Դավուդ Ախունդով
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ախունդով (այլ կիրառումներ)
| Դավուդ Ախունդով | |
|---|---|
| Ի ծնե | Դավուդ Ախունդով |
| Ծնվել է | փետրվարի 14, 1918 |
| Ծննդավայր | Բաքու |
| Մահացել է | նոյեմբերի 19, 2003 (85 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բաքու, Ադրբեջան |
| Ազգություն | ադրբեջանցի |
| Ճյուղ(եր) | ճարտարապետություն |
| Գործունեություն | ճարտարապետ ճարտարապետության պատմաբան |
| Կրթություն | Արդբեջանի պետական նավթային ակադեմիա |
| Պարգևներ |  և  |
Դավուդ Աղա օղլու Ախունդով (ադրբ.՝ Davud Ağa oğlu Axundov, փետրվարի 14, 1918, Բաքու, Բաքվի նահանգ - նոյեմբերի 19, 2003, Բաքու, Ադրբեջան), ադրբեջանցի ճարտարապետ և ճարտարապետության պատմաբան, Ադրբեջանի պատմության մի շարք կեղծ կոնցեպցիաների հեղինակ։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է 1918 թվականին Բաքվում։
1942 թվականին ավարտել է Ազիզբեկովի անվան Ադրբեջանի ինդուստրիալ ինստիտուտը։ 1968 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն, իսկ 1980-ին «Հին Ադրբեջանի ճարտարապետության զարգացման յուրահատկությունները։ Նրա կապերը և փոխազդեցությունները Հին Արևելքի երկրների հետ»[1]։ Եղել է Ադրբեջանի ինժեներաշինարարական ինստիտուտի «Ճարտարապետական կառույցներ և հուշարձանների վերանորոգում» ամբիոնի վարիչ։ Ունի ավելի քան 100 հրապարակումներ Ադրբեջանում և Ռուսաստանում[2]։
Ախունդովի պատմական կոնցեպցիաները և դրանց քննադատությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1983 թվականին Ախունդովը «հիպոթեզ» է առաջ քաշել, որ իբր Արցախում, Նախիջևանում և Սյունիքում հայկական միջնադարի տիպիկ հուշարձանները՝ խաչքարերը, որոնք նա անվանել է «խաչդաշեր» (թյուրքերեն «դաշ» բառից, որը նշանակում է «քար») իրականում «Աղվանքի նախաքրիստոնեական վարպետների գործ են», իսկ դրանց վրա պատկերված սյուժեները ունեն «միտրաիստական կամ զրադաշտական ծագում»[3]։ 1985 թվականին Բաքվում անցկացրած համամիութենական հնագիտական կոնգրեսին Ախունդովը մի զեկուցումով է հանդես եկել, որտեղ սկանդալ պատճառած գաղափարներ է բարձրացրել։ Հայկական պատվիրակությունը հայտարարել է կոնֆերանսը լքելու պատրաստականության մասին, իսկ լենինգրադյան գիտնականները գնահատել են Ախունդովի զեկուցումը որպես կեղծ գիտական քաղաքական ակցիա։ Ֆիլիպ Կոլ և և Գոչա Ցեցխլաձեն կարծում են, որ այդ զեկուցումը նախատեսված քաղաքական պրովոկացիա էր և հետապնդում էր նախապես կեղծ մշակութային առասպելի ստեղծում[4]։ Ինչպես հետագայում նշում էին ռուս և հայ քննադատները, Ախունդովը ուղղակի չգիտեր, կամ էլ դիտավորյալ անտեսում էր քրիստոնեական որմնանկարագրության յուրահատկությունները, հայտարարելով դրանց սյուժեները միտրաիստական, ինչպես նաև չի նկատել իր կողմիծ հետազոտած «խաչդաշերի» վրա փորագրված հայերեն գրությունները[5]։ [6].
