատակների արյան կաթիլները, խորհրդանշում էր Առաջին համաշխարհային պատերազմում պարտություն կրած հայրերի սերնդի շարունակականությունը, և հիշեցնում էր Հիտլերի քսանամյա ուղին դեպի քաղաքական և պետական ուժի գագաթնակետը։ Ֆիլմն ավարտվում է Հեսի խոսքերով. «Կուսակցությունը Հիտլերն է։ Հիտլերը Գերմանիան է, ճիշտ այնպես, ինչպես Գերմանիան Հիտլերն է», և Հորսթ Վեսելի երգի կատարմամբ։
Ֆիլմի ազդեցություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վագների «Մեյստերզինգերների» ուվերտյուրայի ներքո Հիտլերը թռչում է Նյուրնբերգ։ Ինքնաթիռը վայրէջք է կատարում, իսկ նախերգանքը փոխարինվում է Հորսթ Վեսելի երգով։ Հավաքվածները ջերմորեն ողջունում են ֆյուրերին։ Գործողությունները տեղի են ունենում դահլիճում, բաց դաշտում, վրանային ճամբարում։ Հիտլերը ելույթ է ունենում. «Մենք կմեռնենք, բայց ձերն է ապագան ... Մեր առջև, մեր շրջապատում, մեր հետևում` ամենուրեք Գերմանիան է»։ Կուսակցական բոնզերը ելույթ են ունենում։ Ռուդոլֆ Հեսս. «Գերմանիան ամբողջ աշխարհի գերմանացիների տունն է»։ Բալդուր ֆոն Շիրախ. «Մենք տեսնում ենք, որ դասերի միջև տարբերություններ չկան»։ Յոզեֆ Գեբելս. «Գուցե լավ է ունենալ բռնատիրության վրա հիմնված իշխանություն, բայց շատ ավելի լավ է նվաճել և չկորցնել մարդկանց սրտերը»։ Յուլիուս Շտրեյխեր. «Այն ազգը, որը չի պահպանում իր ռասայական մաքրությունը, դատապարտված է ոչնչացման»։ Հավաքվածները լսում են։
Օկուպացված Ֆրանսիայում գրող և կոլաբորացիոնիստ Պիեռ Դրիուա Լա Ռոշելը գրել է իրեն տպավորած խորեոգրաֆիայի մասին. «Դա գեղեցիկ է և սարսափելի։ Ռուսական բալետի օրերից ի վեր ես գեղարվեստական տպավորման առումով երբեք նման բան չեմ զգացել»[8]։
Ֆիլմի վերնագիրը հիշեցնում է Բոնապարտի ֆանտազիան, որի համաձայն՝ ժողովրդի երբեմնի հեղափոխական կամքը լուծվել է ֆյուրերի բարձրագույն կամքի մեջ։ Կամքը դարձել է բովանդակություն, հաղթանակը՝ ձև։ Ռիֆենշթայլը կանգնել է դաշտում անշարժ զանգվածների մեջ շարժում ներշնչելու խնդրի առջև։ Նա դրան հասել է հիմնականում մոնտաժի, տեսախցիկի շարժման և նկարահանման տարբեր անկյունների միջոցով։ Ավելին, հնարքներից շատերը փոխառվել են «Պոտյոմկին զրահագնացք» ֆիլմի ռեժիսոր Սերգեյ Էյզենշտեյնից[12][13]։ Միևնույն ժամանակ, պատմաբանները շեշտում են Էյզենշտեյնի և Ռիֆենշթայլի կողմից զանգվածների պատկերման տարբերությունները[14]։
Ֆիլմի ընկալում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պահպանվել է «ֆիլմի ընկալման յուրատեսակ ցուցում»[15]․ «Ուրախ առավոտ։ Արևը փայլում է գերմանական հողի վրա։ Ամպերը թանձրանում են, շտապում դեպի հսկայական լեռները, դրանք ծածկում են արծաթափայլ և ոսկեգույն լույսով, լուծվում, հալվում, տարվում են քամու կողմից... Ֆանտաստիկ արծվի պես ինքնաթիռը ճեղքում է օդը։ (…) Սա այն ինքնաթիռն է, որը ֆյուրերին տեղափոխում է այն քաղաք, որտեղ տեղի է ունենալու Նոր Գերմանիայի հսկայական, հոյակապ և հուզիչ գործողությունը։ (…) Մարդկանց հսկայական զանգվածները աչքերը հառել են դեպի երկինք։ Այնտեղ՝ երկնքի բարձրադիր վայրերում, արագորեն աճող ստվեր է հայտնվում ոսկեգույն արևային հիմքի վրա, բարձրանում, մոտենում։ Մի մռնչոցով պտտվում է քաղաքը։ Ինչ-որ ինքնաթիռ։ Նույն ինքնաթիռը։ Ֆյուրերը թռչում է»[16]։ Այս տեքստը հագեցած է բոլոր սուրբ խորհրդանիշներով`առավոտ, երկինք, լեռներ, որոնք ծածկված են ոսկե լույսով, արծիվ, deus ex machina, այնուհետև` «խորհրդանշականորեն սրբազան արարք, ձեռքսեղմում»։ «Կրկին ու կրկին մենք դա զգում ենք գրեթե առասպելական ուժով։ Որքանով է մոտ կանգնած այս ժողովուրդը իր ֆյուրերին, որքան է մոտ կանգնած այս ֆյուրերը նրան»[16]։ Ինչպես նշել է Մայա Տուրովսկայան, սա «դոգմայի ձևակերպում է, այլ ոչ թե գովազդային տեքստ»[17]։
1960-ականների վերջին կինոքննադատները մտածում էին, թե արդյոք այս ֆիլմի գեղագիտական արժանիքները կարելի է դիտարկել նրա գաղափարական հաղորդագրությունից անկախ։ Քննադատները նախազգուշացնում էին, որ «Կամքի հաղթանակը» չի կարող առանձնացվել դրա ծագման ենթատեքստից և հեռու է մնացել նրանցից, ովքեր չեն ժխտում դրա գեղագիտական ուժը և հույս ունեն վերականգնել այս «օգտակար» ֆիլմի գեղարվեստական կողմը։ Միևնույն ժամանակ, «Կամքի հաղթանակը» ծառայել է որպես «աֆեկտիվ կինոյի» վառ օրինակ, որը նկարահանվել և խմբագրվել է ապոթեոզի ժանրում[15]։
1939 թվականին Լուիս Բունյուելը, աշխատելով Նյու Յորքի Ժամանակակից արվեստի թանգարանի վավերագրական բաժնում, նորից խմբագրել է Ռիֆենշթայլի ֆիլմի 16 մմ կրկնօրինակը, որպեսզի ամերիկյան կառավարությանը հստակ ցույց տա նացիստական ռեժիմի ուժը և նրա բարդ կինոքարոզչության վտանգը[18]։ Միևնույն ժամանակ նա ոչ այնքան մոնտաժել է «Կամքի հաղթանակը», որքան կրճատել այն՝ ամբողջովին հանելով որոշ դրվագներ և պահպանելով մյուսները։ Ֆիլմի ձայնային հատվածը երաժշտությամբ և խոսքերով մնացել է այնպիսին, ինչպիսին կա, իսկ խոսքերը նույնիսկ չեն ուղեկցվել կադրից դուրս մեկնաբանություններով։ Բունյուելի մտահղացմամբ էկրանին պատկերվածը պետք է ուղղակիորեն խոսեր հեռուստադիտողի հետ։ Այնուամենայնիվ, վերամոնտաժումը հակասական արձագանքներ է ստացել։ Ըստ կինոքննադատ Չարլզ Թեսոնի՝ ֆիլմը դարձել է ավելի արդյունավետ, սարսափելի, բայց նաև ավելի վտանգավոր[19]։
Երրորդ ռեյխի մասին վավերագրական ֆիլմերում «Կամքի հաղթանակը» կադրերից և ամբողջ դրվագներից օգտագործելու պրակտիկան շարունակվում է մինչ օրս։ Այսպիսով, հիմնականում առանձին հատվածների շնորհիվ այն դարձել է մշակութային հիշողության անբաժանելի մասը և դրանով իսկ հասել է այնպիսի հանրաճանաչության, որը ոչ մի վավերագրական ֆիլմ չի վայելում։
Կինոքննադատները «Կամքի հաղթանակը» ֆիլմից վերհուշներ և մեջբերումներ են գտնում այնպիսի ֆիլմերում, ինչպիսիք են Ջորջ Լուկասի «Աստղային պատերազմները» և նույնիսկ Ռոջեր Ալերսի «Առյուծ արքան» անիմացիոն ֆիլմը[20]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 http://www.imdb.com/title/tt0025913/
- ↑ 2,0 2,1 https://www.filmaffinity.com/en/film241205.html
- ↑ 3,0 3,1 http://stopklatka.pl/film/triumf-woli
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 http://www.imdb.com/title/tt0025913/fullcredits
- ↑ Erwin Leiser: «Deutschland erwache!» Propaganda im Film des Dritten Reiches. Rowohlt, Reinbeck bei Hamburg 1968, S. 116
- ↑ Karsten Witte: Film im Nationalsotialismus. In: Geschichte des deutschen Films. J. B. Metzler, Stuttgart, Weimar 1993, S. 128
