Էրատոսթենես Կիրենացի

Էրատոսթենես Կիրենացի; հին հունարեն՝ Ἐρατοσθένης ὁ Κυρηναῖος
Ծնվել է	մ. թ. ա. 276; Կիրենա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս
Մահացել է	մ. թ. ա. 194; Ալեքսանդրիա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, աստղագետ, բանաստեղծ, գրադարանավար, պատմաբան, գրող, երաժշտագետ, երաժշտության տեսաբան, աշխարհագրագետ, elegist և փիլիսոփա
Հաստատություն(ներ)	Ալեքսանդրիայի գրադարան
Գործունեության ոլորտ	երկրաչափություն, թվերի տեսություն և աշխարհագրություն
Պաշտոն(ներ)	Ալեքսանդրիայի գրադարանի տնօրեն
Տիրապետում է լեզուներին	հին հունարեն
Հայտնի աշակերտներ	Պտղոմեոս IV Ֆիլոպատոր
	Eratosthenes Վիքիպահեստում

Էրատոսթենես Կիրենացի (Ἐρατοσθένης ὁ Κυρηναῖος, մ. թ. ա. 276^[1]^[2]^[3], Կիրենա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս^[2] - մ. թ. ա. 194^[2]^[4]^[5], Ալեքսանդրիա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս^[6]), հելլենիստական դարաշրջանի հույն աշխարհագետ, աստղագետ, մաթեմատիկոս և բանասեր։ Մուսեյոնի գրադարանի (հնարավոր է նաև Ալեքսանդրիայի գրադարանի) վարիչ, թագաժառանգ, ապագա Պտղոմեոս IV Փիլոպատոր արքա դաստիարակ։ Ճշգրիտ կերպով հաշվարկել է երկրագնդի շրջագծի (էկվատոր) երկարությունը, ստեղծել է ֆիզիկամաթեմատիկական աշխարհագրության հիմքերը։ Առաջին անգամ կիրառել է «աշխարհագրություն» (գեոգրաֆիա) եզրույթը։ Լինելով պալատական գիտնական Էրատոսթենեսը նաև հորինել է ոտանավորներ ի պատիվ Պտղոմեոսյան հարստության ներկայացուցիչների։ Որպես գիտնական, Էրատոսթենեսը հետաքրքրվել է բազմաթիվ բնագավառներով և այդ տեսակետից նրան հաճախ համեմատում են Արիստոտելի հետ։ Նրան տվել են Բետա ածականը։ Դա նշանակում էր, որ ամեն մի բնագավառում գիտնականների արժանիքները քննարկելիս նա երկրորդ տեղում է եղել։ Էրատոսթենեսի լավագույն աշխատությունները նվիրված են աշխարհագրությանը։ Նրա ժամանակ աշխարհագրությունը գիտական տեսակետից գտնվել է անբավարար վիճակում։ Էրատոսթենեսը կատարել է Երկրագնդի և բնակելի տարածքի (օյկումենայի) մեծությունների չափումը։

«Աշխարհագրություն» աշխատություն

Էրատոսթենեսի «Աշխարհագրություն» դասական աշխատությունը բաղկացած է եղել երեք գրքից, չի պահպանվել, սակայն դրա բովանդակությունը մեզ է հասել Ստրաբոնի աշխատությունների շնորհիվ։

«Աշխարհագրություն» աշխատության առաջին գրքում հեղինակը տվել է աշխարհագրության պատմությունը՝ սկսկելվ աշխատանք որ թե Հոմերոսից, այլ հոնիական հին քարտեզներից։ Նա Հոմերոսի հաղորդումները համարել է ամբողջովին մտացածին և դրանք ժխտել է։

Երկրորդ գրքում նա հանգամանորեն շարադրել է Երկրի գնդաձևության տեսությունը։ Երկրի գնդաձևությունը ցույց տալու համար, սովորական ապացույցներից բացի, նա հավանաբար տվել է նաև այլ ապացույցներ, հենվելով այն բանի վրա, որ Լուսնի միևնույն խավարումը տարբեր տեղերում երևում է տարբեր ժամանակ։

Երկրի գնդաձևության մասին խոսելուց հետո Էրատոսթենեսը հիշատակել է նաև Երկրի մեծությունը որոշելու նշանավոր մեթոդի մասին։ Էրատոսթենեսն իր «Աշխարհագրություն» աշխատության մեջ աշխարհագրության պատմությունից և Երկրի գնդաձևության տեսությունից բացի շարադրել է նաև Երկրի մասին ունեցած իր ամբողջ գիտելիքները։ «Աշխարհագրություն» տերմինը առաջին անգամ կիրառել է Էրատոսթենեսը, այդ պատճառով էլ նրան անվանում են «աշխարհագրության հայր»։

Իր աշխատությանը Էրատոսթենեսը կցած է եղել հայտնի աշխարհի քարտեզը։ էրատոսթենեսի մի բանաստեղծությունից երևում է, որ նա իրենց հայտնի աշխարհներից բացի ենթադրել է նաև այլ ցամաքների գոյության մասին։

Նրա աշխատությունից պահպանված բոլոր հատվածները հավաքվել և 1822 թ. «Էրատոսթենիկա» վերնագրով տպագրվել է գերմանացի գիտնական Բեռնհարդի կողմից։

Աղբյուրներ

Հին Հունաստանի պատմություն, Երևան, 1982։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.) — London: John Murray, 1898.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Бобынин В. В. Эратосфен (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLа. — С. 947—949.
↑ ^3,0 ^3,1 Эратосфен (ռուս.) // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Любкер Ф. Eratosthenes (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 492—493.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118530674 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ CONOR.Sl

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էրատոսթենես Կիրենացի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 90)։

[_af0085b3245c2981-1] 1,0 ^1,1 Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.) — London: John Murray, 1898.

[_407bdd1531d58974-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Бобынин В. В. Эратосфен (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLа. — С. 947—949.

[_ea6d57aae32a363d-3] 3,0 ^3,1 Эратосфен (ռուս.) // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.

[_f8030ed014060ac8-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Любкер Ф. Eratosthenes (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 492—493.

[_8639c4f89abb7400-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_7a526acc7a9b174f-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118530674 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_a1347d615dd27f3e-7] CONOR.Sl

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]