Նույն ժամանակ ինքը միամտությամբ բացահայտ ներկայացնում էր այդ հետազոտությունների նպատակները. ընդունելով, որ վաղ միջնադարյան տաճարների հայերեն գրությունները իրեն ակնհայտորեն խանգարում էին, ստեղծելով «կարծիք, ըստ որի իբր դրանք (տաճարները և խաչդաշերը՝ Շնիրելման) պատկանում էին Հայ եկեղեցուն», նա փորձում էր վարկաբեկել այդ գրությունները և որպես կեղծիքներ ներկայացնել։ Փաստորեն նա անում էր իր ուժերի սահմաններում ամեն ինչ Անդրկովկասի սահմաններից հայկական մշակութապատմական ժառանգությունը հեռացնելու համար[7]։
Ռուս մասնագետ Անատոլի Յակոբսոնի արտահայտմամբ, «միտրաիստական մշուշը պատում է համարյա բոլոր հուշարձանները, որոնց դիպչում են հեղինակները <Դ.Ա. Ախունդովը համահեղինակ Մ.Ա. Ախունդովի հետ>, չխոսելով նույնիսկ դրանց ընդհանրացումների մասին»[5]։
«Խաչդաշերի» կոնցեպցիան իր վերջնական ավարտն է ստացել Ախունդովի «Հին և վաղ միջնադարյան Ադրբեջանի ճարտարապետությունը» գրքում (խմբագիր Ն.Ի. Ռզաև, գրախոս Զիյա Բունիյաթով)[8]։
Վիկտոր Շնիրելմանը նշում է, որ Ախունդովին է պատկանում Կասպիանա պետության կոնցեպցիան, որը միջնական շղթա էր ներկայացնում Մաննայի և Աղվանքի միջև։ Ախունդովը կառուցել է երբեմն գոյություն չունեցող «արի աղվանների» ազգությունը և նկարել է մշակութային ժառանգորդության նոր քարե դարից մինչև միջնադար պատկերը։ Ինչպես նշում է Շնիրելմանը, կասկածելի աղբյուրների տեղեկությունները օգտագործելով և սեփական անպատշաճ ենթադրություններով, Ախունդովը Ադրբեջանը պատկերացնում էր մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի հարուստ քաղաքներով երկիր, այդպիսով որակավորելով ադրբեջանցիներին որպես աղվանների ուղիղ ժառանգորդներ և գտնելով ուղիղ ժառանգորդականությունը աղվանների և տեղական հնագույն մշակույթների միջև, պատկերացնելով ադրբեջանցիներին Երկիր մոլորակի վրա ամենավաղ քաղաքակրթությունների ստեղծողներից մեկը[7]։ Ախունդովը Հին Աղվանքի Կուտկաշեն (այժմ՝ Գաբալա) քաղաքը տեղափոխում է ներկայիս Բաքվի տարածք, իսկ Ապշերոնյան թերակղզին հայտարարում է Ավեստայի արիների առասպելական երկիր՝ Աիրյանեմ Վաեջա[9].
Հրապարակումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ахундов Д. А., Ахундов М. Д. Культовая символика и картина мира, запечатленная на храмах и стелах Кавказской Албании. Тбилиси։ Институт истории грузинского искусства АН ГССР, 1983.
- Ахундов Д. А., Отличительные черты и символические особенности стел Кавказской Албании // Всесоюзная археологическая конференция «Достижения советской археологии в XI пятилетке»։ Тезисы докладов / Ред. В. П. Шилов, Дж. А. Халилов. Баку։ Институт истории АН АзССР. 1985. С.77-78.
- Ахундов Д. А., Архитектура древнего и раннесредневекового Азербайджана. Баку։ Азербайджанское государственное издательство, 1986.
- Ахундов Д. А., Ахундов М. Д. К вопросу о «спорных» моментах в истории культуры Кавказской Албании // Известия АН АзССР. Литература, язык и искусство. 1986. N 2. С. 104—115.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Գրքերի կատալոգ
- ↑ Դավուդ Ախունդովը Բաքվի հանրագիտարանում
- ↑ Ахундов Д. А., Ахундов М.Д. Культовая символика и картина мира, запечатленная на храмах и стелах Кавказской Албании. Тбилиси: Институт истории грузинского искусства АН ГССР, 1983.
- ↑ Philip L. Kohl and Gocha R. Tsetskhladze. Nationalism, politics, and the practice of archaeology in the Caucasus // Philip L. Kohl, Clare P. Fawcett. Nationalism, politics, and the practice of archaeology — Cambridge University Press, 1995 — ISBN 0521480655. «The young Azeri’s seemingly innocuous, abstract archaeological paper was a deliberate political provocation: all the crosses on today’s territory of Azerbaijan, including significantly Nagorno-Karabagh and Nakhichevan, were defined as Albanian, a people who in turn were seen as the direct ancestors of today’s Azeris. // The rest, as they say, is history. The Armenian archaeologists were upset and threatened to walk out en bloc. Protests were filed, and even Russian scholars from Leningrad objected to this blatantly political appropriation, posing as scholarship. <…> // Thus, minimally, two points must be made. Patently false cultural origin myths are not always harmless.»
- ↑ 5,0 5,1 Якобсон А. Л. Գանձասարի վանքը և խաչքարերը. Փաստեր և սուտ // Ист.-филол. журн. 1984. N 2. С. 146—152.
- ↑ Բագրատ Ուլուբաբյան Магические превращения, или Как были «албанизированы» хачкары и другие армянские памятники // Литературная Армения. 1988. N 6. С. 84-92.
- ↑ 7,0 7,1 Կաղապար:Գիրք։Շնիրելման։Հիշողության պատերազմներ
- ↑ Ախունդով Դ.Ա., «Հին և վաղ միջնադարյան Ադրբեջանի ճարտարապետությունը» Արխիվացված 2009-07-11 Wayback Machine Բաքու // Ադրբեջանի պետական հրատակչություն, 1986.
- ↑ Կաղապար:Գիրք։Շնիրելման։Հիշողության պատերազմներ
Его фантазия доходила до того, что он свободно переносил столицу Кавказской Албании на место современного Баку, а полуостров Апшерон отождествлял с Арьяна Вайджа, мифической страной авестийских ариев (Ахундов, 1986. С. 6, 60—64, 122, 130).