- ↑ цит.: Karsten Witte: Film im Nationalsotialismus. In: Geschichte des deutschen Films. J. B. Metzler, Stuttgart, Weimar 1993, S. 128
- ↑ 8,0 8,1 цит.: Karsten Witte: Film im Nationalsotialismus. In: Geschichte des deutschen Films. J. B. Metzler, Stuttgart, Weimar 1993, S. 130
- ↑ Зигфрид Кракауэр. Пропаганда и нацистский военный фильм. — «Киноведческие записки», 1991, № 10
- ↑ Martin Loiperdinger: Rituale der Mobilmachung. Der Parteitagsfilm ‘Triumph des Willens’ von Leni Riefenstahl. Opladen: Leske + Budrich, 1987
- ↑ Кино тоталитарной эпохи 1933—1945. Москва, Союз кинематографистов СССР, 1989, с. 14
- ↑ «Private Kälte, öffentliches Gefühl • Presse und Kommunikation • Freie Universität Berlin». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
- ↑ Leni Riefenstahl: Die Traumtänzerin — Feuilleton — FAZ
- ↑ Rainer Rother: Leni Riefenstahl — Die Verführung des Talents, Henschel, Berlin 2000, S. 196—197
- ↑ 15,0 15,1 Maja Turowskaja: Das Kino der totalitären Epoche. In: Oksana Bulgakowa: Die ungewöhnlichen Abenteuer des Dr. Mabuse im Lande der Bolschewiki. Freunde der Deutschen Kinemathek, Berlin 1995, S. 236
- ↑ 16,0 16,1 цит.: Кино тоталитарной эпохи 1933—1945. Москва, Союз кинематографистов СССР, 1989, с. 14
- ↑ Maja Turowskaja: Das Kino der totalitären Epoche. In: Oksana Bulgakowa: Die ungewöhnlichen Abenteuer des Dr. Mabuse im Lande der Bolschewiki. Freunde der Deutschen Kinemathek, Berlin 1995, S. 237
- ↑ Лейда, Джей Из фильмов — фильмы / Перевод с английского Д. Ф. Соколовой. — М.: Искусство, 1966. — С. 67—68. — 188 с.
- ↑ http://www.kinozapiski.ru/ru/print/sendvalues/270/
- ↑ Rainer Rother: Leni Riefenstahl — Die Verführung des Talents, Henschel, Berlin 2000, S. 12
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Leni Riefenstahl: Hinter den Kulissen des Reichsparteitags-Films. Eher, München 1935.
- Erwin Leiser: «Deutschland erwache!» Propaganda im Film des Dritten Reiches. Rowohlt, Reinbeck bei Hamburg 1968.
- Martin Loiperdinger: Rituale der Mobilmachung. Der Parteitagsfilm ‚Triumph des Willens‘ von Leni Riefenstahl. Leske und Budrich, Opladen 1987.
- Кино тоталитарной эпохи 1933—1945. Москва, Союз кинематографистов СССР, 1989.
- Зигфрид Кракауэр. Пропаганда и нацистский военный фильм. — «Киноведческие записки», 1991, № 10.
- Karsten Witte: Film im Nationalsotialismus. In: Geschichte des deutschen Films. J. B. Metzler, Stuttgart, Weimar 1993.
- Maja Turowskaja: Das Kino der totalitären Epoche. In: Oksana Bulgakowa: Die ungewöhnlichen Abenteuer des Dr. Mabuse im Lande der Bolschewiki. Freunde der Deutschen Kinemathek, Berlin 1995.
- Rainer Rother: Leni Riefenstahl — Die Verführung des Talents, Henschel, Berlin 2000.
| ||||||||||
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կամքի հաղթանակը (ֆիլմ)» հոդվածին։ |
| ||||||||||
